ĐKĐNCĐ BÖLÜM. (Başvuru No /03) KARAR. (Adil tazmin) STRAZBURG. 24 Eylül 2013

Transkript

1 ĐKĐNCĐ BÖLÜM AYANGĐL VE DĐĞERLERĐ / TÜRKĐYE DAVASI (Başvuru No /03) KARAR (Adil tazmin) STRAZBURG 24 Eylül 2013 Đşbu karar Sözleşme nin 44 2 maddesinin koşulları çerçevesinde kesinleşecektir. Bazı şeklii değişikliklere tabi tutulabilir. T.C. Adalet Bakanlığı, Bu gayriresmi çeviri, Adalet Bakanlığı, Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, İnsan Hakları Daire Başkanlığı tarafından yapılmış olup, Mahkeme yi bağlamamaktadır. Bu çeviri, davanın adının tam olarak belirtilmiş olması ve yukarıdaki telif hakkı bilgisiyle berabe olması koşulu ile Adalet Bakanlığı, Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, İnsan Hakları Daire Başkanlığına atıfta bulunmak suretiyle ticari olmayan amaçlarla alıntılanabilir.

2 Ayangil ve Diğerleri / Türkiye davasında, Başkan Guido Raimondi, Yargıçlar Danutė Jočienė, Dragoljub Popović, András Sajó, Işıl Karakaş, Paulo Pinto de Albuquerque, Helen Keller, ve Daire Yazı Đşleri Müdürü Stanley Naismith in katılımıyla Daire şeklinde toplanan Avrupa Đnsan Hakları Mahkemesi (Đkinci Bölüm), 3 Eylül 2013 tarihinde kapalı oturumda gerçekleştirilen müzakerelerin ardından aynı tarihte kabul edilen aşağıdaki kararı almıştır: USUL 1. Davanın temelinde, 2 Eylül 2003 tarihinde Türk vatandaşları Fidan Ayangil, Fatma Ayangil, Mehmet Ayangil ve Vildan Tatlı (Ayangil) ( başvuranlar ) tarafından, Đnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına ilişkin Sözleşme nin ( Sözleşme ) 34. maddesi gereğince, Mahkeme ye Türkiye Cumhuriyeti aleyhinde yapılan bir başvuru (No /03) bulunmaktadır. 2. Mahkeme 6 Aralık 2011 tarihinde verdiği kararda ( esas karar ) başvuranların mal ve mülk dokunulmazlığına saygı gösterilmesini isteme haklarına yapılan müdahalenin ve başvuranlara herhangi bir tazminat verilmemesinin, mülkiyetin korunması ve kamu menfaatinin gereklilikleri arasında sağlanması gereken dengenin başvuranların aleyhine olacak şekilde

3 bozulduğuna ve bu durumun Sözleşmeye ek 1 No.lu Protokolün 1. maddesini ihlal ettiğine karar vermiştir (bk. Ayangil ve Diğerleri / Türkiye, No /03, 55, 6 Aralık 2011). 3. Başvuranlar Sözleşme nin 41. maddesi uyarınca, yapılan müdahale ve kendilerine tazminat verilmemesinden dolayı maruz kaldıkları zarar açısından adil tazmin talep etmişlerdir. 4. Sözleşme nin 41. maddesinin uygulanmasına ilişkin husus, karar açısından hazır olmadığından; Mahkeme bu hususta vereceği kararı saklı tutmuştur. Hükümet ve başvuranları üç ay içerisinde söz konusu husus hakkında yazılı görüş sunmaya ve özellikle Mahkeme yi varabilecekleri herhangi bir anlaşmadan haberdar etmeye davet etmiştir (bk. aynı kararda, 59, ve hüküm fıkrasının 3. maddesi). 5. Başvuranlar ve Hükümet, Mahkeme ye söz konusu davaya ilişkin görüşlerini sunmuştur. HUKUKĐ DEĞERLENDĐRME 6. Sözleşme nin 41. maddesi aşağıdaki şekildedir: Eğer Mahkeme bu Sözleşme ve Protokollerinin ihlal edildiğine karar verirse ve ilgili Yüksek Sözleşmeci Tarafın iç hukuku bu ihlalin sonuçlarını ancak kısmen ortadan kaldırabiliyorsa, Mahkeme, gerektiği takdirde, zarar gören taraf lehine adil bir tazmin verilmesine hükmeder. A. Tazminat 1. Tarafların beyanları (a) Başvuranlar 7. Başvuranlar maddi tazminata ilişkin olarak 350,000 avro talep etmişlerdir. Bu kapsamda, bir gayrimenkul değerleme şirketinden bazı uzmanların hazırladığı, 14 Nisan 2008 tarihli değerleme raporuna

4 dayanmışlardır. Bu rapora göre, yetkililerin fiilen el koyduğu bu arsanın piyasa değeri 540,000 Türk lirasıdır (ilgili tarihte yaklaşık 270,000 avro). Başvuranlar aynı değerleme raporuna atıfta bulunarak, arazinin konumu dikkate alındığında, yedi katlı bir apartman inşa edilebileceğini ve dairelerin satılmasıyla 430,000 avro kazanabileceklerini ileri sürmüşlerdir. 8. Başvuranlar ayrıca kendilerinin ve bu sorunu çözmek için 1968 den bu yana mücadele eden babalarının yaşadıkları stres ve sıkıntı için manevi tazminat olarak 200,000 avro talep etmişlerdir. (b) Hükümet 9. Hükümet, başvuranların talep ettikleri miktarların, özel bir şirket tarafından yapılan değerlemeye dayalı olmasından dolayı, kuramsal ve aşırı olduğunu ileri sürmüştür. Bu şirket tarafından hazırlanan değerleme raporu yasal olarak bağlayıcı değildir. Bazı öznel faktörlerin, özel şirketin araziye değer biçmesi üzerinde etkili olması ihtimali yüksektir. 10. Hükümet başvuranların babası tarafından Ankara daki Çankaya Belediyesi ne bağlı tapu dairesine 19 Mart 2012 tarihinde sunulan emlak vergisi beyannamesine atıfta bulunmuştur. Başvuranların babası sunduğu beyannamede, söz konusu mülkün gerçek değerinin 108,184,56 TL (yaklaşık 46,000 avro) olduğu bildirilmiştir. Bu nedenle Hükümet Mahkeme nin, başvuranlara maddi tazminat ödenmesine hükmederken bu miktarı aşmamasını talep etmiştir. 2. Mahkeme nin değerlendirmesi 11. Mahkeme, ihlal tespit ettiği bir kararın, davalı Devlet e, ihlale son vermesine ve durumu mümkün olduğunca ihlalden önceki haline geri getirecek şekilde sonuçların tazmin edilmesine yönelik yasal bir yükümlülük yüklediğini yineler (bk. Brumarescu / Romanya (adil tazmin) [BD], No /95, 19, AĐHM 2001-I).

5 12. Bir davaya taraf olan Sözleşmeci Devletler, ilke olarak, Mahkeme nin ihlal tespit ettiği bir karara uyacakları yöntemi seçmekte özgürdürler. Kararın icra edilme yöntemine ilişkin bu takdir yetkisi, Sözleşmeci Devletlerin 1. madde kapsamında güvence altına alınan hak ve özgürlükleri korumaya ilişkin temel yükümlülüğüyle ilgili seçim yapma özürlüğünü yansıtır. Đhlalin mahiyetinin eski halin iadesine izin vermesi durumunda, bunu uygulama yükümlülüğü davalı Devlet e aittir. Ancak, ulusal hukukun ihlalin sonuçlarına yönelik olarak tazminat hakkı tanımaması veya kısmen tanıması halinde; 41. Madde Mahkeme ye, zarar gören tarafa bu tür bir tazminatı uygun olacak şekilde sağlama yetkisini tanır (bk. Papamichalopoulos ve Diğerleri / Yunanistan (50.madde), 31 Ekim 1995, 34, Seri A no. 330-B). 13. Mahkeme esas kararda, başvuranların Türk mahkemeleri nezdinde tazminat davası açmalarına rağmen, arazilerinin bir kısmına el konulmasına ve konutlarının kullanımına sınır getirilmesine ilişkin olarak herhangi bir tazminat alamadıklarını tespit etmiştir. Bu nedenle mevcut davanın koşullarında, söz konusu maddi kayba ilişkin olarak tazminata hükmedilmesi, başvuranlar açısından en uygun adil tazmin biçimi olacaktır. 14. Bu bağlamda Mahkeme, tespit edilen ihlalin temelinde, başvuranların mülkiyetlerine saygı gösterilmesini isteme haklarına yapılan müdahalenin hukuka aykırı olmasından ziyade, tazminata hükmedilmemiş olmasının bulunması durumunda, verilecek tazminatın mülkiyetin tam değerini yansıtmasının gerekli olmadığını yineler (bk. I.R.S. ve Diğerleri / Türkiye (adil tazmin), No /95, 23-24, 31 Mayıs 2005; Scordino / Đtalya (no. 1) [BD], No /97, , AĐHM 2006-V; ve Stornaiuolo / Đtalya, No /99, 82-91, 8 Ağustos 2006). Bu nedenle Mahkeme; başvuranların arazilerinin bir kısmına el konulmasına, kullanım kısıtlamasına ve evlerinin değerinin düşmesine ilişkin olarak tazminat almaya yönelik meşru beklentilerini karşılayacak bir miktar belirlemenin uygun olduğu kanısındadır.

6 15. Bu bağlamda Mahkeme, başvuranların 350,000 avroluk zararını belirten bir bilirkişi raporu sunduklarını kaydetmektedir (bk. yukarıda paragraf 7). Hükümet, bu değerlendirmeye itiraz etmiştir ve Mahkeme yi başvuranların babası tarafından yapılan emlak vergisi beyannamesindeki miktara, diğer deyişle 46,000 avroya dayanmaya davet etmiştir (bk. yukarıda paragraf 10). Aşağıdakiler ışığında Mahkeme, başvuranlar ve Hükümet tarafından önerilen miktarlar arasında büyük bir farklılık olduğunu gözlemlemektedir. 16. Mahkeme kendisini yerel mahkemelerin tespit ettiği bulgularla sınırlı görmemesine rağmen, başvuranlara ödenmesine hükmedilecek tazminat miktarını belirlemek amacıyla, bulgularını yerel mahkemelerin yaptığı değerlendirmelere dayandırmayı uygun bulmaktadır. (bk, bu davaya uygulanabildiği ölçüde, Kozacıoğlu / Türkiye [BD], No. 2334/03, 85, 19 Şubat 2009). Bu bağlamda, Ankara Asliye Hukuk Mahkemesi nin verdiği 23 Mayıs 2011 tarihli kararla, başvuranlara maruz kalınan zarar için 99,976,950,917 Türk lirası (o tarihte 104,525 avroya eşdeğer) ödenmesine hükmettiğini kaydeder (bk. esas kararın 14. paragrafı) 17. Mahkeme, hak düşürücü süreyi, enflasyon etkilerini dikkate alarak ve Türkiye Cumhuriyeti Merkez bankası tarafından kullanılan faizi de kapsayan enflasyon hesaplama işlemi doğrultusunda ( (bk. Yetiş ve Diğerleri / Türkiye, No /05, 27 ve 74, 6 Temmuz 2010), yukarıdaki miktarın yaklaşık 180,000 avroya eşdeğer olan 425,000 Türk lirasına karşılık geleceğini tespit etmiştir. 18. Mahkeme sonuç olarak, başvuranlara maddi tazminata ilişkin olarak müştereken 180,000 avro ödenmesine hükmeder. 19. Başvuranların manevi zararlarına ilişkin tazminat talepleri hususunda Mahkeme, davanın olayları ve hakkaniyet temelindeki hükmü göz önünde bulundurarak; miktara eklenebilecek vergiler hariç olmak üzere, başvuranların her birine 1,000 avro, toplam olarak ise 4,000 avro

7 ödenmesine hükmeder (bk. yukarıda atıf yapılan, Scordino / Đtalya (no. 1) kararı, 278). B. Masraf ve Giderler 20. Başvuranlar, Türk mahkemeleri önünde yürütülen yargılamalar sırasında ortaya çıkan masraf ve giderlere ilişkin olarak 2,500 avro talep etmişlerdir. Bu kapsamda, yerel mahkemelere çeşitli miktarların ödendiğini kanıtlayan makbuzlar sunmuşlardır. 21. Hükümet talep edilen miktarların dayanaksız ve aşırı olduğunu ileri sürmüştür. 22. Mahkeme nin içtihatlarına göre, başvuranın masraf ve giderlerini geri alabilmesi için, söz konusu masraf ve harcamaların fiilen ve gerekli olduğu için yapılmış olduğunun belgelenmesi ve makul miktarda olması gerekmektedir. 23. Mevcut davada yukarıdaki kriterler dikkate alındığında (bk. Desde / Türkiye, No /03, 147, 1 Şubat 2011) Mahkeme, yerel mahkemeler nezdindeki yargılamalara yönelik masraf ve harcamalara ilişkin talepleri reddeder. Ayrıca, başvuranların Mahkeme önünde gerçekleşen masraf ve harcamalar hususunda somut bir talepte bulunmamasından dolayı, Mahkeme bu kapsamda herhangi bir miktara hükmetmemektedir (bk. Usta ve Diğerleri / Türkiye, No /00, 76, 21 Şubat 2008). C. Gecikme faizi 24. Mahkeme, gecikme faizi olarak Avrupa Merkez Bankası'nın kısa vadeli kredilere uyguladığı marjinal faiz oranına üç puan eklemek suretiyle elde edilecek oranın uygun olduğuna karar verir.

8 ĐŞBU GEREKÇELERLE VE OY BĐRLĐĞĐYLE MAHKEME, 1. (a) Davalı Devlet tarafından, başvuranlara, Sözleşme nin 44 2 maddesi uyarınca, kararın kesinleştiği tarihten itibaren üç ay içinde; ödeme tarihindeki döviz kuru üzerinden Türk lirasına çevrilmek üzere aşağıdaki miktarların ödenmesine: (i) Maddi tazminata ilişkin olarak, ödenmesi gereken vergiler hariç olmak üzere 180,000 avro (yüz seksen bin avro); (ii) Manevi tazminata ilişkin olarak, ödenmesi gereken vergiler hariç olmak üzere 4,000 avro (dört bin avro); (b) Yukarıda bahsi geçen üç aylık sürenin bittiği tarihten itibaren, ödeme gününe kadar, Avrupa Merkez Bankası'nın kısa vadeli kredilere uyguladığı marjinal faiz oranına üç puan eklemek suretiyle elde edilecek oranda, yukarıda bahsedilen miktara basit faiz uygulanmasına; 2. Başvuranların adil tazmine ilişkin diğer taleplerini reddetmeye; Karar vermiştir. Đşbu karar, Đngilizce olarak tanzim edilmiş ve Mahkeme Đç Tüzüğü'nün 77 2 ve 3 maddesi uyarınca 23 Temmuz 2013 tarihinde yazılı olarak tebliğ edilmiştir. Stanley Naismith Yazı Đşleri Müdürü Guido Raimondi Başkan