YGS COĞRAFYA HIZLI ÖĞRETİM İÇİNDEKİLER EDİTÖR ISBN / TARİH. Sertifika No: KAPAK TASARIMI SAYFA TASARIMI BASKI VE CİLT İLETİŞİM. Doğa ve İnsan...

Transkript

1

2 YGS COĞRAFYA HIZLI ÖĞRETİM EDİTÖR Turgut MEŞE Bütün hakları Editör Yayınevine aittir. Yayıncının izni olmaksızın kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, çoğaltılması ve dağıtımı yapılamaz. ISBN / TARİH / Sertifika No: KAPAK TASARIMI Editör Yayınevi Dizgi Ekibi SAYFA TASARIMI Editör Yayınevi Tasarım Ekibi BASKI VE CİLT Aydan Web Tesisleri ANKARA Editör Yayınevi Data Yayınlarının bir markasıdır. İLETİŞİM Zübeyde Hanım Mah Sok. No: 12/A Altındağ (İskitler) /ANKARA (Evliya Çelebi İlköğretim Okulu Yanı) Tel: Fax: İÇİNDEKİLER Doğa ve İnsan... Harita Bilgisi... Yer Yuvarlağı... İklim Bilgisi Yer'in Şekillenmesi... Doğadaki Üç Unsur: Su - Toprak - Bitki... Nüfus ve Yerleşme... Geçmişten Günümüze Ekonomik Faaliyetler... Türkiye'nin Yer Şekilleri... Türkiye'nin İklimi... Türkiye'nin Su, Toprak ve Bitki Varlığı... Türkiye'de Nüfus ve Yerleşme... Ortak Payda: Bölge... Kıtaların Keşfi ve Küçülen Dünya... İnsan ve Çevre... Doğal Afetler ve Etkileri

3 1 DOĞA VE İNSAN Bu konuyla ilgili her yıl ortalama 1 soru gelmektedir. Doğal Çevre İnsan ve diğer canlıların karşılıklı etkileşim içinde bulundukları fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamdır. Hava Küre (Atmosfer) Dünya'yı çevreleyen gaz tabakasıdır. Su Küre (Hidrosfer) Yerüstü ve yeraltı sularını içerisine alan küresel ortam unsurudur. Jeomorfoloji Yer şekillerini oluşum yönünden inceleyen bilim dalıdır. Doğal Unsur Doğal çevre içinde bulunan insanın etkisinin bulunmadığı unsurlardır. Ör; Deniz, taş, toprak ÜNİTE İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Fiziki Coğrafya Yeryüzünde meydana gelen iklim, doğal bitki örtüsü, yer şekilleri ve toprak gibi doğal olayları inceler. Doğal Sistemler Atmosfer, litosfer, hidrosfer ve biyosferin tümüne doğal sistemler denir. Taş Küre (Litosfer) Dünya'nın kabuklaşmış dış yüzeyidir. Canlı Küre (Biyosfer) İnsan, bitki ve hayvanların içerisinde bulunduğu küresel ortam unsurudur. Beşeri Coğrafya İnsanların yeryüzüne dağılışını, yaşama biçimlerini ve çeşitli ekonomik faaliyetlerini inceler.

4 2 DOĞA VE İNSAN Coğrafya: İnsan ile doğal ortam arasındaki karşılıklı etkileşimi kendi prensipleriyle (nedensellik - dağılış - karşılaştırma) araştıran ve sonuçlarını bir sentez halinde ortaya koyan bilimdir. İnsan İnsan ve doğal ortam unsurları Doğal ortam unsurları 1) Atmosfer (Hava küre): Karalar ortamını, su küreyi ve canlı küreyi çepeçevre saran küredir Traposfer, stratosfer, şemasfer, iyanosfer ve eksosfer katmanlarından oluşur. Canlı yaşamı ve doğal dengenin devamını sağlar. Rüzgar, yağmur, fırtına, kasırga, sis vb. gibi hava olayları atmosferde oluşur. Klimatoloji, meteoroloji atmosferi inceleyen yardımcı bilim dallarıdır. 2) Litosfer (Taş küre): Yer kürenin katılaşmış kabuk kısmı olan katmandır.. Dünya'nın kabuğu olarak bilinir. Litosfer'in kalınlığı okyanuslar altında ince, karalarda ise kalındır. Levha hareketleri, fay hatları, depremler ve volkanik olaylar bu kürede gerçekleşir. Jeoloji, jeomorfoloji, pedoloji, jeofizik litosferi inceleyen yardımcı bilim dallarıdır. 3) Hidrosfer (Su küre): Okyanus, deniz, göl, akarsu, kaynak suları, buzullar ve yeraltı sularının hepsi hidrosferi oluşturur. Su döngüsünün en önemli ayağını oluşturur. Limnoloji, oseonografya, hidrojeoloji litosferi inceleyen yardımcı bilim dallarıdır. 4) Biyosfer (Canlı küre): Atmosfer, litosfer ve hidrosferden oluşan doğal ortam içerisinde yaşayan tüm canlıları kapsayan küredir. Biyosferdeki canlılar madde döngülerine etki eder. Biyoloji, botanik, zooloji biyosferi inceleyen yardımcı bilim dallarıdır. ÖĞRETMENİN KALEMİNDEN Coğrafya biliminde insan en önemli ve merkezde olan öğedir. İnsan doğal ortamı hem etkiler hem de ondan etkilenir.

5 Coğrafya'nın İlkeleri a) Nedensellik İlkesi: Coğrafi olayların ortaya çıkış nedenlerini ve sonuçlarını inceler. b) Dağılış İlkesi: Coğrafi olayların yeryüzündeki yayılışını ortaya koyar. Coğrafya'yı diğer bilimlerden ayıran ilkesidir. Coğrafya haritaları dağılış ilkesinin örnekleridir. c) Karşılaştırma (ilişki kurma) İlkesi: Coğrafi olayların birbiriyle olan bağlantılarını inceler. Böylece olayları bir bütün olarak kavramamızı sağlar. İnsanın Doğal Ortamla Etkileşimine Örnekler 1) Barajlar yapılması 2) Bataklıkların kurutulması 3) Tüneller, viyadükler, köprüler yapılması 4) Sulama kanallarının yapılması 5) Madenlerin işletilmesi 6) Ormancılık faaliyetleri 7) Deniz yollarını kısaltmak için kanalların açılması (ÖRNEK; Süveyş Kanalı, Panama Kanalı) 8) Deniz kıyılarına setlerin yapılması gibi. Doğal Ortamın İnsanla Etkileşimine Örnekler 1) Soğuk iklim bölgelerinde evlerin kalın duvarlı, küçük pencereli ve dik çatılı olması 2) Güneydoğu Asya'da yaşayan insanların temel besin kaynağının pirinç olması 3) Orta kuşakta yaşayan insanların mevsimlere göre giysi ihtiyacının fazla olması 4) Yerşekillerinin engebeli olduğu Doğu Karadeniz kıyılarında temel geçimin balıkçılık olması 5) Kar yağışı ve don olaylarının ulaşımı olumsuz etkilemesi 6) Deprem, tsunami, kasırga gibi olayların can ve mal kaybına neden olması COĞRAFYA'NIN BÖLÜMLERİ 3 Fiziki (Doğal) Coğrafya Beşeri Coğrafya A) Fiziki (Doğal) Coğrafya: İnsan müdahalesi olmadan, doğal ortam içerisinde doğal olarak meydana gelen olayları inceler. Jeomorfoloji (Yerşekilleri bilimi) Jeoloji (Yerin iç yapısı) Jeofizik (Deprem dalgaları) Kartoğrafya (Harita bilimi) Pedoloji (Toprak bilimi) Litoloji (Taş bilimi) Hidroğrafya (Sular bilimi) Hidrojeoloji (Yeraltı suları)

6 4 Akarsu bilimi Limnoloji (Göl bilimi) Oseonografya (Okyanus bilimi) Klimatoloji (İklim bilimi) Meteoroloji (Hava durumu) Biyocoğrafya (Canlılar bilimi) Botanik (Bitki bilimi) Zooloji (Hayvan bilimi) B) Beşeri Coğrafya: Doğal ortam içerisinde doğrudan insanın etkisiyle gerçekleşen her türlü faaliyetleri inceler. Yerleşme Coğrafyası Nüfus Coğrafyası Sanayi Coğrafyası Turizm Coğrafyası Tarım Coğrafyası Ulaşım Coğrafyası Eğitim Coğrafyası Sağlık Coğrafyası Kültür Coğrafyası Madencilik Enerji Kaynakları Hayvancılık

7 5 HARİTA BİLGİSİ Bu konuyla ilgili her yıl ortalama 2 soru gelmektedir. Projeksiyon Dünya'nın şeklinden dolayı haritalarda oluşan bozulmayı en aza indirmek için kullanılan harita çizim yöntemidir. Ölçek Haritalarda yapılan küçültme oranıdır. Başlık Haritanın konusunun belirlendiği yerdir. Kullanım Amacı Çizilecek haritanın hangi amaçla kullanılacağını belirler. Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) Her türlü coğrafi referanslı bilginin elde edilmesi ve depolanmasıdır. ÜNİTE İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Profil Yerşekillerinin yandan görünümüdür. Lejant (Harita anahtarı) Haritalarda kullanılan işaretlerin açıklandığı yerdir. Kartoğrafya Fiziki coğrafyanın haritalarla ilgilenen alt dalıdır. Bir çizimin harita olması için gerekli üç özellik: a) Ölçek b)kuşbakışı görünüm c)düzleme aktarma Plan 1/20.000'e kadar olan haritalardır. En ayrıntılı haritalardır.