BİBER YETİŞTİRİCİLİĞİ BİTKİ MORFOLOJİSİ Kök Tohum çimlendikten sonra kazık kök oluşur ve 3 5 cm büyüdükten sonra kök boğazına yakın bir yerden yan

Transkript

1 BİBER YETİŞTİRİCİLİĞİ BİTKİ MORFOLOJİSİ Kök Tohum çimlendikten sonra kazık kök oluşur ve 3 5 cm büyüdükten sonra kök boğazına yakın bir yerden yan kökler oluşur. Genellikle ana kök kazık köktür ve kazık kök derinliği ortalama 50 cm dir. Ancak iri meyveli çeşitlerde kazık ve yan saçak kökler cm derinlik ve 90cm genişlikte bir sahaya yayılabilir. Saçak kökler çoğunlukta ( %70 i ) toprak yüzeyine yakın olarak ( ilk 30 cm derinlikte) oluşur. Soğuk sera toprakları içinde kök derine inmez, genelde cm derinlikte bulunur. Kökün yanlara yayılması cm lik bir çap şeklindedir. Kökler oldukça narin bir yapıdadır. Gövde Odunumsu, çok dallı olup, 0,5-2 m arasında boylanabilir. Başlangıçta bitki genç iken otsu yapıda olan gövde ve yan dalları ileride odunsu bir yapı kazanır. Özellikle genç devrede gövde ve yan dallar kolaylıkla kırılabilir. Boğum araları yuvarlağa yakın kesitlidir. Yayvan taçlılarda boğum araları daha kısadır. Boğumlar 4 köşe görünüm kazanır. İlk çiçek göründükten sonra dickhotomous veya trichotomous dallanma başlar. Bitkide dallanma çok farlılık gösterir. Ana gövdede ortalama 4 6 yan dal görünür. Bu sayı 12 ye kadar çıkabilir. Dallanma gövdenin toprak üstünden itibaren 2. veya 3. boğumdan hemen sonra başlar. Bu yan dallar üzerinde vejetasyona bağlı olarak her yaprak koltuğunda yeni yan dallar oluşur. Yaprak Şekil, renk ve büyüklükleri çeşide ve çevre koşullarına göre farklılık gösterir. Yapraklar genellikle uzunca oval, yumurta biçiminde ( ovate) uçları sivri, kenarları genellikle parçasız ( düz) dür. İri, büyük meyveli çeşitlerde göre daha geniş ve büyüktür. Yaprakların üstü parlak ve kaygan alt yüzleri mat dır. Gövde ucunda ilk çiçek oluncaya kadar 8 15 yaparak oluşur. Gövdedeki yaprak sayısını çeşit ve bazı sıcaklık dereceleri etkiler. Çiçek Capsicum cinsine dâhil bazı türlerin taç yaprakları beyazı bazı türlerin çiçek taç yaprakları mor dur. Bir yıllık kültür bitkilerinin çiçek ve taç yaprakları beyazdır. Biber çiçekleri erseliktir. Çiçekte genellikle 5 adet yeşil çanak yaprak ( sepal), 5 adet taç yaprak ( petal),5 adet erkek organ ( stamen ) ve 1 adet 3 5 karpelli dişi organ bulunur. Kaliks kısa olup 5 6 adet kısmen birleşik sepallerden oluşur. Carollayı 5 adet (bazen 6 ) petal oluşturur. Çiçekler bölünme noktalarında dal ve yaprak koltukların da çoğu kez tekli veya nadiren 2 3 lü salkım halinde oluşur. Genellikle sadece 1 çiçek meyve bağlar. 1. veya 2. 1

2 yapraktan sonra dalların her biri tekrar çatallanır ve bu bölünme noktalarında yeni 2. derecede çiçek tomurcukları meydana gelir. İlk çiçekler çeşide özgü dikimden gün sonra görülmeye başlar ve 1 hafta sonra diğer çiçekler takip eder. Erkek organ antenleri koni yapmayan uzun filamentler üzerindedir. Çiçek tozları olan bir yarıktan dökülürler. Stigma, antenlerden, küçük ve uzunca konik meyveli çeşitlerden daha yukarıda, iri meyveli çeşitlerde aynı seviyede veya daha aşağıda bulunur. Küçük meyveli çeşitlerde ( taç yapraklar açıldıktan, iyi havalarda sa sonra, kapalı havada sa veya daha uzun zaman sonra) antenler patlayarak polenler serbest hale gelir. İri meyveli çeşitlerde anterler taç yapraklar açıldıktan sonra 1-2s a sonra patlar. Çiçek tozları genellikle çiçekler açılmadan önce döllenme olgunluğuna erişir. Çiçek açıldıktan sonra çok kısa bir süre içinde ( 2-3 sa) canlılıklarını yitirirler ve döllenme özellikleri kalmaz. Bazı çeşitlerde dişi organ önce olgunlaşır, erkek organ keseleri geç patlar. Küçük meyveli çeşitlerde genellikle çiçekler dik olduğundan stigma anterlerden yukarıda olduğundan yabancı döllenme fazla, iri meyveli çeşitlerde genellikle çiçek sarkık veya yatık ve stigma anterlerle aynı seviyede veya aşağıda olduğundan yabancı döllenme azdır. Biberler genellikle kendine döllenirse de % 9 36 arasında yabancı döllenme olmaktadır. Döllenme olmadan meyve de oluşabilir. Çiçek sapları cm arasındadır. Yabancı döllenmede önemli rolü böcekler, yabani arılar oynar. Rüzgârla tozlaşma azdır. Biber polenleri ağır ve yapışkan olduğundan ancak 1 m ye kadar mesafe kat eder. Biber tohumculuğunda m arasında izalasyon mesafesi bırakılmalıdır. Meyve Biber meyvesi içi boş olup 3 kısımdan oluşur. Meyveduvarı ( meyve eti ve kabuğu\ zarı), çiçek tablası ve tohumlardan oluşur. Meyvenin iç kısmında loblar arası bölmeler mevcuttur. Yetiştirme şartlarına ve çeşide özgü olarak merkezi bir plasenta ve 2 5 lab dan oluşur. Çeşide özgü meyve büyüklüğü ve şekli, rengi, tadı farklı olabilir. Meyve gelişimi için döllenme gerekir. Ayrıca partenokarp olarak da meyve gelişebilir. Bazı sivri biberlerde sapa yakın olan üst kısmında körüklülük görülür. Soğuk devrede ( seralarda) yetiştiğinde tatlı olan bazı biber çeşitlerinde sıcak devrede artan kuru maddeye bağlı olarak capsaicin asit miktarı arttığında acılık da artar. Meyve yüzeyinde bazen antosiyon oluşumu nedeniyle morluk görülebilir. Meyve yüzeyi düz veya düz olmayabilir. Meyveler çeşide özgü dik veya sarkık olur. Dikimden 10 hafta sonra ilk meyveler görülür. Yetiştirme mevsimi, pazarlama amacı ve çeşide bağlı olarak 1 3 ay meyve hasat edilir. Tohum Serada 1 dekar için, tek ürün yetiştiriciliğinde 23 gr, ilkbahar yetiştiriciliğinde 26 gr. açık tarlada yetiştiricilikte gr tohum gerekir. Biber tohumlarının iyi çimlenebilmesi için toprak sıcaklığının C arasında, toprak üstü sıcaklığın C arasında olması 2

3 gerekir. Tohumlar gece 20 0 C, gündüz 30 0 C sıcaklıkta, % 70 hava oransal neminde iyi çimlenir. Tatlı biberler genellikle 6 8 günde düzenli bir şekilde çimlendikleri halde acı biberler daima daha uzun zamanda en az 15 günde çimlenir, bazen 100 günü geçtiği bile olur. Habanero çeşidi tohumları günde çimlenir. Biber tohumları dormant değildir, uyku, dinlenme devresi geçirmez. 1 dekardan alınan tohum miktarı sivri biberlerde kg, dolma biberlerde 12,5-20 kg dır. TOPRAK Organik maddece zengin, besin maddelerini içeren, tınlı, tınlı- kumlu, su tutma kapasitesi iyi, çabuk ısınabilir, derin geçirgen, iyi drene edilmiş topraklar biber tarımına uygundur. Yazın tınlı - killi, kışın tınlı - kumlu toprakları tercih eder. Ağır killi ve fazla su tutan topraklar ile tamamen kumlu topraklar biber tarımına uygun değildir. Biber kök sisteminin sığ oluşundan dolayı toprak neminin yüksek seviyede olmasını isterse de drenajı yetersiz ağır topraklarda aşırı sudan etkilenir. Aşırı su yaprak dökülmelerine neden olur. Toprak ph ı optimum olmalıdır. ph = 5,2 den düşük topraklar iyi değildir. ph = 3,5 un altında mikro element şelat formunu koruyamaz. Yarayışlılıkları azalır. Yüksek ph durumunda ise NO 3 topraktan buharlaşmaz. NH 4, NH 3 ve NH 2 buharlaşır, P, Fe, Mn, Cu, Zn biber tarafından alınabilirliği azalır. Toprak tuzluluğuna oldukça duyarlı olan biber yetiştiricilinde toprak EC si 1.5 ms un altında olmalıdır. İKLİM Biber sıcak seven bitkiler grubundadır. Optimal gelişme, sıcaklık, kısmen ışık yoğunluğu, toprak ve hava nemi gibi bazı çevre faktörlerine bağlıdır. Genel olarak biberin optimal gelişme sıcaklığı C dir. Gelişme devrelerine göre sıcaklık isteği değişkenlik gösterir. Biber erken devrede geç devreden (yaşlılığından) daha fazla sıcaklığa gereksinim duyar. Bitkinin hızlı gelişmesi, toprak nemi fazla, toprak besin maddelerince yeterli, hava sıcaklığı optimum 24 26,5 0 C olduğu zamandır. Gündüz sıcaklığı C, gece sıcaklığı C de gelişme iyi olur. Sıcaklık 32 0 C nin üzerine çıktığında veya 21 0 C nin altına düştüğünde büyüme yavaşlar, 15 0 C nin altında iyi büyümez döllenme aksar 26 0 C nin üzerinde meyvede şekil bozulur ,5 0 C arasında büyüme durur. 8 0 C de tomurcuk oluşumu, 5 0 C de gelişme durur. 0 0 C nin altında genellikle bitkiler donar. Gündüz 32 0 C nin üzerinde biberin, meyve bağlaması azalır C arasında çiçek dökülmeleri olur C nin üzerinde döllenme olmaz. Meyve bağlayamaz C de büyüme durur. Yüksek sıcaklıklarda tatlı bazı biber çeşitlerinde kuru maddeye bağlı olarak örneğin Demre Sivrisi capsaicin asit arttığından meyveler acılaşmaya başlar. Sera 10 0 C nin altında düşük gece sıcaklıklarında polen üretimi ve çimlenmesi önemli ölçüde azalır, döllenme olmadan, küçük partenokarpik meyveler veya çok az tohuma sahip meyveler 3

4 teşekkül eder. Böyle anormal meyvelerin şekli bozuk olur. Düşük sıcaklıklarda çeşit özelliğine bağlı olarak, meyve tutumu kısmen yumurtalıkların döllenmesi sonucu olursa da döllenme eksikliğinden dolayı oluşan meyveler anormal şekilli olur. Yüksek sıcaklıklarda döllenmeyen kısır çiçekler dökülür. Bitki küçük meyveleri silkebilir. Kısa bir zaman için de olsa sıcaklık stresi bitkinin gelişimini çok kötü etkiler ve çiçek burnu çürüğüne neden olabilir. Gece sıcaklığının 21 0 C nin üstüne çıkmasıyla çiçeklenme çabuklaşır, ancak çiçek dökülmeleri artar. Gece sıcaklığı düşünce dallanma ve çiçeklenme artar. Canlı polen oluşumunu önleyen gece sıcaklıkları çok yüksek veya çok düşük değilse tozlanma ve döllenme normal olacaktır. Çiçeklenmeden önce yaprakların sayısı gece sıcaklığı ile ters orantılıdır. Gece 16 0 C den aşağı sıcaklıklarda biberin meyve bağlanması azalır. Düşük sıcaklığın etkisi, tam çiçeklenmeden önce, tam çiçeklenme sırasından daha büyüktür. Küçük meyveli biberler sıcağa daha dayanıklıdır. Serada hava oransal nemi % civarında tutulmalıdır. DİKİM ÖNCESİ SERA HAZIRLIĞI Tabanda oluşan sert tabaka kırılır. SOLARİZASYON Seranın boş ve sıcaklığın yüksek olduğu yaz aylarında güneş enerjisinden yararlanmak suretiyle, toprak yüzeyinin plastikle kaplanarak, toprak sıcaklığının yükseltilmesidir. Yaz aylarında, sera boş iken, sera toprağı derince sürülerek gölleme şeklinde bolca sulanır. Bol suyla toprakta oluşabilecek tuzluluk alt katmanları yıkamış olur. Toprak tava geldiğinde tapan geçirip, toprağı sıkıştırıp, toprak yüzeyine çok beyaz ince plastik örtü ( mmpe) serilir. İmkân ve zaman uygunsa aynı işlem 1 ay ara ile tekrarlanır. Toprak sıcaklığı arttığında çimlenmiş yabancı ot tohumları, toprak altı zararlıları ve bazı mantarlar ölür. Solarizasyon süresi asgari 1 ay olmalıdır. Süre uzadıkça etki artar. Kullanılacak plastiğin yeni olması veya ışık geçirgenliğini azaltacak şekilde kirlenmemiş yırtık, delikli olmaması gerekir. Toprak hava almayacak şekilde plastik kenarları toprakla kapatılmalıdır. TOPRAK FUMİGANTLARI İLE İLAÇLAMA Kimyasal ilaçlama (toprak fumigantları ile) toprağı ilaçlamadan önce: Toprak derince sürülmelidir. Toprak tavlı olmalıdır. Toprak yüzeyi keseksiz, düzgün olmalıdır. Bitki artıkları ortamdan uzaklaştırılmalıdır. Çiftlik ( hayvan) gübresi toprağa karıştırılmamış olmalıdır. 4

5 Taban gübrelemesi yapılmamış olmalıdır. 10 cm derinlikteki toprak ısısı C olmalıdır.10 0 C nin altında 20 0 C nin üzerinde uygulama yapılamalıdır. Biber yetiştiriciliğinde, tatbikattan önce, seralarda başka bir kültür bitkisi bulunmamalı, komşu seralarda bitki varsa çıkan gazlardan etkilenmemesi için sera kenarları ıslak çuvallarla örtülmelidir. BAKIM İŞLERİ SULAMA Biber suyu sever, yüksek hava ve toprak nemi ister. Optimum toprak nemi tarla kapasitesinin %80 i civarında, hava oransal nemi %70 75 civarında olmalıdır. Bu nemli şartlarda kök aktivitesi artar. Nem (su) yetersiz olduğunda büyüme yavaşlar, gövde odunlaşır meyve tutumu azalır, küçük meyve ve çiçek dökümü olur. Su azlığında meyveler küçük kalır, irileşmez. Çiçek silkmeleri, suyun düzgün aralıklarla verilmemesinde de olur. İlk çiçeklenmenin başladığı dönemde kuraklığa oldukça duyarlıdır. Bu dönemde bitkinin kök bölgesinde kullanabilir nem düzeyinin % 5 den fazla düşmesine izin verilmemelidir. Toprak neminin tarla kapasitesinin altında sürekli nemli tutulması gerekir. Bu da sık aralıklarla hafif sulama yapılarak sağlanabilir. Kökler toprak neminin %100 e yakın bir kısmını ilk 0,50-1m lik optimum verim için derinlikten alır. Topraklarda etkili kök derinliğinde kullanılabilir nem düzeyinin %30-40 dan daha aşağı düşürülmemesi gerekir. Fazla suya karşı kökler duyarlıdır, çabuk çürür ve hastalanır. Saçak kök yapısı nedeniyle biber az ve sık su ister. Su fazlalığında yaprak dökümleri görülür. İlk meyveler görülünceye kadar fazla sudan kaçınılmalıdır. Döl başladıktan sonra suya ihtiyaç fazlalaşır. Ancak ilk çiçeklenmenin başladığı dönemde kuraklığa oldukça duyarlıdır. İlk sulama zamanı yanlış ve drenajı iyi olmayan ağır topraklarda fazla su verilmemişse bitkide durgunluk ve kök çürüklüğü meydana gelir. Hafif su birikmesinde dahi yaprak dökülmeye başlar. Açık tarlada meyve bağlama zamanı aşırı cılız meyve bağlamaya neden olur. Meyveler bilhassa Antraknoz dan çürür. Sıcak havalarda kumlu topraklarda her 2-3 günde bir, ağır topraklarda 3-7 günde bir sulama yapılır. Yazın düşük nem ve yüksek sıcaklıkta artan transpirasyon tomurcuklanma ve çiçeklenmeyi teşvik eder, meyveler çok küçük kalır. Su azlığından dal uçlarındaki filiz yeşil, parlak renk kaybolarak donuklaşır. Yapraklar küçülür, gövde ve dalların rengi koyulaşır, siyah mor renk alır. Bitki boyu, ortalama sıcaklık, toprak karakteri, toprak nemi ve hava oransal nemi bağlı olarak biberin günlük su ihtiyacı değişir. 5

6 Biber ortalama mm su tüketir. Biber bitkisi yüksek toprak nemi ve tarla kapasitesinin %80 olması ister. Saçak köklerinin büyük bir kısmı 10-30cm derinlikte bulunduğundan düzenli ve sık sulanmalıdır. GÜBRELEME En çok besin maddesi dikiminden itibaren 80.gün ile 174. gün arasında yani yaklaşık 3 Ay içinde alınır ve kuru madde birikimi büyük oranda gerçekleşir. Büyüme zamanı günde en çok dekardan 300 gr N(Azot), 460g K( Potasyum), 42g P (Fosfor) kaldırılır. Potasyumlu gübreler kullanılırken KNO 3 tercih edilmelidir. K 2 SO 4 ve KCI de, SO 4 ve CL tuzluluk sorunu olan topraklarda tuz problemini arttırır. Serada taban gübrelemede veya açık tarlada damla sulama yoksa potasyumu ve fosforu fiksasyon nedeniyle bant halinde vermekte yarar vardır. Açık tarlada fosforlu ve potasyumlu gübrelerin yarısını dikimden önce tabana, yarısını üstten vermek gerekir. Böylece fiksasyon azaltılmış olur. Süre uzadıkça fiksasyon artar. Yıkanmanın fazla olduğu kumlu topraklarda ve yağışlı yörelerde potasyumlu gübrenin dikimden hemen önce toprağa verilmesi uygun olur daha erken uygulamalarda potasyum yıkanabilir. Kalsiyum dan kaynaklanan çiçek burnu çürüklüğü, görüldüğünde yapraklara Kalsiyum Klorür veya Kalsiyum Nitrat püskürtülmelidir. Bitki magnezyum noksanlığına ve tuza oldukça hassastır. Analiz sonucu mikro element noksanlığında, toprağa uygulamalarda, fiksasyon nedeniyle metabolik mikro elementler şelatlı olmalıdır. Toprak analizi yapılmadığında; açık tarlada, damla sulama yoksa gübreleme programı (kg/dekar): Taban ( Temel) Gübreleme: kg/dekar N (Azot), kg/dekar fosfor pentaoksit, 30 kg / dekar) potasyum pentaoksit kullanılmalıdır. Üst Gübreleme: İlk gübreleme dikimden gün sonra uygulanarak 1 ay ara ile iki kez dekara 2.2 kg üre ve 10 kg KNO 3 verilmelidir. FERGİTASYON (Damla Gübreleme) Biber çeşitleri gelişme dönemi, toprak ve iklim koşullarına bağlı olarak biberin ihtiyaç duyduğu besin maddelerini suda çözünmüş gübrelerin sulama sistemleri ile özellikle damla sulama ile köklerin yoğun olduğu toprak bölgesine verilmesine denir. Fertigasyonda bitkinin su ihtiyacı, su kalitesi biber bitkisinin meyve yapraklarıyla topraktan kaldırdığı besin maddeleri, toprak ve yaprak analizi, toprakların fiziksel yapısına göre verilecek taban gübresi göz önünde bulundurulmalıdır. Fergitasyonla yapılacak gübreleme toprak analizi sonucunda belirlenmelidir. 6

7 BİTKİ BESİN ELEMENTLERİ Azot ( N) : Bitkinin vejetatif büyümesine katkıda bulunur. Azot çiçeklenme devresi başlangıcında vejetatif aksamın iyi gelişmesi için gereklidir. Aksi halde verim azalır. Düzgün gelişmeyen bitkilerde meyveler bitkinin alt kısmında oluşur; bu husus ise ileride üst kısımlarda meyve oluşu şansını azaltır. Çiçek meyve sayısının artması, toprak solüsyonunda 400 ppm den daha azot konsantrasyonu olduğundandır. Ancak aşırı azot gübrelemesinden kaçınılmamalıdır. Fazla azotlu gübrelemede özellikle sıcak mevsimlerde internodlar uzar, zayıflar ve yaprak dökümü artar. Böylece meyve bağlama azalır. Bitki normalden daha uzun ve eğik yetişeceğinden, meyvelerin birçoğu sıcak stresinden zarar görür. Fosfor (P) : Fosfor köklerin ve üremeyi sağlayan tohum, çiçek ve meyve gibi organların normal gelişmesi için gereklidir. Fosfor meyvenin erken oluşmasına neden olur. Eğer toprakta fosfor noksansa bitki bodurlaşır, dallar kısalır, birçok tomurcuk gelişemez ve genellikle meyveler daha küçük olur. Yapraklar uzun ve sivri uçlu, kahverengi yeşil renkli olur. Bitkiler sert olup, dokunulduğunda kırılır. Çiçeklerin şekli kusurlu olup az miktarda çiçek oluşur ve 4 5 meyveden biri gelişir. Gelişemeyen meyvelerde çiçek tablası ince tohumlar zayıf olur. Kök sistemi gelişemez. Bu nedenle bitki gelişimin başlangıcında fosfor muhakkak uygulanmalıdır. Potasyum (K) : Uygun potasyum seviyesi hastalıklara ve düşük sıcaklıklara daha fazla dayanıklılığı arttırır. Potasyum noksanlığında, biber bitkisinin gelişimi asgari düzeyde yavaşlar ve büyüme gecikir. Yapraklar küçülür ve bronz renkli olur. Damarların yakınında nekrotik kahverengi lekeler oluşur. Bazen yapraklar kıvrılır ve kurur. Çiçek üretimi ve meyve tutumu azalır ve şekli bozuk meyveler meydana gelir. Meyvede kahverengi lekeler görülebilir. Kalsiyum (Ca) : Noksanlığında meyveler normal şekillerinden daha küçük ve daha yeşil renkli olur, siyah çürüklük görülebilir. Vejetatif organlar daha koyu renkli olur. Meyvelerde çiçek burnu çürüklüğü görülür. Magnezyum (Mg) : Noksanlığında önce alt yapraklarda damar aralarında sarı kloroz lekeleri görülür. Damarlar yakın sahaların renkleri değişir. Daha sonra daha açık klorotik lekeler oluşur. Bu belirtiler daha çok bitkinin üst kısmında görülür. Meyve bağlama az ve meyveler normale göre küçük olur. 7

8 Demir (Fe) : Noksanlığında büyümenin sonraki devrelerinde genç yapraklar zayıflar, renkleri açılır ve daha sonra damarlar arası sahalar sararır. Damarlar yeşil kalır. Bor (B) : Noksanlığında en alttaki yapraklar yukarı doğru kıvrılır ve büyüme durur. Bitki narin, ince ve kısa gövdeli olur. Bitkinin alttan itibaren üst kısmına doğru yapraklar sararır ve büyüme noktaları solarak kurur. Çiçek üretimi azalır. Meyve tutma zayıf olur. Bakır (Cu) : Noksanlığı vejetasyon süresinin sonlarına doğru görülür. Noksanlığında yaprak kenarları yukarı doğru kıvrılır ve kurur. Yapraklar ve meyveler dar ve dikdörtgen gibi olur. Mangan (Mn) : Noksanlığında üstteki yaprak damarları arasında klorotik lekeler oluşur. BUDAMA VE İPE ALMA Biberde bitki büyümesine fazla müdahale edilmez. Sadece yan dallanmaya kadar olan kısmında çıkan zayıf dallar alınır. Budama biber tipi ve çeşidine özgü bitkin büyüme karakterine bağlı olarak yapılır. İlk büyüme devresinde 2,3, veya 4 dal bırakılmalıdır. Serada sıra üzerinde boydan boya bitkinin iki tarafından geçecek şekilde iple veya ince tel çekilerek destek vermek gerekir. Özellikle tek ekim yetiştiriciliğinde 3 dalın bitki sıraları üzerinden geçen tellere bağlanan iplere dolandırılması gerekir. Böylece dal kırılmaları önlenir, bitkilerin sağa sola yatmalarına mani olarak yukarı doğru büyümeleri temin edilir. Askıya alınan bitkilerde 3 veya 4 sürgün dışındaki sürgünlerle yan sürgünlerin birinci ve ikinci yapraktan sonra uçları alınır. Yan sürgün alınması haftada bir yapılmalıdır. Budama kuvvetli yapıldığında mahsule yatma süresi uzayabilir. KAYNAK: HASAD YAYINCILIK 8