2010 TÜRKİYE VE İZMİR ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM GİRİŞLERİ DEĞERLENDİRMESİ

Transkript

1 2010 TÜRKİYE VE İZMİR ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM GİRİŞLERİ DEĞERLENDİRMESİ Türkiye de son 6 yılda kurulan uluslararası sermayeli şirketlerin* sayısı 2010 yılı Kasım ayı itibariyle 26 bin 40 e ulaşmıştır yılı Ocak-Kasım döneminde ise kurulan şirket sayısı bir önceki yılın aynı dönemine göre % 7 azalarak 2 bin 778 olarak gerçekleşmiştir. Yurtiçinde, 2008 yılında % 18 azalan doğrudan yabancı sermaye girişleri 2009 yılında % 8 lik daha keskin bir düşüş göstermiştir. Türkiye deki görünüm dünya genelindeki eğilime paralel bir durum sergilemiştir. Ancak, gelişmekte olan ülkelere bakıldığında Türkiye nin daha zayıf performansı dikkat çekmektedir. Birleşme ve satın alma işlemlerindeki ani yavaşlama, yurtiçinde doğrudan yatırımların gerilemesindeki en önemli sebep olmuştur. Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansının (UNCTAD) verileri, dünya genelinde 2010 yılının ilk dokuz ayında canlanma olduğunu gösterse de, Türkiye için aynı durum pek geçerli görünmemektedir. Demir-çelik yatırımlarının 2010'da toplam yatırımlar içindeki payı oldukça yüksektir. Buna göre ana ve fabrikasyon metal ürünleri imalatı alanındaki girişler imalat sanayi genelindekileri % 31'ine tekabül etmektedir. Türkiye, dünyadaki Uluslararası Doğrudan Yatırımlar (UDY) sıralamasında 2010 yılında 31. Sırada yer almıştır. Ülkemizin 201 yılında sıralamada 17. Sıraya yükselmesi beklenmektedir. Türkiye ye gelen UDY lerin 2013 yılında $18 milyara, 201 yılında ise $27 milyara ulaşması beklenmektedir adet uluslararası sermayeli firmanın illere göre dağılımına bakıldığında; İstanbul ilinin adet ile birinci sırada yer aldığı görülmektedir. İstanbul ilini Antalya 3.173, Ankara adet ve İzmir 1.16 illeri takip etmektedir (Tablo 1). Tablo 1-Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Sayılarının İllere Göre Dağılımı (İlk 10 İl) İl 1 Şirket Sayısı ( /Kasım) İSTANBUL ANTALYA ANKARA İZMİR 1.16 MUĞLA BURSA 14 AYDIN 447

2 MERSİN 429 KOCAELİ 30 ADANA 194 Diğer İller 2.7 Toplam Kaynak : Hazine Müsteşarlığı Uluslararası sermayeli şirketlerin, başta toptan ve perakende ticaret olmak üzere, imalat sanayi, gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri sektörlerinde faaliyette bulundukları görülmektedir. İmalat sanayinde faaliyette bulunan uluslararası sermayeli şirketlerde kimyasal madde ve ürünleri imalatı ile gıda ürünleri, içecek ve tütün imalatı birinci sırada yer alırken, bunu tekstil ürünleri imalatı izlemektedir. İzmir, imalat sektöründe uluslararası sermayeli firma sayısında İstanbul dan sonra ikinci sırada yer almaktadır (Tablo II). Tablo II-Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Faaliyette Bulundukları İllerin Sektörlere Göre Dağılımı ( /Kasım) ( Şirket Sayısı) Sektörler İstanbul Antalya Ankara İzmir Muğla Tarım, Avcılık, Ormancılık ve Balıkçılık Madencilik ve Taşocakçılığı İmalat Sanayi Gıda Ürünleri, İçecek ve Tütün İmalatı Tekstil Ürünleri İmalatı Kimyasal Madde ve Ürünlerin İmalatı Makine ve Teçhizat İmalatı Motorlu Kara Taşıtı, Römork, Yarı- Römork İm Diğer İmalat Elektrik, Gaz ve Su İnşaat Toptan ve Perakende

3 Ticaret, Oteller ve Lokantalar Ulaştırma, Haberleşme ve Depolama Hizmetleri Mali Aracı Kuruluşların Faaliyetleri Gayrimenkul Kiralama ve İş Faaliyetleri Diğer Toplumsal, Sosyal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri Toplam Kaynak : Hazine Müsteşarlığı 2010 yılı Ocak-Kasım döneminde; uluslararası sermayeli şirketler, başta toptan ve perakende ticaret sektörü olmak üzere, gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri ile imalat sanayi sektörlerinde faaliyette bulundukları görülmektedir. İmalat sanayinde faaliyette bulunan uluslararası sermayeli şirketlerde gıda ürünleri, içecek ve tütün imalatı birinci sırada yer alırken, bunu kimyasal madde ve ürünleri imalatı ile tekstil ürünleri imalatı izlemektedir (Tablo 3). Tablo 3-Uluslararası Sermayeli Firmaların Kuruluş Türleri Açısından Sektörlere Göre Dağılımı - ( /Kasım) Şirket Sayısı) (Ocak-Kasım) Sektörler Yeni İştirak Şube Toplam Yeni İştirak Şube Toplam Tarım, Avcılık,Ormancılık ve Balıkçılık Madencilik ve Taşocakçılığı İmalat Sanayii Gıda Ürünleri, İçecek ve Tütün İmalatı Tekstil Ürünleri İmalatı Kimyasal Madde ve Ürünlerin İmalatı

4 Makine ve Teçhizat İmalatı Motorlu Kara Taşıtı, Römork ve Yarı-Römork İm Diğer İmalat Elektrik, Gaz ve Su İnşaat Toptan ve Perakende Ticaret, Oteller ve Lokantalar Ulaştırma, Haberleşme ve Depolama Hizmetleri Mali Aracı Kuruluşların Faaliyetleri Gayrimenkul Kiralama ve İş Faaliyetleri Diğer Toplumsal, Sosyal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri Toplam Geçici Veriler, Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 2010 Yılı Kasım Ayı Teşvik Belgeleri ve Yatırım Gelişmeleri 2010 yılı Kasım ayında, sabit sermaye yatırım tutarı 3,3 Milyar TL olan toplam 3 adet Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmiştir. Düzenlenen belgelerde kişi istihdam öngörülmektedir. Tablo IV-Kasım Ayı Yatırım Teşvik Belgelerinin Genel Karakteristikleri Belge Adedi Sabit Sermaye Yatırımı Öngörülen İstihdam (Milyon TL) (Kişi) Yerli Yabancı Toplam Yerli Yabancı Toplam Yerli Yabancı Toplam Ocak Kasım Geçici Veriler, Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 4

5 Yeni Teşvik Sisteminde 2009 yılı Aralık ayından 2010 yılı Kasım ayı sonuna kadar adet Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmiştir. Düzenlenen Yatırım Teşvik Belgelerinin adedi yerli firmalar, 186 adedi de yabancı sermayeli firmalar tarafından alınmıştır. Bu dönemde yerli firmaların öngörülen sabit sermaye yatırım tutarı 48,6 Milyar TL olurken, yabancı sermayeli firmaların sabit sermaye yatırım tutarı 7,7 Milyar TL dir. Tablo V- Yatırım Teşvik Belgelerinin Karşılaştırması Belge Adedi Sabit Sermaye Yatırımı Öngörülen İstihdam (Milyon TL) (Kişi) Yerli Yabancı Toplam Yerli Yaban cı Toplam Yerli Yabancı Toplam 2009 Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Toplam Geçici Veriler, Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Bu dönemde düzenlenen Yatırım Teşvik Belgesi adedinde I.Bölge %28, (İzmir) II. Bölge %14, III. Bölge %34 IV. Bölge %24

6 pay almıştır Sabit Sermaye Yatırım Tutarı dikkate alındığında ise I. Bölgenin payının %29, II. Bölgenin payının %42, III. Bölgenin payının %20, ve IV. Bölgenin payının %9 olduğu görülmektedir. Kasım 2010 da AB ülkelerinden 162, Asya ülkelerinden ise 37 uluslar arası doğrudan yatırım girişi olmuştur. Aynı ay, AB ülkelerinde 78 firma ile ilk sırayı Almanya almıştır. Bu dönemde ABD den 44 firma girişi sağlanmıştır. Tablo VI Kasım Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişlerinin Ülkelere Göre Dağılımı Aylık (Milyon $) Ülke Ocak Şubat Mart Nisa n Mayı s Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım AB Ülkeleri Almanya Fransa Hollanda İngiltere İtalya Diğer AB Ülkeleri Diğer Avrupa Ülkeleri (AB Hariç) Afrika Ülkeleri A.B.D Kanada Orta -Güney Amerika ve Karayipler Asya Yakın ve Orta Doğu Ülkeleri Körfez Ülkeleri Diğer Yakın ve Ortadoğu Ülkeleri Diğer Asya Ülkeleri Diğer Ülkeler Toplam 'de Ege Bölgesi Yatırım Beklentileri 2011 yılında Ege Bölgesi ne birçok farklı sektörde yatırım beklenmektedir. Söz konusu yatırımlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir: * Hollanda hükümeti, Aydın-Sultanhisar'da 10 milyon liralık sera yatırımına ortak oldu * Alman Krone, Tire OSB'de 3 milyon dolarlık yatırımını tamamlıyor 6

7 * Rus milyarder Prohorov, Çeşme'de 100 milyon dolarlık turizm yatırımı planlıyor * İsviçreli Stephan Glaser, 0 milyon dolarlık gayrimenkul yatırımı yapacak * İsmi açıklanmayan bir elektronik devi, İzmir'de 4 milyon euroluk yatırım gerçekleştirecek * Kruvaziyer limanına en az 0 milyon euroluk yatırım bekleniyor * Çinli otomotivciler DFM ve Haima, en az yarım milyar dolarlık yatırım yapmaya hazırlanıyor * ESBAŞ'ta otomotiv ve havacılıkta -6 önemli yatırım bekleniyor * Fransız Schneider Electric, Manisa'ya 0 milyon euroluk tesis kuruyor * ABD'li Cummins, ESBAŞ'ta 800 kişiye iş sağlayacak 70 milyon dolarlık yatırım yapacak * Danimarkalılar Çandarlı'da 400 milyon euroluk tatil köyü kuracak Hazine Müsteşarlığı'ndan alınan verilere göre 2010'un ilk 6 ayında Ege'de 200'e yakın yabancı sermayeli firma faaliyete geçmiştir. Ekonomik durgunluk yaşayan Avrupa ülkelerinin yatırımlarda öne çıkması dikkat çekmiştir. Geçen yılın ilk yarısında bölgede: 39 Alman, 24 İngiliz, 24 Hollandalı 11 İtalyan sermayeli firma faaliyete geçmiştir. Ege'de yabancı sermayeli şirket sayısı ise 3 bin 419'a ulaşmıştır. 2008'de bölgede 2 bin 916 yabancı sermayeli firma faaliyet gösterirken, küresel ekonomik kriz nedeniyle doğrudan yabancı yatırımların azaldığı 2009 yılında Ege'de 316 yabancı sermayeli firma faaliyete geçmiştir. 2009'da toplam yabancı sermayeli firma sayısı 3 bin 232'ye yükselmiştir. Dünyanın krizden çıkmaya başladığı ve Türkiye ekonomisinin büyüdüğü 2010'un ilk yarısında kurulan yabancı sermayeli şirket sayısı ise 187'ye ulaşmıştır. Böylece Ege illerinde faaliyet gösteren yabancı firma sayısı Haziran 2010 itibariyle 3 bin 419'a yükselmiştir. 2010'un toplamında yeni kurulan yabancı sermayeli firma sayısının 400'e yükselerek, 2009'u geride bırakması beklenmektedir. *Uluslararası doğrudan yatırım girişi, Türkiye de faaliyette bulunan şirketlerin yurtdışından yaptıkları, T.C. Merkez Bankası ödemeler dengesi istatistiklerinde sermaye ve diğer sermaye olarak sınıflandırılan kalemlere ilişkin transferlerin net tutarı ile yabancıların gayrimenkul edinimlerine istinaden transfer edilen tutarı içermektedir. Kaynaklar: 1. T.C. Hazine Müsteşarlığı 2. T.C. Merkez Bankası 3. T.C. Başbakanlık Yatırım Ajansı 4. UNCTAD Raporu. EIU Economic Intelligence Unit 7