DOĞUM ÖNCESİ BAKIM. Dr. Ferruh N. Ayoğlu. Halk Sağlığı Anabilim Dalı

Transkript

1 DOĞUM ÖNCESİ BAKIM Dr. Ferruh N. Ayoğlu

2 Sevmek güzel şey delikanlım, l sev bakalım. Madem ki kafanın içerisinde ışıklı bir karanlık var, benden izin sana sev sevebildiğin kadar.

3 Yaşanan her 1 dakika da: Sevmek bir ömür sürer (Neden Doğum Öncesi Bakım) 380 x gebe. 190 x istenmeyen/planlanmamış ş gebelik. 110 x gebelik komplikasyonu. 40 x sağlıksız düşük. 1 x ölüm.

4 Sosyalleştirilmiş Sağlık Hizmetleri ve Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri Yıl ortası nüfus un saptanması yaş kadın izlemi. Aile planlaması hizmeti. Gebe izlemi: Doğum öncesi bakım. Sağlık personeli yardımı ile doğum. Lohusa izlemi: Doğum sonrası bakım. Bebek izlemi. Çocuk izlemi. i Genişletilmiş bağışıklama programı.

5 YON un tespiti, nüfusun yaş ve cinsiyet dağılımı

6 YON un tespiti, nüfusun yaş ve cinsiyet dağılımı yaş kadın izlemi

7 YON un tespiti, nüfusun yaş ve cinsiyet dağılımı yaş kadın izlemi Aile planlaması hizmeti

8 YON un tespiti, nüfusun yaş ve cinsiyet dağılımı yaş kadın izlemi Aile planlaması hizmeti Gebe tespiti

9 YON un tespiti, nüfusun yaş ve cinsiyet dağılımı yaş kadın izlemi Aile planlaması hizmeti Doğum Öncesi Bakım Gebe tespiti

10 YON un tespiti, nüfusun yaş ve cinsiyet dağılımı yaş kadın izlemi Aile planlaması hizmeti Doğum Öncesi Bakım Gebe tespiti Sağlıklı doğum

11 YON un tespiti, nüfusun yaş ve cinsiyet dağılımı yaş kadın izlemi Aile planlaması hizmeti Doğum Öncesi Bakım Gebe tespiti Sağlıklı doğum Bebek izlemi

12 YON un tespiti, nüfusun yaş ve cinsiyet dağılımı yaş kadın izlemi Aile planlaması hizmeti Doğum Öncesi Bakım Gebe tespiti Sağlıklı doğum Bebek izlemi Çocuk izlemi

13 YON un tespiti, nüfusun yaş ve cinsiyet dağılımı yaş kadın izlemi Aile planlaması hizmeti Doğum Öncesi Bakım Gebe tespiti Sağlıklı doğum Bebek izlemi Çocuk izlemi Okul sağlığı hizmetleri

14 YON un tespiti, nüfusun yaş ve cinsiyet dağılımı yaş kadın izlemi Aile planlaması hizmeti Doğum Öncesi Bakım Gebe tespiti Sağlıklı doğum Bağışıklama Bebek izlemi Çocuk izlemi Okul sağlığı hizmetleri

15 YON un tespiti, nüfusun yaş ve cinsiyet dağılımı yaş kadın izlemi Aile planlaması hizmeti Doğum Öncesi Bakım Gebe tespiti Sağlıklı doğum Bağışıklama Bebek izlemi Çocuk izlemi Okul sağlığı hizmetleri

16 Doğum Öncesi Bakım (DÖB) Anne ve fetusun tüm gebelik boyunca, düzenli aralıklarla, l bir sağlık personeli tarafından, gerekli muayene ve öneriler yapılarak izlenmesi. Amaç: Sağlıklı gebelik-sağlıklı kl doğum-sağlıklı ğ ğl bebek. b Annenin sağlık sorunlarının tespiti ve sağaltımı, DM, hipertansiyon, anemi, enfeksiyon, kalp hastalığı, vb. Gebelik komplikasyonlarının erken tanı ve sağaltımı, Eklampsi, pre-eklampsi, toksemi, anemi, Rh uyuşmazlığı, vb. Bebeğin intrauterin gelişiminin izlemi, Doğumun planlanması, Annenin tetanosa karşı bağışıklanması, Annenin eğitimi, ğ Gebelik hijyeni, bebek-çocuk bakımı, postpartum aile planlaması. Anneye sosyal ve psikolojik destek sağlanması.

17 DÖB Sıklığı 12. haftaya kadar: tespit ve izlem. 24. hafta: izlem. 28. hafta: izlem. 32. hafta: izlem. 36. hafta: izlem. 39. hafta: izlem. Risk yaklaşımı: Tüm gebelerin DÖB hizmetlerinden eşit olarak yararlanması, herhangi bir risk durumunda ise, risk etmeninin özelliğine göre daha sık ve öncelikli hizmet sunulması.

18 Ne yapmalı? Gebeliğin tespiti, gebelik yaşı ve tahmini doğum tarihinin belirlenmesi. Ayrıntılı obstetrik öykü. Fizik muayene. Laboratuar incelemeleri. Tetanos bağışıklaması. Anne eğitimi. ğ

19 Ne yapmalı? Gebeliğin tespiti, gebelik yaşı ve tahmini doğum tarihinin belirlenmesi. Gebelik tespiti: Menstrüel kanamada gecikme. Kan:6-8 gün. İdrar: 7-28 gün. Gebelik yaşı: Bugün-SAT TDT: Naegele Formülü TDT = SAT + 7 gün 3 ay Ayrıntılı obstetrik öykü. Fizik muayene. Laboratuar incelemeleri. Tetanos bağışıklaması. Anne eğitimi. Tahmini doğum tarihi. Naegele Formülü: TDT = SAT + 7 gün 3 ay

20 Ne yapmalı? Gebeliğin tespiti, gebelik yaşı ve tahmini doğum tarihinin belirlenmesi. Ayrıntılı obstetrik öykü. Geçmiş gebeliklerle ilgili bilgiler, şu anki gebelikle ilgili bilgiler ile anne ve bebeğe ğ yönelik tüm riskler sorgulanmalı, annenin tüm yakınmaları saptanmalıdır. Fizik muayene. Laboratuar incelemeleri. Tetanos bağışıklaması. Anne eğitimi. ğ tm.

21 Ne yapmalı? Gebeliğin tespiti, gebelik yaşı ve tahmini doğum tarihinin belirlenmesi. Ayrıntılı obstetrik öykü. Fizik muayene. Genel fizik muayene: Vücut ağırlığı, boy, kan basıncı, ödem, nabız, varis, meme. Karın muayenesi: Leopold manevraları: Uterus büyüklüğü (fundus yüksekliği), 12. haftadan sonra. Bebeğin sırtı. Prezentasyon. Pelvise yerleşim. Çocuk kalp sesinin dinlenmesi: 20. haftadan sonra, /dak. USG ile 7. hafta (vajinal probe ile 5. hafta) Pelvik muayene: Pelvik darlık ve kanama. Laboratuar incelemeleri. Tetanos bağışıklaması. Anne eğitimi.

22 Fundus Yüksekliği

23 Leopold Manevraları

24 Çocuk Kalp Sesi

25 Ne yapmalı? Gebeliğin tespiti, gebelik yaşı ve tahmini doğum tarihinin belirlenmesi. Ayrıntılı obstetrik öykü. Fizik muayene. Laboratuar incelemeleri. Kan: Kan grubu (eş ile birlikte), kan şekeri, hemoglobin. İdrar: Şeker, protein, lökosit. USG: Gereklilik ve olanaklar. Tetanos bağışıklaması. Anne eğitimi.

26 Ne yapmalı? Gebeliğin tespiti, gebelik yaşı ve tahmini doğum tarihinin belirlenmesi. Ayrıntılı obstetrik öykü. Fizik muayene. Laboratuar incelemeleri. Tetanos bağışıklaması (Tetanos toksoidi). 1.trimesterden sonra ilk doz >> 4 hafta sonra (doğumdan ğ 4 hafta önce olması kaydıyla) 2. doz >> 2. dozdan 6 ay sonra 3.doz >> 5 yıl koruyuculuk. Önceki gebeliğinde ğ 2 doz aşısı ş var, rapeli yapılmış, gebelik periyodu 5 yıldan az olanlarda tek doz. Anne eğitimi.

27 Ne yapmalı? Gebeliğin tespiti, gebelik yaşı ve tahmini doğum tarihinin belirlenmesi. Ayrıntılı obstetrik öykü. Fizik muayene. Laboratuar incelemeleri. Tetanos bağışıklaması. Anne eğitimi. ğ Gebelik hijyeni, Doğum, Bebek-çocuk bakımı, Postpartum aile planlaması.

28 DÖB Nitelik Puanı Tetanos bağışıklaması. ğ Vücut ağırlığı. Hemoglobin düzeyi. Kan basıncı ölçülmesi. Çocuk kalp sesinin dinlenmesi. Demir preparatı alınması.

29

30

31 Riskli durumlar: Gebelik öyküsünde ü saptanan riskler. İzlemler sırasında saptanan riskler. Doğumda saptanan riskler.

32 Riskli durumlar: Gebelik öyküsünde saptanan riskler. Anne yaşı 18 veya 35. Doğum ğ sayısı: Primipar veya 5. Kötü gebelik veya doğum öyküsü. Sistemik yada kronik hastalık varlığı. Kötü sosyo-ekonomik k koşullar. İzlemler sırasında saptanan riskler. Doğumda saptanan riskler.

33 Riskli durumlar: Gebelik öyküsünde saptanan riskler. İzlemler sırasında saptanan riskler. Boy <150 cm. Gebelik başlangıcında boya göre düşük kilo. Kilo almada yavaşlık. Hb <11 gr. Diastolik KB 85 mmhg. ÇKS alınmıyor. Kötü prezentasyon. Çoğul gebelik. Polihidroamnios. Baş-pelvis li uygunsuzluğu. lğ Antepartum kanama. Sezaryen veya uterusta skar öyküsü. Tetanos bağışıklığının ğ ğ olmaması. TDT nin aşılması. Doğumda saptanan riskler.

34 Riskli durumlar: Gebelik öyküsünde saptanan riskler. İzlemler sırasında saptanan riskler. Doğumda saptanan riskler. Premetür eylem. Erken membran rüptürü. Kordon sarkması. Ağrı zaafı. Tetanik kontraksiyonlar. Fetal distres. Vajinal kanama. Plasenta retansiyonu. Postpartum t kanama. Postpartum 24. saatten sonra kanama. Annede enfeksiyon belirtisi. Bebekte enfeksiyon belirtisi. i Düşük doğum ağırlıklı bebek. Bebekte ilk 24 saatte sarılık. Soluk veya siyanotik bebek. b

35 Riskli durumlarda ne yapalım?

36 Risk:<18 primipar, p >30 primipar, p >35 multipar Tehlike: Gebelik komplikasyonlarında artış. DÖB: Ebe Normal aralık Doğum: Hastane

37 Risk: Primipar Tehlike: Güç doğum DÖB: Ebe Normal aralık Doğum: Hastane

38 Risk: Grand multipar Tehlike: Uterus rüptürü, anemi, kötü prezentasyon, hipertansiyon, postpartum kanama, şok. DÖB: Ebe Normal aralık Doğum: Hastane

39 Risk:Postmatür ölü doğum ğ öyküsü Tehlike: Yineleme DÖB: Ebe + Dr. Sık aralık Doğum: Hastane

40 Risk: Uterusta skar (sezaryen, myomektomi, vb.) Tehlike: Terme yakın sessiz uterus rüptürü, doğumda uyerus rüptürü. DÖB: Ebe + Dr. Doğum: Hastane (TDT nden 10 gün önce yatış)

41 Risk: Kısa doğum ğ aralığı ğ Tehlike: Annede tükenme, prematürite. (<6 ay +++, 6-12 ay ++, ay +) DÖB: Ebe Sık aralık Doğum: ğ Miadında doğum-sağlık Ocağı Premetürite-Hastane

42 Risk: Pre-eklampsi eklampsi veya Eklampsi öyküsü Tehlike: Yineleme (Pre-eklampsi = HT + Ödem + Proteinüri) Eklampsi = Pre-eklampsi + Konvülzyon) DÖB: Ebe + Dr Sık aralık Doğum: Hastane

43 Risk: Anemi Tehlike: Annede tükenme, Annede enfeksiyona yatkınlık, Şok, intrauterin t i gelişme geriliği. DÖB: Ebe + Dr. Sık aralık Doğum: ğ Düzelmiş anemi-sağlık Ocağı Süren anemi-hastane

44 Risk: Sistemik hastalık Tehlike: Gebelik komplikasyonlarında artma, İntrauterin gelişme geriliği, Fetusda anomali, Zor doğum. ğ DÖB: Ebe + Dr. + Uz.Dr. Sağlık ğ Ocağı-LH ğ Hastane Sık aralık Doğum: Hastane

45 Risk: 1. trimesterde viral hastalık Tehlike: Anomalili bebek DÖB: Ebe + Dr. + Uz.Dr. Terapotik abortus gerekmiyorsa normal sıklık Doğum: ğ Sağlık Ocağığ (bebek anomali yönünden izlenmeli)

46 Risk: Erken dönem antepartum kanama Tehlike: Düşük, anne ölümü Olası nedenler: Düşükş Trofoblastik hastalık Dış gebelik Serviksde erozyon, tm. DÖB: Hastaneye sevk Ebe + Dr. + Uz.Dr. Sık aralık Doğum: ğ Hastane (bir kez olup yinelemedi ise Sağlık Ocağı)

47 Risk: Tehlike: Anne ölümü Bebek ölümü Olası nedenler: Plasenta previa Plesenta dekolman Serviksde erozyon, tm Açılma kanaması. DÖB: Hastaneye sevk Ebe + Dr. + Uz.Dr. Sık aralık (vajinal muayene yapılmaz) Doğum: Hastane

48 Hekim sorumluluğu Hizmet bölgesindeki tüm gebelerin tespit edilmesi. Kaba Doğum Hızı ndan yola çıkarak tahminleme. KDH = (Canlı doğum sayısı / YON) x 1000 T.C.: 19,7 İzlemin gereken nitelikte olmasını sağlamak. Personelin görev esnasında denetimi. İzlem kayıtlarının kontrolü. Personelin konuya yönelik Hizmet İçi Eğitim inin sağlanması. Tetanos bağışıklamasının sağlanması. Gebe izlem çantasının sağlanması ğ ve kullandırılması.

49 Hekim sorumluluğu Hizmet bölgenizdeki gebelerin tümünü tespit ederseniz, tespit ettiğiniz gebelerin tümünde uygun izlem sayısına ulaşırsanız, yapılan her izlemde en az 6 nitelik ölçütünü sağlayacak işlmleri gerçekleştirirseniz işinizi tam anlamıyla yapmış olursunuz ve gece rahat uyursunuz u TAM TESPİT + TAM İZLEM + TAM NİTELİK = %100

50

51 3 Sağlık Ocağı ndan 148 gebe izlem kartının retrospektif incelenmesi. Ortalama gebelik tespit haftası: 15,0±0,7 %10,1 Gebelik tespit haftası yok. %26,3 ünde tespit 8 hatfa, %45,9 unda tespit 12 hafta. Gebelik haftasına göre uygun izlem sayısı: %62,2 Ortalama Nitelik Puanı: 2,1±0,1 (Ortanca:2). Gebelik yaşına uygun tetanos bağışıklaması: %57,4 Vücut ağırlığı ğ ğ ölçümü: ü %45,3 Kan basıncı ölçümü: %58,8 Çocuk kalp sesi muayenesi: %38,5 Hemoglobin ölçümü: 5,4 Demir preparatı başlanması: %0 (hiçbir kartta bilgi yok)

52 Hekim sorumluluğu Hizmet bölgenizdeki gebelerin tümünü tespit ederseniz, tespit ettiğiniz gebelerin tümünde uygun izlem sayısına ulaşırsanız, yapılan her izlemde en az 6 nitelik ölçütünü sağlayacak işlmleri gerçekleştirirseniz işinizi tam anlamıyla yapmış olursunuz ve gece rahat uyursunuz u TAM TESPİT + TAM İZLEM + TAM NİTELİK = %100 Gerçek: 0,50 x 0,62 x (2,1/6) = 0,11 = %11

53 Unuttum, nasıldı annemin yüzü Unuttum, sesi nasıldı annemin. Gece bir örtü olsun anılardan Kara yüreğime ğ örtüneyim. Unuttum, nasıldı annemin gülüşü Unuttum, nasıldı ağlarken annem. Yaşam sallasın kollarında beni Küçücük oğluyum onun ben. Unuttum elleri nasıldı annemin Unuttum, gözleri nasıldı bakarken. Kuru ot kokusu k getirsin i rüzgar Yağmur usulcacık yağarken. Ataol BEHRAMOĞLU

54 Annem in anısına

55 Yarınlar için