EGE BÖLGESİ PLASTİK SEKTÖRÜ RAPORU

Transkript

1 EGE BÖLGESİ PLASTİK SEKTÖRÜ RAPORU Gözde SEVİLMİŞ Plastikler; telefondan televizyona, otomobilden su şişelerine, yalıtım malzemelerinden yiyecek ambalajlarına kadar hayatımızın her alanında gittikçe artan bir hızla kullanım alanı bulmaktadır. Bugün plastikler, bütün dünyada demir, tahta ve cam gibi materyallerin yerine alternatif bir malzeme olarak kullanılmakta, her geçen gün de yeni uygulama alanları ortaya çıkmaktadır. Gerek ekonomiklikleri, gerekse kolay uygulanabilirlikleri plastiğin diğer maddelere göre tüketimini hızla artırırken, plastik tüketim miktarı da ülkelerin gelişmişliğinin bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Plastiklerin Kullanıldığı Alanlar Plastik tüketiminin ağırlığını günlük hayatta çok sık karşılaştığımız polietilen (PE), polipropilen (PP), polivinilklorür (PVC), polistiren (PS) gibi plastikler oluşturmaktadır. PE; ambalaj filmlerinde, sera örtülerinde, sulama borularında, varil, bidon, şişe ve ev eşyalarının vb. üretiminde, PP; çuval, sentetik elyaf, sıhhi tesisat boruları, ev eşyalarının vb. üretiminde, PVC; pencere profili, lambri, boru, ambalaj filmleri, suni derinin vb. üretiminde, PS ise ambalaj kapları ve ev gereçlerinin vb. üretiminde yoğun olarak kullanılmaktadır. 18

2 Plastikler, hemen hemen her sektörde kullanılmakla birlikte özellikle ağırlıklı olarak kullanıldıkları sektörler mevcuttur. Ambalaj sektörü (%27) Türkiye'de plastiklerin yoğun olarak kullanıldığı sektörlerin başında gelmekte, ambalaj sektörünü; inşaat (%14), tekstil (%11), mobilya (%10), çeşitli malların yedek parçaları (%9), otomotiv (%9) ve elektronik, ev aletleri (%7) izlemektedir. Dünya da Plastik Üretimi Oldukça yaygın kullanım alanı olan plastik üretimi son 60 yılda 150 kattan fazla artış göstermiştir yılında 1,7 milyon ton olan dünya plastik üretimi, 2010 yılına gelindiğinde 265 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Son 20 yıllık üretim verileri incelendiğinde ise, üretimin yıllık ortalama %5 arttığı dikkatleri çekmektedir. Her yıl kişi başı plastik talebinin % 4 oranında arttığı göz önünde bulundurulursa üretim artışının ilerleyen yıllarda daha da artarak devam edeceği tahmin edilmektedir. Kaynak: Plastics Europe, Association of Plastics Manufactures 2010 yılında 265 milyon ton olarak gerçekleşen plastik üretiminin; %23,5 u Çin, % 21,5 u AB ülkeleri, % 20,5 u NAFTA ülkeleri, % 15 i Asya kıtasının diğer ülkeleri, % 6,5 u Ortadoğu ve Afrika, % 5 i Latin Amerika ve % 5 i Japonya tarafından gerçekleştirilmiştir. Kaynak: Plastics Europe, Association of Plastics Manufactures Türkiye de Plastik Endüstrisi Ülkemiz plastik endüstrisinde, çoğu küçük ve orta ölçekli olmak üzere 6 binden fazla işletme ile üretim yapılmakta ve 200 binden fazla kişiye istihdam sağlanmaktadır. Ayrıca sektörün her yıl kişiye daha istihdam sağladığı tahmin edilmektedir. 19

3 Plastik sektöründe hammaddede dışa bağımlılık önemini korumaktadır. Ülkemizde plastik hammaddesinin oldukça az üretilmesi nedeniyle, Türkiye dünyanın önemli plastik hammadde ithalatçısı ülkeleri arasında yer almaktadır. Örneğin, 2010 yılında toplam hammadde arzı içinde yerli üretimin payı % 15, ithalatın payı ise % 85 olarak gerçekleşmiştir. Plastik hammadde üretiminde en büyük pay PETKİM e ait olup 2011 yılında, PETKİM tarafından toplam 670 bin ton PE, PP ve PVC ve diğer üreticiler tarafından ise yaklaşık 150 bin ton olmak üzere toplamda 820 bin ton plastik hammadde üretilmiştir. Plastik Hammadde İthalatı Önemli bir plastik hammadde ithalatçısı olan Türkiye nin, 4 milyon ton olan 2007 yılı ithalat miktarı, 2011 de 5,2 milyon tona yükselmiştir. Kaynak: Türk Plastik Sanayicileri Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV) 2011 yılında ithal edilen hammadde miktarı, 5,2 milyon ton olup 2010 ve 2011 yıllarında, en fazla hammadde ithalatının yapıldığı ülkeler; Suudi Arabistan, Almanya ve Belçika dır. Tablo 1: Ülkemiz Plastik Hammadde İthalatında İlk 10 Ülke Ülkeler Miktar (ton) Değer (milyon $) Suudi Arabistan Almanya Belçika Hollanda Güney Kore İspanya İtalya İran Fransa A.B.D İlk 10 Ülke Toplamı Diğer Ülkeler Genel Toplam Kaynak: PAGEV 20

4 2011 yılında 5,2 milyon ton plastik hammadde ithalatı için milyon $ ödenmiş olup, hammadde ithalatı için önenen miktar bir önceki yıla kıyasla %30 artış göstermiştir. Bazı plastik hammaddelerin ithalat miktarları diğerlerine oranla oldukça fazladır. Örneğin propilen ve diğer olefinlerin polimerleri ile vinil klorür/halojenli diğer olefin polimerleri ithalatında ülkemiz 4.sırada yer almakta olup, dünya ithalatı içindeki payı yaklaşık % 6 dır yılı ülkemiz toplam plastik arzı; 820 bin ton yerli üretim, 5,2 milyon ton ithalat olmak üzere toplamda 6 milyon tonun üzerindedir yılında gerçekleştirilen plastik hammadde ihracatı 492 bin tondur. Türk Plastik Sanayicileri Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV) verilerine göre; 2011 yılında plastik hammadde ithalat ve ihracatı, 2010 yılına kıyasla % 12 artarken yurtiçi tüketimde % 10 luk bir artış göstermiştir. Buna göre plastik hammadde dış ticareti 4,7 milyon tona yükselmiştir de üretilen hammaddelerin % 60 ı ihraç edilirken, yurtiçi satışların % 94 ü ise ithalatla karşılanmıştır. Diğer bir ifade ile plastik hammaddelerde ihracatın ithalatı karşılama oranı sadece % 9 düzeyindedir. Kauçuk ve Plastik Ürünleri İmalatında Kapasite Kullanım Oranları En az imalat miktarı kadar önemli olan kapasite kullanım oranlarına bakıldığında; kauçuk ve plastik ürünlerin imalatında kapasite kullanım oranı, 2011 yılında ortalama %76,2 oranında gerçekleşmiştir. Kaynak: TCMB TCMB verilerine göre; sektörde kapasite kullanım oranında 2009 yılı başındaki düşüş haricinde son yıllarda kapasite kullanım oranı %75 ler düzeyinde gerçekleşmiştir. Sektörün kapasite kullanım oranları, imalat sanayi kapasite kullanım oranları ile genellikle aynı seyri izlemektedir. 21

5 Plastik Mamul Üretimi AR&GE BÜLTEN Plastik hammadde ithalatçısı olan Türkiye, hammadde de dışa bağımlı olmasına karşın işlenmiş ürün ihracatında iyi bir performans sergilemektedir yılında, plastik sektörünün toplam mamul üretimi, 6,7 milyon tona çıkarak 2010 yılına kıyasla yüzde 10 artmıştır. Son 5 yıllık plastik mamul üretim verileri incelendiğinde; 2007 yılından günümüze üretim miktarının yaklaşık 1,4 milyon ton arttırdığı görülmektedir. Kaynak: PAGEV 2011 yılında 1,16 milyon ton plastik mamul ihraç edilerek 3,5 milyar ABD $ döviz kazanılmıştır yılına kıyasla plastik mamul ihracatı ton bazında % 8, döviz bazında da % 16 artış göstermiştir. Öte yandan 2011 yılında ton plastik mamul ithalatı yapılmış olup, ithalata 2,6 milyar ABD $ ödenmiştir yılında plastik mamul ithalatı ton bazında % 15, değer bazında ise % 27 artmıştır yılında 100 ülkeden plastik mamul ithalatı yapılmış olup, ilk 10 ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın % 75 ini oluşturmuştur. Almanya, Çin ve İtalya plastik mamul ithal ettiğimiz ilk 3 ülke konumundadır. Plastik Sektöründe Ege Bölgesi nin Yeri Plastik sektöründe, bölgemizin önemi oldukça fazla olup en büyük yerli üretici PETKİM in varlığı bunu daha da pekiştirmektedir. Sektördeki yaklaşık firmanın i Ege Bölgesi nde faaliyet göstermektedir. Ege Bölgesi ndeki firmaların ise 954 ü İzmir de bulunmaktadır. Ege Bölgesi nde faaliyet gösteren firmanın 2011 yılı toplam ihracatı ton olup yaklaşık 641 milyon $ lık ihracat gerçekleştirmişlerdir. 22

6 Tablo 2: Ege Bölgesi ve İzmir in Plastik Hammaddesi ve Mamul İhracat Değerleri Grup Firma Sayısı Miktar (ton) Değer (FOB $) Plastik Ege Bölgesi Hammadde Plastik Mamul Toplam Plastik İzmir Hammadde Plastik Mamul Toplam Kaynak: İstanbul Maden ve Metaller İhracatçı Birlikleri (İMMİB) Ege Bölgesi plastik hammadde ihracatında ilk 10 da yer alan ülkeler, Ege Bölgesi nin toplam hammadde ihracatın % 65 ini, plastik mamul ihracatında ilk 10 da yer alan ülkelere yapılan ihracat ise toplam mamul ihracatın % 55 ini oluşturmaktadır. Tablo 3: Ege Bölgesi Plastik Hammadde İhracatı Ülke Miktar (ton) Değer (FOB $) 1 Yunanistan İtalya Bulgaristan Azerbaycan-Nahcivan Portekiz Mısır Rusya Federasyonu Belçika İspanya Ukrayna İlk 10 Ülke Toplamı Genel Toplam Kaynak: İMMİB Yunanistan, İtalya ve Bulgaristan, plastik hammadde ihracatında ilk üç sırada yer almakta olup, toplam plastik hammadde ihracatının üçte biri bu ülkeler ile gerçekleştirilmektedir. 23

7 Tablo 4: Ege Bölgesi Plastik Mamul İhracatı Ülke Miktar (ton) Değer (FOB $) 1 Almanya İngiltere Fransa İtalya Rusya Federasyonu İsrail Hollanda Romanya Bulgaristan Ukrayna İlk 10 Ülke Toplamı Genel Toplam Kaynak: İMMİB Almanya, İngiltere ve Fransa plastik mamul ihracatında ilk üç sırada yer almakta olup, toplam plastik hammadde ihracatının yaklaşık % 30 u bu ülkeler ile gerçekleştirilmektedir. Plastik Sektöründe İzmir in Yeri İzmir plastik hammadde ihracatında ilk 10 da yer alan ülkeler, İzmir toplam hammadde ihracatının % 70,6 sını, plastik mamul ihracatında ilk 10 da yer alan ülkelere yapılan ihracat ise toplam mamul ihracatın % 53,5 ini oluşturmaktadır. Tablo 5: İzmir Plastik Hammadde İhracatı Ülke Miktar (ton) Değer (FOB $) 1 Yunanistan İtalya Bulgaristan Azerbaycan-Nahcivan Portekiz Mısır Belçika Rusya Federasyonu İspanya Ukrayna İlk 10 Ülke Toplamı Genel Toplam Kaynak: İMMİB 24

8 Yunanistan, İtalya ve Bulgaristan, plastik hammadde ihracatında ilk üç sırada yer alırken İngiltere, Almanya ve Fransa plastik mamul ihracatında ilk üçte yer almaktadır. Tablo 6: İzmir Plastik Mamul İhracatı Ülke Miktar (ton) Değer (FOB $) 1 İngiltere Almanya Fransa İtalya İsrail Rusya Federasyonu Romanya Belçika Diğer Yunanistan İlk 10 Ülke Toplamı Genel Toplam Kaynak: İMMİB Plastik Sektörünün Sorunları İleri teknoloji kullanılan sektörlerden biri olarak dikkat çeken ülkemiz plastik sektörü, tüm imalat sanayine girdi sağlaması nedeniyle de oldukça avantajlı bir konumdadır. Ayrıca ülkemizdeki kişi başına plastik tüketiminin gelişmiş ülkelere göre oldukça az olması, pazardaki büyüme potansiyelini de ortaya koymaktadır. Sektörün sahip olduğu tüm bu avantajlara rağmen yoğun plastik hammadde ithalatı başta olmak üzere sektörün birçok sorunu da bulunmaktadır. Organizasyonunu Plastik Sanayicileri Derneği (PAGDER) in üstlendiği PETKİM evsahipliğinde gerçekleştirilen, plastik sektörü temsilcilerinin bir araya geldiği ve sektörün tüm sorunlarının masaya yatırıldığı Öz Değerlendirme Çalıştayı nda, sektör temsilcileri tarafından plastik sektörünün en zayıf yönleri aşağıdaki gibi sıralanmışlardır. 1. Olumsuz algısı yüksek sektör. 2. Hammadde girdisi açısından dışa bağımlılık ve yüksek enerji maliyeti. 3. Mamul ve makine ithalat denetimi olmaması. 4. Standardı olmayan sektör. 5. Nitelikli ara elemanı olmayan sektör. 6. Sektörde işbirliği ve güçbirliği yok. 7. Fiyat istikrarı olmayan sektör. 8. Rekabeti çok olan, karlılığı olmayan sektör. 25

9 2011 yılında 5,2 milyon ton plastik hammaddesi için 9,93 milyar $ ödenmiş, ton başına $ harcanmıştır. Hammadde yetersizliği sektörün önündeki en büyük engel olarak durmaktadır. Hammaddede ithalat bağımlılığı sektörde faaliyet gösteren firmaların hem iç hem de dış pazarlarda rekabetçi üretim olanaklarını azaltmaktadır. Halen hammaddede yaklaşık % 85 oranında dışa bağımlı olan plastik sektöründe, mevcut kapasitesinin arttırılması, yeni petrokimya yatırımlarının yapılması gibi önlemlerin alınması son derece önemlidir. Diğer sektörlerde olduğu gibi plastik sektöründe de, enerji maliyetlerinin yüksekliği, üretimi olumsuz etkilemektedir. Önümüzdeki yıllarda sektörde, her yıl elemana ihtiyaç olacağı tahmin edilmekte olup sektörde nitelikli ara eleman açığının bulunması ve işbirliğigüçbirliğinin olmaması da önemli sorunlar olarak dile getirilmektedir. Plastik fiyatlarının son yıllarda izlediği dalgalı seyir nedeniyle fiyat istikrarının olmayışı ve sektörde karlılığın düşüklüğü de, sektörde faaliyet gösteren firmaların uzun vadeli planlarını olumsuz etkilemektedir. Sektörün bir diğer sıkıntısı ise, katma değerli yüksek mamullerin yeteri kadar üretilmemesidir. Ülkemizde 2010 yılında ihraç edilen plastik mamullerde ton başına ortalama ABD $ katma değer sağlanırken aynı yıl ithal edilen plastik mamullerin, ithal edildikleri menşe ülkeye ton başına ortalama ABD $ katma değer sağladıkları görülmektedir. Bu nedenle 2010 yılında ithal mamullere göre % 65 daha az katma değer yaratılarak ihraç edilmiştir. Plastiklerin doğada parçalanmaları için geçen ömürlerinin yüksek olmasından dolayı doğada kirlilik yaptığı yönündeki görüşler nedeniyle plastiğin kamuoyundaki olumsuz algısı, sektörün bir diğer ciddi sorunudur. Bu olumsuz algının yok edilebilmesi için plastiklerin geri dönüşüme yönelik projelerin desteklenmesi, kamuoyunun bilinçlendirilmesine yönelik çalışmaların yürütülmesi gerekmektedir. Hem bölgemiz hem de ülkemizin önemli sektörlerinden biri olan plastik sektörünün 2023 hedefi, 23 milyar $ lık ihracat değerine ulaşabilmektir. Bu hedefe ulaşılabilmesi sektörün sorunlarına kalıcı çözümler üretilmesine bağlıdır. 26

10 Tüm bu sorunların üstesinden gelinebilmesi amacıyla çeşitli platformlar altında örgütlenmiş olan sektörün, yakın zamanda federasyon çatısı altında birleşmiş olması, plastik sektörünün sorunlarının tek bir ağızdan dile getirilmesi ve sorunların çözümüne yönelik atılmış önemli bir adımdır. KAYNAKÇA Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Dokuzuncu Kalkınma Planı ( ) Kimya Sanayi Özel İhtisas Komisyonu Raporu İGEME, Plastic Processing Industry (2010) İstanbul Maden ve Metaller İhracatçı Birlikleri, PAGDER, Özdeğerlendirme Çalıştayı PAGEV, Türkiye Plastik Sektörü İzleme Raporu (2011) PAGEV, Türkiye Plastik Hammadde Raporu (2011) Plastics Europe, Association of Plastics Manufactures, Plastics-the Fact 2011 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Türkiye İstatistik Kurumu, 27