Tedarik Zinciri Yönetimi -Temel Kavramlar- Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN

Transkript

1 Tedarik Zinciri Yönetimi -Temel Kavramlar- Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN

2 Neden? Bir ișletme sistemi için en kilit etken MÜȘTERİdir. Müșteri açısından ișletmeleri etkileyen güncel etkiler: Müșteri sayısı artmaktadır. Miktar baskısı Müșteri beklentileri artmaktadır. Fiyat baskısı (maliyet baskısı) Kalite baskısı Müșteri beklentileri çeșitlenmektedir. Çeșit baskısı Müșterilerin coğrafi dağılımı genișlemektedir. Dağıtım baskısı

3 Neden? İșletmeler, daha düșük üretim maliyetlerini sağlayabilmek ve daha kaliteli üretim girdilerini elde edebilmek için ișletme dıșı tedarikçilere yönelmektedir. Tedarikçi ve müșteri sayısının artması, çok düzeyli karar verme sorunlarının ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Ulusal ve uluslararası düzeyde rekabetin artması, hem müșterilerin seçeneklerini arttırmakta, hem de ișletmelerin tedarikçi seçeneklerini zenginleștirmektedir. Müșterilerin farklı noktalarda farklı gereksinimlerle ișletmelerin karșısına çıkması, esneklik sağlama ihtiyacının artmasına neden olmaktadır. Bilgi teknolojilerinin çeșitlenmesi ve gelișmesi kolaylaștırıcı bir unsur haline gelmektedir.

4 Neden? Müșteri gereksinimlerinin çeșitlenmesi yığın üretim uygulamalarının yerini daha özelleșmiș ürünlerin üretimine odaklanmaya bırakmasına neden olmaktadır. Hem üretim așamasında hem de ürünlerin müșteriye ulaștırılması așamasında daha hızlı, ucuz ve kaliteli çalıșabilme arayıșı tedarikçi ve müșteri ilișkilerini çeșitlendirmektedir. İșletmeler için pazara oldukça hızlı bir biçimde yeni ürünler sunabilme becerisi olușturma gereksinimi önem kazanmaktadır. Üretim sistemi içerisinde yalnızca bir bölümün performansını üst düzeye çıkarmanın sistemin tamamının olası en iyi performansını sağlamayacağı gerçeği anlașılmıștır.

5 Mal ve hizmetlerin tüketiciye arz edilmesini sağlayan ekonomik sistem, dört temel pazar fonksiyonunu içerir: Üretim Dağıtım El değiștirme Tüketim Bu fonksiyonlar birbirini izleyen ve tamamlayan bir yapıdadır.

6 Tedarik Kavramı Araștırıp bulma, sağlama, elde etme. İșletme için gerekli kaynakların elde edilebilme olanaklarının araștırılması, bu kaynakları sağlayabilecek uygun seçeneklerin (tedarikçilerin) belirlenmesi, bu tedarikçilerden kaynakların sağlanması

7 Tedarik Zinciri Hiçbir ișletme ya da iș birimi kendi ürünlerin üretiminde ve dağıtımında tek bașına tam bir denetime sahip değildir. Tüm ürün sunum sürecinde yer alan diğer ișletmelerin katılımı ve farklı taraflar arasındaki etkileșimler büyük önem tașımaktadır. Bir ürünün sorumluluğu ve rekabet edebilirliği yalnızca bir ișletmeye değil, bir bütün olarak o ürüne ait tedarik zincirine bağlıdır. İșletmeler yasal olarak birbirinden bağımsız olsa bile, ekonomik olarak birbirlerine oldukça bağımlı bir birlik olușturmaktadır.

8 Tedarik Zinciri Tedarik zincirleri temel olarak bir ürünün ilk hammadde așamasından son tüketiciye ulașana kadar izlediği yolda, o ürünün üretimine katkı yapan tüm tarafları içine alan üretim sistemleri olarak düșünülmektedir.

9 Tedarik Zinciri Bir ürünün hammadde halinden müșteriye teslimine kadar gerçekleștirilen tüm faaliyetler: hammaddelerin ve bileșenlerin tedariki imalat ve montaj depolama ve stok kontrolü sipariș verilmesi ve yönetimi tüm dağıtım kanallarına dağıtım ve müșteriye teslim faaliyetleri tüm bu faaliyetleri izlemek için gerekli bilgi sistemleri

10 Tedarik Zinciri Tanımları Malzemelerin satın alınmasını, ara mamullere ve mamullere dönüștürülmesini ve mamullerin müșterilere dağıtılmasını sağlayan tesis ve dağıtım seçenekleri ağı (Ganeshan ve Harrison, 1995) Ürün ya da hizmetleri pazara sunan ișletmeler topluluğu (Lambert, Stock ve Ellram, 1998) Bir ürünün hammadde halinden müșteriye teslimine kadar gerçekleștirilen tüm faaliyetler (Lummus ve Vokurka,1999) Müșteri isteğinin yerine getirilmesinde doğrudan ya da dolaylı olarak yer alan tüm așamalar (Chopra ve Meindl, 2003). Tedarik zinciri yalnızca imalatçı ve tedarikçilerini değil, aynı zamanda tașımacıları, depoları, perakendecileri ve müșterileri de içine alır.

11 Tedarik Zinciri Son tüketiciye ürün ve hizmet biçiminde değer üreten süreç ve faaliyetlerde bulunan, alt akıș ve üst akıș bağlantılarla bağlı bir ișletmeler ağıdır (Christopher, 2005). Tedarik zinciri içerisindeki herhangi bir noktadan ele alındığında alt akıș (downstream) tarafı müșterileri, üst akıș (upstream) tarafı ise tedarikçileri temsil etmektedir.

12 Tedarik Zinciri Tedarik zinciri iki ana bölümden olușur: Örgüt içi bölümler Dıș ortaklar Tedarikçiler Müșteriler Tașımacılar Üçüncü taraf ișletmeler Bilgi sistemi sağlayıcıları

13 Tedarik Zinciri Her ișletme bir ya da daha fazla tedarik zinciri içerisinde yer alır ve her tedarik zincirinde farklı bir rol oynar.

14 Tedarik Zinciri Bir tedarik zincirinde çok sayıda tedarikçi ve müșteri düzeyleri olabilmektedir. Bu durum, bir tedarik zincirinin tanımlanmasında iki temel soruyu gündeme getirir: 1) Kaç düzeyde tedarikçi ve müșteri zincir kapsamına alınacak? 2) Bu tedarikçi ve müșterilerle kurulacak tedarik zinciri ilișkilerinin detay düzeyi ne olacak?

15 Tedarik Zinciri Geri dönüşüm, yeniden üretim, dönüşler Bilgi/planlama/faaliyet bütünleşmesi

16 Tedarik Zinciri Tedarik zincirlerinde dört temel süreç söz konusudur: Müșteriden siparișin alınması. Üretim için gerekli hammadde ve bileșenlerin tedarikçilerden temin edilmesi. Ürünün üretimi. Müșteri siparișinin yerine getirilmesi

17 Tedarik Zinciri Tedarik zincirlerinin kapsamı ve düzeyi ișletmeler arasında farklılık göstermekle birlikte, tüm üretim ve hizmet ișletmelerinde mevcuttur. Tedarik zincirleri boyunca yalnızca fiziksel ürün akıșı söz konusu değildir. Ayrıca bilgi, belge ve para akıșı gibi akıșlar da mevcuttur.

18 Tedarik Zinciri

19 Tedarik Zinciri Tedarik zincirinin tüm katılımcıları birbirinden etkilenir. Bu nedenle yalnızca ișletme içi bütünleșmeyi (entegrasyon) sağlamak yeterli değildir. Tüm zincirin bütünleșmesini sağlamak ve zincirdeki malzeme, bilgi ve para akıșını eșgüdümlemek gereklidir. Bu akıșların düzeyi ve bașarısı, tedarik zinciri katılımcılarının ișbirliği ve bütünleșmesi açısından belirleyicidir.

20 Tedarik Zinciri Yönetimi Tedarik zincirleri içerisindeki ilișki ve faaliyetleri bütünleșik bir bakıș açısıyla değerlendirebilecek bir yönetim yaklașımı gerekmektedir. Tedarik zinciri yönetimini tanımlamada en önemli unsur, bütünleșik bir yönetim anlayıșı olduğunun vurgulanmasıdır. Yoğun rekabet karșısında bağımsız birimlerin yeteneklerinin bir araya getirilmesi ve eșgüdümlenmesi en üst düzeyde rekabet avantajı sağlama konusunda ișletmelere yardımcı olacaktır.

21 Tedarik Zinciri Yönetimi-Tanımlar Tedarik zincirinin davranıșlarını etkilemek ve istenen sonuçları almak için yapılanlar (Hugos, 2006) İșletmelerin ve bir bütün olarak tedarik zincirlerinin uzun dönem performansının iyileștirilmesi amacıyla geleneksel ișletme fonksiyonlarının ve bu fonksiyonlardaki taktiklerin belirli bir ișletme ve tedarik zincirinde yer alan ișletmeler içerisinde sistemli ve stratejik olarak eșgüdümlenmesi (Mentzer vd., 2001) Hizmet edilen pazar için en iyi yanıt verme ve etkinlik karmasını elde etmek amacıyla üretim, stok, yerleșim ve tașımanın tedarik zinciri katılımcıları arasında eșgüdümlenmesi (Hugos, 2006)

22 Tedarik Zinciri Yönetimi TZY BÜTÜNLEȘME Ortak seçimi Ağ örgütlenmesi ve örgütler-arası ișbirliği Rekabetçilik Müșteri hizmeti EȘGÜDÜMLEME Bilgi ve iletișim teknolojilerinin kullanımı Sürece odaklanma Liderlik İleri düzey planlama TEMELLER: Lojistik, pazarlama, yöneylem araştırması, örgütsel teori, satınalma ve tedarik,

23 Tedarik Zinciri Yönetimi Müșteri taleplerinin karșılanması için tedarik zincirindeki örgütsel birimlerin bütünleștirilmesi ve materyal, bilgi ve finansal akıșlarının eșgüdümlenmesi iși İșletmelerin, rekabet edilebilir fiyatlarla yüksek kaliteli malzemeleri ve bileșenleri sağlayabilmeleri için tedarikçilerle birlikte çalıșabilme yeteneği Tedarikçiler, nakliyeciler, ișletme içi bölümler ve ișletmeler arasında bağlantıyı kurarak, tedarik zincirindeki tüm faaliyetlerin eșgüdümlenmesini sağlamak

24 Tedarik Zinciri Yönetiminin Tarihsel Gelişimi Așamalar Yönetim Örgütsel Tasarım Depolama ve Ulaștırma Toplam Maliyet Entegre Lojistik Yönetimi Satıș-Pazarlama Depolama Stok denetimi Ulaștırma etkinliği 1960 lı Yıllar 1980 li Yıllar Lojistiğin merkezileștirilmesi Toplam maliyet yönetimi Süreç optimizasyonu Bir rekabet avantajı olarak lojistik 1990 lı Yıllar Lojistik planlama Tedarik zinciri stratejileri İșletme faaliyetleri ile bütünleșme Süreç kanalları ile bütünleșme Dağınık lojistik faaliyetler Lojistik faaliyetler arasında zayıf bağlantı Lojistik yönetimi üzerinde düșük kontrol ișletme bașarısını etkiler Merkezileșmiș lojistik faaliyetler Büyüyen lojistik yönetimi kontrolü Bilgisayar uygulamaları Lojistik faaliyetlerde genișleme Tedarik zinciri planlama Toplam kalite yönetimi için destek lojistik yönetim faaliyetleri

25 Tedarik Zinciri Yönetiminin Tarihsel Gelişimi Așamalar Yönetim Örgütsel Tasarım Tedarik Zinciri Yönetimi E-Tedarik Zinciri Yönetimi 2000 li Yıllar Stratejik tedarik zinciri bakıș açısı Extranet teknolojisinin kullanımı Kanal güçlerini ortak bir güç olarak kullanmak için tedarik zincirinin toplam kalite yönetimi göstergelerinde ișbirliği yapmak 2000 Yılı ve Sonrası Tedarik zinciri yönetimi kavramına Internet in uygulanması Düșük maliyetli anında veri tabanı paylașımı Elektronik bilgi Tedarik zinciri yönetimi senkronizasyonu Ticari ortaklık Sanal örgüt Talepteki değișimler Kıyaslama ve yeniden yapılanma Tedarik zinciri ağı ile ticaret ortaklığı yapmak.com eklentisi vb. piyasa değișiklikleri Örgütsel çeviklik ve ölçülebilirlik

26 Tedarik Zinciri Yönetimi Tedarik zinciri yönetiminin ișlevini iki bașlık altında toplamak mümkündür: Ürünlerin tedarik zinciri boyunca tedarikçiden müșteriye kadar olan akıșını sağlamak Satıș tahminleri, satıș verileri, tutundurma faaliyetleri, üretim programları, stok düzeyleri, sipariș bilgileri gibi gerekli bilgilerin paylașımını sağlamak

27 Tedarik Zinciri Yönetimi Tedarik zinciri yönetimi kavramının kritik noktası, tüm tedarik zincirini eșgüdümleyebilmek için, zincirdeki her düğüm noktasındaki, yani iki zincir üyesinin karșılașma noktasındaki bağlantı ve ilișkilerin yönetilmesidir. Böylece müșteri isteklerine yanıt verebilme yetisinin geliștirilmesi ve toplam maliyetlerin düșürülmesi hedeflenmektedir. Tedarik zinciri yönetiminde kilit nokta, tüm sürecin tek bir sistem olarak ele alınmasıdır.

28 Tedarik Zinciri Yönetimi Tedarik zinciri içerisinde dört temel yönetim düzeyi söz konusu olabilir: İșletmenin giriș ve çıkıș sınırları arasındaki malzeme ve bilgi akıșında yer alan ișletme fonksiyonlarını bütünleștiren iç tedarik zincirinin yönetimi Yakın tedarikçilerle olan iki taraflı ilișkilerin yönetimi. Bir tedarikçi, tedarikçinin tedarikçisi, bir müșteri, bir müșterinin müșterisi vb. șekilde bir ișletmeler zincirinin yönetimi Son müșteri tarafından istenen ürün ve hizmet paketlerinin sağlanmasına katılan birbiriyle ilișkili bir ișletmeler ağının yönetimi

29 Tedarik Zinciri Yönetimi Tedarik zinciri yönetimi içerisinde bütünleștirilebilecek ișletme süreçleri; Müșteri ilișkileri yönetimi Müșteri hizmet yönetimi Talep yönetimi Sipariș yerine getirme İmalat akıșı yönetimi Satın alma Ürün geliștirme ve ticarileștirme

30 Tedarik Zinciri Yönetimi Bir tedarik zincirinin etkin bir șekilde yönetilebilmesi için hem müșteri hizmet düzeylerinde hem de zincir içerisindeki ișletmelerin iç ișlem etkinliklerinde eșzamanlı iyileșmeler gereklidir. Müșteri hizmet düzeyi Yüksek sipariș yerine getirme oranları Yüksek zamanında teslimat oranları Çok düșük oranda müșteriden geri dönen ürün İç etkinlik Stoklar ve diğer varlıklar için yüksek yatırım geri dönüș oranı İșlem ve satıș giderlerinin düșürülmesi için yollar bulunması

31 Tedarik Zinciri Yönetimi Her ne kadar her tedarik zinciri için pazar talebi ve ișlem koșulları farklılık gösterse de, tedarik zinciri açısından her durumda temel düzeyde geçerli olan beș karar noktası söz konusudur: Üretim: Pazarda hangi ürünler isteniyor? Hangi ürünlerden, ne kadar ve ne zaman üretilmelidir? Stok: Tedarik zinciri içerisindeki her așamada hangi stoklar bulundurulmalıdır? Hammadde, yarı mamul ve mamul olarak ne kadar stok bulundurulmalıdır? Yerleșim: Üretim tesisleri ve depolar nerede olmalıdır? Üretim ve depolama için en maliyet etkin yerler neresidir? Mevcut tesisler mi kullanılacaktır, yoksa yeni tesisler mi kurulmalıdır? Tașıma: Stoklar, tedarik zincirinin bir noktasından diğerine nasıl hareket ettirilmelidir? Bilgi: Ne kadar veri toplanmalıdır ve ne kadar bilgi paylașılmalıdır?