BÝLDÝRÝ KÝTABI EJER CONGRESS 2014 EJER CONGRESS 2014 CONFERENCE PROCEEDINGS NISAN 2014 Istanbul Üniversitesi Kongre Merkezi

Transkript

1 EJER CONGRESS 2014 BÝLDÝRÝ KÝTABI EJER CONGRESS 2014 CONFERENCE PROCEEDINGS NISAN 2014 Istanbul Üniversitesi Kongre Merkezi APRIL 2014 Istanbul University Congress Center

2 EJER COGRESS 2014 BİLDİRİ KİTABI EJER CONGRESS 2014 CONFERENCE PROCEEDINGS NİSAN 2014 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ KONGRE MERKEZİ APRIL 2014 ISTANBUL UNIVERSYT CONGRESS CENTER ANI YAYINCILIK

3 ID:190 Öz-Yönelimli Öğrenme İçin Web Arayüz Tasarım Özelliklerinin Belirlenmesi Araş.Gör.Dr. Mehmet FIRAT Anadolu Üniversitesi, Yard.Doç.Dr. A. Nurhan ŞAKAR Anadolu Üniversitesi, Doç.Dr. Işıl KABAKÇI YURDAKUL Anadolu Üniversitesi, ÖZET Problem durumu: Eğitimde bilgisayarların yıl önce kullanmaya başlandığı düşünüldüğünde bugün dünyada sayıları binleri aşan ve Türkiye de yaklaşık 35 Üniversite nin e-öğrenme Yöntemiyle öğrencilere eğitim veriyor olması e-öğrenme araçlarının sağladığı gelişim hızını göstermektedir. Bununla birlikte e-öğrenme ile eğitim veren üniversitelerin sayısı gün geçtikçe artmaya devam etmektedir. SCORM ve AICC gibi standartlardan yararlanan Adobe Learning Suit içerisinde yer alan Adobe Captivate, Adobe Flash, Adobe Photoshop, Adobe Dreamweaver, Adobe Acrobat gibi içerik geliştirme araçları, dropbox gibi dosya paylaşım platformları, prezi gibi sunum yazılımları, Microsoft Office gibi ofis paketleri günümüzde en sık kullanılan e-öğrenme araçları arasında sayılabilirler. Bununla birlikte yaygın olarak kullanılan İçerik Yönetim Sistemi (CMS) ve Öğrenme Yönetim Sistemleri (LMS) arasında Adobe Connect, Blackboard, WebCT ve Moodle olarak sayılabilir. Yaygın olarak kullanılan bu e-öğrenme araç ve ortamları eğitsel Web arayüzlerinden yararlanılarak öğrenenlere sunulmaktadır. Öğrenenin sağlanan ortam, araç ve kaynaklardan faydalanması için teknoloji kullanım yeterliliğine sahip olması ve daha da önemlisi öz-yönelimiyle öğrenebilmesi gerekir. Diğer bir ifadeyle e-öğrenme araç ve ortamlarının öğrenenlerin öz-yönelimli öğrenmelerini destekler nitelikte olması gerekmektedir. Garrison a (1997) göre öz-yönelimli öğrenme öz-yönetim (bağlamsal kontrol), kendi kendini izleme anlamında bilişsel öz kontrol (bilişsel sorumluluk) ve öğrenme isteği anlamındaki motivasyonun etkili bir şekilde entegrasyonu sonucunda meydana gelir. Burada öz-yönelimli öğrenme anlamlı öğrenme sonuçlarının oluşturulması ve doğrulanması için öğrenenlerin kişisel sorumluluk ile bilişsel ve bağlamsal süreçlerin işbirliğiyle kontrolü olarak tanımlanmaktadır. Ancak yaygın olarak kullanılan e-öğrenme araçları ve ortamları öğrenen açısından oldukça karmaşık yapılar olabilmektedir. Bu bağlamda tanıdık, anlamlı ve yönlendirici eğitsel Web arayüzlerinin oluşturulmasının öğrenenlerin öz-yönelimli öğrenmelerine önemli katkılar sağlayabileceği düşünülmektedir. Bireyin kendi öz-kontrolü, motivasyonu ve yönelimiyle öğrenmesi için iyi tasarlanmış e-öğrenme araçlarının yanında öz-yönelimli öğrenmeyi destekleyecek eğitsel Web arayüzlerine ihtiyaç vardır. Amaç: Bu araştırmada öğrenenlerin öz-yönelimli öğrenmelerini destekleyecek eğitsel Web arayüzlerinin geliştirilmesinde yararlanılabilecek arayüz tasarım ilkelerinin uzman görüş ve önerileriyle belirlenmesi amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda araştırmada cevabı aranan sorular şunlardır; arayüz tasarımı ve öz-yönelimli öğrenme konularında uzmanların 1. alanyazında öz-yönelimli öğrenmeyi destekleyen arayüz tasarım özelliklerine ilişkin görüşleri neledir? 2. öz-yönelimli öğrenmeyi destekleyen arayüz tasarımlarının sahip olması gereken özelliklere ilişkin kendi görüşleri nelerdir? Yöntem: Öz-yönelimli öğrenmeyi destekleyecek eğitsel Web arayüzlerin geliştirilmesi için gerekli arayüz tasarım ilkelerinin belirlenmesinde uzman değerlendirme formundan yararlanılmıştır. Katılımcıların belirlenmesinde amaçlı örnekleme gidilmiş ve öz-yönelimli öğrenme konusunda araştırma yapan altı akademisyen ve aktif olarak ve Web arayüz tasarımında çalışan altı uzman ile çalışılmıştır. Öncelikli olarak alanyazında öz-yönelimli öğrenmeyi destekleyen arayüzlerin tasarımına yönelik taslak ilkeler oluşturulmuştur. Belirlenen bu ilkeler uzman değerlendirme formuyla uzmanların görüşlerine sunulmuştur. İki bölümden oluşan uzman değerlendirme formunun ilk bölümünde alanyazından elde edilen ilkelerin değerlendirilmesi, ikinci bölümünde ise uzmanların kendi ilkelerini önermeleri istenmiştir. Uzman değerlendirme formunun ilk bölümünden elde edilen veriler değerlendirici içerik analizine tabi tutulmuştur. Osgood, Suci ve Tannenbaum (1957) tarafından geliştirilen bu Yöntemde toplanan verilerden bir konu hakkındaki tutumların yönü ve yoğunluğu belirlenir. Katılımcılardan elde edilen veriler değerlendirici içerik analizine uygun olarak kodlanmıştır. Kodlamalara ilişkin güvenirliği artırmak için uzman görüşüne başvurulmuştur. Uzman görüş formunun ikinci bölümünden elde edilen verilerin analizinde ise tematik analizden yararlanılmıştır. Tematik analiz, veri içerisindeki temaları belirlemek, analiz etmek ve raporlaştırmak amacıyla kullanılan bir Yöntem olarak tanımlanmaktadır (Braun ve Clarke, 2006). Tematik analizle de katılımcıların kendi belirledikleri öz-yönelimli öğrenmeyi destekleyen arayüz tasarım ilkelerine ulaşılmaya çalışılmıştır. Bulgular: Gerçekleştirilen bu araştırmada önemli bazı Bulgulara ulaşılmıştır. Elde edilen bu Bulgulara göre öz-yönelimli öğrenmeyi destekleyen arayüz tasarımları kullanıcı yönelimli, destekleyici, açık uçlu ve paylaşım odaklı olmak üzere dört temel özelliğe sahip olmalıdır. Eşzamanlı olarak kullanıcı yönelimli ve destekleyici olma özelliği görev seçiminin ve amaçların kullanıcıya bırakılması (sunulan öğrenme fırsatları dahil), sistem tarafından sağlanan desteğin de kullanıcı görevleriyle ilişkilendirilmesi gerekmektedir. Arayüz tasarımı kullanıcının bazı zorluklarla karşılaşacağı kadar açık uçlu ve karmaşık olmalıdır. Böylece kullanıcı sistemi anlamlandırmayı, karşılaştığı zorluklarla başa çıkmayı ve bu deneyimlerinden ders çıkarmayı öğrenecektir. Son olarak öz-yönelimli öğrenmeyi destekleyen arayüzlerde paydaşların birbirlerinden öğrenmelerini sağlayacak iletişim ve paylaşım ortamlarının sunulması gerekmektedir. Sonuçlar: Öz-yönelimli öğrenmeyi destekleyen eğitsel Web arayüzlerinin geliştirilmesine ilişkin bu araştırma kendi kendine öğrenme sorumluluğundaki öğrenenler için olduğu kadar eğitsel Web arayüz tasarımcıları için de önem taşımaktadır. Bu nedenle gerçekleştirilen araştırmayla belirlenen arayüz tasarım ilkelerinin yaygın kullanım alanı bulacağı öngörülmektedir. Araştırmada alanyazında öne çıkan öz-yönelimli öğrenmeyi destekleyen arayüz tasarım özellikleriyle birlikte arayüz tasarımı

4 ve öz-yönelimli öğrenme konusunda uzman katılımcılardan alınan görüşler doğrultusunda yeni özelliklere de ulaşılmıştır. Bu özelliklerin başında kullanıcı yönelimli, destekleyici, açık uçlu ve paylaşım odaklı olma gelmektedir. Ulaşılan bu özellikler Fischer ve Scharff, (1998) tarafından gerçekleştirilen araştırmada ulaşılan özelliklerle paralellik göstermektedir. Öğrenenlere yönelik geliştirilen e-öğrenme araç ve ortamlarının sunulmasında Web arayüzlerinden yararlanılmaktadır. Bu nedenle araştırmadan elde edilen sonuçların, bu uygulamaların belirlenen özelliklere uygun olarak öğrenene sunulmasıyla, öğrenenlerin e-öğrenme ortamlarında öz-yönelimli öğrenmelerine katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Günümüz e-öğrenme olanakları kapsamında yaygın olarak kullanılan e-kitap, e-alıştırma, e-sınavlar, eğitsel simülasyonlar ve sanal sınıfların öğrenenlerin özyönelimli öğrenmelerini destekleyen eğitsel Web arayüzlerinde sunulması bu e-öğrenme araç ve ortamlarının amacına ulaşmasına da katkı sağlayacaktır. İleride yapılacak araştırmalarda öğrencilerin de dahil olduğu daha kapsamlı katılımcılarla öz-yönelimli öğrenmeyi destekleyen arayüz tasarımlarının sahip olması gereken özellikler güncellenebilir. Bununla birlikte bu araştırma kapsamında belirlenen özelliklere uygun olarak tasarlanan arayüzlerin gerçekten de öz-yönelimli öğrenmeye katkı sağlayıp sağlamadıklarını belirlemek amacıyla deneysel araştırmalar yapılabilir. Kaynakça Braun, V. ve Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3, Fischer, G. ve Scharff, E. (1998). Learning Technologies in Support of Self-Directed Learning. Journal of Interactive Media in Education, 1998(2). Garrison, D.R. (1997). Self-directed learning: Toward a comprehensive model. Adult Education Quarterly, 48(1), Osgood, C. E., Suci, G. J. ve Tannenbaum, P. H. (1957). The measurement of meaning. Urbana: University of Illinois Press.

5