EUROPEAN COURT OF HUMAN RIGHTS AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ

Transkript

1 COUNCIL OF EUROPE AVRUPA KONSEYİ EUROPEAN COURT OF HUMAN RIGHTS AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ İKİNCİ DAİRE KARAARSLAN TÜRKİYE DAVASI (Başvuru no. 4027/05) KARAR STRAZBURG 27 Temmuz 2010 İşbu karar AİHS nin 44/2 maddesinde belirtilen koşullar çerçevesinde kesinleşecektir. Şekli düzeltmelere tâbi olabilir.

2 USUL Türkiye Cumhuriyeti aleyhine açılan 4027/05 no lu davanın nedeni Utku Karaarslan adlı T.C. vatandaşının ( başvuran ) Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ne ( AİHM ) 3 Aralık 2004 tarihinde, İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme nin ( AİHS ) 34. maddesi uyarınca yapmış olduğu başvurudur. Başvuran, AİHM önünde Ankara Barosu avukatlarından C. Çalış tarafından temsil edilmiştir. OLAYLAR DAVA OLAYLARI Başvuran 1970 doğumludur ve Ankara da yaşamaktadır. Milli Savunma Bakanlığı Yüksek Disiplin Kurulu nun hakkında yürüttüğü disiplin soruşturması sonucunda, görevi ihmal suçu nedeniyle ordudaki görevine son verilmiştir. Başvuran, görevinden çıkarılması kararının iptali talebiyle Askeri Yüksek İdare Mahkemesi nde (AYİM) Milli Savunma Bakanlığı aleyhine dava açmıştır. Bakanlık, savunmasında AYİM e başvuranın görevden çıkarılmasıyla ilgili, 1602 sayılı yasanın 52/4 maddesi uyarınca gizli gizlilik derecesi taşıyan bilgi ve belgeler sunmuştur. Başvuran, sözkonusu belgelerin içeriğine ulaşamamıştır. AYİM, 1 Temmuz 2004 tarihinde yaptığı duruşmada başvuranın talebini reddetmiş, başsavcının mahkemeye sunduğu yazılı görüşleri başvurana tebliğ edilmemiştir. 23 Eylül 2004 tarihinde AYİM başvuranın karar düzeltme talebini reddetmiştir. HUKUK I. AİHS NİN 6/1 MADDESİNİN İHLAL EDİLDİĞİ İDDİASI Başvuran, AİHS'nin 6/1 maddesine dayanarak, Milli Savunma Bakanlığı nın AYİM e sunduğu gizlilik dereceli belge ve bilgilere erişememesi ve sözkonusu mahkemeye bağlı başsavcının yazılı görüşlerinin kendisine tebliğ edilmemesi nedeniyle silahların eşitliği ilkesinin ihlal edildiğini öne sürmüştür. A. Kabuledilebilirlik Hükümet, AİHM den başsavcının yazılı görüşlerinin tebliğ edilmemesine ilişkin şikâyeti, AİHS'nin 35/1 maddesi uyarınca iç hukuk yollarının tüketilmemiş olması nedeniyle reddetmesini talep etmiştir. Bu bağlamda başvuranın sözkonusu şikâyeti AYİM in dikkatine sunmadığını ya da başsavcının yazılı görüşlerini mahkemeden talep etmediğini savunmuştur. AİHM, benzer bir ön itirazı Miran Türkiye (no /04) davasında reddettiğini gözlemler. Mevcut davada farklı bir karar vermek için gerekçe görmediğinden Hükümetin itirazını reddeder. 1

3 AİHM, sözkonusu şikâyetin AİHS nin 35. maddesinin 3. paragrafı çerçevesinde dayanaktan yoksun olmadığını, şikâyetin başka açılardan bakıldığında da kabuledilemezlik unsuru taşımadığını gözlemler. Bu nedenle şikâyet kabuledilebilir niteliktedir. B. Esas 1. Gizlilik dereceli belgelere erişememe Hükümet, başvuranın AYİM e 1602 sayılı yasanın 52/4 maddesi uyarınca sunulan belgelerin içeriğinden haberdar olduğunu savunmuştur. AİHM ayrıca daha önce benzer şikâyetleri değerlendirdiğini ve AİHS'nin 6/1 maddesinin ihlal edildiğini tespit ettiğini kaydeder (bkz. Güner Çorum Türkiye, no /00; Aksoy (Eroğlu) Türkiye, no /00; Miran, yukarıda anılan; Topal Türkiye, no. 3055/04). AİHM sözkonusu davada bu içtihadından ayrılmasını gerektirecek özel koşullar tespit etmemiştir. Buna göre başvuranın AYİM e gönderilen gizlilik dereceli belgelere erişememesi nedeniyle AİHS'nin 6/1 maddesi ihlal edilmiştir. 2. Başsavcının yazılı görüşlerinin başvurana tebliğ edilmemesi Hükümet başvuranın, başsavcının yazılı görüşlerinin de bulunduğu dava dosyasını her zaman inceleme imkanı bulunduğunu savunmuştur. Ayrıca başsavcının görüşlerinin idari davalarda mahkemenin kararına etkisinin bulunmadığını ve savcıların idari yargılamadaki görevinin ceza yargılamasındakinden farklı olduğunu savunmuştur. AİHM daha önce benzer şikâyetleri değerlendirdiğini ve AİHS'nin 6/1 maddesinin ihlal edildiğini tespit ettiğini kaydeder (bkz. Miran, yukarıda anılan). AİHM, somut davada farklı bir sonuca ulaşmasını sağlayacak ikna edici hiçbir tespit ve delilin Hükümet tarafından sunulmadığı kanaatindedir. Dolayısıyla, başsavcının yazılı görüşlerinin başvurana tebliğ edilmemesi nedeniyle AİHS'nin 6/1 maddesi ihlal edilmiştir. II. AİHS NİN DİĞER MADDELERİNİN İHLAL EDİLDİĞİ İDDİASI Başvuran, AYİM in askeri yargıç ve yetkililerden oluşması ve ilk ve tek derece mahkemesi olarak hareket etmesi nedeniyle AİHS'nin 6/1 maddesine aykırı olarak bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından adil bir yargılamaya tâbi tutulmadığını ileri sürmüştür. Ayrıca aynı madde hükmüne dayanarak davasının mahkemenin hangi dairesi tarafından görüleceğini önceden bilme imkanı bulunmadığını savunmuştur. Başvuran son olarak, iddialarına daha fazla dayanak sunmaksızın, yukarıda belirtilen hususlar temelinde, AİHS'nin 8, 13, 17 ve 18. maddelerinin ihlal edildiğini iddia etmiştir. AİHM, sözkonusu şikâyetleri incelemiş ve elinde bulunan deliller ışığında ve şikâyet konusu hususların kendi yetki alanında bulunduğu kadarıyla bunların AİHS ve Protokollerinde güvence altına alınan hak ve özgürlüklerden herhangi birinin ihlalini ortaya çıkardığını tespit etmemiştir (AYİM in bağımsızlığı ve tarafsızlığına ilişkin şikâyetle ilgili olarak bkz. Yavuz vd. Türkiye, no /96; temyiz usulüne ilişkin şikâyetler, dairelerin 2

4 belirlenmesi ve gizlilik dereceli belgelere erişime ilişkin olarak bkz. Karayiğit Türkiye, no /05). Dolayısıyla başvurunun bu kısmının AİHS'nin 35. maddesinin 3 ve 4. paragrafları uyarınca açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle reddedilmesi gerekmektedir. III. AİHS NİN 41. MADDESİNİN UYGULANMASI A. Tazminat ve yargılama masraf ve giderleri Başvuran 50,000 Euro maddi, 25,000 Euro manevi tazminat talebinde bulunmuştur. Ayrıca ulusal mahkemeler ve AİHM önünde tahakkuk eden masraflar için 5,750 Euro talep etmiştir. Avukatlık masrafları (ulusal mahkemeler önünde 685 Euro, AİHM önünde 5,000 Euro), ulusal mahkeme harçları (53 Euro) ve tercüme masrafları (540 Euro) sözkonusu miktara dahildir. Başvuran, tercüme bürosuna ait bir fatura haricinde, ulusal mahkemeler önündeki harcamaların sadece bir kısmını bir kısmını belgelendirmiş, AİHM önündeki masraf ve harcamalara ilişkin herhangi bir delil ibraz etmemiştir. Hükümet spekülatif ve hayali olduğunu belirterek taleplere itiraz etmiş, başvuranın ulusal mahkemeler önündeki masrafları talep edemeyeceğini savunmuştur. AİHM, tespit edilen ihlal ile talep edilen maddi tazminat arasında illiyet bağı kuramamaktadır; bu nedenle talebi reddeder. Ancak başvuranın somut davada, sadece ihlal tespitiyle yeterince tazmin edilemeyecek manevi zararlara uğramış olması gerektiğini kabul eder. Hakkaniyete uygun bir değerlendirmeyle başvurana bu başlık altında 6,500 Euro ödenmesini uygun bulmaktadır (bkz. Güner Çorum, yukarıda anılan; Aksoy (Eroğlu), yukarıda anılan; Miran, yukarıda anılan; Topal, yukarıda anılan). Masraf ve giderlere ilişkin olarak AİHM nin içtihadına göre bir başvuran, ancak masrafların gerçekten ve gerektiği için yapıldığı ve miktarın makul olduğu kanıtlanmış ise bunları geri almaya hak kazanmaktadır. Sözkonusu davada elindeki bilgileri ve yukarıdaki ölçütleri göz önünde bulundurarak başvurana yargılama masraf ve giderlerine karşılık olarak 540 Euro ödenmesini uygun bulmaktadır. B. Gecikme faizi AİHM, gecikme faizi olarak Avrupa Merkez Bankası nın marjinal kredi faizlerine uyguladığı orana üç puan eklemek suretiyle elde edilecek oranın uygun olduğuna karar vermiştir. 3

5 BU GEREKÇELERE DAYANARAK AİHM OYBİRLİĞİYLE, 1. AİHS'nin 6/1 maddesine dayalı olarak; AYİM e sunulan gizlilik dereceli belgelere başvuranın erişememesi ve başsavcının yazılı görüşlerinin başvurana tebliğ edilmemesine ilişkin şikâyetlerin kabuledilebilir, başvurunun kalan kısmının kabuledilemez olduğuna; 2. AYİM e sunulan gizlilik dereceli belgelere başvuranın erişememesi ve başsavcının yazılı görüşlerinin başvurana tebliğ edilmemesine ilişkin olarak AİHS nin 6/1 maddesinin ihlal edildiğine; 3. (a) Savunmacı devletin başvurana, AİHS nin 44/2 maddesi uyarınca kararın kesinleştiği tarihten itibaren üç ay içinde, ödeme tarihinde geçerli olan kur üzerinden Türk Lirasına çevrilmek ve uygulanabilecek tüm vergilerden muaf tutulmak üzere: (i) 6,500 (altı bin beş yüz) Euro manevi tazminat; (ii) 540 (beş yüz kırk) Euro yargılama masraf ve giderleri ödemesine; (b) Sözkonusu sürenin bittiği tarihten ödemenin yapılmasına kadar geçen süre için Avrupa Merkez Bankası nın marjinal kredilere uyguladığı faiz oranına üç puan eklemek suretiyle elde edilecek oranın gecikme faizi olarak uygulanmasına; 4. Adil tatmine ilişkin diğer taleplerin reddine KARAR VERMİŞTİR. İşbu karar İngilizce olarak hazırlanmış ve AİHM İç Tüzüğü nün 77. maddesinin 2. ve 3. paragrafları uyarınca 27 Temmuz 2010 tarihinde yazılı olarak tebliğ edilmiştir. 4