Tekstil-İplik Gülay Dincel TSKB Ekonomik Araştırmalar Temmuz 2014

Transkript

1 Tekstil-İplik Gülay Dincel TSKB Ekonomik Araştırmalar Temmuz 2014

2 Tekstil-Hazır Giyim Sektörü Genel Görünüm 1980 ve 1990 lı yıllar boyunca Türkiye de sanayi üretimin ve ihracatın lokomotif sektörleri arasında yer alan tekstil ve giyim sektörleri, 2000 li yıllarda Çin başta olmak üzere artan uluslararası rekabet nedeniyle hız kesmiştir. Sanayi üretim ve ihracat içindeki payları gerilemiştir. İnşaat ile birlikte istihdam açısından hâlâ en önemli sektörlerden biri olma özelliğini koruyan sektör, 2000 li yıllardaki, özellikle de gelişmiş ekonomilerdeki daralmaya paralel olarak 2008 ve 2009 yıllarında şiddetlenen gerilemenin ardından döneminde bir toparlanma yaşamıştır. Avrupa da kaybedilen pazarın telafi edilmesinin ötesinde bir talep artışı söz konusudur. Avrupa da borç krizinin yarattığı finansal zorluklar nedeniyle birçok tekstil-giyim üretim tesisi üretimine ara vermiş, hatta kapanan tesisler olmuştur. Çalışmaya devam eden tesislerde ise orta ve üst kalite ürünlerde daha düşük maliyet aranışı ortaya çıkmış, özellikle giyimcilerin daha önce İtalya başta olmak üzere Avrupa içinden tedarik ettikleri ürünleri Türkiye den alma eğilimi artmıştır. Tüketiciler de krizin etkisiyle orta-üst kalite ürünlere daha düşük fiyatla ulaşma eğilimi içine girmiştir. Tüm bu gelişmelere 2011 yılı içinde Tunus, Mısır gibi yakın coğrafyadaki yükselen tekstil-giyim üreticisi ülkelerdeki istikrarsızlık, Uzakdoğu dan yapılan ithalatın uzun teslimat süreleri ve büyük partiler halinde mal alım zorunluluğunun yarattığı stok zorunluluğu/maliyeti gibi faktörler eklendiğinde Avrupa nın Türkiye den tedarik eğilimi güçlenmiştir. Türkiye, dünya tekstil ticaretinden %3 pay alırken, dünyanın en büyük 9. tekstil ihracatçısıdır. Hazır giyimde de %3,4 pay ile 7. sırada yer almaktadır. Tekstil ve hazır giyim sektörleri, GSYH içinde sırasıyla %4 ve %3 paya sahiptir. Her iki sektör de düşük teknolojili kabul edilmektedir, ancak tekstilin hazır giyime göre sermaye yoğunluğu ve teknoloji düzeyi daha yüksektir. Ayrıca tekstil teknoloji düzeyi yüksek alt sektörler de ihtiva etmektedir. Hazır giyimde de tasarım ve markalaşma konusunda öne çıkan alt sektörler ve firmalar bulunmaktadır. Sektörlerin imalat sanayi katma değeri içindeki payları, üretim değeri içindeki paylarının üzerinde olup iki sektör de imalat sanayi ortalamasından daha yüksek verimliliğe sahiptir. Bu durum, enerji ve ithal hammadde bağımlılığının görece düşüklüğü, Avrupa pazarına yönelik üretim, orta-yüksek teknolojili ya da niş ürünler üreten alt sektörlerin varlığı gibi nedenlerden kaynaklanmaktadır. Üretim Değeri Katma Değer Kaynak: TÜİK İmalat Sanayi İçindeki Pay % T Tekstil 8,5 8,6 8,8 8,7 Hazır Giyim 6,4 6,2 6,2 6,0 T+HG 14,9 14,8 15,0 14,7 Tekstil 8,9 9,2 9,3 9,2 Hazır Giyim 6,6 7,1 7,1 7,0 T+HG 15,5 16,3 16,4 16,2 Emek-yoğun iki sektörün hem toplam istihdam hem de imalat sanayi istihdamı içindeki payı yüksektir. Tekstil sektörünün imalat sanayi istihdamı içindeki payı %13, hazır giyimin ise %14 civarında olup, 2

3 imalat sanayi içinde en fazla istihdam sağlayan iki sektör konumundadırlar. Ayrıca her iki sektör kadın istihdamında da ilk iki sırada yer almaktadır. İmalat sanayi sektörleri içinde en fazla ihracat yapan 2. ve 3. sektörler de yine hazır giyim ve tekstildir. Ayrıca otomotiv sektöründen sonra, ihracatın üretim içindeki payının en yüksek olduğu sektörlerdir. Tekstil üretiminin %44 ü, hazır giyim üretiminin ise %71 i ihracata yöneliktir. Hazır giyim sektörü imalat sanayi sektörleri içinde rekabet gücü sıralamasında (RCA) ilk sırada yer alırken, tekstil sektörü de 4. sırada yer almaktadır. Tekstil üretimi döneminde yıllık ortalama %0,3 daralmıştır. Gerilemede 2007 öncesinde değerli TL ve Asya ülkelerindeki düşük fiyatların etkisiyle ara malı ithalatındaki artış önemli rol oynamıştır döneminde ise önce ABD, ardından da Avrupa pazarlarına yapılan ihracatta keskin düşüş yaşanmıştır döneminde üretim düzenli olarak artmıştır. Ancak 2011 yılından bu yana uygulanan ithalat vergileriyle sektöre kısmi koruma sağlanmış olmasına rağmen henüz 2005 seviyesine dönmemiştir. İhracat ise 2009 haricinde düzenli olarak artmış, ortalama ihracat artışı %7,7 olmuştur. Tekstil sektörünün 2005 yılında %81 olan KKO düzeyi, 2009 yılında %71 e kadar gerilemiş, 2013 yılında ise %78 civarına ulaşmıştır. TÜİK verilerine göre 2005 yılında 100 olan tekstil üretim endeksi 2010 yılında 86,5, 2014 yılı Ocak ayında ise 99,8 olmuştur yıllarındaki daralmanın ardından 2014 yılında yeniden 2005 yılı seviyelerine yaklaşıldığı görülmektedir Ocak Tekstil Üretim Endeksi Tekstil İhracat Endeksi Kaynak: TÜİK Hazır giyim üretimi döneminde yıllık ortalama %0,5 artış göstermiştir. Söz konusu dönemde hazır giyim ithalatı da artmış olmakla beraber tekstile kıyasla daha düşük bir ithalat düzeyi bulunmaktadır. Hazır giyim performansında esas olarak Avrupa pazarındaki daralmaya bağlı olarak yıllarındaki ihracat gerilemesi belirleyici olmuştur döneminde hazır giyim ihracat artışı yıllık ortalama %3 civarında kalmıştır. Hazır giyim sektöründe de üretimin hâlâ 2005 düzeyinin altında olmasına bağlı olarak KKO da henüz eski seviyesine dönmemiştir yılında %82 olan KKO, 2013 yılında %78 civarındadır. 3

4 Ocak H.Giyim Üretim Endeksi H.Giyim İhracat Endeksi Kaynak: TÜİK 22 Temmuz 2011 tarihinden itibaren cari açığı azaltmak ve Türkiye de üretimi teşvik etmek amacıyla uygulanmaya başlayan İthalatta Korunma Önlemleri tebliği ile kumaş ağırlıklı olmak üzere tekstil ürünlerinin bir bölümü ve hazır giyim ürünlerinin büyük bölümü için ithalatta %20 civarında ek vergi uygulamasına geçilmiştir. Bu uygulama da hem tekstil ürünlerinde hem de hazır giyim ürünlerinde yurtiçi üretimi teşvik etmiş, üretim kapasitesini hâlâ koruyan tesislerde üretim artışına ve ek kapasite yatırımlarına yol açmıştır. Hazır giyim sektörü net ihracatçıdır, tekstil sektörünün ise pamuk ithalatı da dahil edildiğinde dış ticaret açığı bulunmaktadır. Ancak tekstil ithalatının bir bölümü hazır giyim sektörünün üretimine yönelik ara mal ithalatıdır yılından itibaren iplik, kumaş ve hazır giyim ürünleri için uygulanmaya başlanan ek ithalat vergilerinin ara mal ve nihai ürün ithalatını sınırlandırdığı ancak gerilemenin beklentilerin altında kaldığı görülmektedir. Tarım ürünlerinin fiyatlarındaki dalgalanmalara bağlı olarak pamuk üretiminde yaşanan iniş çıkışlar da ithalatta artışa yol açmaktadır. Dış Ticaret Dengesi-2013 (Milyon $) Tekstil Hazır Giyim Toplam İhracat İthalat Denge Tekstil ihracatının %34'ü dokuma kumaşlardan, %21'i ipliklerden, %20'si de örme kumaşlardan oluşmaktadır. Hazır giyimde ise ihracatın %20'si tshirt-atlet vb, %15'i erkek ve kadınlar için dokuma takım, ceket, pantolon vb, %9'u kazak, hırka vb ürün gruplarından oluşmaktadır. Tekstilde toplam ihracat içindeki payı %18'e ulaşan teknik tekstil kategorisi altında yer alan ürünler, hazır giyimde ise çorap öne çıkan ürün gruplarıdır yılında tekstilde ihracatın %45'i, hazır giyimde ise %75'i Avrupa ülkelerine gerçekleştirilmiştir. Tekstilde ilk üç pazar Rusya, İtalya, Almanya'dan oluşurken, hazır giyimde Almanya, İngiltere, İspanya en büyük pazarlar konumundadır yılında tekstilde İtalya ve Almanya'ya yapılan ihracatın, hazır giyimde ise Almanya ve İspanya'ya yapılan ihracatın arttığı görülmektedir yılının ilk 6 ayında tekstil ihracatı %8,7, hazır giyim ihracatı ise %12,1 artış göstermiştir. 4

5 Ukrayna daki gelişmeler nedeniyle 2013 yılında en büyük tekstil pazarı olan Rusya ya yapılan ihracat %29 gerilemiş, Rusya ikinci pazar konumuna düşmüştür. Altıncı büyük pazar olan Ukrayna ya yapılan ihracatta ise artış görülmektedir. Geleceğe Yönelik Beklentiler Almanya ekonomisinin 2014 yılında, 2013 yılından daha iyi bir performans gösterdiği görülmekte, yılın kalanında bu durumun sürmesi beklenmektedir. AB-27 hazır giyim perakende harcamalarında da 2013 yılında pozitife dönen seyrin sürdüğü görülmektedir. TL'nin euro ve dolar karşısındaki değer kaybı da dikkate alındığında 2014 yılının kalanında da Türkiye'nin Almanya başta olmak üzere Avrupa pazarlarına yönelik tekstil ve hazır giyim ürünleri ihracatının artış eğilimini sürdüreceği tahmin edilmektedir. Tekstil ve hazır giyim ihracatının 2014 yılında ilk yarı gerçekleşmesi de dikkate alınarak %7,5-10 aralığında artacağı düşünülmektedir. Tekstil ve hazır giyim ürünlerine yönelik iç talebin ise 2013 düzeyinde kalabileceği öngörülmektedir. İhracat ve iç talebe yönelik beklentilerden hareketle iki sektörde de üretimin 2013 seviyelerinin biraz üzerine çıkacağı tahmin edilmektedir. İplik Sektörü Genel Görünüm İplik üretimi pamuk gibi doğal elyafın ve poliester, viskon, akrilik gibi yapay elyafların çeşitli aşamalar ile açılıp, temizlenip, karıştırılıp, tülbent ve şerit haline getirilmesi, istenilen numarada eğrilip bobinlenmesi işlemidir. Ring iplikçilik bu işlemi daha fazla sayıda proses ile yaparken, open-end ve hava jetli eğirmecilik daha az sayıda proses ile bu işlemi yapmaktadır. Türkiye de tekstil üretiminin ve ihracatın en önemli alt kalemlerinden biri ipliktir. Toplam kurulu iplik kapasitesi 3,75 milyon ton civarındadır ve Türkiye, Avrupa da iplik kapasitesi en yüksek ülkedir. Bu kapasitenin 2,5 milyon tonu kısa elyaflardan (pamuk ve benzeri), 400 bin tonu uzun elyaflardan (yün ve benzeri), 825 bin tonu ise filamentlerden (sentetik) oluşmaktadır. Kısa elyaf ve filamentlerde KKO %75 civarındadır. Türkiye de 500 civarında iplik tesisi bulunmaktadır. Söz konusu tesisler Marmara Bölgesi, Gaziantep, Kahramanmaraş, Denizli de yoğunlaşmıştır. Makine parkının yaşı ABD ve AB ye göre genç olmakla birlikte teknolojik yenileme ve gelişime açık durumdadır. Tekstil ihracatının %21 i iplikten oluşmaktadır ve 1,7 milyar dolar civarındadır. Türkiye nin dünya iplik ticaretindeki payı ise %3,1 dir. ve dünyanın en büyük 12. iplik ihracatçısıdır. Ürün grupları bazında incelendiğinde iplik ihracatının %58 i sentetik liflerden ipliklerden, %28 i pamuk ipliğinden, %14 ü de diğer ipliklerden o oluşmaktadır. Türkiye pamuk ipliğinde dünyanın 7. büyük ihracatçısıdır. Türkiye nin pamuk ipliğindeki avantajı Ege pamuğu başta olmak üzere ülke topraklarında yetişen pamuğun kalitesinden ve buna da bağlı olarak pamuk ipliği üretiminin uzun bir geçmişe sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Türkiye aynı zamanda dünyanın en fazla iplik ithalatı yapan ülkeleri arasındadır, 3 milyar dolar 5

6 civarında ithalatla 3. sırada yer almaktadır. İplik ithalatının %70 e yakını sentetik lifli ipliklerden, %12 si pamuk ipliklerinden, %18 i de diğer ipliklerden oluşmaktadır.. (milyon $) Dünya İplik İhracatı Değişim % Türkiye İplik İhracatı Değişim % Pay % , , ,0 2, , ,5 2, , ,4 2, , ,5 2, , ,7 2, , ,5 2, , ,7 2, , ,6 2, , ,2 2, , ,1 3, , ,8 3, , ,2 3,1 Kaynak: İTKİB Türkiye nin en fazla iplik ihraç ettiği ülkeler İtalya (%11), Rusya Federasyonu (%7,5), İngiltere (%7,1), Brezilya (%7,1) ve Portekiz dir (%5,8). İplik ithalatı tekstil ithalatının üçte birini oluşturmaktadır. En fazla iplik ithalatı yapılan ülkeler ise Çin (%20), Hindistan (%15), Vietnam (%12), Bangladeş (%6,8) ve Endonezya dır (%6,8). Pamuk ipliği ithalatında Türkmenistan, Mısır, Özbekistan öne çıkarken sentetik ipliklerde Çin, Hindistan, Vietnam ağırlık taşımaktadır. Geleceğe Yönelik Beklentiler 2014 yılının ilk 6 ayında iplik ihracatının önceki yılın aynı dönemine göre %4 civarında arttığı, artışın tekstil sektörü ihracat artışının gerisinde kaldığı görülmektedir. İplik ihracatındaki artışın daha yavaş gelişmesi en büyük ikinci pazar Rusya ya yapılan ihracatın Ukrayna daki gelişmeler nedeniyle azalmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Tekstil üretim seyrine bakıldığında ilk 6 ayda yurtiçi iplik tüketiminin de %2-3 civarında arttığı tahmin edilmektedir. İhracat ve tüketim göstergelerinden hareketle yılın ilk yarısında iplik üretiminin %3 civarında artmış olduğu tahmin edilirken 2014 sonu itibariyle üretim artışının bu mertebelerde olacağı öngörülmektedir döneminde ise özellikle Avrupa daki toparlanmanın süreceği, Rusya ile Ukrayna krizinin yarattığı tablonun ortadan kalkacağı, %4 civarında GSYH büyümesine bağlı olarak yurtiçi tüketimdeki artışın süreceği gibi beklentilerle iplik üretiminin yıllık ortalama %2-3 civarında artması beklenmektedir. 6

7 TSKB Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü MECLİSİ MEBUSAN CAD. NO 81 FINDIKLI İSTANBUL 34427, TÜRKİYE tel: (90) faks: (90) Bu doküman Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş. nin uzman kadrosunca güvenilir olarak kabul edilen kaynaklardan elde edilen verilerle hazırlanmıştır. Notta yer alan görüşler ve öngörüler, not kapsamında belirtilen ve kullanılan yöntemler ile sektör temsilcileriyle yapılan görüşmelerle üretilen sonuçları yansıtmakta olup bu verilerin tamlığı ve doğruluğundan Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş.'nin herhangi bir sorumluluğu bulunmamaktadı. Notta yer alan sonuçlar, görüşler, düşünceler ve öngörüler, Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş. tarafından açık ya da gizli olarak bir garanti ve beklenti oluşturmaz. Diğer bir ifadeyle; bu dokümanda yer alan tüm bilgi ve verileri kullanma ve uygulama sorumluluğu, doğrudan veya dolaylı olarak, bu rapora dayanarak yatırım kararı veren ya da finansman sağlayan kişilere ait olup, elde edilen sonuçtan dolayı üçüncü kişilerin doğrudan ya da dolaylı olarak uğradıkları zarardan Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz. Bu döküman ileriye dönük tahminleri de kapsamaktadır. Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş., bu tahminlere ulaşılamaması ya da Doküman daki bilgilerin tam ve doğru olmamasından sorumlu tutulamaz. Bu dokümanın tüm hakları saklıdır. Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş. nin izni olmadan raporun içeriği herhangi bir şekilde basılamaz, çoğaltılamaz, fotokopi veya teksir edilemez, dağıtılamaz. 7