ORHAN YILMAZ (*) B SAYILI YASADA YAPILAN DE fi KL KLER:

Transkript

1 YASAL TEMERRÜT FA Z ORHAN YILMAZ (*) A- G R fi: Bilindi i üzere, gerek yasal kapital faizi ve gerekse yasal temerrüt faizi yönünden uygulanmas gereken hükümler, gün ve say l Resmi Gazete ile yay mlanarak yürürlü e giren 3095 say l Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine liflkin Kanun hükümleridir. Kanunda, tarih ve 4489 say l yasa ile de ifliklik yap lm fl ve bu de ifliklikler de yürürlü e girdi i 1 Ocak 2000 tarihinden itibaren uygulanm flt r say l Kanunda gün ve Say l Resmi Gazete de yay mlanan 5335 say l Baz Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde De ifliklik Yap lmas na Dair Kanun ile de de ifliklik yoluna gidilmifltir say l yasa ile yap lan de ifliklik, 3095 say yasan n 1. maddesi ile düzenlenen kapital faizine iliflkin olmakla birlikte; yasan n 2. maddesinin birinci f kras ndaki at f/yollama nedeniyle, ticari olmayan ifllerde uygulanmas gereken yasal temerrüt faizi oranlar n de etkilemektedir. Bu flekilde; 3095 say l yasan n 1. maddesinde yap lan de ifliklikle, gerek yasal (akdi olmayan) kapital faizi ve gerekse ticari olmayan ifllerde uygulanmas gereken yasal (akdi olmayan) temerrüt faizi oranlar de ifltirilmifl olmaktad r. Bu yaz da, 5335 say l yasa ile yap lan de iflikliklerin temerrüt faizi uygulamas ndaki etkileri ve uygulanmas gereken temerrüt faizi oranlar üzerinde durulacakt r. B SAYILI YASADA YAPILAN DE fi KL KLER: 1) 3095 say l yasan n tarihinde yürürlü e giren ilk hükümleri aynen flu flekildedir: Kanuni Faiz Madde 1- Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu na göre faiz ödenmesi gereken hallerde, miktar sözleflme ile tespit edilmemiflse faiz ödemesi senelik yüzde otuz üzerinden yap l r. (*) Beyo lu 1. Ticaret Mahkemesi Baflkan

2 70 STANBUL BAROSU DERG S Cilt: 80 Say : 1 Y l 2006 Bakanlar Kurulu, ekonomik flartlar dikkate alarak bu oranda yüzde seksene kadar artt rma ve eksiltme yapabilir. Bakanlar Kurulu nun bu konudaki karar, karar n al nmas n izleyen takvim y l bafl ndan itibaren uygulan r. Temerrüt Faizi Madde 2- Bir miktar paran n ödenmesinde temerrüde düflen borçlu, sözleflme ile aksi kararlaflt r lmad kça, geçmifl günler için 1 inci maddede belirlenen orana göre temerrüt faizi ödemeye mecburdur. Bakanlar Kurulu Karar ile bu oran 1 inci maddesindeki oran dahilinde artt r labilir veya eksiltilebilir. Ödeme yerinde ve ödeme zaman ndaki banka iskontosu yukar da aç klanan miktardan fazla ise, arada sözleflme olmasa bile, ticari ifllerde temerrüt faizi, TC. Merkez Bankas n n k sa vadeli krediler için öngördü ü reeskont faiz oran na göre istenebilir. Temerrüt faizi miktar n n sözleflmede kararlaflt r lmam fl oldu u hallerde, akdi faiz miktar yukar daki f kralarda öngörülen miktar n üstünde ise temerrüt faizi akdi faiz miktar ndan az olamaz Say l Kanunla Yap lan De ifliklikler: 4489 say l Kanun la yap lan de ifliklikle 1 Ocak 2000 tarihinde yürürlü e giren hükümler ise flu flekildedir: Kanuni Faiz Madde 1- (De iflik: 15/12/ /1 m.) Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanununa göre faiz ödenmesi gerekne hallerde, miktar sözleflme ile tespit edilmemiflse bu ödeme, y ll k,türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankas n n önceki y l n 31 Aral k günü k sa vadeli kredi ifllemlerinde uygulad reeskont oran üzerinden yap l r. Söz konusu reeskont oran, 30 Haziran günü önceki y l n 31 Aral k günü uygulanan reeskont oran ndan befl puan veya daha çok farkl ise, y l n ikinci yar s nda bu oran geçerli olur. Temerrüt Faizi Madde 2- (De iflik: 15/12/ /2 m.) Bir miktar paran n ödenmesinde temerrüde düflen borçlu, sözleflme ile aksi kararlaflt r lmad kça, geçmifl günler için 1 inci maddede belirlenen orana göre temerrüt faizi ödemeye mecburdur. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankas n n önceki y l n 31 Aral k günü k - sa vadeli avanslar için uygulad faiz oran, yukar da aç klanan miktardan fazla ise, arada sözleflme olmasa bile ticari ifllerde temerrüt faizi bu oran üzerinden istenebilir. Söz konusu avans faiz oran, 30 Haziran günü önceki y l n 31 Aral k günü uygulanan avans faiz oran ndan befl puan veya daha çok farkl ise y l n ikinci yar s nda bu oran geçerli olur.

3 Yasal Temerrüt Faizi Oranlar De iflti Orhan Y lmaz 71 Temerrüt faizi miktar n n sözleflmede kararlaflt r lmam fl oldu u hallerde, akdi faiz miktar yukar daki f kralarda öngörülen miktar n üstünde ise, temerrüt faizi, akdi faiz miktar ndan az olamaz Say l Kanunla Yap lan De ifliklik: Torba kanun olarak da adland r lan, 5335 say l Baz Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde De ifliklik Yap lmas na Dair Kanun un 14. maddesi ile yap lan de ifliklikle, 3095 say l yasan n 1. maddesi afla- daki flekli alm flt r. Madde 1- Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanununa göre faiz ödenmesi gereken hallerde, miktar sözleflme ile tespit edilmemiflse bu ödeme y ll k yüzde oniki oran üzerinden yap l r. Bakanlar Kurulu, bu oran ayl k olarak belirlemeye, yüzde onuna kadar indirmeye veya bir kat na kadar art rmaya yetkilidir. Kanunun 2. maddesinde herhangi bir de ifliklik yap lmad ndan; bu madde 4389 say l Kanunla de iflik flekli ile halen yürürlüktedir. C SAYILI KANUNLA YAPILAN DE fi KL KTEN SONRA TEMERRÜT FA Z ORANLARI: 1) Ticari Olmayan fllerde Temerrüt Faizi Oran : 4489 say l Kanunla yap lan de iflikli e kadar, 3095 say l Kanun un 1. maddesinin 2. f kras ile Bakanlar Kurulu na tan nan faiz oran nda de- ifliklik yapma yetkisi bir defa kullan lm fl ve Bakanlar Kurulu nun 97/9807 say l karar ile faiz oranlar 1 Ocak 1998 tarihinden itibaren uygulanmak üzere %50 ye ç kar lm flt r say l yasan n 1 Ocak 2000 tarihinde yürürlü e girmesi ile, ticari olmayan ifllerde, yasan n 2/1. maddesindeki at f nedeni ile yasan n 1/1. maddesinde belirtilen reeskont haddi üzerinden temerrüt faizi uygulanmaya bafllanm flt r. Di er bir ifade ile; 4489 say l Yasan n uyguland dönem içinde, reeskont faizi, ticari olmayan ifllerde uygulanan yasal temerrüt faizi anlam ndad r. (Tablo: 1) 5335 say l Kanun un yürürlü e girmesi ile ticari olmayan ifllerde reeskont haddi üzerinden temerrüt faizi uygulamas na son verilmifl olmaktad r. Bu flekilde; genel uygulama flekli itibariyle, 3095 say l yasan n yürürlü e girdi i tarihteki düzenlemeye dönülmüfl durumdad r say l yasan n yürürlü e girdi i tarihteki hükümle, 5335 say l yasa ile yap lan de ifliklikle getirilen hüküm aras nda bir paralellik bulundu u ilk nazarda dikkati çekmektedir.

4 72 STANBUL BAROSU DERG S Cilt: 80 Say : 1 Y l 2006 Bu iki hüküm aras ndaki tek fark, faiz oranlar ve Bakanlar Kurulu na tan nan faiz oran nda artma ve eksiltme yönünde de ifliklik yapma yetkisinin kapsam ndad r say l yasan n yürürlü e girdi i tarihteki faiz oran %30 iken; 5335 say l yasa ile getirilen faiz oran %12 dir. Bakanlar Kurul na tan nan de ifliklik yetkisi de, 3095 say l yasan n yürürlü e girdi i tarihte artt rma ve eksiltme yönünde %80 e kadarken; 5335 say l yasa ile getirilen de ifliklik, Bakanlar Kurul na bu oran ayl k olarak belirleme ve yüzde onuna kadar indirip bir kat na kadar artt rmaya yetki verilmesinden ibarettir say l yasa ile yap lan de ifliklikle, ticari olmayan ifllerde uygulanacak faiz oran, Bakanlar Kurulu taraf ndan bu oranlarda herhangi bir de ifliklik yap l ncaya kadar %12 olarak belirlenmifltir say l yasan n yürürlük maddesi olan 35. maddesinin (c) bendine göre; bu faiz oran, yasan n yay mland tarihini takip eden 1 May s 2005 tarihinden itibaren uygulanacakt r. Bu flekilde; 1 May s 2005 tarihinden itibaren, ticari olmayan ifllerde uygulanmas gereken temerrüt faizi oran reeskont haddi üzerinden olmay p, %12 dir. (Tablo: 2) 2005/9831 say l Bakanlar Kurulu Karar ile; 3095 say l Kanun un 1. maddesinde öngörülen faiz oran n n (%12) tarihinden geçerli olmak üzere %9 a indirilmesine karar verilmifl ve bu karar tarih ve say l Resmi Gazete de yay nlanm flt r. Bu durumda; ticari olmayan ifllerde tarihinden itibaren ve Bakanlar Kurulu Karar ile yeni bir de ifliklik yap l ncaka kadar %9 oran nda yasal temerrüt faizi yürütülecektir. 2) Ticari fllerde Temerrüt Faizi Oran : 5335 say l yasa ile 3095 say l yasan n 2/2. maddesinde herhangi bir de ifliklik yap lmad ndan, ticari ifllerde ve taraflarca aksi kararlaflt - r lmad sürece uygulanmas gereken temerrüt faizi oran, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankas n n (TCMB) k sa vadeli avanslar için uygulad faiz oran d r. (Avans Faizi) Burada dikkat edilmesi gereken husus; avans faizi oran üzerinden temerrüt faizine hükmedilebilmesi için, TCMB. nin k sa vadeli avanslar için uygulad faiz oran n n, -Bakanlar Kurulu taraf ndan faiz oranlar nda bir de ifliklik yap lmad sürece- %12 den fazla olmas d r. TCMB. n n k sa vadeli avanslar için uygulad faiz oran, tarihinden itibaren %30, tarihinden itibarende %25 oldu undan; 3095 say l Kanun un 2/2. maddesindeki hüküm gere ince, ticari ifllerde tarihinden itibaren %25 oran nda avans faizi yürütülmesi gerekmektedir.

5 Yasal Temerrüt Faizi Oranlar De iflti Orhan Y lmaz 73 D- SONUÇ: 1) Ticari olmayan ifllerde ve taraflarca akdi temerrüt faizi belirlenmemifl olmas kayd ile, 1 May s 2005 tarihinden itibaren -reeskont haddi üzerinden de il-, yüzde oniki oran nda ve 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren de yüzde dokuz oran nda temerrüt faizi uygulanmas gerekmektedir. Bu faiz oranlar, Bakanlar Kurulu taraf ndan faiz oranlar nda bir de- ifliklik yap lmad sürece geçerli olacakt r. 2) Ticari olan ifllerde geçerli olan avans faizi uygulamas yönünden, faiz oranlar d fl nda herhangi bir de ifliklik söz konusu de ildir (1). Ticari ifllerde uygulanmas gereken faiz oranlar düzenlenen tabloda gösterilmifltir. (Tablo: 3) YASAL FA Z, REESKONT FA Z VE AVANS FA Z ORANLARINA L fik N GENEL TABLO (Tablo 1) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas Taraf ndan Reeskont ve Avans fllemlerinde Uygulanan Faiz Oranlar na Paralel fiekilde Uygulanmas Gereken Temerrüt Faizi Oranlar Merkez Bankas Karar Tarihi (veya) Reeskont fllemlerinde Yasal Faiz* Y l Kanunun Kanun Uygulanacak Avans fllemlerinde Faizin Yürürlük Yay m Tarihi No: skonto Oran (%) Uygulanacak Tarihi (%) (Ticari olmayan Faiz Oran (Reeskont Faizi*) ifllerde) (%) (Ticari olmayan ifllerde) (Avans Faizi***) , , , /9807 Say l 1998 Bakanlar K.K / / / / / R.G / / / / (*) Y lmaz Orhan, Kanuni Temerrüt Faizi Üzerine, stanbul Barosu Dergisi, Say : 2004/4, s

6 74 STANBUL BAROSU DERG S Cilt: 80 Say : 1 Y l 2006 Aç klama: * 3095 say l Kanun da tarih ve 4489 say l Kanun la yap lan de ifliklikten sonra ve 5335 say l Kanun un yürürlü e girdi i tarihe kadar ticari olmayan ifllerde uygulanan faiz oran d r. (Ticari olmayan ifllerde ila tarihleri aras nda uygulanm flt r.) ** 3095 say l Kanun da tarih ve 4489 say l Kanun la yap lan de ifliklikten önce, ticari olmayan ifllerdeuygulanan ve 5335 say l Kanun la yap lan de ifliklikten sonra da ayn ifllerde uygulanmas gereken faiz oran d r. (Ticari olmayan ifllerde 3095 say l Kanun un yürürlü e girdi i tarihinden 4489 say l Kanunla yap lan de iflikli in yürürlü e girdi i tarihine kadar uygulanm fl olup; 5335 say l Kanunla yap lan de ifliklik uyar nca tarihinden itibaren de uygulanmas gerekmektedir.) *** 3095 say l Kanun da tarih ve 4489 say l Kanun la yap lan de ifliklik öncesi ve sonras nda ticari ifllerde uygulanan faiz oran olup; 5335 say l Kanun la yap lan de ifliklikten sonra da ayn ifllerde uygulanmas gerekmektedir. Ticari Olmayan fllerde Temerrüt Faizi Oranlar (Tablo: 2) Faizin Bafllang ç Tarihi Faiz Oran (%) % % % % % % % % %9

7 Yasal Temerrüt Faizi Oranlar De iflti Orhan Y lmaz 75 Ticari fllerde Temerrüt Faizi Oranlar (Tablo: 3) Faizin Bafllang ç Tarihi Faiz Oran (%) % % % % % % % % % % % % % % % % % % %25