MEB ÖZEL EÐÝTÝM REHBERLÝK ve DANIÞMA HÝZMETLERÝ GENEL MÜDÜRLÜÐÜ

Transkript

1 MEB ÖZEL EÐÝTÝM REHBERLÝK ve DANIÞMA HÝZMETLERÝ GENEL MÜDÜRLÜÐÜ KILAVUZ U Þubat 2008

2 MEB ÖZEL EÐÝTÝM REHBERLÝK ve DANIÞMA HÝZMETLERÝ GENEL MÜDÜRLÜÐÜ ÖZEL EÐÝTÝM VE REHBERLÝK HÝZMETLERÝ KILAVUZU Ankara

3 Özel Eðitim Rehberlik ve Danýþma Hizmetleri Genel Müdürü Dr. Ruhi KILIÇ HAZIRLAYANLAR Serpil GÜNALAY Daire Baþkaný KATKI SAÐLAYANLAR Aysel ÖZFIRAT Daire Baþkaný Murat GÜRKAN Þube Müdürü Abunur Salman ÝNAL Þef Þükran BEKTAÞ Þef Erol BAKIR Þube Müdürü Herdemtaze ÞEYHUN DÝNÝZ Uzm. Psk. Danýþman Z. Pýnar ÇELÝKER Özel Eðitim Öðretmeni Didem ÖZKAN Ýngilizce Öðretmeni DÝZGÝ & KAPAK TASARIM Yahya ÜNALDI Psk. Danýþman yü BASIM YILI Þubat 2008

4 SUNUÞ Eðitim sistemimizin son yýllardaki en önemli geliþmeleri arasýnda özel eðitim hizmetleri ile rehberlik ve psikolojik danýþma hizmetlerinin ülke geneline yayýlmasý ve yeni imkanlarýn saðlanmasý yer almaktadýr. G ü n ü m ü z d e e ð i t i m d e n beklentiler her geçen gün daha da artmakta, eðitim faaliyetlerinde "öðretim"in temel alýnmasý, çaðdaþ eðitimde yetersiz bir yaklaþým ve tutum olarak görülmektedir. Bireyin toplumsal hayata uyumu, yetenek ve becerilerini en üst düzeyde geliþtirmesi ve kendini gerçekleþtirmesine katký saðlamak için eðitim sisteminde rehberlik ve psikolojik danýþma hizmetlerine ihtiyaç da artmaktadýr. Eðitim sisteminde rehberlik ve psikolojik danýþma hizmetleri, baþarýlý ve mutlu bir insan olmak için sahip olunmasý gereken niteliklerin kazanýlmasýna yardýmcý olmaya yöneliktir. Rehberlik ve psikolojik danýþma hizmetlerinin, bireylerin kiþisel, sosyal, eðitsel ve mesleki alanlarda kendilerini daha iyi tanýmalarýna olanak saðlayarak kendilerini geliþtirmeleri, kendisiyle barýþýk, daha mutlu ve baþarýlý bireyler yetiþtirmek hedefine doðru ilerlememize katký saðlamaktadýr. Çaðdaþ eðitim anlayýþý özel eðitime gereksinim duyan bireylerin eðitim ihtiyaçlarýnýn karþýlanmasý temeline dayanmaktadýr. Önemli olan, her yerde, herkese, her zaman eðitim verilmesi, herkesin eðitime eriþiminin saðlanmasýdýr. Anayasamýzda, Milli Eðitim Temel Kanunu'nda, özel eðitime ihtiyacý olan bireylere yönelik hazýrlanan kanunlarda ve yönetmeliklerde, herkesin kendi yetenek ve yeterlilik alanlarýna uygun eðitim alabilmesi için gerekli düzenlemelerin yapýlmasý vurgulanmaktadýr. Çalýþmalarýmýz bu doðrultuda sürmektedir. Özel eðitime ihtiyaç duyan bireyler için uygun ve doðru eðitsel yaklaþýmlar geliþtirilmekte ve yaygýnlaþtýrýlmaktadýr. Özel eðitim ihtiyacý olanlarýn ihtiyaçlarýna ve özelliklerine uygun eðitim olanaklarýndan yararlanabilmesine yönelik gerekli önlemler alýnmakta, yaygýnlaþtýrýlmakta ve sürekliliðinin saðlanmasýna çalýþýlmaktadýr. Ancak þu da unutulmamalýdýr ki gerek özel eðitim gerekse rehberlik ve psikolojik danýþma hizmetleri, her soruna çözümü olan bir sihirli deðnek deðildir. Sýnýrlýlýklarý olan bir hizmetler bütünüdür. Bireyin her yönüyle tanýnmasý, bu hizmetlerden yararlanmak isteyen kiþinin kendisi, annesi-babasý, öðretmeni, okul idarecisi ile birlikte ortak anlayýþ ve iþbirliði içinde çalýþýlmasý ile mümkündür. Unutulmamalýdýr ki her birey birbirinden farklý bedensel ve zihinsel özelliklere sahiptir. Bunlar da insanlarýn birbirinden farklý olmasýna yol açmaktadýr. I

5 Bilindiði gibi bireylerin ilgi ve yetenek alanlarýyla kiþilik özelliklerini biran önce öðrenmesi kendi ihtiyaçlarýna uygun eðitim ortamlarýný belirlemesi açýsýndan önem taþýmaktadýr. Bu nedenle de psikolojik danýþma ve rehberlik uygulamalarýnda bu hizmeti verecek olanlarýn profesyonel bilgi, beceri ve uzmanlýk özelliklerinin önemi ortaya çýkmaktadýr. Verilen hizmetler aracýlýðýyla, kiþilerin eðitim sürecinde baþarýlarýnýn artýrýlmasýnýn yaný sýra hayatta da baþarýlarýný artýrabilecek etkin kararlar alabilmesine, etkili bireysel ve toplumsal iliþkiler kurarak çevresiyle saðlýklý ve dengeli bir uyum saðlamasýna yönelik uygulamalar yapýlmaktadýr. Rehberlik ve özel eðitim hizmetlerinden bütün çocuk ve gençlerimizin yararlanabilmesi, verdiðimiz hizmetlerin neler olduðunu vatandaþlarýmýzýn bilmesi gerekmektedir. Elbette hizmetlerin nerelerde verildiðini bilmek de önemlidir. Elinizdeki bu kýlavuz söz konusu ihtiyacý karþýlamaya yöneliktir. Kitapta, özel eðitim hizmetleriyle rehberlik ve psikolojik danýþma hizmetleri konusunda genel bir bilgi aktarýlmasýnýn yanýnda, bu hizmetlerin nasýl ve nerede verildiði, neleri kapsadýðý, kimlere yönelik olduðu ve nasýl eriþilebileceði ile ilgili bilgilerde verilmektedir. Önemli bir ihtiyacý karþýlayacaðýna inandýðým bu rehberin hazýrlanmasýnda emeði geçen Özel Eðitim Rehberlik ve Psikolojik Danýþma Hizmetleri Genel Müdürlüðü çalýþanlarýna teþekkür eder, rehberin tüm ihtiyaç sahiplerine faydalý olmasýný dilerim. Doç. Dr. Hüseyin ÇELÝK Milli Eðitim Bakaný II

6 ÖNSÖZ Çocuklara, gençlere, yetiþkinlere ve engellilere verilecek eðitimin niteliði, toplumda daha baþarýlý, mutlu ve özgüvene sahip bireylerin yetiþmesi açýsýndan oldukça önemlidir. Bilindiði üzere devletin vatandaþlarýna yönelik görevlerinden birisi de eðitim ve öðretim hizmetlerini her bireye eþit düzeyde sunmasýdýr. Eðitim, öðrencilerin bireysel özelliklerini dikkate alarak kendi yetenek alanlarýna yönelik geliþimlerine katký saðlayarak yaþam boyu öðrenmeye hazýrlar nitelikte olmalýdýr. Bu da özel eðitim ve rehberlik hizmetlerinin önemini bir kez daha ortaya çýkarmaktadýr. Ülkemizde özel eðitim ve rehberlik hizmetlerine daha da yoðun bir þekilde ihtiyaç duyulmasýnýn bir nedeni de 5378 sayýlý kanunun yürürlüðe girmesidir. Kanun, özel eðitim gerektiren bireylerin eðitim hizmetlerinin geliþmesine olduðu kadar, sosyal güvencesi olmayan ailelerin giderlerinin de Bakanlýðýmýzca karþýlanmasýna olanak saðlamýþtýr. Kanunla birlikte rehberlik ve araþtýrma merkezlerinin kurumsal kapasitelerinde önemli bir artýþ olmuþtur. Yaný sýra özel eðitim gerektiren bireyler için açýlan özel özel eðitim kurs ve okullarýnýn sayýsýnda da önemli artýþlar gerçekleþmiþtir. Sunulan hizmetlerdeki çeþitlilikle birlikte eðitimin nitelik olarak artmasýna katký saðlanmýþtýr. Rehberlik ve özel eðitim hizmetlerinden tüm bireylerin yararlanabilmesi temel hedefimizdir. Bu hizmetlerin neler olduðu ve nerelerde verildiðinin bilinmesine olan ihtiyacýn farkýnda olduðumuz için bir rehber hazýrlamayý ve sizlerin faydasýna sunmayý uygun bulduk. Hazýrlanan bu rehber kitapta Genel Müdürlüðümüz görev alanlarý, yaptýðýmýz çalýþmalar ve yayýnladýðýmýz kitaplar tanýtýlmakta, ayrýca ülkemizde rehberlik ve psikolojik danýþma ile özel eðitim hizmetlerinde çalýþmalar yapan resmi ve özel tüm kurum ve kuruluþlar, dernekler, vakýflar, federasyonlar ile hastanelere ulaþabilmek üzere ihtiyaç duyulan bilgiler sizlerin yararýna sunulmaktadýr. Ancak þu da bir gerçektir ki bu rehberin iletiþimin ve geliþmenin çok hýzlý ve anlýk olduðu günümüzde size sunulduðu anda dahi güncellenme ihtiyacý baþlamýþ olacaktýr. Rehberlik ve özel eðitim hizmetlerinden daha fazla yararlanmanýza yardýmcý olmasý amacýyla hazýrladýðýmýz bu bilgiler internet ortamýnda da yer alacaktýr. Bilgilerin sizlere sürekli güncel olarak iletilmesi öncelikli hedeflerimizdendir. Bu kýlavuz kitabýn alanda çalýþanlara, öðrencilere, öðretmenlere ve özellikle ailelere yararlý olmasýný temenni ediyor ve hazýrlanmasýnda emeði geçen Genel Müdürlüðümüz çalýþanlarýna teþekkür ediyorum. Dr. Ruhi KILIÇ Özel Egitim Rehberlik ve Danis ma Hizmetleri Genel Müdürü III

7 BÖLÜM I ÖZEL EÐÝTÝM REHBERLÝK VE DANIÞMA HÝZMETLERÝ GENEL MÜDÜRLÜÐÜ A - KURULUÞ Özel Eðitim Genel Müdürlüðü, tarihinde 2429 sayýlý onayla kurulmuþ, tarihinde Özel Eðitim Daire Baþkanlýðýna, gün ve 179 sayýlý Kanun Hükmünde Kararname ile Özel Eðitim ve Rehberlik Dairesi Baþkanlýðýna dönüþtürülmüþtür. Ayný yýl çýkarýlan 2916 sayýlý Özel Eðitime Muhtaç Çocuklar Kanunu nda, özel eðitime muhtaç çocuklarýn yetiþtirilmelerine dair esaslar belirlenmiþtir. Ülke genelinde özel eðitim ve rehberlik alanýnda ihtiyaçlarýn artmasý sonucu, hizmetin daha etkin ve yaygýn olarak yürütebilmesi amacýyla gün ve 3797 sayýlý Kanunla Özel Eðitim Rehberlik ve Danýþma Hizmetleri Genel Müdürlüðü kurulmuþtur. Ayrýca, tarihli mükerrer sayýlý Resmî Gazetede yayýmlanan 573 sayýlý Kanun Hükmünde Kararname ile engellilere iliþkin özel eðitim esaslarý belirlenmiþtir. B- MÝSYON VE VÝZYON Rehberlik Misyonumuz Eðitim sisteminde; eðitsel-mesleki geliþim, yönlendirme, önleme ve psikososyal müdahaleye yönelik ruh saðlýðý hizmetleri, aile rehberliði, kurumsal danýþmanlýk, psikolojik ölçme deðerlendirme yöntem ve araçlarýnýn temini, geliþtirilmesi ve daðýtýmýna iliþkin rehberlik ve psikolojik danýþmanlýk hizmetlerini vermek, çeþitli eðitim tür ve kademeleri arasýnda rehberlik hizmetlerinin bir bütün olarak verilmesini, hizmetlerdeki yöntem ve araçlarýn bilimsel standartlara uygunluðunu saðlamaktýr. Özel Eðitim Misyonumuz Özel eðitim gerektiren bireylerin eðitsel ve sosyal geliþimlerini destekleyerek, geliþtirilen programlarla, en az sýnýrlandýrýlmýþ ortamlarda, özel öðretim yöntem ve araç gereçleri kullanarak, üst öðrenime, iþ/meslek alanlarýna hazýrlanmalarýný, topluma uyumlarýný, baðýmsýz yaþam becerileri kazanmalarýný, bireysel yeteneklerinin farkýnda olmalarýný, kapasitelerini geliþtirerek en üst düzeyde kullanmalarýný ve üretken olmalarýný saðlamaktýr. Vizyon Hayat boyu öðrenmenin uzantýsý olarak tüm bireylerin kendini gerçekleþtirmeleri için eðitimde, üstün kalitede rehberlik ve psikolojik danýþma hizmeti almalarý ile eðitim sistemi içindeki özel gereksinimleri olan bireylerin tüm geliþim alanlarýnda ilerlemeleri için aktif ve interaktif eðitim ortamlarýný saðlamaktýr. C- YETKÝ GÖREV VE SORUMLULUKLAR Özel Eðitim Rehberlik ve Danýþma Hizmetleri Genel Müdürlüðü'nün görevleri 3797 sayýlý Millî Eðitim Bakanlýðýnýn Teþkilat ve Görevleri Hakkýndaki Kanunla belirlenmiþtir. Bununla birlikte özel eðitim ve rehberlikle ilgili hususlar Anayasamýz ve 1739 sayýlý Millî Eðitim Temel Kanununda da yer almýþtýr. 001

8 Anayasamýzýn 42. maddesinde; Devlet, maddî imkânlardan yoksun baþarýlý öðrencilerin, öðrenimlerini sürdürebilmeleri amacý ile burslar ve baþka yollarla gerekli yardýmlarý yapar. Devlet, durumlarý sebebiyle özel eðitime ihtiyacý olanlarý topluma yararlý kýlacak tedbirleri alýr ifadesi yer almaktadýr sayýlý Millî Eðitim Temel Kanununun 6. maddesinde ; Yöneltmede ve baþarýnýn ölçülmesinde rehberlik hizmetlerinden ve objektif ölçme ve deðerlendirme metotlarýndan yararlanýlýr. 8. maddesinde ise; Özel eðitime ve korunmaya muhtaç çocuklarý yetiþtirmek için özel tedbirler alýnýr. hükümleri bulunmaktadýr sayýlý Millî Eðitim Bakanlýðýnýn Teþkilat ve Görevleri Hakkýnda Kanunun 23. maddesinde de Özel Eðitim Rehberlik ve Danýþma Hizmetleri Genel Müdürlüðü'nün görevleri; a- Özel eðitim sýnýflarý, özel eðitim okullarý, rehberlik ve araþtýrma merkezleri, iþ okullarý ve iþ eðitim merkezleri ile ayný seviye ve türdeki benzeri okul ve kurumlarýn eðitim, öðretim ve yönetimi ile ilgili bütün görev ve hizmetlerini yürütmek, b- Okul ve kurumlarýn eðitim ve öðretim programlarýný, ders kitaplarý ile eðitim araç ve gereçlerini hazýrlamak ve Talim ve Terbiye Kurulu'na sunmak þeklinde belirlenmiþtir. D- ÝDAREYE ÝLÝÞKÝN BÝLGÝLER Fiziksel Yapý Bakanlýðýmýzýn ana hizmet birimleri arasýnda yer alan Genel Müdürlüðümüz MEB Beþevler Kampüsü A Blok ta hizmet vermektedir. Örgüt Yapýsý Genel Müdürlüðümüzün teþkilat yapýsý 31/08/2006 tarihi ve 3949 Sayýlý Makam Onayý ile yürürlüðe konulan yönergede aþaðýdaki þekilde belirlenmiþtir. ÖZEL EÐÝTÝM REHBERLÝK VE DANIÞMA HÝZMETLERÝ GENEL MÜDÜRLÜÐÜ TEÞKÝLAT ÞEMASI Genel Müdür 002 Ýdari Ýþler Dairesi Bþk. Strateji Geliþtirme Þubesi Ýnsan Kaynaklarý Þubesi Avrupa Birliði Dýþ Ýliþkiler ve Projeler Þubesi Ýdari ve Destek Hizmetler Þubesi Bütçe Yatýrým ve Donatým Þubesi Genel Müdür Yardýmcýsý Özel Eðitim Dairesi Bþk. Program Geliþtirme ve Kaynaþtýrma Eðitimi Þubesi Bedensel Engellilerin Eðitimi Þubesi Zihinsel Engellilerin Eðitimi Þubesi Sosyal ve Duygusal Güçlüðü Olanlarýn Eðitimi Þubesi Özel Yeteneklilerin Eðitimi Þubesi Genel Müdür Yardýmcýsý Psikolojik Danýþma ve Rehberlik Hizmetleri Dairesi Bþk. Eðitsel ve Mesleki Rehberlik Þubesi Kiþisel ve Psikososyal Hizmetler Þubesi Psikolojik Ölçme Araçlarý Þubesi Rehberlik ve Araþtýrma Merkezleri Þubesi

9 E- PSÝKOLOJÝK DANIÞMA VE REHBERLÝK HÝZMETLERÝ Rehberlik ve psikolojik danýþma hizmetleri, bireyin kendini tanýmasý, ilgi ve yeteneklerini tanýyarak geliþtirmesi, problemlerini çözebilmesi, etkin kararlar alabilmesi, etkili bireysel ve toplumsal iliþkiler kurarak çevresine saðlýklý ve dengeli bir þekilde uyum saðlamasý, böylece kendini gerçekleþtirebilmesi için uzman kiþilerce sistemli olarak sunulan bir yardým sürecidir. Bireyin toplumsal hayata uyumu, yetenek ve becerilerini en üst düzeyde geliþtirmesi ve kendini gerçekleþtirmesine katký saðlamak için eðitim sisteminde rehberlik ve psikolojik danýþma hizmetlerine de ihtiyaç duyulmaktadýr. Rehberlik ve psikolojik danýþma hizmetleri; üniversitelerin Eðitimde Psikolojik Hizmetler, Rehberlik ve Psikolojik Danýþma veya Psikoloji programlarýnýn birinden mezun olmuþ uzman kiþilerce sunulmaktadýr. Rehberlik Hizmetlerinin Ýlkeleri Rehberlik hizmetlerinin amacýna ulaþabilmesi için bu alanda çalýþan tüm görevlilerin temel ilkeleri bilmesi ve uygulamasý gerekmektedir. - Rehberliðin temelinde, insan hak ve sorumluluklarý ile yakýndan ilgili demokratik ve insancýl bir anlayýþ vardýr. - Rehberlik hizmetlerinin merkezinde birey vardýr. - Rehberlik hizmetleri öðrencilerin kendi kiþiliklerini daha iyi anlamalarý ve problemlerine çözüm yollarý bulmada onlarýn kendi kendilerine yeter bir duruma gelmelerini saðlamaktýr. - Rehberlik hizmetleri öðrencilerin tüm yönüyle kendilerini geliþtirmelerine ve böylece kendilerini gerçekleþtirmelerine yöneliktir. - Rehberlik hizmetlerinin etkili bir biçimde gerçekleþtirilebilmesi için tüm ilgililerin ortak bir anlayýþ ve iþbirliði içinde çalýþmasý gereklidir. - Rehberlik uygulamalarý her okulun amaç ve ihtiyaçlarýna uygun alanlara yönelik verilmektedir. - Rehberlik programý çevre koþullarý, öðrenci nitelikleri ve ihtiyaçlarýnýn düzenli ve sistemli olarak deðerlendirilmesi temeline dayandýrýlmalýdýr. - Rehberlik hizmetleri eðitimin ayrýlmaz bir parçasýdýr. - Rehberlik hizmetlerinde bireysel farklýlýklara saygý esastýr - Rehberlik hizmetleri planlý, programlý, örgütlenmiþ bir biçimde ve profesyonel bir düzeyde sunulmalýdýr. - Rehberlik hizmetlerinden yararlanma gönüllülüðü gerektirir. - Rehberlik hizmetlerinin yürütülmesinde gizlilik esastýr. Rehberlik Hizmetlerinin Sunumu Rehberlik ve psikolojik danýþma hizmetleri, rehberlik ve araþtýrma merkezleri (RAM'lar) ile okullarda rehberlik ve psikolojik danýþma servislerinde verilmektedir. Sunulan Rehberlik Hizmetleri 1.Psikolojik danýþma hizmeti: Bireyin kendini tanýmasý, etkili karar verme ve problem çözme becerilerini geliþtirerek çevresine uyum saðlamasýna yardýmcý olmak amacýyla bireyle yüz yüze kurulan psikolojik yardým iliþkisidir. Psikolojik yardým iliþkisi, bir süreç içinde verilen profesyonel bir hizmettir. 2.Oryantasyon (Yeni ortama alýþtýrma) hizmeti: Öðrencilere okulu, okulda bulunan olanaklarý ve yakýn çevreyi tanýtmak amacýyla yapýlan çalýþmalardýr. 003

10 3.Bireyi tanýma hizmeti: Öðrencileri yetenekleri, ilgileri, deðerleri, kiþilik özellikleri, güçlü ve zayýf yönleri, ailevi özellikleri, akademik baþarýsý, sosyal faaliyetleri gibi tüm yönlerini çeþitli psikolojik ölçme araçlarýný kullanarak belirlemeye yönelik çalýþmalardýr. Amaç, öðrencinin kendini tüm yönleriyle tanýyarak kabul etmesini saðlamaktýr. 4.Bilgi toplama ve yayma hizmeti: Öðrencinin ihtiyaç duyabileceði her tür bilgiden yararlanmasý amacýyla yapýlan çalýþmalarý içerir. 5.Yöneltme ve yerleþtirme hizmetleri: Öðrencinin kendi ilgi, yetenek, deðer ve kiþilik özelliklerine uygun bir eðitim kurumuna, alana ya da mesleðe yönelmesine yardýmcý olmak amacýný taþýmaktadýr. 6.Ýzleme ve deðerlendirme hizmetleri: Öðrencilere verilen rehberlik ve psikolojik danýþma hizmetlerinden yararlanma durumlarý ile yöneldikleri bir üst eðitim kurumundaki uyum, baþarý gibi durumlarýnýn incelenerek hizmetlerin etkililiðini anlamak amacýyla yapýlmaktadýr. 7.Müþavirlik: Rehberlik ve psikolojik danýþma hizmetlerinin öðrencinin yaný sýra onun eðitimi ve yetiþtirilmesi ile ilgili öðretmen, idareci, veli v.b. kiþilerin hizmetine sunularak, onlarýn bu konuda kendilerini geliþtirmelerine katkýda bulunulmasý amacýyla yapýlmaktadýr. PSÝKOLOJÝK DANIÞMA ve REHBERLÝK DAÝRESÝ Psikolojik Danýþma ve Rehberlik Dairesine baðlý þubelerimiz psikolojik danýþma ve rehberlik hizmet alanlarýna göre sýnýflandýrýlmýþtýr. Bu þubeler ve görevleri aþaðýda verilmektedir. 1. Eðitsel ve Mesleki Rehberlik Þubesi Eðitsel ve Mesleki Rehberlik Þubesi tarafýndan; eðitsel ve mesleki rehberlik hizmetlerinde modeller, uygulamalar ve bilgi sistemlerini geliþtirme, uygulama, izleme, ve yönelme, çalýþmalarý yürütülmektedir. 004 Bununla birlikte Avrupa Birliði sürecinde, hayat boyu rehberlik yöntem ve uygulamalarýný yapýlandýrmak, kariyer rehberliði, eðitsel ve mesleki bilgiyle ilgili materyal ve programlarý geliþtirmek ve uygulamaya sokmak, örgün ve yaygýn eðitimde her tür ve kademeler arasýnda rehberlik odaklý yönelme uygulamalarý ve süreçleri ile iþleyiþini oluþturmak ve geliþtirmek þubenin görevleri arasýnda yer almaktadýr. 2.Kiþisel ve Psikososyal Hizmetler Þubesi Psikososyal koruma, önleme ve müdahale model ve programlarýnýn oluþturulmasý, psikolojik dayanýklýlýðýn artýrýlmasý amacýyla yaþam becerileri programlarýnýn hazýrlanmasý, kritik ve zorlu yaþam olaylarý karþýsýnda merkezi ve yerel düzeyde acil eylem planlarýnýn hazýrlanmasý, psikososyal koruma, önleme ve müdahale ekiplerinin oluþturulmasý görevlerini yerine getirmektedir. Bununla birlikte travma, stres, ihmal, istismar, þiddet, intihar, sigara, alkol, madde kullanýmý vb. konularda dokümantasyon oluþturulmasý, kiþisel ve psikososyal

11 hizmetler alanýnda öðrenci, öðretmen, veli boyutlarýnda seminer ve eðitim planlamalarýnýn yapýlmasý bu þubenin görevleri arasýndadýr. 3.Psikolojik Ölçme Araçlarý Þubesi Rehberlik ve araþtýrma merkezleri ile okul rehberlik ve psikolojik danýþma servislerinin tarama, inceleme, tespit, öðrenci tanýma gibi çalýþmalarýnda kullanabilecekleri çeþitli yetenek, zekâ ve standart baþarý testleri; kiþilik, tutum, meslekî ve akademik benlik, geliþim, öðrenci davranýþlarýný deðerlendirme gibi ölçekler; ilgi envanterleri, problem tarama envanterleri, kontrol listeleri, anketler ve benzeri ölçme araçlarýna psikolojik ölçme araçlarý denilmektedir. Bu araçlar bireyin herhangi bir özelliðini belirleyerek onu tanýmak amacýyla kullanýlmaktadýr. Bireyi tanýma hizmetlerinde bireyler hakkýnda toplanan bilgiler, onlarý þu ya da bu grup içine sokarak sýnýflama ve etiketleme amacý ile deðil, onlarýn kendilerini daha tutarlý ve gerçekçi bir biçimde tanýmalarýna yardýmcý olmak amacý ile kullanýlmalýdýr. Psikolojik ölçme araçlarý þubesi, rehberlik ve psikolojik danýþma ile özel eðitim hizmetlerinde ihtiyaç duyulan, bireysel veya grup olarak uygulanabilen ölçme araçlarýnýn kullanýmýna yönelik ihtiyaçlarý belirlemek, çoðaltýlmasýný saðlamak, rehberlik ve araþtýrma merkezleri ile bu merkezler üzerinden okullara daðýtýmýný yapmak, ihtiyaç duyulan testlerin uyarlama ve yenileme çalýþmalarýný gerçekleþtirmek, hizmet içi eðitim, kurs, seminer programlarýný hazýrlamak, kimler tarafýndan uygulanabileceðine iliþkin asgari yeterlilikleri belirlemek, kullanýmý ile ilgili bilimsel ve etik standartlarý oluþturmak, korumak, geliþtirmek ve uygulayýcýlara süpervizyon hizmeti vermek görevlerini yürütmektedir. 4.Rehberlik ve Araþtýrma Merkezleri Þubesi Rehberlik ve araþtýrma merkezleri þubesi rehberlik ve araþtýrma merkezlerini (RAM), mevzuata uygun olarak açma ve kapatma iþlemleri ile gerektiðinde mevzuat çalýþmalarýný düzenleme görevlerini, ilgili þubelerle koordineli olarak yürütmekle görevlidir. Bununla birlikte RAM Þubesi; merkezlerin ihtiyaçlarýnýn ve sorunlarýnýn tespit edilmesi ve giderilmesine yönelik önlemlerin alýnmasý, aile eðitimleri, eðitsel tanýlama, psikolojik ölçme araçlarý uygulamanýn yaný sýra yýllýk çalýþma programlarýný ve yýl sonu faaliyet raporlarýný inceleme, deðerlendirme ve sonuçlarýný ilgili þubelere bildirme görevlerini de yerine getirmektedir. Rehberlik ve Araþtýrma Merkezleri Þubesine baðlý olarak çalýþmalarýný yürüten Rehberlik ve Araþtýrma Müdürlükleri, okullarda psikolojik danýþma ve rehberlik hizmetlerinin kaliteli bir þekilde yürütülmesi ve özel eðitime ihtiyacý olan çocuklarý eðitsel olarak tanýlama, yönlendirme ve yerleþtirme çalýþmalarýnýn yürütülmesi amacýyla kurumsal olarak yapýlanmýþtýr. Bu merkezler rehberlik ve psikolojik danýþma ile özel eðitim hizmetleri alanlarýnda çalýþmalarýný yürütmektedir. Rehberlik ve Araþtýrma Merkezlerinin görevleri arasýnda; Eðitim-öðretime devam eden çocuklar ile okul dýþý bireylere yönelik olarak; öðrenci görüþmeleri, veli görüþmeleri, psikolojik danýþma, aile rehberliði, eðitsel ve mesleki rehberlik alanlarýnda bireysel danýþma hizmetleri sunmak, 005

12 Ýlköðretim ve ortaöðretime devam eden çocuklar ile eðitim-öðretime devam etmeyen okul dýþý bireylere, grupla danýþma, grupla eðitsel rehberlik ve grupla mesleki rehberlik hizmetlerini saðlamak, Geliþim özellikleri bakýmýndan, akranlarýndan beklenilen düzeyden anlamlý farklýlýk gösteren çocuklarý inceleyerek tanýlamak ve özel eðitime ihtiyacý olanlarýn hangi eðitim imkânlarýndan yararlanacaðýný belirlemek, Özel eðitime ihtiyacý olan çocuklarýn eðitiminde, eðitim ortamlarýnýn geliþtirilmesi ve akran, öðretmen, ana - baba eðitimi etkinliklerinin yürütülmesi, okul rehberlik ve psikolojik danýþma hizmetlerine destek olmak ve koordinasyonu saðlamak, yer almaktadýr. F- ÖZEL EÐÝTÝM HÝZMETLERÝ Özel eðitim; özel eðitime ihtiyacý olan bireylerin eðitim ve sosyal ihtiyaçlarýný karþýlamak için özel olarak yetiþtirilmiþ personel, geliþtirilmiþ eðitim programlarý ve yöntemleri ile bireylerin tüm geliþim alanlarýndaki özellikleri ve akademik disiplin alanlarýndaki yeterliliklerine dayalý olarak uygun ortamlarda sürdürülen eðitimdir. Özel eðitime ihtiyacý olan birey ise; Çeþitli nedenlerle bireysel ve geliþim özellikleri ile eðitim yeterlilikleri açýsýndan akranlarýndan beklenilen düzeyden anlamlý farklýlýk gösteren birey olarak tanýmlanmaktadýr. Özel eðitim, Türk Millî Eðitiminin genel amaç ve temel ilkeleri doðrultusunda, özel eðitime ihtiyacý olan bireylerin; - Toplum içindeki rollerini gerçekleþtiren, baþkalarý ile iyi iliþkiler kuran, iþ birliði içinde çalýþabilen, çevresine uyum saðlayabilen, üretici ve mutlu vatandaþlar olarak yetiþmelerini, - Toplum içinde baðýmsýz yaþamalarý ve kendi kendilerine yeterli bir duruma gelmelerine yönelik temel yaþam becerilerini geliþtirmelerini, Uygun eðitim programlarý ile özel yöntem, personel ve araç-gereç kullanarak; eðitim ihtiyaçlarý, yeterlilikleri, ilgi ve yetenekleri doðrultusunda üst öðrenime, iþ ve meslek alanlarýna ve hayata hazýrlanmalarýný, amaçlar. Özel Eðitimin Temel Ýlkeleri Türk Millî Eðitiminin genel amaç ve temel ilkeleri doðrultusunda özel eðitimin temel ilkeleri þunlardýr; - Özel eðitime ihtiyacý olan tüm bireyler, özel eðitim hizmetlerinden yararlandýrýlýr. - Özel eðitime ihtiyacý olan bireylerin eðitimine erken yaþta baþlanýr. - Özel eðitim hizmetleri, özel eðitime ihtiyacý olan bireyleri sosyal ve fiziksel çevrelerinden mümkün olduðu kadar ayýrmadan, toplumla etkileþim ve karþýlýklý uyum saðlama sürecini kapsayacak þekilde planlanýr ve yürütülür.

13 - Özel eðitime ihtiyacý olan bireylerin, eðitim performanslarý dikkate alýnýp gerekli uyarlamalar yapýlarak akranlarý ile birlikte eðitim almalarýna öncelik verilir. - Özel eðitime ihtiyacý olan bireylerin her tür ve kademedeki eðitimleri nin kesintisiz sürdürülebilmesi için üniversiteler ve diðer kurum ve kuruluþlarla iþ birliði yapýlýr. - Ailelerin, özel eðitim sürecinin her boyutuna aktif olarak katýlýmlarý ve eðitimleri saðlanýr. Özel eðitime ihtiyacý olan bireylerin, özel eðitim hizmetlerinden ne þekilde yararlanacaðýna özel eðitim deðerlendirme kurulu tarafýndan karar verilir. Özel eðitime ihtiyacý olan birey performans ve ihtiyaçlarýna göre en az sýnýrlandýrýlmýþ eðitim ortamýna yönlendirilir. Bu yönlendirme bireyin ihtiyacýna göre kaynaþtýrma yoluyla eðitim ortamýna, özel eðitim sýnýfýna, özel eðitim okul/kurumuna, hastane ilköðretim okuluna veya evde eðitim ortamlarýna yapýlýr. Bireyselleþtirilmiþ Eðitim Programlarý (BEP) Özel eðitime ihtiyacý olan tüm bireylerin, bireysel ve akademik disiplin alanlarýndaki yeterlilikleri, geliþim alanlarýndaki özellikleri dikkate alýnarak, bireyselleþtirilmiþ eðitim planý geliþtirilir ve eðitim programlarý bireyselleþtirilerek uygulanýr. Uygulanan programlar temel alýnarak Bireyselleþtirilmiþ Eðitim Programý (BEP) hazýrlanýr. Özel eðitim gerektiren bireylerin baþarýlarýnýn deðerlendirmesinde BEP'lerinde yer alan amaç ve davranýþlar dikkate alýnýr. 007

14 ÖZEL EÐÝTÝM HÝZMETLERÝ DAÝRESÝ Özel eðitim hizmetleri dairesine baðlý þubeler, engel gruplarýna göre oluþturulmuþtur. 1- Program Geliþtirme ve Kaynaþtýrma Eðitimi Þubesi Yetersizliði olmayan akranlarýnýn eðitimlerini sürdürdüðü okul ve kurumlarda kaynaþtýrma yoluyla eðitimlerine devam eden öðrencilerin, eðitim öðretimleri ile ilgili çalýþmalarý yürütmektedir. Program Geliþtirme Program geliþtirme, eðitim programlarýnýn tasarlanmasý, uygulanmasý, deðerlendirilmesi ve deðerlendirme sonucu elde edilen veriler doðrultusunda yeniden düzenlenmesi sürecidir. Özel eðitime ihtiyacý olan bireylerin devam ettiði okul ve kurumlarda Bakanlýkça hazýrlanan genel ve mesleki eðitim programlarý ile özel eðitim okul, kurum ve sýnýflarýnda içerikleri öðrencilerin özelliklerine göre hazýrlanmýþ özel eðitim programlarý uygulanýr. Kaynaþtýrma Yoluyla Eðitim Kaynaþtýrma eðitimi, engelli öðrencilerin özel olarak yetiþmiþ elemanlarýn özel destekleriyle, yetersizliði olmayan akranlarýnýn eðitimlerini sürdürdüðü okullarda, ayný sýnýfta ya da özel eðitim sýnýflarýnda eðitimlerini sürdürmesidir. Engellilerin eðitiminde bütünleþtirmeyi amaçlayan bu uygulama, engelli kiþinin yetersizliðinin tanýlanmasýndan sonra, geliþimini en üst düzeye çýkaracak ve gereksinimlerinin en uygun þekilde karþýlanacaðý bir düzenlemedir. Kaynaþtýrma yoluyla eðitimde amaç, yetersizliði olmayan bireylerle engelli bireylerin birbirlerinden etkilenerek olumlu davranýþ geliþtirmelerini saðlamaktýr. Ayrýca yetersizliði olmayan bireylere toplumda engelli bireylerin de yaþadýðý bilincini aþýlayarak, engelli bireylere karþý olumlu tutum kazanmalarýna yardýmcý olmaktýr. 008 Kaynaþtýrma yoluyla eðitimlerine devam eden öðrenciler, yetersizliði olmayan akranlarýyla ayný sýnýfta eðitim görmeleri halinde kayýtlý bulunduklarý okulda uygulanan eðitim programýný; özel eðitim sýnýflarýnda ise bulunduklarý okulda uygulanan eðitim programýný ya da yetersizlik türüne göre hazýrlanmýþ özel eðitim programýný takip ederler. Kaynaþtýrma yoluyla eðitim uygulamalarý yapýlan okul ve kurumlarda öðrencinin yetersizliðine uygun fiziksel, psikolojik ve sosyal ortam düzenlemeleri yapýlýr. Bu okul ve kurumlarda öðrenciye verilen eðitim hizmetlerinin etkin bir biçimde yürütülebilmesi amacýyla özel araç-gereç ile eðitim materyalleri saðlanýr ve destek eðitim odasý açýlýr. Okul ve kurumlarda, kaynaþtýrma yoluyla eðitim alacak bireylerin, bir sýnýfta en fazla iki birey olacak þekilde eþit olarak daðýlýmý saðlanýr. Kaynaþtýrma yoluyla eðitimlerine devam eden bireylerin bulunduðu sýnýflarda sýnýf mevcutlarý; okul öncesi eðitim kurumlarýnda, özel eðitime ihtiyacý olan iki bireyin

15 bulunduðu sýnýflarda 10, bir bireyin bulunduðu sýnýflarda 20 öðrenci, diðer kademelerdeki eðitim kurumlarýnda ise özel eðitime ihtiyacý olan iki bireyin bulunduðu sýnýflarda 25, bir bireyin bulunduðu sýnýflarda ise 35 öðrenciyi geçmeyecek þekilde düzenlenir. Kaynaþtýrma yoluyla eðitimlerine devam eden öðrencilerin bulunduðu ilköðretim okullarýnda, öðrencileri örgün eðitime hazýrlamak amacýyla, gerektiðinde hazýrlýk sýnýflarý açýlabilir. 2- Bedensel Engellilerin Eðitimi Þubesi Görme, iþitme, ortopetik engelli, dil ve konuþma güçlüðü olan bireylerin eðitim ve öðretimi ile ilgili çalýþmalarý yürütmekle görevlidir. Görme Engellilerin Eðitimi Görme yetersizliði olan birey; görme gücünün kýsmen ya da tamamen kaybýndan dolayý özel eðitim ve destek eðitim hizmetine ihtiyacý olan bireydir. Özel eðitim okullarýnda görme engellilere ve az görenlere; okul öncesi ve ilköðretim düzeyinde eðitim hizmetleri sunulmaktadýr. Ýlköðretim düzeyindeki görme engelliler okullarýnýn tümü yatýlýdýr. Bu okullara, gündüzlü öðrenciler de devam edebilmektedir. Ýlköðretimlerini tamamlayan görme engelli öðrenciler genel liselere parasýz yatýlý olarak yerleþtirilmekle birlikte, istekleri doðrultusunda gündüzlü olarak da uygun programlara devam edebilmektedirler. Ýþitme Engellilerin Eðitimi Ýþitme yetersizliði olan birey, iþitme duyarlýlýðýnýn kýsmen veya tamamen kaybýndan dolayý konuþmayý edinmede, dili kullanma ve iletiþimde yaþadýðý güçlükler nedeniyle özel eðitim ve destek eðitim hizmetine ihtiyacý olan bireydir. Ýþitme yetersizliði olan öðrencilere özel eðitim okullarýnda; okul öncesi, ilköðretim ve orta öðretim düzeyinde yatýlý ve gündüzlü eðitim hizmeti verilmektedir. Ýþitme engelli öðrencilerin öncelikle iþiten akranlarýyla birlikte kaynaþtýrma eðitiminden yararlanmalarý esastýr. Kaynaþtýrma yoluyla eðitimden yararlanamayan öðrenciler Ýþitme Engelliler Ýlköðretim Okullarýnda eðitim görmektedirler. Bu okullarda sýnýf mevcudu en fazla 10 öðrenciden oluþmaktadýr. Ortaöðretim düzeyindeki iþitme yetersizliði olan bireyler öncelikli olarak yetersizliði olmayan akranlarýyla birlikte kaynaþtýrma yoluyla eðitim alabilecekleri gibi kaynaþtýrma yoluyla eðitimden yararlanamayacak durumda olan bireyler için açýlan meslek liselerinde yatýlý ve/veya gündüzlü olarak eðitimlerini sürdürebilirler. Parasýz yatýlý okullara gündüzlü öðrenciler de devam edebilmektedir. Ýþitme yetersizliði olan bireyler için açýlan meslek liselerinde orta öðretim düzeyinde öðrenim gören ve meslek liselerine devam eden yetersizliði olmayan öðrencilerin takip ettiði mesleki ve teknik eðitim programlarý uygulanýr. Meslek liselerinde sýnýf mevcutlarý en fazla 15 öðrenciden, uygulamalý atölye ve laboratuar derslerinde ise gruplar en fazla 10 öðrenciden oluþur. Ýþitme engelli 009

16 öðrenciler, kültür derslerini kendi okullarýnda görmektedirler. Ýþitme engelliler meslek liselerinde uygulamalý meslek derslerinin yapýlacaðý atölye ve laboratuarlar bulunmamasý halinde öðrenciler bu derslerle ilgili eðitimlerini okullarýna en yakýn mesleki ve teknik orta öðretim kurumlarýnda sürdürürler. Fiziksel (Ortopedik) Engellilerin Eðitimi Ortopedik yetersizliði olan birey; hastalýklar, kazalar ve genetik problemlere baðlý olarak kas, iskelet ve eklemlerin iþlevlerini yerine getirememesi sonucunda meydana gelen hareket ile ilgili yetersizlikler nedeniyle özel eðitim ve destek eðitim hizmetine ihtiyacý olan bireydir. Ortopedik yetersizliði olan öðrencilere özel eðitim okullarýnda; okul öncesi, ilköðretim ve orta öðretim düzeyinde eðitim hizmetleri verilmektedir. Ortopedik yetersizliði olan bireyler için kaynaþtýrma uygulamalarý esas olmakla birlikte bu engel grubuna göre her tür ve kademede gündüzlü ve/veya yatýlý özel eðitim kurumlarý açýlmaktadýr. Ortopedik yetersizliði olan öðrenciler, meslekî ve teknik liselerde ilgi, istek, yetenek ve yeterlilikleri ölçüsünde kaynaþtýrma eðitimi uygulamalarýndan yararlandýrýlmaktadýr. Ayrýca, bu öðrenciler için yatýlý ve/veya gündüzlü Meslek Liseleri açýlmaktadýr. Bu kurumlarda Meslekî ve Teknik Öðretim Programlarý uygulanmaktadýr. Dil ve Konuþma Güçlüðü Olan Çocuklarýn Eðitimi Dil ve konuþma güçlüðü olan birey; dili kullanma, konuþmayý edinme ve iletiþimdeki güçlük nedeniyle özel eðitim ve destek eðitim hizmetine ihtiyacý olan bireydir. Dil ve konuþma güçlüðü olan bireylerin, uygun eðitim hizmetlerine yönlendirilmeleri rehberlik ve araþtýrma merkezlerinde yapýlan deðerlendirme sonucu tespit edilen ihtiyaçlarýna göre yapýlmaktadýr. Bu bireyler, özel eðitim önlemleri alýnarak kaynaþtýrma yoluyla eðitimlerine devam etmektedirler Zihinsel Engellilerin Eðitimi Þubesi Zihinsel yetersizliði olan bireylere verilen eðitim öðretim hizmetlerinin planlanmasý ve bu hizmetlerin yerine getirilmesi ile ilgili çalýþmalarý yürütmektedir. Zihinsel yetersizliði olan birey; zihinsel iþlevler bakýmýndan ortalamanýn iki standart sapma altýnda farklýlýk gösteren, buna baðlý olarak kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde eksiklikleri ya da sýnýrlýlýklarý olan, bu özellikleri 18 yaþýndan önceki geliþim döneminde ortaya çýkan ve özel eðitim ile destek eðitim hizmetlerine ihtiyaç duyan birey olarak tanýmlanmaktadýr. Bu bireyler yetersizliðinin derecesi, yaþý, yeterlikleri ve eðitim performanslarýna göre eðitim veren dört farklý eðitim kurumundan yararlanmaktadýrlar.

17 Özel Eðitim Rehberlik ve Danýþma Hizmetleri Genel Müdürlüðü Ýlköðretim Okullarý Zihinsel yetersizliði olan bireyler için açýlan ilköðretim okullarýna, 6-14 yaþ arasýndaki hafif düzeyde zihinsel yetersizliði olan bireyler devam etmekte ve bu okulu bitirenlere ilköðretim diplomasý verilmektedir. Bu okulu tamamlayanlar ortaöðretim kurumlarýna, iþ okullarýna veya yaygýn eðitim kurumlarýna devam edebilmektedirler. Eðitim ve Uygulama Okullarý Eðitim ve uygulama okullarýna, 6-14 yaþ arasýndaki orta ve aðýr derecede zihinsel yetersizliði olan bireyler devam etmekte ve bu okulu tamamlayanlara ''Eðitim ve Uygulama Okulu Diplomasý'' verilmektedir. Bu diploma ilköðretim diplomasýna denk deðildir ve öðrencilere ortaöðretim kurumlarýna devam etme hakký saðlamaz. Bu okullarý tamamlayan bireyler iþ eðitim merkezlerine veya diðer yaygýn eðitim kurumlarýna devam edebilmektedirler. Ýþ Okullarý Ýþ okullarýna, ilköðretimlerini tamamlayan ve 21 yaþýndan gün almamýþ hafif düzeyde zihinsel yetersizliði olan bireyler devam etmektedir. Bu okullarda akademik bilgi yanýnda bireylere iþ ve meslek eðitimi verilmekte, onlarýn kendine yetebilen üretken bireyler olarak topluma katýlmalarý amaçlanmaktadýr. Ýþ okulunun öðrenim süresi dört yýl olup öðrenciler birinci yýlýn sonunda imkânlar dâhilinde bir iþ yerine yerleþtirilebilmektedirler. Ýþe yerleþtirilemeyen öðrenciler ise okullarýnda hem akademik eðitim almakta hem de okulun atölyelerinde iþ ve meslek eðitimlerine devam etmektedirler. Bu okulu tamamlayan öðrencilere ''Ýþ Okulu Diplomasý'' verilmektedir. Bu diploma ortaöðretim diplomasýna denk olmamakla birlikte iþe yerleþtirmelerde ayný haklarý saðlamaktadýr. Ancak, Ýþ Okulu Diplomasý yüksek öðrenime devam hakký saðlamamaktadýr. Ýþ Eðitim Merkezleri Ýþ eðitim merkezlerine, zorunlu öðrenim çaðý dýþýnda kalan ve genel eðitim programlarýndan yararlanamayacak durumda olan orta ve aðýr düzeyde zihinsel yetersizliði bulunan bireyler devam etmektedirler. Bu kurumlarda bireylere akademik bilgi ve becerilerin yaný sýra onlara iþ ve mesleðe yönelik beceriler kazandýrmayý amaçlayan programlar uygulanmaktadýr. Farklý sürelerde ve farklý konularda kurs programlarýnýn yer aldýðý bu kurumlarda her kurs programýný tamamlayan öðrenciye o kursu tamamladýðýný gösteren Ýþ Kurs Bitirme Belgesi verilmektedir. Ancak, bu belge mesleki eðitim merkezlerince verilen belgeye denk deðildir. 4- Sosyal ve Duygusal Güçlüðü Olanlarýn Eðitimi Þubesi Otizmi, dikkat eksikliði ve hiperaktivite bozukluðu, süreðen hastalýðý olan bireyler ve sokak çocuklarýnýn eðitim-öðretimi ile ilgili çalýþmalarý yürütmekle görevlidir. 011

18 Otizmi Olan Bireylerin Eðitimi Otizm; erken çocukluk döneminde sosyal etkileþim, sözel ve sözel olmayan iletiþim, ilgi ve etkinliklerdeki sýnýrlýlýðý gibi özellikler ile ortaya çýkan yaygýn geliþimsel bozukluktur. Otizmli çocuklarýn öncelikli olarak yetersizliði olmayan akranlarýyla birlikte eðitim almalarý esas olmakla beraber geliþim özellikleri ve performanslarýna göre özel eðitim sýnýflarýnda, otistik çocuklar eðitim merkezleri ile iþ eðitim merkezlerinde öðrenimlerini sürdürmektedirler. a- Otistik Çocuklar Eðitim Merkezleri Ýlköðretim programlarýnýn amaçlarýný gerçekleþtiremeyecek durumdaki zorunlu öðrenim çaðýndaki otistik bireyler için açýlan resmî ve özel gündüzlü özel eðitim kurumlarýdýr. Bu merkezlerde bireylerin öz bakým ve günlük yaþam becerileri ile iþlevsel akademik becerilerini geliþtirmek ve topluma uyumlarýný saðlamak amacýyla hazýrlanmýþ özel eðitim programý uygulanýr. Merkezlerdeki sýnýf mevcutlarý 4 öðrenciden oluþmakta olup 2 öðrenciye 1 sýnýf öðretmeni görevlendirilmektedir. b- Otistik Çocuklar Ýþ Eðitim Merkezleri Zorunlu öðrenim çaðý dýþýnda kalan ve genel eðitim programlarýndan yararlanamayacak durumda olan otistik bireylerin; temel yaþam becerilerini geliþtirmek, topluma uyumlarýný saðlamak iþ ve mesleðe yönelik beceriler kazandýrmak amacýyla farklý konu ve sürelerde meslek kurslarýnýn düzenlendiði resmî ve özel yaygýn eðitim kurumlarýdýr. Dikkat Eksikliði ve Hiperaktivite Bozukluðu Olan Çocuklarýn Eðitimi Dikkat Eksikliði ve Hiperaktivite Bozukluðu (DEHB) yedi yaþýndan önce baþlayan ve çocuðun yaþýna ve geliþim seviyesine uygun olmayan kendini dikkat eksikliði, aþýrý hareketlilik/hiperaktivite ve dürtüsellikle en az iki ortamda ve altý ay süreyle gösteren bir bozukluktur. 012 DEHB olan çocuklarýn eðitimi, týbbi tedavi, psiko-sosyal destekler ve eðitsel düzenlemeleri içeren çok yönlü bir programý kapsar. Bu süreçte; okul, aile ile profesyonel destek sunucularýnýn çok yönlü bilgi alýþveriþine dayalý iþ birliði içinde olmasý gerekir. DEHB olan çocuklarýn okulda yaþadýklarý akademik güçlükler ve sergiledikleri sorunlu davranýþlarla baþ edilebilmesi için özel eðitim ilke, yöntem ve tekniklerinin uygulanmasý gerekmektedir. Kaynaþtýrma yoluyla eðitime devamý uygun görülen öðrenciler için, eðitim programý bireyselleþtirilerek uygulanmalý ve okul ortamýnda gerekli düzenlemeler yapýlmalýdýr. Süreðen Hastalýðý Olan Bireylerin Eðitimi Süreðen hastalýðý olan birey; sürekli ya da uzun süreli bakým ve tedavi gerektiren hastalýðý nedeniyle özel eðitim ve destek eðitim hizmetine ihtiyacý olan bireydir. Bu bireylere hastanede veya evde eðitim hizmetleri verilmektedir.

19 a- Hastane Ýlköðretim Okullarý Resmî ve özel saðlýk kuruluþlarýnda sürekli bakým ve tedavi gerektiren, hastalýklarý sebebiyle eðitime devam edemeyen, zorunlu öðrenim çaðýndaki bireylerin ders yýlý kayýplarýný önlemek amacýyla hastanelerin bünyesinde açýlan ilköðretim kurumlarýdýr. b- Evde Eðitim Hizmeti Okul öncesi ve ilköðretim çaðýndaki özel eðitime ihtiyacý olan bireylerden eðitim-öðretim kurumlarýndan doðrudan yararlanamayacak durumda olanlara evde eðitim hizmeti verilmektedir. Bu hizmetler, gezerek özel eðitim görevi yapan öðretmen tarafýndan sürdürülür. Ancak, bireyin eðitim ihtiyaçlarý doðrultusunda okul öncesi, sýnýf ve alan öðretmenleri de görevlendirilir. Bireyin evde eðitim almasýný gerektiren þartlarýn ortadan kalkmasý durumunda bu hizmet sona erdirilir. Sokak Çocuklarýnýn Eðitimi Ailesi tarafýndan ihmal ve istismar edilmiþ, barýnacak bir yeri olmayan, sokakta kalmýþ, kimsesiz, bakýma, eðitime ve psikolojik tedaviye muhtaç olup SHÇEK Çocuk ve Gençlik nde rehabilite edilen ve bunlarýn arasýndan komisyon marifeti ile seçilen ilköðretim çaðý çocuklarýna eðitim hizmeti sunulmaktadýr. Vakýfbank Umut Çocuklarý Sosyal Rehabilitasyon Yatýlý Ýlköðretim Okulu bu amaçla hizmet veren bir kurumdur. 5- Özel Yeteneklilerin Eðitimi Þubesi Üstün yetenekli çocuk, özel akademik alanlarda veya zekâ, yaratýcýlýk, sanat ve liderlik kapasitesi yönüyle yaþýtlarýna göre üst düzeyde performans gösteren ve bu tür yeteneklerini geliþtirmek için okul tarafýndan saðlanamayan hizmet veya faaliyetlere gereksinim duyan çocuktur. Genel Müdürlüðümüze baðlý hizmet veren Bilim ve Sanat Merkezleri nin amacý, okul öncesi, ilköðretim ve orta öðretim kurumlarýna devam eden üstün yetenekli çocuk/öðrencilere, örgün eðitim kurumlarýndaki eðitimlerinin yaný sýra yetenek türlerine uygun eðitim vermek ve üstün yetenekli olduklarý alanlarda yetiþmelerini saðlamaktýr. Öðretmenleri ve velileri tarafýndan aday gösterilen öðrenciler merkezlerde sýrasýyla ön incelemeye, grup taramasýna ve bireysel incelemeye alýnýrlar. Yapýlan bireysel inceleme ve deðerlendirme sonucunda üstün yetenekli olduðu deðerlendirilen öðrenciler örgün eðitim kurumlarýnýn yaný sýra bilim ve sanat merkezlerine devam ederler. G- ÝDARÝ VE DESTEK HÝZMETLER Genel Müdürlüðümüze baðlý olarak faaliyet gösteren okul ve kurumlarýn yatýrým ve donatým hizmetleri ile okul ve kurumlarýn ödeneklerinin gönderilmesi, personel ihtiyaçlarýnýn belirlenmesi, hizmet içi eðitim programlarýnýn hazýrlanmasýna iliþkin iþ ve iþlemler, Ýdari ve Destek Hizmetleri Dairesi Baþkanlýðýnca yürütülmektedir. 013

20 ÖÐRETÝM YILI ÖZEL EÐÝTÝM OKUL VE KURUMLARI NA AÝT GENEL SAYISAL VERÝLER YÖNETÝCÝ GENEL TOPLAM öðretmen+yönetici ÖÐRETMEN SAYISI ÖÐRENCÝ SAYISI OKUL- KURUM SAYISI OKUL / KURUM TÜRÜ = = = = * genel toplam dahil deðil Otistik çocuklar eðt. merkzl. içinde gösterilmiþtir. Ýþitme Engelliler ilköðretim Okulu Ýþitme Engelliler Meslek Liseleri Görme Engelliler Ýlköðretim Okulu Ortopedik Engelliler Ýlköðretim Okullarý Ortopedik Engelliler Meslek Liseleri Zihinsel Engelliler Ýlköðretim Okullarý Zihinsel Engelliler Ýþ Okullarý Eðitim ve Uygulama Okullarý Zihinsel Engelliler Ýþ Eðitim Merkezleri (121+5) Bilim ve Sanat Merkezleri (Üstün Yetenekliler) Hastane Ýlköðretim Okullarý (Öðrenci sayýlarý yýl içinde deðiþken) =6084 öðrenci sayýsý bir önceki öðretim yýlýna ait hastanede yatmakta iken eðitimlerine devam eden yýllýk toplam öðrenci sayýlarýdýr. Otistik Çocuklar Eðitim Merkezleri Otistik Çocuklar Ýþ Eðitim Merkezleri Vakýfbank Umut Çocuklarý Sosyal Rehabilitasyon Yatýlý Ýlköðretim Okulu (Uyum Güçlüðü Olanlar) Görme Engelliler Basýmevi ve Akþam Sanat Okulu Özel Eðit Ok. Bünyesinde Anasýnfý (69 Okulda, 101 þubede) 646 öðrenci(hastane ilköðretim okullarý Anasýnýnfý öðrenci sayýsý 6 okulda, 6 þubede 88 öðrenci dahil) Evde Eðitim Kurum 94* hastane okulu hariç (8) 558 hastane ok. hariç Hastane ok. hariç 562 Okul 1 Kurum GENEL TOPLAM

21 ÖZEL EÐÝTÝM SINIFLARI ÝLE REHBER ARAÞTIRMA MERKEZLERÝNE AÝT SAYISAL VERÝLER ÖZEL EÐÝTÝM SINIFLARI VE KAYNAÞTIRMA EÐÝTÝMÝ EÐÝTÝM TÜRÜ Okul Sayýsý Sýnýf Sayýsý Öðrenci Sayýsý Öðretmen Sayýsý Özel Eðt. Snf. Öðrt. Özel Eðitim Sýnýfý Kaynaþtýrma Eðitimi TOPLAM REHBERLÝK MERKEZLERÝ VE REHBERLÝK BÜROLARI Rehberlik ve Araþtýrma Rehberlik Araþtýrma Merkezleri ve Rehberlik Bürosu Sayýsý 192 Kurum Toplam Rehber Öðretmen Sayýsý 926 Diðer TOPLAM =1220 Okul Reh. ve Psk.. Dan. Servisleri Ram ve Özel Eðitim Okullarý Hariç TOPLAM 192 Kurum

22 H - G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ð Ü M Ü Z C E YA K I N D Ö N E M D E GERÇEKLEÞTÝRÝLEN VE SÜRDÜRÜLEN ÇALIÞMALAR Yönetmelikler 1- Rehberlik ve Psikolojik Danýþma Hizmetleri Yönetmeliði Bu Yönetmeliðin amacý, il/ilçe düzeyinde rehberlik ve psikolojik danýþma hizmetlerini ve bu hizmetlerin verildiði rehberlik ve araþtýrma merkezleri ile eðitim-öðretim kurumlarýndaki rehberlik ve psikolojik danýþma servislerinin, kuruluþu, görevleri ve iþleyiþine iliþkin esaslar ile bu kurumlarda çalýþan personelin görevlerini düzenlemektir. Rehberlik ve Psikolojik Danýþma Hizmetleri Yönetmeliði 17 Nisan 2001 tarih ve sayýlý Resmi Gazetede yayýmlanarak yürürlüðe girmiþtir. 2- Özel Eðitim Hizmetleri Yönetmeliði Özürlülerin farklý alanlardaki ihtiyaçlarýnýn bütünlük içinde deðerlendirmesi amacýyla tarihinde 5378 sayýlý Özürlüler ve Bazý Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Deðiþiklik Yapýlmasý Hakkýnda Kanun yayýmlanarak yürürlüðe girmiþtir. Bu Kanunun getirdiði deðiþiklik ve yeniliklerin yansýtýlabilmesi ve uygulamada karþýlaþýlan güçlüklerin giderilmesi için Özel Eðitim Hizmetleri Yönetmeliðinin yeniden düzenlenmesine ihtiyaç duyulmuþtur. Bu doðrultuda hazýrlanan Özel Eðitim Hizmetleri Yönetmeliði tarih ve sayýyla Resmi Gazete'de yayýmlanarak yürürlüðe girmiþtir. Yönetmeliðin amacý; özel eðitime ihtiyacý olan bireylerin, Türk Millî Eðitiminin genel amaçlarý ve temel ilkeleri doðrultusunda, genel ve mesleki eðitim görme haklarýndan yararlanabilmelerini saðlamaya yönelik usul ve esaslarý düzenlemektir. Bu Yönetmelik; özel eðitime ihtiyacý olan bireylere doðrudan veya dolaylý olarak sunulacak eðitim-öðretim hizmetlerinin yürütülmesi ile ilgili hükümleri kapsar. Ayrýca bu Yönetmelikte özel eðitime ihtiyacý olan bireylerin sadece okul öncesi eðitim kurumlarýna deðil, zorunlu öðrenimlerini sürdürecekleri diðer okul ve kurumlara kayýtlarýnda da eðitime eriþim fýrsatý saðlanmasýna yönelik düzenlemeler getirilmiþtir. Yönergeler Afetlerde Uygulanacak Rehberlik ve Psikolojik Danýþma Hizmetleri Yönergesi Bu Yönergenin amacý, afet bölgesinde yürütülen rehberlik ve psikolojik danýþma hizmetlerinin, olaðanüstü durum nedeniyle ortaya çýkan ihtiyaçlarýnýn karþýlanmasý ve sorunlarýn çözümünde etkin bir þekilde planlama ve koordinasyonun yapýlmasý ile ilgili iþ ve iþlemleri düzenlemektir. Bu yönerge Ekim 1999 tarih ve 2505 sayýlý Tebliðler Dergisinde yayýmlanarak yürürlüðe girmiþtir. 2- Bilim ve Sanat Merkezleri Yönergesi Bu Yönerge, okul öncesi, ilköðretim ve ortaöðretim çaðýndaki üstün yetenekli çocuk/öðrencilerin bireysel yeteneklerinin farkýnda olmalarýný ve kapasitelerini geliþtirerek en üst düzeyde kullanmalarýný saðlamak üzere, öðrenci seçimi, kayýt-kabul, eðitim-öðretim, yönetici ve öðretmen seçimi ile yetiþtirilmesi ve açýlan bilim ve sanat merkezlerinin kuruluþ ve iþleyiþine iliþkin usul ve esaslarýn düzenlenmesi yer almaktadýr. Bu Yönerge Þubat 2007 tarih ve 2593 sayýlý Tebliðler Dergisinde yayýmlanarak yürürlüðe girmiþtir.

23 3- Rehberlik ve Araþtýrma Açma Yönergesi Bu Yönergenin amacý, il/ilçe düzeyinde rehberlik ve psikolojik danýþma hizmetleriyle özel eðitim hizmetlerini yürütmek üzere açýlacak rehberlik ve araþtýrma merkezi açma usul ve esaslarýný belirlemektir. Yönerge Þubat 2002 tarih ve 2533 sayýlý Tebliðler Dergisinde yayýmlanarak yürürlüðe girmiþtir. Psikolojik Danýþma ve Rehberlik Hizmetleriyle Ýlgili Çalýþmalar 1- Ýlköðretim ve Ortaöðretim Kurumlarý Sýnýf Rehberlik Programý Ýlköðretim ve Ortaöðretim Kurumlarý Sýnýf Rehberlik Programý, 1.sýnýftan 12.sýnýf sonuna kadar öðrencilerin geliþim dönemlerine özgü kazanýmlarýný içermektedir. Bu program; okula ve çevreye uyum, kendini kabul, kiþilerarasý iliþkiler, eðitsel baþarý, eðitsel ve mesleki geliþim, güvenli ve saðlýklý hayat, toplum ve aile olmak üzere 7 yeterlilik alanýndan oluþmaktadýr. Programda, 1-8. sýnýflar ve sýnýflar düzeyinde toplam 240 kazaným yer almaktadýr. Her kazaným için sýnýf öðretmenleri ve rehber öðretmenlerin uygulayacaðý etkinlikler hazýrlanmýþtýr. Talim ve Terbiye Kurulu Baþkanlýðý'nýn tarih ve 329 sayýlý kararý ile kabul edilerek, öðretim yýlýnda uygulamaya konulmuþtur. Programýn ilk kez uygulamaya konulmasý nedeniyle 300 rehber öðretmen formatör olarak yetiþtirilmiþtir. 2- Anne Destek Programý(ADP) Projesi Anne Çocuk Eðitim Vakfý (AÇEV) ile Milli Eðitim Bakanlýðý Özel Eðitim Rehberlik ve Danýþma Hizmetleri Genel Müdürlüðü arasýnda iþbirliði protokolü imzalanmýþtýr. Bu kapsamda, AÇEV eðitmenleri tarafýndan verilen ADP eðitici eðitimine katýlan rehber öðretmenler, kendi illerinde ADP gruplarý açmaktadýrlar. ADP, 3-9 yaþ arasý çocuða sahip ve okuma yazma bilen annelere yönelik geliþtirilmiþ bir paket programdýr. Uygulamalar halen devam etmektedir. 3- Eðitim Ortamlarýnda Þiddetin Önlenmesi ve Azaltýlmasý Çalýþmasý Eðitim Ortamlarýnda Þiddetin Önlenmesi ve Azaltýlmasý Strateji ve Eylem Planý ( ) hazýrlanmýþtýr. Eylem Planý gereði; çalýþmalara yön vermek ve koordine etmek için Üst Kurul, Teknik Ekip ve Akademik Danýþma Kurulu oluþturulmuþtur adet kitap/defter kap kâðýdý, özet plan posteri hazýrlanarak daðýtýlmýþtýr. TV spotlarý hazýrlanmýþ, spotlar medya kuruluþlarýna, illere ve RAM'lara daðýtýlmýþtýr. Okullarda meydana gelen vakalara anýnda müdahale edebilmek için internet üzerinden Vaka Analiz Formu geliþtirilmiþtir. Hizmetiçi eðitim dökümaný oluþturulmuþ, öðretim yýlýnda yapýlan eðitimlerle yönetici, öðretmen ve müfettiþler konu hakkýnda bilgilendirilmiþtir. Model oluþturma ve ulusal/uluslararasý iyi örneklerin incelenmesi devam etmektedir. 017

24 4-Okullarda Güvenli Ortamýn Saðlanmasýna Yönelik Koruyucu ve Önleyici Tedbirlerin Artýrýlmasýna Ýliþkin Ýþbirliði Protokolü Milli Eðitim Bakanlýðý ile Ýçiþleri Bakanlýðý arasýnda tarih ve 4510 sayýlý Okullarda Güvenli Ortamýn Saðlanmasýna Yönelik Koruyucu ve Önleyici Tedbirlerin Artýrýlmasýna Ýliþkin Ýþbirliði Protokolü imzalanmýþtýr. Bu protokol ile eðitim ortamlarýnda güvenlik koþullarýnýn iyileþtirilmesi, muhtemel þiddet olaylarýnýn önlenmesi için ilgili taraflarýn iþbirliði ve koordinasyonunda, okullarýmýzdaki mevcut güvenlik durumunun bilimsel analizinin yapýlarak koruyucu ve önleyici güvenlik faktörlerinin güçlendirilmesi amaçlanmaktadýr. 5- Psikososyal Okul Projesi Travmatik/zorlu yaþam olaylarý karþýsýnda hazýrlýklý olma, merkezi ve yerel düzeyde psikososyal kapasitenin güçlendirilmesi amacýyla yapýlmýþ bir projedir. Genel Müdürlüðümüz bünyesinde Kiþisel ve Psikososyal Hizmetler Þubesi hizmetlerin kurumsal boyutta sürekliliðini saðlamaktadýr. Projesi 6- Türkiye'deki Çocuklar Ýçin Ýyi Bir Yönetim Koruma ve Adalete Doðru Proje, AB'nin mali, UNICEF'in teknik desteði ile Jandarma Genel Komutanlýðý koordinesinde yürütülmektedir. Proje kapsamýnda; 7-19 yaþ arasý çocuða sahip anne babalara yönelik Etkili Anne Baba Eðitimi 7-19 Yaþ Programý'' geliþtirilmiþtir, yaþ arasý ergenleri güçlendirmeyi amaçlayan Ergenler Ýçin Yaþam Becerileri Eðitim Programý geliþtirilmiþtir. Projenin II. faz çalýþmalarý Haziran 2008 de baþlayacaktýr. 7- Hayata Sahip Çýkmak Çalýþmasý yaþ arasý öðrencilere yönelik olarak geliþtirilmiþ olan program, baðýmlýlýða karþý kiþisel becerileri destekleyerek baðýmlýlýðý baþlamadan önlemeyi amaçlamaktadýr. Program öz kaynaklarla desteklenmekte, eðitimler ve uygulamalar halen devam etmektedir. 8- Güvenli Davranýþ Geliþtirme ve Ýlkyardým Eðitimi Projesi Millî Eðitim Bakanlýðý ve Türkiye Kýzýlay Derneði arasýnda yapýlan protokol kapsamýnda 2004 yýlýnda uygulamaya konulmuþtur. Ankara, Ýstanbul, Ýzmir, Bursa ve Düzce illerinde pilot olarak uygulanan proje; bu illerden seçilen 3'er ilköðretim okulu ile Ankara'dan seçilen 2 özel eðitim okulunda yürütülmüþtür Temel Temel Eðitime Eðitime Destek Destek Projesi Projesi Temel Eðitime Destek Programý (TEDP) Proje finansmanýnýn tamamý Avrupa Birliði Akdeniz Fonundan (MEDA) hibe þeklinde saðlanmýþtýr.