Birincil Enerji Tüketimi

Transkript

1 Türkiye 10. Enerji Kongresi Kasım 2006 Genel Enerji Talep ve Üretim Projeksiyonları, Arz Seçenekleri, Türkiye İçin Enerji Politikaları Öncelikleri Abdurrahman Satman İTÜ Enerji Enstitüsü

2 TÜRKİYE DE BİRİNCİL ENERJİ KAYNAKLARI 2005: 93 Milyon Ton PEE (Tep) %38 PETROL, %27 KÖMÜR %23 DOĞALGAZ %4.5 HİDROGÜÇ %7.5 YENİLENEBİLİR +TİCARİ OLMAYANLAR

3 Birincil Enerji Tüketimi Kömür % 27 DÜNYA (2004) Diğer % 12 Petrol % 37 Kömür 27% TÜRKİYE (2004) Diğer 12% Petrol 38% Doğal Gaz % 24 Doğal gaz 23%

4 80.0 TÜRKiYE - Nüfüs-Kisi Basina Enerji Tüketimi 1400 Nüfus, Milyon Milyon 1276 kg Milyon Kilo Petrol Esdegeri/Kisi YIL arasındaki 34 yılda Türkiye de nüfus ~%105 ve kişi başına enerji tüketimi ~%140 artmıştır.

5 Üretim-Tüketim Tüketim-İthalat arasında enerji tüketiminde, odunun ve hayvan ve bitki artıklarının payı %24 azalırken doğal gazın payı ise %0 dan %20.6 ya artmıştır. Tüketilen kaynaklar: petrol, kömür, doğalgaz, odun, hidrolik ve diğerleridir. Üretilen kaynaklar: linyit, odun, hidrolik, petrol ve diğerleridir. İthalatın payı 1970 de %26 iken 2005 te %73 olmuştur.

6 9.0 DÜNYA NÜFUSU Kaynak: Birlesmis Milletler ve DOE/EIA-USA Yayinlari 8.2 DÜNYA NÜFUSU, milyar Ortalama yillik nüfus artisi %1 olarak tahmin edilmektedir YIL

7 800 DÜNYA ENERJi TÜKETiMi Kaynak: EIA/DOE-USA, 2006 Not: 1 ton PEE (=Tep) = 40 milyon Btu 722 (18.1 milyar ton PEE) ENERJi TÜKETiMi, katrilyon (=10e15) Btu (11.2 milyar ton PEE) 2005 TOPLAM PETROL 169(%38) KÖMÜR 108(%24) DOGALGAZ 105(%24) YENiLENEBiLiR 36(%8) 27(%6) NÜKLEER Döneminde Toplam Enerji Tüketiminde %62 Artis Tahmin Edilmektedir. 239(%33) 196(%27) 190(%26) 62(%9) 35(%5) YIL arasında tüketimde %2 yıllık artış, 2005 e göre 2030 talebinde %62 artış öngörülüyor.

8 BiRiNCiL BİRİNCİL ENERJi ENERJİ TÜKETiMi TÜKETİMİ (Milyon Ton ton Petrol petrol eşdeğeri) Esdegeri) DPT/ETKB Tahmini (Yüksek Senaryo, %6/yil artis) DPT/ETKB Tahmini (Düsük Senaryo, %5/yil artis) Egilimi (%4.5/yil artis) Egilimi (%4.4/yil artis) EIA/DOE'nin Gelismekte Olan Ülkeler için Tahmini (%3/yil artis) Not: döneminde tüketim artisi %4.8'di. Son 55 yilda tüketimde yillik artis %4.8'den %4.4'e azaldi YIL DPT/ETKB talep projeksiyonu yüksek görünüyor.

9 Enerji Tüketimi Projeksiyonları DPT/ETKB Tahmini(Yüksek) DPT/ETKB Tahmini(Düşük) Eğilimi Eğilimi Ediger-Akar (2006) EIA/DOE (%3) Enerji arzının güvenli sağlanması için Türkiye nin döneminde 105 i elektrik sektöründe olmak üzere milyar dolarlık enerji yatırımına gereksinimi vardır.(dpt/etkb)

10 Kişi Başına Kisi Basina Enerji Enerji Tüketimi, Tüketimi, Kilo Petrol Kilo Petrol Eşdeğeri Esdegeri/Kisi (Kep)/Kişi DÜNYA 1200 TÜRKiYE DPT/ETKB Tahmini Egilimi Türkiye, kişibaşına enerji tüketiminde dünya ortalamasına arasında ulaşacaktır! DPT/ETKB projeksiyonu yüksek görünüyor YIL

11 Türkiye de Petrol (2005) ÜretilebilirÜ petrol rezervimiz 41.4 milyon ton dur. (2005) Yurtiçi üretimi 2.2 milyon ton dur. TPAO nun yurtdışı projelerde ortak olarak çalışması önemli katkılar sağlamaktadır. TPAO nun yurtiçi petrol üretimi 30 bin varil/gün, yurtdışı petrol üretimi 35 bin varil/gün dür dür yılı petrol tüketimi 31 milyon ton (~620( bin varil/gün) dür. TPAO: 2010 yılında 300 bin varil/gün, 2020 yılında 600 bin varil/gün üretiyor olacağız. Türkiye nin ihtiyacının ~%60 ını karşılıyor olacağız.

12 Gözlemler-Öneriler Türkiye de petrol vardır,, aradığında bulunmaktadır. Güneydoğu Anadolu ve Trakya da petrol üretilmektedir, Ege de (Manisa-Alaşehir) keşfedilmiştir; Doğu Anadolu da, Tuz Gölü yakınında, Karadeniz ve Akdeniz de petrol potansiyeli tahmin edilmektedir. Uluslararası petrol şirketlerinin arama ve üretimde payları azalmıştır, arama ve saha işletme etkinlikleri teşvik edilmelidir. Derinin,, denizin aranması ve daha önce aranmış sahaların yeni arama teknolojileri uyguluyarak (örneğin 3-D sismik gibi) yeniden aranması,, mevcut sahalardan üretim artışı planlanmalıdır. Türkiye nin stratejik yeraltı petrol rezervi oluşturması gerekmektedir.

13 Türkiye de Doğalgaz döneminde doğalgaz talebi yılda %14 arttı. Avrupa da gaz tüketiminde Türkiye 7. sıradadır ve Avrupa daki toplam tüketimin %5 i gerçekleştirilmektedir. Ulusal doğalgaz şebeke uzunluğunun 2006 yılı sonunda km ye ulaşması; halen 26 ile doğalgaz verilirken bu sayının 60 ın üzerinde şehir merkezine ulaşması beklenmektedir. Çoğunluğu Trakya da 30 doğalgaz sahası keşfedildi. Doğalgaz rezervimiz 8 milyar m 3 kadardır.

14 30000 TÜRKiYE'DE DOGAL GAZ ÜRETiMi VE TÜKETiMi 27 milyar m3 Tüketim Milyon m Sovyetler Birligi (sonra Rusya F.)'inden dogal gaz ithalati baslangici Üretim milyon m YIL 2005 yılında 27 milyar m 3 tüketim yapıldı, gerçekleştirilen 800 milyon m 3 üretim bir rekordur, üretimin 2007 de 1.5 milyar m 3 olacağı belirtiliyor.

15 2023 Yılı Talep Tahmini İTÜ-PDGMB çalışmasına göre 2023 yılı toplam konut talebi maksimum 15 milyar m 3 tür. Eğer gaz talebinin %30-40 kadarının konut sektörüne ayrılacağı varsayılırsa: Türkiye nin 2023 yılı gaz talebi milyar m 3 olacaktır.

16 Türkiye nin 2020 li yıllarda 50 milyar m 3 doğalgaz tüketen, 100 milyar m 3 gazı Avrupa ya aktaran, toplamda 150 milyar m 3 lük bir doğalgaz sistemine sahip olacağı yetkililerce (BOTAŞ) beyan edilmektedir. Doğalgaz arzında (Rusya ya bağımlılık dışında) sorun görünmemektedir. Doğalgaz arz-talep dengesinin kurulabilmesi ve stratejik doğalgaz rezervine sahip olabilmek için yeraltında doğalgaz depolama olanaklarının oluşturulması gerekmektedir.

17 Türkiye de Kömür Rezerv: Linyit rezervi 8 milyar ton ve taşkömürü rezervi 1.3 milyar ton kadardır yılında yerli kömür üretimi 57 milyon ton ve ithalat 17 milyon ton oldu. İthalatın faturası ~1.2 milyar dolardı.

18 Türkiye de Hidroelektrik HİDROELEKTRİK POTANSİYELİ Teorik Teknik Değerlendirilebilir Teknik ve Ekonomik 433 Milyar kwh 216 Milyar kwh 130 Milyar kwh (37 bin MW) 37 bin MW lık hidrolik potansiyelimizin yaklaşık 13 bin MW ı (=46 milyar kwh ı) ) (%36 sı) değerlendirilmektedir. Halen 142 adet HES işletmededir. Yapımı gündemde olan 400 e yakın projenin (=11 milyar kwh/yıl) gerçekleştirilmesiyle kullanım oranı %45 olacaktır.

19 T W h /y ıl Petrol Krizi Yıllar Ekonomik ve teknolojik gelişmeler nedeniyle Türkiye nin ekonomik hidroelektrik potansiyelinde gözlenen artışlar (İstemi Ünsal, 2006)

20 Türkiye de Elektrik 2005 yılı elektrik kurulu gücü 38.8 bin MW olup üretim 161 milyar kwh olarak gerçekleşti yılında elektriğin %44 ü doğalgazdan, %26 sı kömürden, %25 i hidrogüçten,, kalanı fueloil ve diğer kaynaklardan elde edildi. Üretilen elektriğin ~%18 ine karşın gelen kısmı teknik ve diğer nedenlerle oluşan kayıp/kaçaktır. Bu oran A.B. de %8 kadardır.

21 YILLIK ELEKTRiK ENERJiSi ÜRETiMi PROJEKSiYON Yillik %7.1 Artis ( Her 10 yilda üretimde 2 kati artis) Egri Cakistirma ( Yillik %4.5 Artis, her 16 yilda üretimde 2 kati artis) 456 DPT-ETKB Projeksiyonlari Üretim, Milyar kwh Elektrik talebinde ortalama yıllık artış son 20 yıl içinde %8.7 ve son 10 yıl içinde %6.2 olarak gerçekleşti. İlhami Özşahin, TEİAŞ Gn. Müd. GERÇEKLESEN 161 Yillik %7.8 Artis Yillik %6.4 Artis YIL

22 Elektrik talebi nasıl karşılanacak? Hidroelektrik: te üretim 46 milyar kwh - Su kaynaklarımızı geliştirdiğimizde erişebileceğimiz hidrogüç potansiyeli: 128 milyar kwh Kömür: te üretim 44 milyar kwh - Kömür kaynaklarımızı geliştirdiğimizde erişebileceğimiz elektrik potansiyeli: 120 milyar kwh Doğalgaz: te üretim 66.5 milyar kwh te mevcut kurulu gücün %90 kapasitede çalıştırılması durumunda: 92 milyar kwh Jeotermal+Rüzgar:? TOPLAM: 335 milyar kwh Ahmet Tıktık, DPT Müsteşarı

23 YILLIK ELEKTRiK ENERJiSi ÜRETiMi PROJEKSiYON Yillik %7.1 Artis ( Her 10 yilda üretimde 2 kati artis) Egri Cakistirma ( Yillik %4.5 Artis, her 16 yilda üretimde 2 kati artis) 456 DPT-ETKB Projeksiyonlari Üretim, Milyar kwh milyar kwh GERÇEKLESEN 161 Yillik %7.8 Artis Yillik %6.4 Artis YIL Termik santrallarda mevcut kurulu güç geliştirilmezse, mevcut hidroelektrik ve termik potansiyel maksimum düzeyde kullanılsa bile, 2014 yılından itibaren açık oluşabilir.

24 TÜRKİYE DE JEOTERMAL ENERJİ Türkiye jeotermal enerjide zengindir, 170 ten çok jeotermal saha keşfedilmiştir. Kızıldere de kurulu gücü 17.4 MW e olan santralda yıllık ortalama 10 MW e lık elektrik üretimi yapılmaktadır. Aydın Salavatlı da 8.5 MW e kurulu güçte bir elektrik santralı üretimdedir. 13 yerleşim biriminde 60 bin konutta merkezi ısıtma, 810 dekar alanda sera ısıtılması ve 215 adet kaplıcada termal turizm yapıldığı, toplam 2 milyon ton PEE jeotermal enerjinin kullanıldığı açıklanmaktadır.

25 Türkiye nin Jeotermal Potansiyeli Ülkenin jeotermal potansiyeli MW t (?) * İTÜ-PDGMB de Sürdürülen Türkiye nin Jeotermal Enerji Potansiyeli ve Kapasitesi Çalışması: MTA nın 2005 Türkiye Jeotermal Envanteri nde geçen 274 adet jeotermal oluşum ve saha için MTA verilerini ve bizdeki verileri kullanarak, 2005 sonrası keşfedilen sahaların yeni verilerini ve bilinen sahaların güncel verilerini kullanacak, bir çalışma başlattık.

26 ELEKTRİK ÜRETİMİNE UYGUN SAHALAR Ortalama Sıcaklığı > 140 o C Olan 9 Saha Kızıldere (217 o C ve T max =242 o C, elektrik üretiminde kullanılıyor) Salavatlı-Sultanhisar Sultanhisar (157.5 o C ve T max =171 o C, elektrik üretiminde kullanılıyor) Germencik-Ömerbeyli merbeyli (220 o C ve T max =232 o C) Tuzla (160 o C ve T max =174 o C, doğrudan kullanımda) Simav ( 145 o C ve T max =162 o C, doğrudan kullanımda) Seferihisar (144 o C, T max =153 o C) İmamköy y (142 o C, T max =? o C) Kavaklıdere (215 o C, T max =? o C) Caferbeyli (155 o C, T max =? o C)

27 SAHALARIN ELEKTRİK ÜRETİM KAPASİTESİ, MW t, (Satman, Serpen, Korkmaz, 2007) Saha Debi (kg/s) Sıcaklık ( o C) Kapasite T çıkış = 140 o C Kapasite T çıkış = 130 o C Kapasite T çıkış = 40 o C Kapasite T çıkış = 20 o C Kızıldere Salavatlı Germencik Tuzla Simav Seferihisar İmamkoy Kavaklıdere Caferbeyli TOPLAM Kurulu Güç, MW e (140 o C için belirlenen kapasitenin %22 si)

28 Doğrudan Kullanıma Uygun Sahaların Kapasitesi Çalışmanın ilk ve henüz kesinleşmemiş sonuçlarına göre: Mevcut koşullara ve verilere göre ve 20 o C sıcaklık çıkış sıcaklığı (temel sıcaklık) alınırsa, * elektrik üretimine uygun 9 sahanın 1436 MW t lık kapasitesi ile birlikte * yaklaşık 3700 MW t civarında bir toplam jeotermal kapasite hesaplanmaktadır.

29 Sıcaklığı 60 o C dan Yüksek Toplam 53 Saha İçin: Toplam Kapasite = 1613 MW t Eğer ortalama rezervuar sıcaklığı 140 o C dan yüksek olan ve 60 o C ın yukarısında 1086 MW t kapasitesi olan 9 saha sadece elektrik üretiminde kullanılırsa; kalan ( =) 1086=) 527 MW t kapasite, 60 o C ın yukarısında doğrudan kullanım için uygun olan kapasitedir.

30 0.25 SIKLIK-log (KAPASiTE) GRAFiGi MWt SIKLIK Sıcaklığı 60 o C dan yüksek 53 saha için SIKLIK log(kapasite) grafiği E+2 1E+3 Kapasite, MWt

31 Jeotermal Sahaların İşletilmesinde Karşılaşılan Sorunlar Enerji Yetersizliği (Basınç azalması /Soğuma) Gelişigüzel kuyu kazılması İşletme stratejisinin yokluğu Aynı sahada çok sayıda işletmecinin birbiriyle çelişkili işletme yapması İzleme ve gözlem eksiklikleri Denetim eksikliği Deneyimli personel eksikliği Karar vericilerin yetersizliği Yasanın olmaması.

32 Türkiye de Güneş Enerjisi Güneş enerjisinin kullanımı için önemli bir potansiyel olduğu düşünülmesine rağmen, özellikle Güney ve Batı Anadolu da güneş panelleriyle su ısıtılması dışında yeterli düzeyde kullanıldığı söylenemez.

33 Türkiye de Rüzgar Enerjisi 10 bin MW e lık potansiyeli olduğu iddia edilen rüzgar, Bozcaada, Çeşme, İstanbul Hadımköy ve Bandırma da kurulu gücü ~64 MW e olan türbinlerle elektrik üretiminde kullanılmaktadır. İntepe-Çanakkale de 30.4 MW e projesi var. Türkiye de kurulu kapasitenin 2009 sonuna kadar en az 620 MW e a ulaşması öngörülüyor.

34 Türkiye de Nükleer Enerji ETKB na göre: Türkiye nin 2020 yılına kadar gereksinim duyacağı enerjinin bir bölümünü karşılamak için 2015 yılına kadar toplam maliyeti 7-87 milyar dolar olması beklenen bin MW lık 3 adet nükleer enerji yatırımı öngörülmektedir.

35 Gerçekleştirilen ve planlanan yasal düzenlemeler Elektrik Piyasası Kanunu (2001) Doğalgaz Piyasası Kanunu (2001) Uluslararası Hidrojen Enerjisi Teknolojileri Merkezi Kurulması (2004) LPG Piyasası Kanunu (2005) Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Amaçlı Kullanılmasına İlişkin Kanun (2005) Petrol Kanunu Tasarısı Enerji Verimliliği Kanunu Tasarısı Taslağı Jeotermal Kanunu Tasarısı Taslağı

36 Geleceğe yönelik enerji politikasının oluşturulmasında 5 temel hedef: Yerli enerji kaynaklarımızın kullanılması öncelikli hedef olmalıdır. Rekabet koşullarını sağlayan, liberal ve şeffaf bir ekonomi politikası izlenmelidir. Enerji kaynaklarını üreten ve tüketen bölgelerin ortasında stratejik bir coğrafyada bulunan Türkiye arz güvenliğini esas alarak bundan yararlanmalıdır. Enerji tasarrufu ve verimlilik önemsenmelidir. Teknoloji geliştirmeye ve AR-GE ye önem verilmelidir.

37 Teşekkürlerimle Abdurrahman Satman