TÜRKİYE DIŞ TİCARETİNDEN İZMİR İN ALDIĞI PAYIN ANALİZİ

Transkript

1 2013 ARALIK EKONOMİ TÜRKİYE DIŞ TİCARETİNDEN İZMİR İN ALDIĞI PAYIN ANALİZİ Erdem ALPTEKİN Giriş İzmir, yıllık tarihsel geçmişe sahip, birçok medeniyetin birlikte hoşgörüyle yaşadığı, oldukça zengin tarihe sahip bir kent. Doğal limanı, jeopolitik konumu ve iklimi, İzmir in ticaret potansiyelinin hep canlı kalmasının en önemli nedenleri olmuş. Bugün de İzmir, Türkiye nin üçüncü büyük ekonomisi, Ege Bölgesi nin ise lider ekonomisi. İzmir in hedefi, dünyanın en zengin kentleri arasında yer alan New York, Paris, Londra, Shanghai, Dubai gibi marka kentler arasında yer almaktır. Dünyanın en zengin kentlerinin başta dış ticaret olmak üzere turizm ve doğrudan yabancı yatırımlar gibi döviz geliri getiren faaliyetlerde oldukça iyi durumda olduklarını görüyoruz. İzmir e baktığımızda ise, dünyanın lider kentlerinden geride kaldığı gözleniyor. Çünkü İzmir sahip olduğu ticaret potansiyelini yeterince kullanamadı. Oysa turizmin bir çok dalında, organik tarım, tarıma dayalı sanayi, lojistik, yenilenebilir enerji, vb. birçok sektörde İzmir in potansiyeli ve avantajı var. EXPO adaylığı bile bir çok dev yatırımların kapısını açıyor. İzmir in ticaretinin geliştirilmesine yönelik başta ulaştırma ve altyapı yatırımları olmak üzere liman, ticaret siteleri, teknopark, sağlık kampüsü, vb. bir çok projenin hayata geçmesine olanak hazırlıyor. 3

2 Türkiye nin Dış Ticareti Grafik 1: Dış Ticaret, Türkiye (Milyar $) Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Sayılarla Türkiye-İzmir Haziran 2013, *2012 ve 2013 yılı bilgileri geçicidir. Not: 2013 bilgileri mayıs ayı sonu itibariyledir. Türkiye nin dış ticareti 2009 dan bugüne mutlak olarak ithalat ağırlıklı olarak büyüme göstermekte ve ithalat ile ihracat arasındaki makas giderek açılmaktadır. Sadece 2011 den 2012 yılına geçildiğinde, ihracat miktarı artmasına rağmen, ithalatın miktarı azalmıştır. Türkiye nin 2023 yılında 500 milyar dolar ihracat hedefi olduğu düşünüldüğünde, ihracatın artış oranının daha yukarılara çıkması gerekmektedir. Grafik 2: İhracatta Başlıca Fasıllar, Türkiye-Mayıs (%) 4

3 Türkiye ihracatından en çok pay alan fasıllar sırasıyla; Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça, aksesuarı, Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları, Demir ve çelik, Elektrikli makine ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses kaydetme-verme cihazları, aksam-parça-aksesuarı, Örme giyim eşyası ve aksesuarıdır. Mayıs 2012 ye göre, Mayıs 2013 de motorlu kara taşıtları ihracatının payı ciddi bir oranda artmıştır. Demir çelik sektörünün toplam ihracat içerisindeki payı ise azalmıştır. Türkiye ithalatından en çok pay alan fasıllar sırasıyla; Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler; bitümenli maddeler, mineral mumlar, Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları, Kıymetli veya yarı kıymetli taşlar, kıymetli metaller, inciler, taklit mücevherci eşyası, metal paralar, Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça, aksesuarı, Elektrikli makine ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses kaydetme-verme cihazları, aksam-parça-aksesuarıdır. Grafik 3: İthalatta Başlıca Fasıllar, Türkiye-Mayıs (%) 5

4 2012 yılına göre 2013 yılında kıymetli taşlar ihracatının payı ciddi bir oranda artmıştır. Grafik 4: İhracatta İlk Beş Ülke, Türkiye-Mayıs (%) Türkiye nin en çok ihracat yaptığı ülkeler Mayıs 2013 de sırasıyla; Almanya, Irak, İngiltere, İtalya ve Rusya Federasyonu dur. Irak ın ve İtalya nın toplam ihracattan aldığı pay Mayıs 2012 ye göre ciddi oranda artmıştır. Grafik 5: İthalatta İlk Beş Ülke, Türkiye-Mayıs (%) 6

5 Türkiye nin en çok ithalat yaptığı ülkeler Mayıs 2013 itibariyle sırasıyla; Çin, Almanya, Rusya Federasyonu, İsviçre ve İran dır. İsviçre nin toplam ithalattan aldığı pay Mayıs 2013 de, bir önceki yılın aynı dönemine göre ciddi oranda artmış, Rusya nın aldığı pay ise tam tersine ciddi oranda azalmıştır. Ege Bölgesi nin Dış Ticareti Grafik 6: İhracatta Başlıca Fasıllar, Ege-Mayıs (%) Ege Bölgesi ihracatından en çok pay alan fasıllar sırasıyla; Elektrikli makine ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses kaydetme-verme cihazları, aksam-parça-aksesuarı, Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları, Demir ve çelik, Örme giyim eşyası ve aksesuarı, Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça, aksesuarıdır yılına göre 2013 yılında elektrikli makina ihracatının payı ciddi bir oranda azalmıştır. 7

6 Grafik 7: İthalatta Başlıca Fasıllar, Ege-Mayıs (%) Ege Bölgesi ithalatından en çok pay alan fasıllar sırasıyla; Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler; bitümenli maddeler, mineral mumlar, Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları, Elektrikli makine ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses kaydetme-verme cihazları, aksam-parça-aksesuarı, Demir ve çelik, Plastikler ve mamulleridir. Mayıs 2012 ye göre, Mayıs 2013 de elektrikli makine ve cihazların ve mineral yakıtların payı ciddi bir oranda azalmıştır. 8

7 Grafik 8: İhracatta İlk Beş Ülke, Ege-Mayıs (%) Ege Bölgesi nin en çok ihracat yaptığı ülkeler Mayıs 2013 itibariyle sırasıyla; Almanya, İngiltere, ABD, Fransa ve İtalya dır. Özellikle İngiltere nin payında bir yıl önceye göre kayda değer bir düşüş gözlemlenmiştir. Grafik 9: İthalatta İlk Beş Ülke, Ege-Mayıs (%) 9

8 Ege Bölgesi nin en çok ithalat yaptığı ülkeler 2013 yılında sırasıyla; Çin, Rusya Federasyonu, Almanya, İtalya ve ABD dir. Özellikle ABD ye yapılan ithalat da, Mayıs 2012Ye göre ciddi bir oranda artış yaşanmıştır. İzmir in Dış Ticareti Firma vergi kimlik numaralarına bakıldığında İzmir in Türkiye ihracatından aldığı pay % 5-10 arasında. Ancak gümrük verilerine bakıldığında İzmir in Türkiye ekonomisinden aldığı pay yaklaşık % 15 lere çıkıyor. Demek ki İzmir gümrük kapıları çok önemli ve birçok şehrin de ihracatı İzmir gümrük kapılarından yurtdışına çıkıyor. İzmir, Ocak-Mayıs 2013 itibariyle 3,9 milyar dolar ihracat gerçekleştirdi yıl sonu itibariyle ise bu rakam 8,7 milyar dolar idi. Mevcut rakamları yorumladığımızda İzmir in ihracatının geçen yıl ile kıyaslandığında hemen hemen aynı performansa sahip olduğunu, 2013 yılında kayda değer bir gelişme yaşanmadığını görüyoruz. Aynı zamanda İzmir in ihracatının % 87,8 ini Mayıs 2013 itibariyle imalat sektörü sırtlıyor. Grafik 10: Dış Ticaret, İzmir (Milyar $) Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Sayılarla Türkiye-İzmir Haziran 2013, *2012 ve 2013 yılı bilgileri geçicidir. Not: 2013 bilgileri mayıs ayı sonu itibariyledir. İzmir in dış ticareti 2009 dan bugüne mutlak olarak ithalat ağırlıklı olarak büyüme göstermekte ve ithalat ile ihracat arasındaki makas giderek açılmaktadır. Sadece 2011 den 2012 yılına geçildiğinde, ihracatın payı artmasına rağmen, ithalatın payı sabit kalmıştır. Ancak bu eğilim 2013 Mayıs a gelindiğinde yine ithalat lehine bozulmuştur. 10

9 Grafik 11: İhracatta Başlıca Fasıllar, İzmir-Mayıs (%) İzmir ihracatından en çok pay alan fasıllar sırasıyla; Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları, Demir ve çelik, Örme giyim eşyası ve aksesuarı, Tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş maddeler, Plastikler ve mamulleridir. Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar ve Aletler, Nükleer Reaktörler; Bunların Aksam ve Parçaları, Örme Giyim Eşyası ve Aksesuarı ve Tütün ve Tütün Yerine Geçen İşlenmiş Maddeler fasıllarının oranı bir yıl önceki Mayıs ayına göre 2013 yılında artmış, Plastikler ve Mamulleri ve Demir ve Çelik ile ilgili fasılların oranı ise azalmış. İzmir ithalatından en çok pay alan fasıllar sırasıyla; Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler; bitümenli maddeler, mineral mumlar, Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça, aksesuarı, Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları, Demir ve çelik, Plastikler ve mamulleridir. 11

10 Grafik 12: İthalatta Başlıca Fasıllar, İzmir-Mayıs (%) Grafik 13: İhracatta İlk Beş Ülke, İzmir-Mayıs (%) İzmir in en çok ihracat yaptığı ülkeler Mayıs 2013 itibariyle sırasıyla; Almanya, ABD, İngiltere, Hollanda ve İspanya dır. Özellikle ABD ye yapılan ihracat 2012 yılına göre ciddi bir oranda artmış, İngiltere ye yapılan ihracat ise ciddi oranda azalmıştır. Almanya, ABD ve Hollanda ya ihracatın, İzmir ihracatı içerisindeki payı Mayıs 2012 ye göre Mayıs 2013 de artarken, İspanya ve İngiltere nin payı ise azalma göstermiş. 12

11 İzmir in en çok ithalat yaptığı ülkeler 2013 yılında sırasıyla; Rusya, Almanya, Çin, İtalya ve ABD dir. Özellikle Rusya ve Almanya ya yapılan ithalat 2012 yılına göre ciddi bir oranda azalmıştır. Grafik 14: İthalatta İlk Beş Ülke, İzmir-Mayıs (%) Sonuç İzmir in ve Ege Bölgesi nin dış ticareti incelendiğinde, Ege Bölgesi ve İzmir de yapılan dış ticaretin Türkiye için oldukça önem taşıdığı görülmektedir. Özellikle İzmir ihracatında gümrük verilerinde yüksek rakamlara ulaşılırken, firma vergi kimlik numaraları baz alındığında ihracat rakamlarının daha düşük olduğu görülmektedir. İzmir in dünya ekonomisinden ciddi bir pay alabilmesi ve Türkiye ekonomisine daha fazla katkı koyabilmesi için, İzmir de bugünküne göre daha fazla dış ticaret hacmi yaratılması için çalışmalar yapılması gerekmektedir. Ancak sadece rakamın artması yetmemekte, yapılacak ihracatın yapısının değişmesi yani daha kaliteli ve katma değeri daha yüksek ürün ihraç edilmesi gerekmektedir. İhracata dayalı büyümenin önemi kavranmalıdır. İhracatın sorunları hep konuşuluyor ancak ihracatın ciddi anlamda büyümesi için ihracatın önündeki engellerin kaldırılması ve ihracatın ciddi anlamda teşvik edilmesi gerekiyor. 13

12 İhracatçıların büyümesi öngörülen gelişmekte olan piyasalara ve ihracatımızın az olduğu yeni pazarlara dönük pazar çeşitlendirmesi çalışmaları, devlet tarafından etkin bir şekilde desteklenmeye devam edilmelidir. Eximbank kredilerinin daha hızlı ve kolay alınabilmesi ve kredi ödeme vadelerinin uzatılması sağlanmalıdır. Başta Çin ve Rusya olmak üzere bazı ülkelerle olan dış ticaret kompozisyonumuz sürdürülemez seviyelere ulaşmıştır. Büyük miktarlarda dış ticaret açığı verdiğimiz ülkelere yönelik daha fazla ihracat yapılmasının sağlanması amacıyla ihracat desteklerinin daha da arttırılması, cari açığın finansmanı ve sürdürülebilir ekonomik kalkınma açısından son derece önemlidir yılı ihracat hedeflerine ulaşabilmek amacıyla ülkemizin yanı sıra kentimizin yüksek katma değer yaratan lokomotif sektörlerinin belirlenmesi büyük önem taşımaktadır Türkiye ihracatından İzmir in alacağı paya ilişkin hazırlık ve strateji arayışlarının başlatılması gerekmektedir. İzmir ihracatına ilişkin stratejik hedeflerin, beklentilerin ve İzmir in yapması gerekenlerin belirlenmesi, İzmir ihracat hedefine ve dolayısıyla Türkiye nin ihracat hedefine katkı sağlayacaktır. İzmir den direkt uçuş olanağı olmayan bazı Avrupa, Ortadoğu ve Afrika ülkelerine direkt uçuş imkanı sağlanması ve vizesiz girilen ülke sayısının artması, ihracat hedeflerine ulaşılmasında oldukça kolaylık sağlayacaktır yılında, 100 milyar dolarlık ihracat rakamının yakalanabilmesi için İzmir Alsancak Limanı başta olmak üzere kentimizdeki limanların modernize edilmesi ve mevcut limanların büyük tonajlı gemilere de hizmet verecek şekilde geliştirilmesi, uluslararası alanda ve rotalarda adı sık sık geçen limanlar haline dönüşmelerine yönelik çalışmalara hız verilmesinin, İzmir in dış ticaretini katlayacağı düşünülmektedir. Kaynaklar: Türkiye İstatistik Kurumu, Aylık Dış Ticaret Göstergeleri Türkiye-Ege-İzmir, Mayıs Türkiye İstatistik Kurumu, Sayılarla Türkiye-İzmir Haziran 2013,