Arter Kan Gazı Analizi

Transkript

1 Arter Kan Gazı Analizi Arter kan gazı Akciğerlerden O2 => CO2 değişimi durumu yansıtır. Dr.Turgut DENĐZ Kırıkkale Üniversitesi Acil Tıp AD Arter kan gazı Klinik yaklaşımı belirlemek ve çözüme ulaşmak için patofizyolojik süreç sonrası oluşan değişimleri en doğru bir şekilde yorumlamak gerekir. Niçin Arter Kan Gazı alınır? Oksijen tedavi endikasyon ve takibinin belirlenmesini, Yoğun bakım gerektiren hastaların değerlendirilmesi, Tedavinin planlanması ve başarı etkinliğinin derecelendirilmesi, Ventilatörün ayarlanması ve yönetimi, Diyaliz gerekliliğini değerlendirilmesi Göğüs duvarı Solunum merkezi PaCO 2 Kompanse respiratuvar asidoz Spinal kord Frenik sinir Đnterkostal sinirler NMJ Diafragma ve diğer solunum kasları 1

2 Arter Kan Gazı Yorumlarken; Arter kan gazı yorumlayan hekimlerin yalnızca %40 ının yorumlamayı doğru olarak yaptığı tespit edilmiştir. Arter Kan Gazı Yorumlarken; Eğitim hastanelerinde asit baz değerlendirmesinde yapılan hatalar sonucunda hastaların üçte birinde hastanın yönetiminde hataların olduğu tespit edilmiştir. Hingston DM. Respir Care.27: From: THE ICU BOOK 3 th Ed. (2003) Broughton JO, Kennedy TC. Chest.85: From: THE ICU BOOK 3 th Ed. (2003) PaCO 2 Ölçümde hatalar, Alınan kanın venöz olması, Yüksek oranda heparinizasyon (PaCO 2 ), Soğuk zincir içerisinde numunenin nakledilmemesi, Hipotermik hastalar= PaCO 2 hatalı olarak düşük Hipertermik hastalar= PaCO 2 hatalı olarak yüksek Kan Gazı Raporunda AsidBaz Parametreleri PCO 2 HCO 3 Oksijenasyon Parametreleri PO 2 SO 2 Kan Gazı Raporunda AsidBaz Parametreleri PCO 2 HCO 3 Oksijenasyon Parametreleri PO 2 SO 2 2

3 KAN GAZI PARAMETRELERĐ PaO 2 SaO 2 Parametre PaCO 2 PaO 2 HCO 3 (aktüel) HCO 3 (standart) Baz açığı (B.E.) değerler (3) (+3) Ünite mmhg mmhg mmol/l mmol/l mmol/l a = arteryal SO2» 9599 % PaO2» >80 mmhg 6079 mmhg Hafif Hipoksemi 4059 mmhg Orta Hipoksemi < 40 mmhg Ağır Hipoksemi ve [H + ] = log [H + ] [H + ] = 40 nmol/l = 40 x 10 9 mol/l = log (40x10 9 mol/l) = 7.40 [H + ] mmol/l Asidemi Alkalemi ASĐDEMĐALKALEMĐ Serum Anyon açığı Anyon açığı= [Na][Cl+HCO 3 ] H ASĐDEMĐ ALKALEMĐ =140(104+24) = 12 meq/l Asistoli Kardiyovasküler kollaps Ölüm Tetani Aritmiler Ölüm ( sınırlar = 12±3 meq/l) 3

4 Artmış anyon açığı Endojen Organik Asit Üretimi Renal yetmezlik Diyabetik ketoasidoz Alkolik ketoasidoz Laktik asidoz Entoksikasyonlar Salisilat Metil alkol Paraldehit Toluen Sülfür Rabdomyolizis anyon açığı Gastrointestinal bikarbonat kaybı (en sık) Renal bikarbonat kaybı Dilüsyonel bikarbonat azlığı Klorür içeren asitlerin artmış alımı. Baz açığı (Base excess) =7.4 olması için ne kadar asit veya baz eklemek gerektiğini gösterir. BE=(HCO3 24) + 12 ( 7,4) BE > +3 BE < 3 = METABOLĐK ALKALOZ = METABOLĐK ASĐDOZ KOMPANSATUAR MEKANĐZMALAR Hızlı, kimyasal tamponlama Karbonik asitbikarbonat sistemi Protein tampon sistemi Fosfat tampon sistemi kompansasyon PaCO 2 de değişiklik (dakikalarsaatler) kompansasyon (yavaş, renal) HCO 3 atılımında değişiklik (günler) pco 2 HCO 3 RESPĐRATUVAR ASĐDOZ 7.35 METABOLĐK ASĐDOZ 7.35 RESPĐRATUVAR ALKALOZ 7.45 METABOLĐK ALKALOZ 7.45 KOMPANSASYON KOMPANSATUAR YANITLAR Hastalık Primer boz. PaCO 2 PaCO 2 HCO 3 Kompansasyon HCO 3 HCO 3 PaCO 2 Bozukluk Yanıt Beklenen değişiklik asidoz Akut Kronik alkaloz Akut Kronik HCO 3 HCO 3 HCO 3 HCO 3 1 meq/l / 10mmHg PaCO 2 4 meq /L /10mmHg PaCO 2 2 meq/l / 10mmHg PaCO 2 5 meq/l / 10mmHg PaCO 2 asidoz PaCO 2 1,5 x [HCO 3 ]+8 alkaloz PaCO x [HCO 3 ]+16 HCO 3 PaCO 2 Morgan GE, Clinical Anesthesiology 4

5 1 ASĐTBAZ DENGESĐ ANALĐZĐNDE BASAMAKLAR PaCO 2 PaCO 2 asidoz asidoz alkaloz alkaloz Asit Baz Dengesi HCO 3 pco pco2 HCO 3 Kompanse Kompanse < 7.35 HCO 3 pco 2 >7.45 pco2 HCO 3 Kısmi Kompanse Kısmi Kompanse 5

6 <7.35 pco 2 HCO 3 >7.45 pco 2 HCO 3 Unkompanse Unkompanse Alkalemi >7.45 PaCO 2 düşük mü? Hayır HCO 3 yüksekmi? pco 2 ve HCO 3 Evet Evet Hayır Düşük Yüksek HCO 3 PaCO 2 Kompanse Kompanse Kompanse Kompanse Düşük Yüksek Kısmi kompanse 7.4 den düşük ise; 7.4 den yüksek ise; Primer bozukluk Primer bozukluk Yüksek Unkompanse Miks Düşük Asidemi <7.35 PaCO2 yüksek mi? Evet HCO3 Yüksek Hayır Düşük Kısmi Kompanse Unkompanse Miks HCO3 düşükmü? Evet PaCO2 Hayır RESPĐRATUVAR ASĐDOZ PCO 2 HC0 3 BE Unkompanse <7.35 Kompanse Artmış>+3 Kısmi kompanse <7.35 Artmış>+3 RESPĐRATUVAR ALKALOZ Unkompanse >7.45 Kompanse Azalmış>3 Kısmi kompanse >7.45 Azalmış>3 METABOLĐK ASĐDOZ Unkompanse <7.35 Azalmış>3 Kompanse Azalmış>3 Kısmi kompanse <7.35 Azalmış>3 METABOLĐK ALKALOZ Unkompanse >7.45 Artmış>+3 Kompanse Artmış>+3 Kısmi kompanse >7.45 Artmış>+3 6

7 Altı basamaklı yaklaşımla değerlendirme 1.BASAMAK: yı değerlendir. Asidemik, alkalemik, normal 2.BASAMAK: Solunumsal komponenti değerlendir. pco 2 3.BASAMAK: komponenti değerlendir. HCO 3 4.BASAMAK: Kompansasyon durumunu değerlendir HCO 3 pco 2 HCO 3 pco 2 pco 2 HCO 3 pco 2 HCO 3 5.BASAMAK: Oksijenasyon durumunu değerlendir. po 2, so 2 6.BASAMAK: Yorumla. Ayırıcı tanıya git. Primer bozukluk, oksijenasyon durumu ve kompansasyon derecesini değerlendir. OLGU 1 Nefes darlığı ile acil servise başvuran 35 yaş bayan hasta Arter kan gazı değerleri PaO 2 : 72 mmhg PaCO 2 : 31 mmhg : 7.47 SaO 2 : %91 HCO 3 : 25 meq/l 1.BASAMAK: yı değerlendir. 7.47= Alkalemik 2.BASAMAK: Solunumsal komponenti değerlendir. pco2:31 alkaloz 3.BASAMAK: komponenti değerlendir. HCO3:25 4.BASAMAK: Kompansasyon durumunu değerlendir pco2 HCO3 10 mmhg akut düşmede HCO3 2 meq/l düşer 252 =23 HCO3 5.BASAMAK: Oksijenasyon durumunu değerlendir. po2:72; so2:91 Hafif hipoksemi 6.BASAMAK: Yorumla. Hafif hipoksemik, unkompanse respiratuvar alkaloz OLGU 2 Sık ve zorlu nefes alma şikayeti ile acil servise başvuran 45 yaşında bayan hasta Arter kan gazları PaO 2 : 95 mmhg PaCO 2 : 36 mmhg : 7.26 SaO 2 : %97 HCO 3 : 12 meq/l 1.BASAMAK: yı değerlendir. 7.26= Asidemik 2.BASAMAK: Solunumsal komponenti değerlendir. pco 2 :36 3.BASAMAK: komponenti değerlendir. HCO 3 :12 4.BASAMAK: Kompansasyon durumunu değerlendir HCO 3 pco 2 1,5x12+8 Beklenen PCO 2 :26 pco 2 36??? 5.BASAMAK: Oksijenasyon durumunu değerlendir. po 2 :95 ; so 2 :97 6.BASAMAK: Yorumla. Miks + 7

8 OLGU 3 Siyanoz ve bilinç kaybı nedeni ile komşuları tarafından acile getirilen 35 yaşında bayan hasta Arter kan gazı değerleri PaO 2 : 56 mmhg PaCO 2 : 84 mmhg : 7.27 SaO 2 : %78 HCO 3 : 26 meq/l 1.BASAMAK: yı değerlendir. 7.27= Asidemik 2.BASAMAK: Solunumsal komponenti değerlendir. pco 2 :84 3.BASAMAK: komponenti değerlendir. HCO 3 :26 4.BASAMAK: Kompansasyon durumunu değerlendir pco 2 HCO 3 10 mmhg akut yükselmede HCO3 1 meq/l artar Beklenen HCO 3 : (40/10) HCO 3 : 30 5.BASAMAK: Oksijenasyon durumunu değerlendir. po 2 :56; so 2 :78 Orta derecede hipoksemik 6.BASAMAK: Yorumla. Orta derecede hipoksemik, kısmi kompanse KAYNAKLAR 1. Iain Hennessey, Alan Japp. Arterial blood gases made easy. Elsevier limited, Beth Brown, Bonnie Eilerman. Understanding Blood Gas Interpretation. Newborn and In fant Nursing Reviews, 5762, Interpretation of the Arterial Blood Gas. SelfLearning Packet, Orlando Regional Healthcare, Education & Development, Cuhruk H. Asit baz dengesi: In Morgan GE, Mikhael MS, Murray MJ. Çeviri ed: Tulunay M, Cuhruk H. Klinik Anesteziyoloji. Günes kitapevleri. Ankara; , Adrian J Williams. Assessing and interpreting arterial blood gases and acidbase balance. BMJ; , TEŞEKKÜRLER 8