BİRİNCİ BÖLÜM ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU

Transkript

1 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... IÇINDEKILER... KISALTMALAR... GİRİŞ... 1 BİRİNCİ BÖLÜM ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU 1.1. GENEL OLARAK ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU MUKAYESELİ HUKUKTA BİREYSEL BAŞVURU Genel Olarak Almanya İspanya TÜRK HUKUKUNDA ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU Genel Olarak Bireysel Başvuruya Konu Hak ve Özgürlükler Başvuru Koşulları Kamu Gücü Tarafından Mağdur Edilme Bireysel Başvuruya Konu kamu Gücü İşlemleri Bireysel Başvuruya Konu Edilemeyen Kamu Gücü İşlemleri İhlal Kavramı Hukukî Yarar Hukuk Yollarının Tüketilmiş Olması Bireysel Başvuruya İlişkin Süre Koşulu Başvuru Harcı ve Adli Yardım Bireysel Başvurucu ve Temsili Bireysel Başvuru Usulü Başvuru Dilekçesinin Şekli, İçeriği ve Dili Başvurunun Yapılacağı Yerler Başvurunun Kaydı ve Şekli İnceleme Şekil Şartlarına Uygun Olmayan Başvuruların Reddi Şekil Şartlarına Uygun Başvuruların Bölümlere ve Komisyonlara Tevzii Başvuruların İnceleme Sırası Yazışmalar Bilgi, Belge İsteme ve Tebliğ Adalet Bakanlığına Bildirim Kabul Edilebilirlik İncelemesi Esas Hakkındaki İnceleme İncelemenin Kapsam ve Sınırı İnceleme Yöntemi Geçici Tedbir Kararı Duruşma Pilot Karar Usulü... 41

2 Bireysel Başvuru Hakkında Verilebilecek Kararlar İhlal Olmadığı Kararı İhlal Kararı Düşme Kararı Bölümler Arası İçtihat Farklılıklarının Giderilmesi Kararın İmzalanması, Tebliği ve Yayımlanması Başvuru Hakkının Kötüye Kullanılması Tablo 1: Anayasa Mahkemesinin Bireysel Başvuruları İnceleme Süreci İKİNCİ BÖLÜM AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU 2.1. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ KAPSAMINDA YARGISAL DENETİM AİHM İN YAPISI Genel Kurul Bölümler Tek Yargıçlı Oluşumlar (Hâkimlikler) Üç Yargıçlı Komiteler Yedi Yargıçlı Daireler On Yedi Yargıçlı Büyük Daire Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğü -Kalem Teşkilatı BİREYSEL BAŞVURU Bireysel Başvuru Hakkına Sahip Olanlar (Davacı Sıfatı) Gerçek Kişiler Hükümet Dışı Kuruluşlar Özel Kişilerden Oluşan Topluluklar Başvurucun Mağdur Olma Şartı Genel Olarak Mağdurun Ölümü Mağdurluk Statüsünün Kaybı Mağdurlar Üzerinde Başvuruları Nedeniyle Baskı Uygulama Aleyhine Başvuruda Bulunulan -Davalı- Taraf Başvuru Dilekçesinin Gönderilmesi ve Adres Başvurunun Kaydı AİHM NİN YARGILAMA USULÜ Yargılamanın Aleniliği (açıklığı) Müzakere ve Oylamalar Belgelerin İncelenebilmesi Kullanılacak Diller Tarafların Temsili Mahkemeyle Yazışmalar, Tebligatlar ve Davetiyeler KABUL EDİLEBİLİRLİK İNCELEMESİ VE BAŞVURULARIN KABULEDİLEBİLİRLİK KOŞULLARI İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi Koşulu İç Hukuk Yolları Nelerdir? İç Hukuk Yolunun Kullanılabilirliği ve Etkililiği... 75

3 İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi Zorunluluğunun Bulunmadığı Haller İspat yükü Yeni İç Hukuk Yolları Oluşturulmuş Olması Başvurucunun Önemli Ölçüde Zarar Görmüş Olması Başvurucunun Önemli Bir Zarara Uğrayıp Uğramadığı İnsan Haklarına Saygının Davanın Esastan İncelenmesini Gerektirip Gerektirmediği Davanın Bir Ulusal Yargı Yeri Tarafından Gereği Gibi Görülmüş Olup Olmadığı Kesin Kararı Takiben Altı Ay İçinde Başvuru Koşulu Altı Aylık Sürenin Başladığı Tarih Altı Aylık Dönemin Hesaplanması Başvurunun Anonim Olmama Koşulu Mükerrer Başvuru Başvurunun Sözleşmenin Hükümleri ile Bağdaşmaz Olmaması Koşulu Başvurunun Açıkça Temelsiz Olmaması Koşulu Genel Olarak Temyiz Mercii / Dördüncü Derece Mahkemesi Olmama Açık veya Görünür Bir İhlalin Bulunmaması Her Hangi Bir Keyfilik veya Adil Yargılanma İlkesine Aykırılık İşareti Bulunmaması Amaçlar ile Araçlar Arasında Orantısızlık Görüntüsü Bulunmaması Kanıtlanamamış Şikayetler: Delil Yokluğu Karmaşık veya Zorlama Şikayetler Başvuru Hakkının Kötüye Kullanılması KABUL EDİLEBİLİRLİK İNCELEMESİNİN SONUÇLANMASI Kabuledilmezlik Kararı Kabuledilebilirlik Kararı Kayıttan Düşürme Kararı Kararın Şekli, Dili ve Tebliği DOSTANE ÇÖZÜM KABULEDİLEBİLİRLİK KARARI SONRASI ESAS HAKKINDA YARGILAMA Yazılı Usul Sözlü Yargılama Evresi ARA KARARLARI Geçici Önlem Kararları Genel Olarak Sınır Dışı Etme, Geri Gönderme ve Geri Verme Bağlamında Geçici Önlem Geçici Önlem Kararlarının Yerine Getirilmemesinin Yaptırımı Protokol No 11 Öncesi Dönem Protokol No 11 Sonrası Dönem Üçüncü Tarafın ve İnsan Hakları Komiserinin Müdahalesi Büyük Daire Lehine Görevsizlik Birleştirme Davaların Görülmesinin Hızlandırılması

4 Pilot Karar Usulü YARGILAMANIN SONUÇLANMASI Sonkararlar (Hükümler) İhlâl Kararı Adil Karşılık Talepleri Konusundaki Karar Kayıttan Düşürme Kararı Karar Vermeye Yer Olmadığı KARARLARIN YORUMU VE MADDÎ YANLIŞLIKLARIN DÜZELTİLMESİ TALEBİ Kararların Yorumu (Tavzihi) Maddî Hataların Düzeltilmesi BAŞVURU YOLLARI Büyük Daireye Gönderme Kararın Düzeltilmesi Talebi KARARIN KESİNLEŞMESİ Tablo 2: AİHM nin Bireysel Başvuruları İnceleme Süreci ÜÇÜNCÜ BÖLÜM BİREYSEL BAŞVURUYA KONU HAK VE ÖZGÜRLÜKLER 3.1. YAŞAM HAKKI Genel Olarak Yaşamın Ne Zaman Başladığı Devletin Yaşama Hakkını Koruma Yükümlülüğü Sağlık Hizmetleri Ölüm Cezası ve Yaşam Hakkının Ülke Dışı Uygulaması Güvenlik Güçlerinin Ölümcül Güç Kullanımı Ölüm Vakalarında Etkili Soruşturma Yükümlülüğü Ötanazi Aile İçi Şiddet İŞKENCE, İNSANLIK DIŞI VEYA ONUR KIRICI MUAMELEYE TABİ TUTULMAMA HAKKI Genel Olarak Üçüncü Madde Kapsamına Giren Muameleler İşkence İnsanlık Dışı Ceza ve Muamele Onur Kırıcı Muamele Kötü Muamele İddialarının Kanıtlanması Devletin Yükümlüğü Maddi Yükümlülük Usule İlişkin Yükümlülük İşkence ve Kötü Muamele Tehlikesi Halinde Sınır Dışı Edilmeme, Geri Gönderilmeme ve Geri Verilmeme Hakkı İnsanlık Onuruna Uygun Koşullarda Tutulma Hakkı KÖLELİK VE ZORLA ÇALIŞTIRMA YASAĞI Kölelik ve Kulluk Zorla veya Mecburî Çalıştırma

5 Hükümlülerin Zorla Çalıştırılması Askerlik veya Yerine Başka Bir Görev Olağanüstü Durum Vatandaşlık Görevleri Yabancıyı Kölelik Rejiminin Olduğu Bir Ülkeye Uzaklaştırma HÜRRİYET VE GÜVENLİK HAKKI Genel Olarak Özgürlükten Yoksun Bırakma Kişi Özgürlüğünden Yoksun Bırakılma Nedenleri Mahkemelerce Verilen Kararların Yerine Getirilmesi (Mahkûmiyet Sonrası Tutuklama) Yakalama ve Tutuklama Küçüklerin Islahı Tedavi, Eğitim ve Islah Amaçlı Tedbirlerin Alınması Usulüne Aykırı Olarak Ülkeye Girenlerin ve Suçluların Geri Verilmesi Kişi Özgürlüğü ve Güvenliğinden Yoksun Bırakılanların Hakları İsnadı (Yakalamanın Niteliği ve Nedenini) Öğrenme Hakkı Makul Süre İçinde Yargılanma Hakkı Teminatla Salıverilme Hakkı Hemen Hâkim Önüne Çıkarılma Hakkı Başvuru (Habeas Corpus) Hakkı Tazminat İsteme Hakkı ADİL YARGILANMA HAKKI Genel Olarak Kişisel / Medenî Hak ve Yükümlülükler Kavramı Genel Olarak Uyuşmazlık Kavramı İç Hukukta Savunulabilir Bir Hakkın Varlığı Hakkın Kişisel Nitelikte Olması Özel Nitelikteki Hak: Malvarlığı Boyutu Kapsama Alınan Diğer Uyuşmazlık Türleri Hariç Tutulan Konular Altıncı Maddenin Ana Dava Dışındaki Davalara Uygulanabilirliği Suç İsnadı Hakkında Karar Verilmesi Genel İlkeler Genel İlkelerin Uygulanması Mahkemeye Erişim Hakkı Silahların Eşitliği İlkesi Mahkemelerin Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı Yargılamanın Makul Süre İçinde Sonuçlandırılması Yargılamanın Açıklığı Mahkeme Kararlarının Gerekçeli Olması Ceza Yargısının Adil Yargılanma İlkeleri Masumluk İlkesi Suç İthamı Hakkında Bilgi Edinme Hakkı

6 Savunma Hazırlamak İçin Gerekli Zaman ve Kolaylıklara Sahip Olma Hakkı Kendisini Bizzat veya Seçeceği (ya da Devletçe Atanacak) Bir Avukat Aracılığıyla Savunma Hakkı Tanıkların Dinlenmesi ve Sorguya Çekilmesi Ücretsiz Tercüman Hakkı Susma Hakkı CEZALARIN YASALLIĞI Genel Olarak Maddedeki Ceza kavramı ve 2 nci Fıkra Hükmü ÖZEL HAYATIN VE AİLE HAYATININ KORUNMASI Genel Olarak Özel Yaşam Aile Yaşamı Konut ve Haberleşme Konut Kavramının Kapsamı Haberleşme Kavramının Kapsamı Özel ve Aile Yaşamı Hakkı Başvuruların İncelenmesi Müdahalenin Varlığı Sınırlama Nedenlerinin Mevcudiyeti Aile Birleşimi Hakkı Özel ve Aile Hayatı Bakımından Sığınmacıların Karşılaştığı Sorunlar DÜŞÜNME, VİCDAN VE DİN ÖZGÜRLÜĞÜ Genel Olarak Yabancıların Düşünme, Vicdan ve Din Özgürlüğü İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ Genel Olarak İfade Özgürlüğünün Kapsamı İfade Özgürlüğünün Unsurları İfade Özgürlüğünün Öznesi Radyo, Televizyon ve Sinema Yayıncılığı Basın Özgürlüğü Gazetecilerin Ödevleri ve Sorumlulukları Kamu Çalışanlarının Hakları Devletin İfade Özgürlüğü Alanındaki Pozitif Yükümlülüğü Yabancıların İfade Özgürlüğü İfade Özgürlüğün Sınırları Terörle Mücadelede İfade Özgürlüğü Alanındaki Sorunlar ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜ Genel Olarak Pozitif Yükümlülükler ve Barışçıl Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Dernek Kurma Özgürlüğü Sendika Özgürlüğü Siyasi Parti Kurma ve Katılma ETKİLİ BAŞVURU HAKKI Uygulama Koşulları Uzun Yargılamaya Karşı Etkin Şikâyet Yolunun Bulunmaması

7 3.12. AİHM DEKİ HAKLARDAN YARARLANMA AYRIMCILIĞA TABİ TUTULMA HAKKI Genel Olarak Sözleşmede Düzenlenen Haklar Sözleşme Haklarının Kapsamı Kadına Karşı Ayrımcılık Yabancıların Sınır Dışı Edilmesi ve Geri Gönderilmesi Bağlamında Ayrımcılık Yasağı MÜLKİYET HAKKININ KORUNMASI Genel Olarak Malvarlığı Kavramı İlk Fıkra İkinci Fıkra Mülkiyet Hakkına Müdahalenin İncelenmesi EĞİTİM HAKKI Genel Olarak Devlet in, Okul Müfredatının Belirlenmesindeki Rolü Okuldan Uzaklaştırma Cezası SERBEST SEÇİM HAKKI Hükmün Kapsamı SONUÇ KAYNAKÇA