Hipoglisemi Hiperglisemi. (Kan Şekerinin Yükselmesi ve Düşmesi) Diyabet

Transkript

1 Hipoglisemi Hiperglisemi (Kan Şekerinin Yükselmesi ve Düşmesi) Diyabet BR.HLİ.045

2 HİPOGLİSEMİ Kan şekeri düzeyinin 50 mg/dl veya altına düşmesi hipoglisemi olarak tanımlanır. Hipogliseminin oluşumuna zemin hazırlayacak nedenler ortadan kaldırıldığında hipoglisemi riski de uzaklaştırılmış olur. Aksi takdirde insülin veya oral antidiyabetik ilaç kullanan herkeste hipoglisemi görülebilir. Hipogliseminin Nedenleri Nelerdir? Gereğinden fazla dozda insülin veya oral şeker hapı kullanmak, Yemekleri ve ara öğünleri düzensiz saatlerde yemek, Öğünlerde gereksinimden az karbonhidrat almak, İlaçları yanlış zamanda kullanmak, Her zamankinden fazla egzersiz yapmak, Alkol kullanmak, Kadınlarda adet kanamasının başlaması, İnsülin enjeksiyonlarının yerini değiştirmek, Sindirim güçlüğü, mide boşalmasının gecikmesi, Soğuk/ılık ortamdan çok sıcak ortama geçmek. Hipogliseminin Belirtileri Nelerdir? Hipogliseminin şiddeti hafif, orta ve ağır olabilir. Hipogliseminin şiddetine göre klinik bulgular farklıdır:

3 Hafif şiddette hipoglisemi bulguları; Açlık, titreme, terleme, solukluk, dudakta ve dilde karıncalanma, çarpıntı, huzursuzluk. Orta şiddetteki hipoglisemi bulguları; Baş ağrısı, karın ağrısı, bulanık görme, uyuşukluk, konuşma zorluğu, taşikardi (kalp atım hızının artması), sinirlilik, solukluk, terleme. Ağır şiddetteki hipoglisemi bulguları; Bilinç kaybı, konvülsiyonlardır. Gece hipoglisemi belirtileri ; Kabus görme, terleme, sabah baş ağrıları uyanma. ve yorgun Gece hipoglisemi sebepleri; Öğleden sonra akşam saatleri yoğun egzersiz yatış saatinde uygulanan fazla insülin dozu veya akşam ara öğün öncesi fazla gelen insülin dozu geceyi riske sokar. Genel olarak yatış saatinde 120mg/dl seviyelerinin altında olmamakta fayda vardır, geç emilen karbonhidratlı yiyeceklerin yatmadan alınmasıyla düşme engellenebilir. Sabah ölçümlerinde yüksek değerlerle karşılaşılırsa şafak (dawn) fenomeni veya somogyi etkisi düşünülmelidir. Şafak (dawn) fenomeninde büyüme hormonu&kortizol vb. etkisiyle sabaha karşı şeker yükselmesi görülür. Somogyi etkisinde ise gece şeker düşmesi yaşanmışsa, düzenleyici hormonlar nedeni ile tepkisel olarak sabah şeker yükselir. Ayrım ancak gece 02:00 04:00 saatlerinde parmaktan şeker ölçümüyle mümkündür.

4 Hipoglisemi Tedavisi Nasıl Yapılmalıdır? Kan şekeri ölçme aletiniz varsa, kan şekerinizi ölçerek ölçüm sonucuna göre; eğer kan şekerinizi hemen ölçme imkanınız yoksa, hipoglisemi bulgularına göre hipoglisemi tedavisinin yapılması gerekir. Hipogliseminin Şiddetine ve Klinik Bulgularına Göre Hipoglisemi Tedavisi Hipogliseminin şiddeti Klinik bulgular Tedavi Hafif Açlık, titreme, terleme, solukluk, dudakta ve dilde karıncalanma, çarpıntı, huzursuzluk Ana öğünler veya ara öğünlerden dakika öncesinde hipoglisemi oluşmuşsa vakit geçirmeden yenilmesi gereken öğün hemen yenilmelidir. Hipoglisemi öğün sonrası oluşmuş ise 1 çay bardağı meyve suyu veya limonata içilebilir. Orta Baş ağrısı, karın ağrısı, uyuşukluk, bulanık görme, konuşma zorluğu, hızlı nabız, sinirlilik, solukluk, terleme Ilık suda eritilmiş 1 2 tatlı kaşığı şeker / 4 5 adet kesme şeker / 1 su bardağı meyve suyu / bir su bardağı süt alınmalıdır. Orta Bilinç kaybı, konvülsiyon Ağızdan gıda alınmayacak durumda şuur kaybı mevcutsa, damardan dextrozlu mayi veya glukagon enjeksiyonu gereklidir. Glukagon enjeksiyonu cilt altına veya adaleye zerk edilmelidir.

5 Hipoglisemi Tedavisinde 15/15 Kuralı Nedir? Eğer kan glikoz düzeyi 70 mg/dl'nin altında ise 15 g karbonhidrat (örneğin; bir portakal veya elma) alınır. Hareket etmeden ve başka bir besin yemeden 15 dakika beklenir ve 15. dakikada tekrar kan şekeri ölçülür. Hipoglisemiyi tedavi ettikten 15 dakika sonra kan şekeri 80 mg/dl'nin altında ise tekrar 15 g karbonhidrat (nişastalı besin) tüketilir. Hipoglisemi engellendikten 15 dakika sonra kan şekeri 80 mg/dl'nin üstünde ise bir sonraki öğün zamanı düşünülür. Eğer bir sonraki öğüne 1 saat veya daha fazla bir süre var ise tekrar 15 g karbonhidrat (örneğin; bir portakal veya elma) tüketilir.

6 Hipoglisemi Tedavisi için Alınması Gereken Tedbirler Nelerdir? Hipoglisemi tedavisi için gerekli olan en önemli tedbir, diyabetlinin yanında, iş yerinde, çantasında, arabasında kesme şeker veya enjekte edilebilen glukagon bulundurmasıdır. Diyabetlinin çevresindeki insanlar hipoglisemisi olan diyabetlideki huzursuzluk, solukluk, terleme, dalgınlık ve davranış bozukluğunu fark edebilirler. Bu nedenle gerek diyabetli kişinin, gerek çevresinin (aile, okul arkadaşları, öğretmenleri gibi) hipoglisemi belirtileri ve tedavisi konusunda bilgilendirilmesinde son derece yarar vardır. Ayrıca diyabetlinin yanında taşıyacağı diyabet kartı da, hipoglisemideki alınacak acil önlemleri içermelidir. Yaşadığınız bir hipoglisemi atağından sonra bu hipogliseminin nedeni neydi? Hangi etkiler bu durumu yaşamanıza sebep oldu? gibi soruları kendinize sorduğunuzda ve bulduğunuz nedeni daha sonra tekrarlamadığınız takdirde hipoglisemi riskinden uzaklaşmış olursunuz.

7 Egzersizin Oluşturacağı Hipoglisemi Riski İçin Neler Yapılmalıdır? Egzersizin oluşturabileceği hipoglisemi riski daha çok insülin kullanan diyabetlilerde söz konusudur. Bu kişilerin egzersiz tipine ve egzersiz süresine göre beslenme planlarına ilave ek bir öğün daha almaları gereklidir. Tip 2 diyabeti olan şişman kişilerin egzersiz önerisinde ilave bir öğün almaları gerekmez. Egzersiz yapmak, kilo verme hızlarını artırır. İnsülin enjeksiyonu yapan kişilerde yemeklerden hemen 3 saat sonra veya öğünden önce yapılan egzersizin yarattığı en büyük risk, hipoglisemidir. Bu nedenle egzersiz, öğünlerden 1 2 saat sonra yapılmalıdır. Bu uygulama, hipoglisemi riskini azaltması dışında, yemek sonrası (postprandiyal) glisemi yüksekliğinin önlemesi nedeniyle önerilir. Kan şekeri düzeyi 100 mg/dl'nin altında iken egzersiz yapılması hipoglisemi riski oluşturur. Kan şekeri düzeyi 240 mg/dl'nin üstünde iken yapılan egzersiz ise kan şekerinin daha çok yükselmesine ve keton cisimlerinin artmasına neden olur.

8 Eğer kan şekeri 100 mg/dl'nin altında ise egzersiz yapılmaması veya 1 bardak süt, 2 dilim ekmek (kepekli olmamalı) ve 1 adet meyve (portakal veya elma) yedikten sonra egzersiz yapılması gerekir. Kan şekeri mg/dl arasında ise, 1 saat süreyle egzersiz yapılacak ise, hipoglisemi riskinden korunmak için gram karbonhidrat içeren bir öğün yenilmesi gerekir. Bu öğün bir tost veya bir bardak süt, 2 3 adet bisküvi olabilir. Kan şekeri mg/dl arasında iken ilave bir öğün almak gerekmez. Egzersiz sırasında aktif olarak kullanılacak vücut bölgesine insülin enjeksiyonu yapılmamalıdır. Bisiklete binilecekse bacağa, cam silinecekse kola insülin enjeksiyonu yapılması doğru değildir. Aksi uygulamalar hipoglisemiye neden olabilir. Egzersiz ve besin alımı dengelenmediği zaman hipoglisemi oluşabilir. Eğer kan şekeri ölçüm cihazınız varsa değişik zamanlarda, farklı sürelerle yaptığınız egzersiz tiplerine karşı vücudunuzun verdiği yanıtı saptayabilirsiniz. Örneğin akşam yemeğinden bir saat sonra yürüyüş yapacaksanız, akşamki insülin dozunuzu kolunuza enjekte etmelisiniz. Akşam öğün öncesi kan şekerinizi 165 mg/dl olarak ölçtüğünüzü varsayalım, bu durumda egzersiz öncesi ilave bir öğün almanıza gerek yoktur.

9 Hipoglisemiyi Farketmeme Nedir? Bazı kişilerde hipoglisemi belirtisi olmayabilir ancak kan şekeri ölçüldüğünde hipoglisemi olduğu saptanabilir. Bu problem 'hipoglisemiyi farketmeme' olarak isimlendirilir. Hipoglisemiyi farketmeme her diyabetlide olmaz, daha çok uzun yıllardır diyabetle yaşayan bireylerde görülür. Nöropati (sinir hasarı), sıkı kan şekeri kontrolü, bazı kalp ve tansiyon ilaçları hipoglisemiyi farketmeme nedeni olabilir. Hipoglisemiyi farketmeyen diyabetlilerin sık kan şekeri ölçümü yapması ve belirti olmamasına karşın ölçüm sonucunda hipoglisemi saptanırsa derhal hipoglisemi tedavisini yapmaları gerekir.

10 HİPERGLİSEMİ Kan şekerinin normal sınırların üzerinde bulunmasına hiperglisemi adı verilir. Hiperglisemi diyabetin komplikasyonlarından biridir ve oldukça sık karşılaşılan bir sorundur. Kan Şekeri Düzeyini Yükselten Nedenler Tıbbi beslenme tedavisine uymayarak çok fazla yemek yenmesi, Her zaman yapılan egzersizin yapılmaması, hareketsiz kalınması, Ağızdan alınan şeker düşürücü ilaçların yeteri kadar alınmaması ya da insülinin yeterli miktarda yapılmaması, Enfeksiyonlu bir hastalık geçiriyor olmak, Stresli bir dönemde olmak, Kan şekerinin yükselmesine neden olan kortizon gibi ilaçları kullanmak, Her zaman aynı dozda kullanılan ilaçların artık yetersiz geliyor olması, kan şekeri düzeyini yükseltebilir.

11 Hipergliseminin Belirtileri Nelerdir? Sık sık, özellikle gece boyunca idrara çıkmak, Ağzın normalden fazla kuruması ve çok fazla su içme ihtiyacı duyulması, Her zamankinden daha fazla acıkmak, Halsizlik, yorgunluk hissetmek, bulanık görmek Açılan yaralarının çok yavaş iyileşmesi, Deride kuruma ve özellikle cinsel organlarda sık mantar enfeksiyonu oluşması, kuruluk, kaşıntı. Bu belirtilerden bir veya birkaçının olması kan şekerinin yükseldiğini gösterir. Hipergliseminin Tedavisi Öncelikle hipergliseminin nedeni araştırılarak daha sık kan şekeri kontrolü yapılmalıdır. Kan şekeriniz 250 mg/dl.'nin üzerinde ise kesinlikle egzersiz yapmayıp istirahat edilmeli; idrarda ketona baktırılmalıdır. Eğer mide bulantısı yoksa bol su tüketilmelidir. Diyet ve kullanılan ilaçlar tekrar gözden geçirilmeli, kan şekeri düşmüyor, aksine sürekli yükseliyorsa mutlaka doktora başvurun. Çünkü kontrol altına alınmayan yüksek kan şekeri komaya sokabilir. UNUTMAYIN! Kan şekerini düşürücü hiçbir yiyecek yoktur. Çok yüksek kan şekerleri doktor kontrolünde ayarlanabilir.

12 World Hospital Standarts Approved by JCI Acreditation Certificate Saray Mah. Siteyolu Cad. No: Ümraniye / İstanbul Telefon: (Pbx) info@hisarhospital.com BR.HLİ.045