Halk Sağlığı-Ders 9 Yaşlı Sağlığı

Transkript

1 Halk Sağlığı-Ders 9 Yaşlı Sağlığı Öğr. Gör. Hüseyin ARI 1

2 Yaşlı Sağlığına Projesikyon DSÖ yaşlılığı Yaşamsal fonksiyonların sürekli azalması, tüm organizmanın verimliliğinde görülen azalma,çevresel faktörlere uyum sağlayabilme yeteneğinin azalması olarak tanımlamıştır. 65 yaş genel emeklilik yaşı olduğu için, Birey sosyal güvencelerden yararlanmaya, başladığı için bu yaş sosyal ve ekonomik yaşlılığın da başlangıcıdır yaş Genç Yaşlılık, yaş İleri Yaşlılık, 85 yaş ve üstü Çok ileri Yaşlılık olarak adlandırılmaktadır 2

3 Yaşlı Sağlığına Projesikyon Dünyada 60 yaş ve üstü 600 milyon civarında insan varken bu rakamın 2050 de 1,2 milyar olacağı tahmin edilmektedir. 3

4 Yaşlı Sağlığına Projesikyon DÜNYADA YAŞLI NÜFUS ORANLARI Ülkeler ALMANYA 19.4 İTALYA 18.1 YUNANİSTAN 17.6 İSVEÇ 17.4 BELÇİKA 17.4 BULGARİSTAN 17.3 İNGİLTERE 15.8 DANİMARKA 15.2 RUSYA 14.4 USA 12.6 İRLANDA 11.3 FRANSA 9.4 ÇİN 7.9 TÜRKİYE 7.8 MISIR 4.5 4

5 Nüfusun Yaşlanması Nüfus Pramidleri 5

6 Ülkemiz Yaşlanıyor 65 yaş üzeri nüfus; 2005 yılında %5, yılında %7, yılında %10, yılında ise %20,8 (TÜİK) 6

7 Yaşlılığın Değerlendirme Kullanılan Göstergeler Doğumdan beklenen yaşam süresi 45 yaş üzerinde beklenen yaşam süresi 65 yaş üzerinde beklenen yaşam süresi 65 yaş üzeri nüfusun toplam nüfus içindeki payı Nüfusun ortalama ve ortanca yaşı 65 yaş üzeri nüfusun 5 yaş altı nüfusa oranı Bağımlı nüfus oranı 7

8 Yaşlılıkta Fizyolojik Değişikler Akciğerde elastisite azalır, kaburga kıkırdakları kemikleşir. Damarlarda ateroskleroz oluşumu artar. Kalp, karaciğer, böbreklerde bağ dokusu artar. İskeletin mineral içeriği azalır. Kas dokusu azalır, yağ oranı artar. Duyu organları zayıflar. Hormonlar azalır. Bazal metabolizma düşer. 8

9 Yaşlılıkta Sosyal Yaşam Değişiklikleri Ev içi ve ev dışı yaşamda kısıtlılıklar Sosyal çevrede daralma Eş kaybı Gelirde azalma Sosyal statüde gerilemeye bağlı olarak bir çok sosyal aktiviteden vazgeçme Sağlık sorunları nedeniyle bakım ve desteğe gereksinim duyma İşe yaramama duygusu 9

10 Yaşlılıkta Karşılaşılan Yetersizlikler Demans Alzheimer İdrar Kaçırma Görme Bozuklukları İşitme Bozuklukları Malnütrisyon Osteoporoz Yürüme Bozuklukları Ve Sık Düşme Bası Yaraları Uyku Bozuklukları 10

11 YaĢlılık ve Sağlık Eğitimi Orta yaş grubuna verilecek sağlık eğitimi konuları: -Kazaların önlenmesi, -Sindirim sistemi sağlığı, -Hatalı ve gereksiz ilaç kullanımı, -Sağlıklı yaşam bilinci, -Kişisel hijyen, -Mental sağlık, -Diyet ve beslenme, - Emekliliğe hazırlık, -Sağlık kuruluşlarından yerinde ve zamanında yararlanma. 11

12 YaĢlı Bakımı Ġle Ġlgili Sağlık KuruluĢları AĢağıdaki Özellikleri TaĢımalıdır 1- Tüm yaşlıları kabul etmeli, 2- Geriatrik hastaları araştırılması, tanısı tedavisi ve izlenmesine yönelik uygulamaları planlamalı, 3- Psikiyatrist destekli hizmet vermeli, 4- Rehabilitasyon hizmeti verebilmeli, 5- Evde bakım koşullarını sağlayabilmeli, 6- Sürekli tedavi sağlayabilecek hastane yataklarına nakledilebilmeli. 12

13 YaĢlı Bakımı Ġle Ġlgili Sağlık KuruluĢları AĢağıdaki Özellikleri TaĢımalıdır 7- Tedavi şansı olduğu sürece tedaviyi yarıda kesmemeli, 8- Tıbbi ve sosyal hizmetlerin eşgüdümü sağlanmalı, 9- Pratisyen hekim desteğini sağlamalı, 10- Erken tanı uygulamaları sisteme bağlanmalı, 11- Geriatrik hekimlik, hemşirelik ve fizyoterapi konusunda uzmanlaşma sağlayan birimler kurulmalı, 12- Geriatri konusundaki araştırmalar ve bilimsel etkinlikler desteklenmelidir. 13

14 TÜRKĠYE DE YAġLILAR ĠÇĠN POLĠTĠKA GELĠġTĠRĠRKEN Demografik dönüşüm sürecindeki nüfusun yaşlanma eğiliminin en önemli olgu olduğu, Yakın ve uzak gelecekteki önemli bir sorun alanı haline gelmesi, Bugüne kadar genç nüfusun gereksinimlerine göre şekillenen politikalarının yaşlı nüfusun gereksinimlerine göre şekillenmesi, Yakın gelecek yaşlıların şimdikilerden daha yaşlı olacakları, Aile yapısı ve yaşlıların aile içindeki konumunun hızla değişmekte olduğu, Yaşlı nüfusun bakımında, sosyal destek sistemlerinin (aile, akraba, komşu vb.) güçlendirilmesi gerektiği, Yaşlıların içinde yaşadığı aile yapısı ile yaşam kalitesi arasında zayıf bir ilişki olduğu, Kadın yaşlıların dezavantajlı grupta yer aldıkları, Yaşlılık dönemine hazırlıklı giren yaşlıların yaşam kalitesinin daha iyi olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. 14

15 BĠRĠNCĠ BASAMAKTA YAġLILARA YÖNELĠK SAĞLIK HĠZMETLERĠ Aile Hekimliği; Aile hekimi, kendisine kayıtlı kişileri bir bütün olarak ele alıp, kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri (gebe, loğusa, bebek, çocuk izlemleri, aşılama hizmetleri gibi) ile birinci basamak tanı, tedavi, rehabilitasyon ve danışmanlık hizmetlerini verir Evde takibi zorunlu engelli, yaģlı, yatalak ve benzeri durumdaki kişilere evde veya gezici/yerinde sağlık hizmetlerinin yürütülmesi sırasında kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri, birinci basamak tanı, tedavi rehabilitasyon ve danışmanlık hizmetlerini verir, tanı ve tedavisi yapılamayan hastaları sevk eder, sevk edilen hastaların geri bildirilen muayene, tetkik, tanı, tedavi ve yatış bilgilerini değerlendirir. Gerektiğinde kişiyi gözlem altına alarak tetkik ve tedavisini yapar. Sağlık raporu, sevk evrakı, reçete v.s. belgeleri düzenler. 15

16 BĠRĠNCĠ BASAMAKTA YAġLILARA YÖNELĠK SAĞLIK HĠZMETLERĠ Gezici sağlık hizmeti ile sağlık hizmetine ulaşımın zor olduğu kırsal yerleşim yerlerine aile hekimi ve aile sağlığı elemanlarınca gidilerek hizmet verilmeye devam edilmektedir. Huzurevi, yaşlı bakım merkezi gibi kişilerin kayıtlı oldukları aile hekimine doğrudan başvuru imkanı olmadığı toplu yaşam alanlarına da yine aile hekimlerince ve aile sağlığı elemanlarınca ihtiyaca göre belirli periyot ve sürelerde sağlık hizmeti verilmektedir. 16

17 BĠRĠNCĠ BASAMAKTA YAġLILARA YÖNELĠK SAĞLIK HĠZMETLERĠ Aynı şekilde evde sağlık hizmeti ihtiyacı olan kişilerin sağlık hizmeti sunumu aile hekimleri ve oluşturulan diğer birimler vasıtası ile Periyodik Sağlık Muayeneleri ve Tarama Testleri Rehberi çerçevesinde sunulmaktadır yaģ grubundaki yetişkinlerde kolorektal kanserin erken tanısı amacıyla aile hekimlerinin de katkılarıyla gaitada gizli kan testi bakılması ve her on yılda bir kolonoskopi yapılması için yönlendirilmesi sağlanmaktadır. 17

18 ĠKĠNCĠ BASAMAKTA YAġLILARA YÖNELĠK SAĞLIK HĠZMETLERĠ 65 Yaş ve Üstü Bireylerin Sağlık Hizmetine Erişiminin Kolaylaştırılması Palyatif Bakım Merkezleri Hospis Bakım Merkezleri Geriatri Klinikleri ve Poliklinikleri 18

19 ĠKĠNCĠ BASAMAKTA YAġLILARA YÖNELĠK SAĞLIK HĠZMETLERĠ 65 YaĢ ve Üstü Bireylerin Sağlık Hizmetine EriĢiminin KolaylaĢtırılması Sağlık kuruluşlarında yaşlı hastalara hizmet alımlarını kolaylaştıracak, işlemlerinde yardımcı olacak refakatçi personel (hostes hizmeti) Sadece Keçiören Eğitim ve Araştırma Hastanesi (MHRS randevusu ile) İşitme engelli yaşlı hastalarla iletişimi sağlamak üzere hastanelerimizde sağlık personeline işaret dili eğitimleri verilmesi, Poliklinik hizmetlerinde öncelik sırasına (65 yaş üstü kişilere) uygun hareket edilmesi, 19

20 ĠKĠNCĠ BASAMAKTA YAġLILARA YÖNELĠK SAĞLIK HĠZMETLERĠ 65 YaĢ ve Üstü Bireylerin Sağlık Hizmetine EriĢiminin KolaylaĢtırılması Yaşlı ve kimsesiz hastaların başvurdukları sağlık kuruluşundan başka bir sağlık kuruluşuna nakli gerektiğinde, imkânlar ölçüsünde transferinin sağlanması Yaşlı bireylere sağlık hizmet sunum konusunda ilgili personel hizmet içi eğitim programlarına alınması ve eğitimlerinin sürekliliği sağlanması çalışmaları, Polikliniklerin giriş katlarında planlanması, Sağlık kuruluşlarının yaşlı ve engellilerin erişimine uygun hale getirilmesi. 20

21 ĠKĠNCĠ BASAMAKTA YAġLILARA YÖNELĠK SAĞLIK HĠZMETLERĠ (PALYATĠF BAKIM MERKEZLERĠ) Palyatif bakım, yaşamı tehdit eden hastalıklardan kaynaklanan problemler ile karşılaşan hastaların ve hasta yakınlarının yaşam kalitesini, başta ağrı olmak üzere tüm fiziksel, psiko-sosyal ve ruhsal problemlerin erken tespit edilerek ve etkili değerlendirmeler yapılarak önlenmesi veya giderilmesi yolları ile arttıran bir yaklaşımdır. 21

22 Örnek Soru Aşağıdakilerden hangisi yaşlılara yönelik birinci basamak sağlık hizmetlerinden değildir? A. Kişiye Yönelik Koruyucu Sağlık Hizmeti Sunmak B. Tanı Ve Tedavisi Yapılamayan Hastaları Sevk Etmek C. Sevk Edilen Hastaların Geri Bildirilen Muayene, Tetkik, Tanı, Tedavi Ve Yatış Bilgilerini Değerlendirmek D. Polikliniklerin Giriş Katlarında Planlanmak E. Birinci Basamak Tanı, Tedavi Rehabilitasyon Ve Danışmanlık Hizmetleri Vermek 22

23 Bu sunumdakiler sadece ders notu amaçlı hazırlanmıştır; akademik makalelere kaynak olarak gösterilemez. 23