ÖNGÖRÜLEBİLİR PİYASA PERSPEKTİFİNDEN DOĞALGAZ PİYASASINDA REKABET

Transkript

1 ÖNGÖRÜLEBİLİR PİYASA PERSPEKTİFİNDEN DOĞALGAZ PİYASASINDA REKABET Av. Mert Karamustafaoğlu (LL.M.) FU Berlin Erdem&Erdem Ortak Avukatlık Bürosu Rekabet ve Uyum Uzmanı Date: 2/11/2017

2 ÖNGÖRÜLEBİLİR PİYASASI PERSPEKTİFİNDEN DOĞALGAZ PİYASASINDA REKABET

3 Doğalgaz Piyasasında Serbestleşme Kamu tarafındaki kurumsal değişiklik ve yaşanan geçiş süreci Dikey bütünleşik yapıdan rekabetçi yapıya geçiş Piyasa mekanizmalarındaki değişim Piyasa paydaşlarındaki değişim Devam eden serbestleşme süreci Botaş ın konumu etrafında yoğunlaşan tartışmalar Açılan ve soruşturmaya dönmeyen soruşturmalar Sektör Araştırmasında ortaya konulan yol haritası; doğuş, büyüme, gelişme ve olgunlaşma

4 Devletin Rolü Doğuş aşamasında; doğal gaz altyapısının oluşturulması, Büyüme aşamasında; altyapı olanaklarını coğrafi ve kapasite miktarı olarak daha da artırma ve yatırımlar için teşvik mekanizmaları, Gelişme aşamasında; serbestleşme, arz güvenliği, altyapının entegrasyonu ve katılımcı sayısının artışıyla rekabetin artması, Olgunluk aşaması; düzenleme ve devlet müdahalesi sadece doğal tekel faaliyetlerinde ve ticaret merkezi oluşturulması için yapılması gereken altyapı faaliyetlerinde,

5 Talep Yapısı Temel sorun tüketicinin düşük olan talep esnekliği Doğuş aşamasında; yeni gelişen altyapı ve ekipmanın kurulumu gerçekleşmekte olduğundan talep, miktar olarak henüz çok yüksek değil, Büyüme aşamasında; yüksek talep artışı, altyapı olanaklarını coğrafi ve kapasite miktarı olarak daha da artırma ve yatırımlar için teşvik mekanizmaları, Gelişme aşamasında; talep artış hızındaki düşüş, Olgunluk aşaması; talep doygunluğu,

6 Altyapı Doğuş ve büyüme aşamalarında; ülke çapında fiziki bir altyapının inşası; amaçlanan tüm tüketicilerin şebekeye erişimi. Gelişme aşamasında; dengeleme mekanizması, Olgunluk aşamasına gelindiğinde ise altyapının tamamlanması,

7 Toptan Satış Doğuş aşamasında; kamu tekelinin varlığı sebebiyle toptan satış pazarında rekabet yalnızca teorik olarak mümkün, Büyüme aşamasında ise doğal gaz değer zincirinin bir parçası olan uzun süreli sözleşmeler sebebiyle çok az sayıda oyuncu toptan satış pazarına katılabilmekte, Gelişme aşamasında; üçüncü taraflara erişim ve gelişen altyapı sayesinde oyuncu sayısında artış. Risk yönetimi oyuncular açısından önemi. Olgunluk aşamasında; finansal işlemler, gazın gazla rekabeti ve etkin fiyatlama mekanizmaları hale gelmektedir.

8 Sektör Raporundaki Sonuçlar 4646 sayılı Kanun un piyasa gerçeklerine uygun olmaması; büyüme aşamasındaki bir doğal gaz piyasasında, gelişme ve olgunlaşma aşamalarındaki bir piyasa yapısına uygun mekanizmalar olması (uygulanabilir değil). Piyasa halen «büyüme» aşamasında; doğal gaz toptan satış piyasasının daha rekabetçi hale gelmesi için; Mevcut rakipler arası rekabet bakımından; yatay yoğunlaşma seviyesi, BOTAŞ ın piyasadaki payının düşürülmesi, öncelikli olarak ithalatın serbestleşmesi ve ardından kontrat/miktar devri, Alıcının pazarlık gücü bakımından, doğal gaz kaynaklı elektrik santralleri açısından tüketicinin katılımı, doğal gaz piyasalarının serbestleşme süreciyle elektrik piyasalarının serbestleşme sürecinin karşılıklı etkileşimi ve serbestleşme süreçlerindeki yakınsama, Tedarikçinin pazarlık gücü bakımından, dikey bütünleşme konusunda oluşturulacak politikalarda Gazprom ve SOCAR gibi mevcut tedarikçilerin sahip oldukları büyük pazarlık gücü karşısında BOTAŞ ve diğer toptan satış şirketlerinin alım gücünün önemi, Yeni girişimci tehditleri bakımından, ithalatın serbestleşmesi, spot LNG, uluslararası boru hattı projelerin katkısı, yeni girişlerin gerçekleşebilmesi için altyapı yatırımlarının gerekliliği, BOTAŞ tarafından uygulanan fiyatlandırma stratejisinin orta ve uzun vadede yeni girişler üzerindeki etkileri, İkame ürün ve hizmetlerin tehdidi bakımından, nükleer ve yerli kömür santrallerine yapılacak yatırımlar,

9 Toptan Satış Piyasası Başarılı bir serbestleşme sürecinin ancak rekabetçi ve likit bir toptan satış piyasası oluşturmakla mümkün, Likit bir toptan satış piyasasının derinlik, genişlik, çabukluk ve direnç gibi özellikleri olmalı, Bu özelliklerin ancak standartlaşan sözleşmeler, yan hizmetler, şeffaflık, dengeleme, kapasite ticareti ve benzeri destekleyici hizmetlerin sağlandığı bir süreç içinde hayata geçebilir. Rekabetin sağlanması bakımından ithalatın serbestleşmesi ve LNG ticareti önemli. Kontrat devri yöntemi yerine miktar devri yöntemi uygulanmalı. Özellikle altyapının tamamlanması bakımından dikey bütünleşme teşvik edilmeli.

10 Tüketiciler için Sonuçlar Elektrik santrallerinden oluşan büyük tüketiciler ile hane halklarının merkeze konduğu dağıtım şirketlerinden oluşan tüketiciler. Büyük tüketiciler için; gaz tedariğine yönelik işbirlikleri, LNG ticaretinin geliştirilmesi kesintili-kesintisiz müşteri uygulamaları elektrik santralleri ile tedarikçiler arasındaki sözleşmelerin süre, münhasırlık yeniden satış hakkı çerçevesinde değerlendirilmesi Hanehalkları için; dağıtım firmalarına yapılan satışlar bakımından olağan tedarikçi/son kaynak tedarikçisinin nasıl ve hangi süreyle belirleneceği, fiyatlandırmanın nasıl yapılacağı,

11 11

12 Birlikte Ürün Arzı Elektrik, doğal gaz ve internet hizmetlerinin bir arada, hatta ilerleyen dönemde tek fatura ile sunulması. Birlikte satış uygulamaları; Bağlama (Tying): Bir ürünün satışının başka bir ürünün alımı şartına bağlanması. Paket Satış (Bundling): Birden fazla ürünün birlikte satılması. Portföy Etkisi: Bağlama ve paket satış uygulamaları kapsamında bağlanan veya paketlenen ürün veya hizmetlerin birbirlerine sağladıkları katkı.

13 Birlikte Ürün Arzının Sağladığı Avantajlar A B 100 TL 90 TL 100 TL 100 TL 13

14 Birlikte Ürün Arzındaki Rekabet Riski A B 100 TL 90 TL 100 TL Toplam Fatura: =290 TL 100 TL A nın % 20 İndirim Vermesi Halinde: =240 TL 14

15 Büyük Enerji Şirketlerinin Birlikte Ürün Arzı 15

16 Sağlayıcıların Tüketici Bilincini Artırma Güdüsü 16

17 Elektrik ve Gaz Birlikte Arz 17

18 Ürün Çeşitliliğinde Yoğun Artış 18

19 Tüketiciler İçin Karşılaştırma Olanakları 19

20 GELECEK Kaçınılmaz olan enerji sektöründeki gelişmelere paralel olarak muhtemel devralmalar, ortak girişimler ve stratejik işbirlikleri. Rekabet Kurumu nun onay süreci ve ayrıca yatay işbirliği anlaşmaları çerçevesinde muafiyet süreçleri. Riskler: yerleşik sağlayıcıların varlığı, pazara giriş engellerinin ve yoğunlaşma oranlarının yüksekliği. Anılan pazarlarda hem düzenlemeye tabi hem de rekabete açık alanların varlığı. Düzenlemeye tabi alanlarla, rekabetçi alanlar arasındaki faaliyetlerin karışması ihtimali. (Hakim durumun kötüye kullanılması riski). Birlikte satış yapamayanların pazar dışına çıkması.

21 Contacts ISTANBUL OFFICE Valikonağı Caddesi No. 21/ Istanbul - Turkey Telephone: (212) Fax: (212) istanbul@erdem-erdem.av.tr IZMIR OFFICE Kültür Mahallesi 1476 Sokak No. 2 Aksoy Plaza K: 10 D: 27 Alsancak - Izmir Telephone: (232) Fax: (232) izmir@erdem-erdem.com Web: 21

22