İŞ GÜVENLİĞİ İŞ SAĞLIĞI VEGÜVENLİĞİ KAYNAKLARI A İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU

Transkript

1 İŞ SAĞLIĞI VEGÜVENLİĞİ KAYNAKLARI İŞ GÜVENLİĞİ Yrd.Doç.Dr. A. Erkan KARAMAN A İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU B. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Yönetmelikleri C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Yönetmelikleri D. Milli Eğitim Bakanlığı Yönetmelikleri E. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Yönetmelikleri F. İç İşleri Bakanlığı İş Yönetmelikleri G. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Yönetmelikleri 1 2 İŞ SAĞLIĞI VEGÜVENLİĞİ KAYNAKLARI A 6331 Numaralı İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU H. Ulaştırma Bakanlığı Yönetmelikleri I. Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Yönetmelikleri J. ILO Sözleşmeleri K Sayılı İş Kanunu Tüzük ve Yönetmelikler L İSİG Yönetmelikleri M. Çeşitli Yönetmelik ve Yönergeler 3 İş kazalarının arttığı, her gün 3-4 iş kazasının yaşandığı, işçilerin hayatlarının alışveriş merkezleri kadar değerli olmadığı ülkemizde, sadece 2012 yılının temmuz ayında ölen işçi sayısı 110 u geçmiştir. İş kazalarına çözüm olabilmek amacıyla çıkartılan İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, 30 Haziran 2012 tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğegirmiştir. 39 ana madde ve 8 geçici maddeden oluşan Kanun; 4857 sayılı İş Kanunu'nda yer alan düzenlemelerin yanı sıra, tüzük ve yönetmeliklerle yapılmış veya yapılabilecek düzenlemeleri (hukuka aykırı olduğu için yargı önüne taşınanlarda dahil olmak üzere) biraraya topluyor. 4 1

2 6331 Numaralı İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU KANUNUN GETİRDİĞİ EN ÖNEMLİ YENİLİKLER 1. Kamu kurumları ve 50den az işçi çalıştırılan yerler kapsama alındı Maddede kamu ve özel sektöre ait bütün işler ve işyerleri denmiş olsa da yürürlülük; kamu uygulamaları için iki yıl sonraya, küçük işyerleri için bir ve iki yıl sonraya ertelenerek daha baştan sınırlama yapılmıştır ve daha fazla işçi çalıştıran işveren; iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirmek zorunda işçi çalıştıran işyerlerinde, iş sağlığı ve güvenliği ödemelerini 5 devlet üstleniyor Numaralı İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU KANUNUN GETİRDİĞİ EN ÖNEMLİ YENİLİKLER 4. Bakanlık sektörlere düzenleme yapabilecektir. 5. Kamuda çalışanlara ek iş yükü getirdi. 6. Tehlike sınıflarının belirlenmesi tebliğler ile yapılacaktır. 7. Ulusal İş Sağlığı ve GüvenliğiKonseyi 8. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu 6 B ÇALIŞMA ve SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI YÖNETMELİKLERİ B ÇALIŞMA ve SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI YÖNETMELİKLERİ Bakanlığın öncülük ettiği birçok kanun ve tebliğlerden bazıları aşağıda sunulmuştur. Sosyal Güvenlik Kurumu Teşkilatı Kanunu Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu Meslek Hastalığının Tespiti Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi Danışma Kurulu Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliği 7 İşçi Ücretlerinden Ceza Olarak Kesilen Paraları Kullanmaya Yetkili Kurulun Teşekkülü ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru İstihdamı Hakkında Yönetmelik Sendikalar Kanunu Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Sosyal Güvenlik Uzman Yardımcılığı ve Uzmanlığı Atama, Görev ve Çalışma Yönetmeliği 8 2

3 B ÇALIŞMA ve SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI YÖNETMELİKLERİ B ÇALIŞMA ve SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI YÖNETMELİKLERİ İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü İş Sağlığı ve Güvenliği Uzman Yardımcılığı ve Uzmanlığı Atama, Görev ve Çalışma Yönetmeliği Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu, Sosyal Sigortalar Kanunu ve Sosyal Sigortalar Kurumu Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Sosyal Güvenlik Kurumu Teşkilatı Kanunu Asgari Ücret Yönetmeliği Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneğine İlişkin Tebliğ 9 İşyeri Kurma İzni ve İşletme Belgesi Alınması Hakkında Yönetmelik Kişisel Koruyucu Donanımlarla İlgili Onaylanmış Kuruluşların Görevlendirilmesine Dair Tebliğ İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Risk Grupları Listesi Tebliği İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik Kişisel Koruyucu Donanımlarla İlgili Uyumlaştırılmış Ulusal Standartlara Dair Tebliğ 10 C SANAYİ ve TİCARET BAKANLIĞI YÖNETMELİKLERİ E ENERJİ ve TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI YÖNETMELİKLERİ TS 862 Seyyar Yangın Söndürücüler Yönetmelikler Uluslararası Birimler Sistemine Dair Yönetmelik (80/181/AT) Sanayi Mallarının Satış Sonrası Hizmetleri Hakkında Yönetmelik Sivil Kullanım Amaçlı Patlayıcı Maddelerin Belgelendirilmesi Piyasaya Arzı ve Denetlenmesi Hakkında Yönetmelik (93/15/AT) TS EN 3-3 Seyyar Yangın Söndürücüler- Bölüm 3: İmalat, Basınca Dayanıklılık, Mekanik Deneyleri Makina Emniyeti Yönetmeliği (98/37/AT) Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik (94/9/AT) 11 Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği Elektrik İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği Elektrik İletim Sistemi Arz Güvenilirliği ve Kalitesi Yönetmeliği Arz Güvenilirliği ve Kalitesi Yönetmeliğinin Ekleri Elektrik Projelerinin Hazırlanması ve Elektrik Tesislerinin Gerçekleştirilmesi Sürecinde Güç Faktörünün İyileştirilmesi ile İlgili Tebliğ de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ 12 3

4 F İÇ İŞLERİ BAKANLIĞI İŞ YÖNETMELİKLERİ G BAYINDIRLIK ve İSKAN BAKANLIĞI YÖNETMELİKLERİ Karayolları Trafik Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik Yönetmelik Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (89/106/EEC) Kapsamında, Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik Karar Sayısı: Uygulanacak Teknik Şartnamelerin Yayımlanması Hakkında Tebliğ 2002/4390 Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (89/106/EEC) Kapsamında Avrupa Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Teknik Onayı İçin Ortak Usul ve Genel Formata Dair Taslak Tebliğ Yapılmasına Dair Yönetmelik Yapı Malzemelerinin Piyasa Gözetimi ve Denetimine İlişkin Usul ve İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin Ek 4 üne Esaslar Hakkında Tebliğ (2004-5) Bir Kısım Eklenmesi Hakkında Yönetmelik Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (89/106/EEC) Kapsamındaki Özel Güvenlik Görevlileri Sağlık Şartları Yönetmeliği Malzemelerin Tâbi Olacakları Uygunluk Teyit Sistemleri Hakkında Belediye Kanunu Tebliğ G BAYINDIRLIK ve İSKAN BAKANLIĞI YÖNETMELİKLERİ G BAYINDIRLIK ve İSKAN BAKANLIĞI YÖNETMELİKLERİ Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (89/106/EEC) Yapı Malzemeleri İçin Onaylanmış Kuruluşların Görevlendirilmesinde Esas Alınan Temel Kriterlere Dair Tebliğin Değiştirilmesine Dair Tebliğ Yapı Malzemeleri Teknik Komitesinin Oluşumu ve Görevlerine Dair Tebliğ Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (89/106/EEC) Kapsamında, Yapı Malzemelerinin Yangına Tepki Sınıflarına ve Yapı Elemanlarının Yangına Dayanıklılığına Dair Tebliğ (Tebliğ No:TAU/ ) 2003/632/EC sayılı Komisyon Kararı ile değişik 2000/147/EC sayılı Yapı Malzemelerinin Yangına Tepki Performansı Sınıflamalarına ilişkin AB Komisyonu Kararı nda ortaya konan sınıflar Elektrik ile İlgili Fen Adamlarının Yetki, Görev ve Sorumlulukları Hakkında Yönetmelik

5 H ULAŞTIRMA BAKANLIĞI YÖNETMELİKLERİ I TÜRK MÜHENDİS VE MİMAR ODALARI BİRLİĞİ (TMMOB) YÖNETMELİKLERİ Karayoluyla Uluslararası Yolcu ve Eşya Taşımaları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik Gemi Söküm Yönetmeliği Karayolu Taşımacılığında Çalışma Saatleri ve Dinlenme Sürelerine İlişkin 153 Sayılı Sözleşme nin Onaylanması Hakkında Karar Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik 17 Makina Mühendisleri Odası İş Güvenliği Mühendis Yetkilendirme Yönetmeliği Makina Mühendisleri Odası Araç-İmal-Tadil-Montaj Mühendis Yetkilendirme Yönetmeliği Makina Mühendisleri Odası Asansör Mühendis Yetkilendirme Yönetmeliği Makina Mühendisleri Odası İş Makinaları Kullanıcısı (Operatör) Kurs Yönetmeliği Elektrik Mühendisleri Odası Elektrik Yüksek Gerilim Tesisleri İşletme Sorumluluğu Yönetmeliği 18 J ILO SÖZLEŞMELERİ J ILO SÖZLEŞMELERİ Türkiye Hükümeti ile Milletlerarası Çalışma Teşkilatı Arasında Gemiadamlarının Sağlığının Korunması ve Tıbbi Bakımına İlişkin 164 Türkiye de Bir Çalışma Enstitüsü Kurulmasına Müteallik 13 sayılı Ek Sayılı Sözleşme nin Onaylanması Hakkında Karar Anlaşma Gemiadamlarının Yıllık Ücretli İznine İlişkin 146 Sayılı Sözleşme nin Liman İşlerinde Sağlık ve Güvenliğe İlişkin 152 Sayılı Sözleşmenin Onaylanması Hakkında Karar Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Kanun Karayolu Taşımacılığında Çalışma Saatleri ve Dinlenme Sürelerine İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çalışma Ortamına İlişkin 155 Sayılı İlişkin 153 Sayılı Sözleşme nin Onaylanması Hakkında Karar Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Kanun Gemiadamlarının Sağlığının Korunması ve Tıbbi Bakımına İlişkin 164 Gemiadamlarının Hastalanması, Yaralanması ya da Ölümü Halinde Sayılı Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Armatörün Sorumluluğuna İlişkin 55 Sayılı Sözleşme nin 45/158. Tüm Göçmen İşçilerin ve Aile Fertlerinin Haklarının Korunmasına Dair Uluslararası Sözleşme Onaylanması Hakkında Karar

6 J ILO SÖZLEŞMELERİ 4857 İSİG YÖNETMELİKLERİ İş Sağlığı Hizmetlerine İlişkin 161 Sayılı Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Kanun İş Kazalarının Önlenmesine (Gemiadamları) İlişkin 134 Sayılı Sözleşme nin Onaylanması Hakkında Karar İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çalışma Ortamına İlişkin 155 Sayılı Sözleşme ile İş Sağlığı Hizmetlerine İlişkin 161 Sayılı Sözleşme nin Onaylanması Hakkında Karar Karar 21 Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği Titreşim Yönetmeliği Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen Çalışma Süreleri Yönetmeliği İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşleri Yönetmeliği İş Güvenliği ile Görevli Mühendis veya Teknik Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik İSİG YÖNETMELİKLERİ 4857 İSİG YÖNETMELİKLERİ Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneğine İlişkin Yönetmelik Kişisel Koruyucu Donanım Kullanımına İlişkin Risk Belirleme Tablosu Örneği Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği Tarım ve Ormandan Sayılan İşlerde Çalışanların Çalışma Koşullarına İlişkin Yönetmelik Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği Gürültü Yönetmeliği İşyerlerinde İşin Durdurulmasına veya İşyerlerinin Kapatılmasına Dair Yönetmelik Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak Yedibuçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik Yönetmeliği

7 4857 İSİG YÖNETMELİKLERİ 4857 İSİG YÖNETMELİKLERİ Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliğinin Ekleri Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkında Yönetmelik İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği 25 Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik Kadın İşçilerin Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Risk Grupları Listesi Tebliği 4857 sayılı Yeni İş Kanunu İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik İSİG YÖNETMELİKLERİ M ÇEŞİTLİ YÖNETMELİK ve YÖNERGELER Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği 16 Haziran 2004 Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik İş Sağlığı ve Güvenliği Tüzüğü Taslağı Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuat Listesi 1982 Sayılı T.C. Anayasası Bilgi Edinme Hakkı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik Doğal Gaz Piyasası İç Tesisat Yönetmeliği Elektrik Piyasası Kanunu Türk Ceza Kanunu

8 M ÇEŞİTLİ YÖNETMELİK ve YÖNERGELER İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği Risk Değerlendirmesi ve Acil Müdahale Planlarını Hazırlayacak Kurum/Kuruluşların Asgari Özelliklerine Dair Tebliğ İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik Gıda Üretim ve Satış Yerleri Hakkında Yönetmelik

9 ANAYASA 17.madde: Herkes yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. 49.madde: Çalışma herkesin hakkı ve ödevidir. Devlet, çalışanların hayat seviyesini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek amacıyla çalışanları korumak, çalışmayı desteklemek ve işsizliği önlemeye elverişli bir ortam yaratmak için gerekli tedbirleri alır. 50.madde: Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler, kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar. 33 Türk hukukunda, işyerindeki işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemlerini gerektiği gibi yerine getirmeyen işveren, bu nedenle oluşan iş kazasından sorumlu tutulur. İşyerlerinde işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemlerinin alınması zorunluluğu, iş Kanununda yer alan işverenlerin işçileri gözetme borcunun doğal bir sonucu olarak görülmektedir. İşverenlerin iş sağlığı ve iş güvenliği konusundaki sorumlulukları üç ana başlık altında incelenmektedir: (1) İdari sorumluluk, (2) hukuki sorumluluk, (3) cezai sorumluluk 34 İdari Sorumluluk 4857 sayılı İş Kanunu ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nda ve bu kanunlara dayanılarak çıkarılan tüzük ve yönetmeliklerde yer alan iş güvenliğine ilişkin hükümler emredici niteliktedirler. Bunlara uyulmaması kamu düzenini bozduğundan devlet bu hükümlere aykırılıkları idari yaptırımlara bağlamıştır. Hukuki Sorumluluk Genel bir ifadeyle, iş kazaları ve meslek hastalıkları sonucu ortaya çıkan zararların tazminine ilişkin sorumluluklardır. Yaptırım olarak, sorumlular aleyhine tazminat davaları açılmaktadır. Devletin uyguladığı idari yaptırımlar; idari para cezaları, işin durdurulması veya işyerinin kapatılması, işçilerin çalışmaktan alıkonulmasıdır

10 Cezai Sorumluluk Bir iş kazası ölüm veya yaralanma ile sonuçlanmışsa olayda kusuru bulunan kişiler cezai açıdan sorumludurlar ve haklarında kamu (ceza) davası açılarak cezai yaptırımlar uygulanır. Bu kişiler, işverenler, işveren vekilleri veya diğer elemanlar olabilir. Sorumluluk kusur esasına dayanmaktadır. Sorumluluklara İlişkin Yasal Düzenlemeler ve Önemli Yasa Maddeleri Birçok yasal düzenlemede işçi sağlığını koruma ve iş güvenliğini sağlama konusunda alınması gereken önlemler, uyulması gereken kurallar bulunmaktadır. İnşaat işverenlerinin ve sorumluluk taşıyan teknik elemanların bu yasal hükümlere uygun hareket etmesi esastır. Dolayısıyla, yasa, tüzük, yönetmelik ve diğer hukuksal düzenlemelerde belirtilen iş güvenliği kurallarına, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranışlar kusur nedeni olmaktadır. Sorumluluklara İlişkin Yasal Düzenlemeler ve Önemli Yasa Maddeleri Borçlar Kanunu na Göre İşverenin Sorumluluğu: Türkiye de iş güvenliği konusunda çok geniş kapsamlı oldukça dağınık bir mevzuat yürürlüktedir. Özellikle 4857 sayılı İş Kanunu yürürlüğe girdikten sonra çok sayıda yönetmelik çıkarılmıştır. Bu yönetmelikleri tek çatı altında toplamak amacı ile 2012 yılında İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çıkartılmıştır. Çalışma alanına, projenin niteliğine, gerçekleştirilen iş kalemlerinin özelliklerine göre mevzuatta yer alan güvenlik önlemlerini uygulamak yasal bir zorunluluktur. 39 Türk Borçlar Kanunun 417. Maddesi; İşveren, hizmet ilişkisinde işçinin kişiliğini korumak ve saygı göstermek ve işyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni sağlamakla, özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tür tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür. İşveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak; işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdür

11 Borçlar Kanunu na Göre İşverenin Sorumluluğu: Türk Borçlar Kanunun 417. Maddesi; İşverenin yukarıdaki hükümler dâhil, kanuna ve sözleşmeye aykırı davranışı nedeniyle işçinin ölümü, vücut bütünlüğünün zedelenmesi veya kişilik haklarının ihlaline bağlı zararların tazmini, sözleşmeye aykırılıktan doğan sorumluluk hükümlerine tabidir denilmektedir. İş Kanununa Göre İşverenin Sorumluluğu İş Kanunu nun 77. maddesine göre, işverenler, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler İş Kanununa Göre İşverenin Sorumluluğu Yine aynı maddede, işverenlerin, işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri, karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek, meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç iki iş günü içinde yazılı olarak ilgili bölge müdürlüğüne bildirmek zorunda oldukları belirtilmiştir. 43 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ndaki Hükümler İş Kazasını ve Meslek Hastalığını Bildirme Ekim 2008 ayında yürürlüğe giren bu yeni yasada iş kazasını ve meslek hastalığını Kurum a (SGK ya)bildirme yükümlülüğü şöyle açıklanmıştır (madde 13 ve 14): a) Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar sigortalılar bakımındanbunları çalıştıran işveren tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Kurum a da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde 44 11

12 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ndaki Hükümler İş Kazasını ve Meslek Hastalığını Bildirme b) Hizmet akdine bağlı olmaksızın kendiadına ve hesabına bağımsız çalışan sigortalı bakımından kendisi tarafından, bir ayı geçmemek şartıyla rahatsızlığının bildirim yapmaya engel olmadığı günden sonraüçişgünü içinde, bildirilmesi gerekmektedir Meslek hastalığının bildirilmesinde de yine yukarıdaki hükümler (kolluk kuvvetlerine bildirim hariç) öngörülmüştür. 45 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ndaki Hükümler Kurum un Rücu Hakkına İlişkin Hükümler (madde 21 in önemli fıkraları) : İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucu meydana gelmişse, Kurumca sigortalıya veya hak sahiplerine bu Kanun gereğince yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri toplamı, sigortalı veya hak sahiplerinin işverenden isteyebilecekleri tutarlarla sınırlı olmak üzere, Kurumca işverene ödettirilir. 46 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ndaki Hükümler İş kazasının, yasada belirtilen sürede işveren tarafından Kuruma bildirilmemesi halinde, bildirim tarihine kadar geçen süre için sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği, Kurum ca işverenden tahsil edilir. İş kazası, meslek hastalığı ve hastalık, üçüncü bir kişinin kusuru nedeniyle meydana gelmişse, sigortalıya ve hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değerinin yarısı, zarara sebep olan üçüncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara rücû edilir. 47 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ndaki Hükümler İş kazasının, yasada belirtilen sürede işveren tarafından Kuruma bildirilmemesi halinde, bildirim tarihine kadar geçen süre için sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği, Kurum ca işverenden tahsil edilir. İş kazası, meslek hastalığı ve hastalık, üçüncü bir kişinin kusuru nedeniyle meydana gelmişse, sigortalıya ve hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değerinin yarısı, zarara sebep olan üçüncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara rücû edilir

13 Amaç MADDE 1 Bu Kanunun amacı; işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir. Kapsam ve istisnalar MADDE 2 (1) Bu Kanun; kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır Kapsam ve istisnalar MADDE 2 (2) Ancak aşağıda belirtilen faaliyetler ve kişiler hakkında bu Kanun hükümleri uygulanmaz: a) Fabrika, bakım merkezi, dikimevi ve benzeri işyerlerindekiler hariç Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığının faaliyetleri. b) Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri. c) Ev hizmetleri. 51 Kapsam ve istisnalar MADDE 2 ç) Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar. d) Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme kapsamında yapılan işyurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri

14 Tanımlar MADDE 3 Tanımlar MADDE 3 (1) Bu Kanunun uygulanmasında; a) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını, b) Çalışan: Kendi özel kanunlarındaki statülerine bakılmaksızın kamu veya özel işyerlerinde istihdam edilen gerçek kişiyi, c) Çalışan temsilcisi: İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara katılma, çalışmaları izleme, tedbir alınmasını isteme, tekliflerde bulunma ve ç) Destek elemanı: Asli görevinin yanında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda özel olarak görevlendirilmiş uygun donanım ve yeterli eğitime sahip kişiyi, d) Eğitim kurumu: İş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin eğitimlerini vermek üzere Bakanlıkça yetkilendirilen kamu kurum ve kuruluşlarını, üniversiteleri ve Türk Ticaret Kanununa göre benzeri konularda çalışanları temsil etmeye yetkili çalışanı, faaliyet gösteren şirketler tarafından kurulan müesseseleri, Tanımlar MADDE 3 Tanımlar MADDE 3 e) Genç çalışan: Onbeş yaşını bitirmiş ancak onsekiz yaşını doldurmamış çalışanı, f) İş güvenliği uzmanı: İş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş, iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip mühendis, mimar veya teknik elemanı, g) İş kazası: İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olayı, 55 ğ) İşveren: Çalışan istihdam eden gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşları, h) İşyeri: Mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile çalışanın birlikte örgütlendiği, işverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma,muayenevebakım, beden ve mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçları da içeren organizasyonu, 56 14

15 Tanımlar MADDE 3 Tanımlar MADDE 3 ı) İşyeri hekimi: İş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş, işyeri hekimliği belgesine sahip hekimi, i) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi: İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütmek üzere kurulan, gerekli donanım ve personele 1) Meslek hastalığı: Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalığı, m) Ortak sağlık ve güvenlik birimi: Kamu kurum ve kuruluşları, organize sanayi bölgeleri ile Türk Ticaret Kanununa göre faaliyet sahip olan birimi, gösteren şirketler tarafından, işyerlerine iş sağlığı ve güvenliği j) Konsey: Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyini, hizmetlerini sunmak üzere kurulan gerekli donanım ve personele sahip k) Kurul: İş sağlığı ve güvenliği kurulunu, 57 olan ve Bakanlıkça yetkilendirilen birimi, 58 Tanımlar MADDE 3 Tanımlar MADDE 3 n) Önleme: İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümünü, o) Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalini, 59 ö) Risk değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaları, p) Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini, 60 15

16 Tanımlar MADDE 3 r) Tehlike sınıfı: İş sağlığı ve güvenliği açısından, yapılan işin özelliği, işin her safhasında kullanılan veya ortaya çıkan maddeler, iş ekipmanı, üretim yöntem ve şekilleri, çalışma ortam ve şartları ile ilgili diğer hususlar dikkate alınarak işyeri için belirlenen tehlike grubunu, s) Teknik eleman: Teknik öğretmen, fizikçi ve kimyager unvanına sahip olanlar ile üniversitelerin iş sağlığı ve güvenliğiprogramı mezunlarını, 61 Tanımlar MADDE 3 ş) İşyeri hemşiresi: 25/2/1954 tarihli ve 6283 sayılı Hemşirelik Kanununa göre hemşirelik mesleğini icra etmeye yetkili, iş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş işyeri hemşireliği belgesine sahip hemşire/sağlık memurunu, ifade eder. (2) İşveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan işveren vekilleri, bu Kanunun uygulanması bakımından işveren sayılır. 62 İşveren ile Çalışanların Görev, Yetki ve Yükümlülükleri İşverenin genel yükümlülüğü İşveren ile Çalışanların Görev, Yetki ve Yükümlülükleri MADDE 4 MADDE 4 b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. (1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede; a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. ç) Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır. d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır. hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar

17 İşveren ile Çalışanların Görev, Yetki ve Yükümlülükleri MADDE 4 (2) İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. (3) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez. (4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz. Risklerden korunma ilkeleri MADDE 5 (1) İşverenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde aşağıdaki ilkeler göz önünde bulundurulur: a) Risklerden kaçınmak. b) Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek. c) Risklerle kaynağında mücadele etmek Risklerden korunma ilkeleri MADDE 5 ç) İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek. d) Teknik gelişmelere uyum sağlamak. Risklerden korunma ilkeleri MADDE 5 f) Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek. g) Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek. ğ) Çalışanlara uygun talimatlar vermek. e) Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek

18 İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri MADDE 6 İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri MADDE 6 (1) Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için işveren; a) Çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirir. Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilir. Ancak belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması hâlinde, tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikkate alınarak, bu hizmetin yerine getirilmesini kendisi üstlenebilir. 69 b) Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşların görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılar. c) İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütenler arasında iş birliği ve koordinasyonu sağlar. ç) Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşlar tarafından iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılı olarak bildirilen tedbirleri yerine getirir. 70 İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri MADDE 6 d) Çalışanların sağlık vegüvenliğini etkilediği bilinen veya etkilemesi muhtemel konular hakkında; görevlendirdikleri kişi veyahizmetaldığı kurum ve kuruluşları, başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışanları ve bunların işverenlerini bilgilendirir. İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri MADDE 6 (2) 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşları; iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini, Sağlık Bakanlığına ait döner sermayeli kuruluşlardan doğrudan alabileceği gibi 4734 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde de alabilir. (3) Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilen işyerlerinde, diğer sağlık personeli görevlendirilmesi zorunlu değildir

19 İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin desteklenmesi MADDE 7 (1) İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesi için, Bakanlıkça aşağıdaki şartlarla destek sağlanabilir: a) Kamu kurum ve kuruluşları hariç ondan az çalışanı bulunanlardan, çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri faydalanabilir. Ancak, Bakanlar Kurulu, ondan az çalışanı bulunanlardan az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin de faydalanmasına karar verebilir. 73 İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin desteklenmesi MADDE 7 b) Giderler, iş kazası ve meslek hastalığı bakımından kısa vadeli sigorta kolları için toplanan primlerden kaynak aktarılmak suretiyle, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından finanse edilir. c) Uygulamada, Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtları esas alınır. 74 İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin desteklenmesi MADDE 7 ç) Bu Kanun ve diğer mevzuat gereğince yapılan kontrol ve denetimlerde; istihdam ettiği kişilerin sigortalılık bildiriminde bulunmadığı tespit edilen işverenlerden, tespit tarihine kadar yapılan ödemeler yasal faizi ile birlikte Sosyal Güvenlik Kurumunca tahsil edilir ve bu durumdaki işverenler, sağlanan destekten üç yıl süreyle faydalanamaz. 75 İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin desteklenmesi MADDE 7 d) Uygulamaya ilişkin olarak ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye, uygulamayı yönlendirmeye ve doğabilecek sorunları çözmeye Bakanlık yetkilidir. (2) Aşağıdaki konular ile bunlara ilişkin usul ve esaslar, Maliye Bakanlığının uygungörüşü alınarak Bakanlıkça çıkarılan yönetmelikle belirlenir: 76 19

20 İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin desteklenmesi MADDE 7 İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin desteklenmesi MADDE 7 a) İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesi için sağlanacak desteğin uygulanması. b) Destek sağlanacak ondan az çalışanı bulunan işyerlerinin özellikleri göz önünde bulundurularak; Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenecek iş sağlığı ve güvenliği hizmet bedellerinin tespiti, destek olunacak kısmı ve ödenme şekli. 77 c) Destekten faydalanabilecek işyerlerinin taşıması gereken şartlar. ç) İş sağlığı ve güvenliği hizmeti verecek kuruluşların özellikleri. (3) Etkinlik ve sürekliliğin sağlanması amacıyla; Bakanlık tarafından Sağlık Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ve ilgili meslek kuruluşlarıyla iş birliği yapılabilir. 78 NAPO NUN MACERALARI BİRLİKTE ÇALIŞMA