Meyve ve Sebze Depolanması ve İhracatında Kullanılan Modifiye Atmosfer Ambalajlarındaki Gelişmeler Doç. Dr. Fatih ŞEN

Transkript

1 Meyve ve Sebze Depolanması ve İhracatında Kullanılan Modifiye Atmosfer Ambalajlarındaki Gelişmeler Doç. Dr. Fatih ŞEN Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü

2 Modifiye Atmosfer Paketleme (MAP) Modifiya atmosfer paketleme (MAP) tekniği, Avrupa da çok eski zamandan beri bilinen ve günümüzde kullanımı hızla yayılan bir muhafaza yöntemidir. Ticari uygulamalar ancak 1940'larda ABD'de başlamıştır. Ülkemizde de özellikle 2000 yıllardan itibaren kullanımı hızla artmıştır.

3 Modifiye Atmosfer Paketleme (MAP) MA paketleme son yıllarda özellikle ihracatta kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır. Meyve ve sebzelerin depolanması ve taşınmasında kullanılmaktadır. Taze kesilmiş meyve ve sebzelerde raf ömrünü uzatmak için de kullanılmaktadır.

4

5 Tarım-gıda pazarlamasında, hasat sonrası tedarik zinciri kritik bir noktadır. Depolama Dağıtım Kaliteli Ürün Perakende

6 Ürünlerin depo ve raf ömrüne etkileyen parametreler Zaman Sıcaklık Havalandırma, hava hareketi ve hızı Oransal nem Ortamdaki CO2, O2 ve etilen MA ambalaj

7 Modifiye Atmosfer Paketleme % 21 O 2 O 2 CO 2 % CO 2 O 2 CO 2 C 2 H 4

8 Modifiye Atmosfer Paketleme MAP Ambalaj içinde O2 miktarının azalması ve CO2 miktarının artmasıyla meyve ve sebzelerin yaşlanmasını geciktirerek depo ve raf ömrünü uzatmaktadır. Su kaybını azaltarak ürünlerin kalitesini korumaktadır.

9 Avantajları Solunum hızını yavaşlatır. Etilene duyarlılığı azaltır. Fizyolojik bozuklukları azaltır. Olgunlaşma ve yaşlanmayı geciktirir. Çürüklük gelişimini kontrol eder. Böcek zararını kontrol eder. Ağırlık kaybını azaltır.

10 Kağıt Ambalaj %5.2 %10.3 %13.9 %0.4 %1.3 %2.7 MA Ambalaj 0.5 C 5C 10C

11 Dezavantajları Bazı fizyolojik bozuklukları şiddetlendirebilir. Düzensiz olgunlaşmalara neden olabilir. Tat ve aroma bozulmalarını tetikleyebilir. Çürüklük gelişimini duyarlılığı arttırabilir.

12 Dezavantajları Düşük O 2 nin solunum hızına etkileri Her ürün kendisine özgü tolere edebileceği en düşük O 2 ve en yüksek CO 2 konsantrasyonlarına sahiptir. CO 2 oranın solunum hızına etkileri Bu tolerans sınırlarının altında veya üzerinde olmaları durumunda ürün fizyolojik olarak bozulur.

13 Modifiye atmosfer paketlemenin raf ömrü üzerindeki etkisi; Ürün tipine, Ürünün başlangıç kalitesine, Depolama sıcaklığına bağlıdır.

14 Modifiye Atmosfer Paketleme Pasif MAP Aktif MAP

15 Modifiye Atmosfer Paketleme 1. Pasif MAP Pasif MAP uygulaması; istenen gaz bileşimi ürün tarafından sağlanmaktadır. Kullanılan filmin gaz geçirgenliğine ve ürünün solunum hızına göre, paket içinde O 2 oranı azalıp, CO 2 oranı yükselir, bu belli bir zaman alır.

16 Modifiye Atmosfer Paketleme 2. Aktif MA Ambalaj içindeki hava alınarak, yerine istenilen gaz konsantrasyonlarının poşet içerisine verilmesi ilkesine dayanır. Uygulamada kısa sürede istenilen gaz bileşimi sağlar. Pasif MAP lerde ürünlerin solunumunu baskılayacak düzeye bu iki gazın ulaşması 1 veya 3 gün gibi uzun süreler almaktadır.

17 MA paketleme tipi Kasa Palet

18 MAP-Oransal nem Taze ürünlerin korunması için MA ambalajlar içerisinde ürünü çevreleyen ortamdaki havanın oransal nemi büyük önem taşımaktadır. Ambalaj içerisinde nem sıcaklık dalgalanmalarında yoğunlaşarak su damlacıkları oluşabilmektedir. Bu da üründe çürük gelişiminin artmasına sebep olabilmektedir.

19 MAP-Oransal nem Ürünlerin olabildiğince az su kaybetmelerini sağlayan ve aynı zamanda su yoğunlaşmasını önleyen bir Modifiye nemde paketleme (MHP-Modified Humidity Packaging) teknolojisi geliştirilmiştir. MA ambalajların perforasyonu su geçirgenliği standart polietilenlerden daha fazla olan bir plastik film kullanarak ve/veya MA içerisine higroskobik materyal verilmesi ile sağlanmaktadır. MA ambalaj içerisinde bu şekilde nem ayarlaması yaparak su yoğunlaşmasının önlenmesi, ürünlerin su kaybını engellediği gibi su stresi kaynaklı sorunları da engellemektedir.

20 MA ambalaj Kağıt ambalaj 1 hafta 5 o C de depolama

21 MA Ambalajları Yaş meyve ve sebze muhafazasında kullanılmak üzere yerli ve yabancı çok sayıda firma tarafından geliştirilen ve satışa sunulan MA ambalajları bulunmaktadır. Fakat bunların pek çoğunda istenilen gaz bileşimini sağlanmasında sorun yaşanmaktadır. Bu sorunların temelinde de özellikle ambalajların oksijen geçirgenliğinin yetersiz kalması yatmaktadır.

22 MA Ambalajları Ürünlerin muhafazasında MAP uygulaması kapsamında; uygulama yapılacak ürünün O 2 ve CO 2 seviyeleri açısından zarar eşiklerinin bilinmesi büyük önem taşımaktadır. Modifiye atmosfer ambalaj içerisindeki O 2 ve CO 2 seviyeleri; Ürünün solunum hızı, Ambalaj materyalinin geçirgenliği ve Mikroperforasyonlara bağlıdır.

23 MA Ambalajları Modifiye atmosfer ambalaj materyalinde gaz geçirgenliğini sağlamak için ölçüleri µm arasında değişen mikroperforasyon açıklıklar bulunmaktadır. Bunların sayısı ve genişliği içeride muhafaza edilecek ürünün gereksinimlerine göre değişiklik göstermektedir. Günümüzde lazer teknolojisinin kullanılmasıyla µ çapında çok küçük delikler açmak mümkündür. Bu şekilde istenilen gaz bileşimi ve nem oranı sağlanmaktadır.

24 MA Ambalajları Yaş meyve ve sebzeler için kullanılan ambalaj materyallerinin gaz geçirgenlik değerleri Film Tipi Geçirgenlik (1 atm de cc/m 2 /mil/gün) CO 2 O 2 CO 2 /O 2 Oranı Polyester Polyethylen, Düşük Yoğunluk (LDPE) Polypropylene Polystrene Polyvinyl chloride (PVC) Saran

25 MA Ambalajların geliştirilmesi PACK-in-MAP isimli web tabanlı bir yazılım geliştirmişlerdir. Bu yazılım ile herhangi bir matematik modelleme veya modifiye atmosfer bilgisi olmadan seçilen bir ürün için en uygun modifiye atmosfer şartları, uygun oksijen, karbondioksit ve nem oranları ile bu seviyelere ulaşmak için nasıl bir ambalaj dizaynı gerektiğinin bulunması sağlanmaktadır.

26 Meyve-sebzeler için tavsiye edilen O 2 ve CO 2 oranları. Gri alan mevcut ambalaj malzemeleri ile teorik olarak elde edilen gaz bileşimleri (Beaudry, 1999.) Son zamanlarda yüksek O 2 içeren gaz karışımları birçok meyve-sebze için daha olumlu sonuçlar verdiği bildirilmiştir.

27 Depolama süresince nar bulunan MA ambalajlarındaki O 2 oranlarının değişimi

28 MA ambalaj kullanılmayan nar meyvelerin yüzeylerinde belirgin şekilde buruşma-kırışma ve kabukta kuruma-sertleşme, köşeleme meydana gelmiştir.

29

30 Sonuç İlave masraf artışı ve sıcaklık kontrol gerektirmesi rağmen, Depo ve raf ömrünü uzatması ve kimyasal koruyuculara daha az ihtiyaç duyulmamasından dolayı Kullanımı giderek daha yaygın hale gelmesi kaçınılmazdır.

31