MAL VE HİZMET BEDELLERİNİN ÖDENMESİ VE TEVSİKİ (BELGELENDİRİLMESİ)

Transkript

1 MAL VE HİZMET BEDELLERİNİN ÖDENMESİ VE TEVSİKİ (BELGELENDİRİLMESİ) GİRİŞ Rasim SEZER sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 257. maddesi ile, mükelleflere muameleleri ile ilgili tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunluluğunu getirmeye ve bu zorunluluğun kapsamını ve uygulamaya ilişkin usul ve esaslarını belirleme konusunda Maliye Bakanlığı na yetki verilmiştir. Bu yetkiye dayanılarak, sırasıyla 320, 323, 324 ve 332 sıra Nolu VUK Genel Tebliğleri yayınlanarak konunun usul ve esasları belirlenmiştir. Vergi Usul Kanunu nun bu düzenlemesine ilaveten, Katma Değer Vergisi Açısından da, KDVK nun 70 ve 82 Seri No.lu KDV Genel Tebliği nde müteselsil sorumlulukla ilgili düzenlemeler yapılmıştır. Diğer taraftan müteselsil sorumlulukla ilgili, daha önce Maliye Bakanlığı nca çıkarılan genel tebliğler yürürlükten kaldırılmış, KDV iade sistemi ve müteselsil sorumlulukla ilgili düzenlemeler 84 Seri No.lu KDV Genel Tebliği nde toplanmıştır. GENEL DÜZENLEME Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenler, defter tutmak zorunda olan çiftçiler, serbest meslek erbabı ile vergiden muaf esnafın kendi aralarında yapacakları ticari işlemleri ile, nihai tüketicilerden (Türkiye de mukim olmayan yabancılar hariç) mal veya hizmet bedeli olarak yapacakları TL nı (01/05/2004 tarihinden itibaren TL oldu.) aşan tahsilat ve ödemelerinin tarihinden itibaren banka, özel finans kurumları veya posta idaresi aracı kılınarak yapılması ve bu kurumlarca düzenlenecek belgelerle tevsikinin zorunlu olduğu belirtilmiştir. Tespit edilen tutarı aşan avansların da banka veya özel finans kurumlarınca düzenlenen belgelerle tevsiki zorunludur. Tespit edilen tutarın üzerinde kalan işlemlerin tevsik zorunluluğundan kaçınmak amacıyla parçalara ayrılması kabul edilmeyecek, aynı günde aynı kişi veya kurumlarla yapılan işlemler tek bir ödeme veya tahsilat kabul edilecektir. 1 Denetçi,

2 Tevsik zorunluluğu kapsamına giren kişiler ile nihai tüketicilerin genel ve katma bütçeli idareler ile döner sermaye işletmelerine yapacakları ödeme veya tahsilat işlemlerinin banka veya özel finans kurumlarınca düzenlenen belgelerle tevsiki zorunlu bulunmamaktadır. Buna ilave olarak aşağıdaki kurum ve kuruluşlarda yapılan işlemlerde de, ödeme veya tahsilat işlemlerinin banka veya özel finans kurumlarınca düzenlenen belgelerle tevsiki zorunlu değildir. 1-Sermaye piyasası aracı kurumlarında, 2-Yetkili döviz müesseselerinde, 3-Noterlerde, 4-Tapu idarelerinde yapılan işlemler. UYGULAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR 1-) Mükelleflerin Yaptıkları Nakit İşlemleri Gizlemek İçin Alıcılar Hs./Satıcılar Hs. Kullanmaları. Mükelleflerin ticari defterlerinde sıklıkla karşılaşılan durumlardan biri de, mükelleflerin TL yi aşan alım ve satım işlemlerinde 320 Muhtelif Satıcılar Hs. ve 120 Muhtelif Alıcılar Hs. kullandıkları, daha sonra bu hesapların dönem içerisinde düşük miktarlar halinde parça parça kapatıldığı veya bu şekilde kullanılarak yüksek rakamlara ulaştığı görülmektedir. Oysa 324 Seri Nolu VUK Genel Tebliği nden açıkça anlaşılacağı üzere, tevsik kapsamında olan mal ve hizmet bedelinin tevsik sınırını aşması yeterli olacaktır. Bir başka ifadeyle faturada belirtilen tutarın tevsik kapsamındaki sınırı aşması yeterlidir. Bu bedelin farklı tarihlerde ödenmesinde, her bir ödemenin tahsilat ve ödemenin yapılması zorunlu olan kurumlardan geçirilmesi gerekecektir. Örnek: Mükellef A Şirketi, Türk Lirası bedelindeki bir malını satmış ve bunun faturasını düzenlemiştir. Ancak malın bedeli 5 taksit halinde ödenecektir. Fatura bedeli belirlenen limiti aştığından taksit tutarları banka, özel finans kurumları ve PTT aracılığıyla ödenecektir. 2-) Ücret, Kıdem Tazminatı vs. Ödemelerinde banka, özel finans kurumları ve PTT aracılığıyla ödeme zorunluluğu. 324 Seri Nolu VUK Genel Tebliği nden İşletmelerin kendi ortakları ile diğer gerçek ve tüzel kişilerle olan ve herhangi bir ticari içeriği olmayan nakit hareketlerinde işlem tutarı TL yi aşıyor ise bunlar da tevsik kapsamında olacağından banka, özel finans kurumları veya

3 PTT aracılığıyla tahsilat ve ödemeler yapılacaktır. hükmü getirilmek suretiyle ticari olmayan nakit hareketlerinin de tevsik zorunluluğu kapsamında özel finans kurumları ve PTT aracılığıyla ödeneceği açıklığa kavuşturulmuştur. Bu tebliğ doğrultusunda çalışanlara yapılan TL üzerindeki ücret ve kıdem tazminatı ödemelerinin de banka, özel finans kurumları ve PTT aracılığıyla ödenmesi gerekmektedir. 3-) Mükellefler arasında gerçekleşen ayni ödemelerin (takas) ve barter işlemlerinin değerlendirilmesi; Mükelleflerin aralarındaki emtia alış ve satışları karşılığında nakit ödeme veya tahsilat söz konusu olmaksızın cari hesapların karşılıklı olarak mahsup edilerek kapatıldığı durumlarda, nakdi bir hareketten bahsedilemeyeceğinden mahsup yoluyla kapatılan tutarların da banka veya özel finans kurumları ile posta idaresince düzenlenen belgelerle tevsiki de mümkün bulunmamaktadır. Ancak işlemlerin bir kısmının nakdi ödeme yoluyla yapılması durumunda cari hesapla çalışılıp çalışılmadığına bakılmaksızın tebliğlerde belirlenen limiti aşması halinde, ödeme ve tahsilatın, bankalar, özel finans kurumları veya PTT aracılığıyla yapacakları tabidir. Barter üyeleri sistem içerisinden istedikleri mal veya hizmeti alarak bedelini belirlenen süre içerisinde istedikleri zamanda kendi mal veya hizmetleriyle ödemektedirler. Barter sistemi ile satış yapan firma ürününün bedeli kadar Barter sisteminden alacaklı olur ve alacağını sistemden mal veya hizmet satın alarak tahsil eder. Dolayısıyla sistemin işleyişi ayni (mal ile) olduğundan, diğer bir ifade ile nakit akışı bulunmadığından, bankalar, özel finans kurumları veya PTT aracılığıyla gerçekleştirilecek bir işlem olmadığı aşikârdır. Nakit hareketi sistemin normal işleyişinde yer almaz. Fakat firmalar belirlenen sürede yükümlülüklerini yerine getirmez ise, borcu belli bir para cinsinden nakde çevrilir. İşte bu aşamada ödeme ve tahsilat, bankalar, özel finans kurumları veya PTT aracılığıyla yapılmalıdır. 4-) Kamu kurumları ile yapılan işlemler. Genel ve Katma Bütçeli İdareler, İl Özel İdareleri, Belediyeler ile bunların teşkil ettikleri birlikler, Kanunla kurulan diğer kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki mesleki kuruluşlara ait veya tabi olan veyahut bunlar tarafından kurulan ve işletilen müesseseler ile döner sermayeli kuruluşlar veya bunlara ait veya tabi diğer müesseseler tarafından yapılan işlemlere ilişkin ödeme yada tahsilatlar, belirtilen limiti aşsa bile bunlara ilişkin ödeme ve tahsilâtların; banka, özel finans kurumları veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü aracı kılınarak yapılması zorunluluğu bulunmamaktadır.

4 5-) Sermaye piyasası aracı kurumlarında, Yetkili döviz müesseselerinde, Noterlerde, Tapu idarelerinde yapılan işlemler. 323, sıra Nolu VUK Genel Tebliği ile yukarıda sayılan kurumlar aracığıyla yapılan işlemlerin tutarı ne olursa olsun bankalar, özel finans kurumları veya PTT aracılığıyla ödeme zorunluluğu bulunmamaktadır. Tevsik zorunluluğu kapsamına giren kişiler ile nihai tüketicilerin genel ve katma bütçeli idareler ile döner sermaye işletmelerine yapacakları ödeme veya tahsilât işlemlerine ilave olarak aşağıdaki kurum ve kuruluşlarda yapılan işlemler de ilave edilmiştir. 1. Sermaye piyasası aracı kurumlarında, 2. Yetkili döviz müesseselerinde, 3. Noterlerde, 4. Tapu idareleri 6-) Alacak ve Borcun temliki. İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı verdiği tarihli özelgede Alacağın Borçlar Kanununun 162 nci maddesine göre düzenlenen temlik sözleşmesi ile bir başkasına devir edilmesi halinde söz konusu temlik sözleşmesinin noterde düzenlenmesi koşulu ile yapılacak borç ödemesinin banka, özel finans kurumu veya PTT aracı kılınmadan tevsik edilmesi mümkün olduğu. yönünde görüş bildirmiştir. Örnek olarak, noterde yapılan kira sözleşmesine, taahhüt işlemine, satış işlemlerine vs. ilişkin ödeme ve tahsilatların banka, özel finans kurumları ve PTT aracılığıyla gerçekleştirme zorunluluğu bulunmamaktadır. 7-) Tahsilat ve Ödemelerde Çek ve Cirolu Çeklerin Kullanımı. Banka sistemi içinde kaldığı müddetçe bir mal veya hizmet bedelinin müşterinin kendi çeki ya da ciro ettiği bir çek ile ödenmesi imkan dahilindedir. Mal veya hizmet karşılığı alınan çekin tam ciro yapılması halinde çekin arkasında isim, unvan, vergi kimlik numarası ve adresinin yazılması yeterli olacaktır. Mal veya hizmet bedellerini cirolu çek ile tahsil edenler, bu çekleri için çek alım bordrosu düzenlemelidirler. Bu bordroda çeki düzenleyen yada çeki devredenin adı, soyadı, vergi kimlik numarası ile imza ve kaşesinin bulunması gerekmektedir. Çek alım bordrosu düzenledikten sonra bu çekler, satın alınan mal ve hizmet bedelleri karşılığı, ciro edilerek verildiğinde, çek teslim bordrosu düzenlenecektir. Bu bordrolarda da

5 kendisine ciro yapılan satıcının veya yetkilisinin adı, soyadı vergi kimlik numarası ile imza ve kaşesinin bulunmasına zorunludur. GENEL DEĞERLENDİRME 320, 323, 324 ve 332 sıra Nolu VUK Genel Tebliğleri ile belli bir miktarı ( TL) aşan ödeme ve tahsilatların bankalar, özel finans kurumları veya PTT aracılığıyla yapılma zorunluluğu getirilmişse de, mükelleflerin yaptıkları tüm ödemeleri, yada en azından kendi bünye ve işleyişlerine göre mümkün olan en düşük bedel (Örneğin TL) üzeri alım ve gider ödemelerini banka, özel finans kurumları (Çek dahil) ve PTT aracılığıyla yapılması mükelleflerin lehinde olacaktır. Bunlar, Ticari hayatta karşılaşılan borç-alacak ilişkisinde olduğu kadar, 213 Sayılı VUK nun 11. nci Maddesi ile düzenlenen müteselsil sorumluluk açısından da önemlidir. Mükelleflerin, ödemelerini KDV ile ilgili 70, 82 ve 84 Seri Nolu Katma Değer Vergisi genel tebliğlerinde belirtilen yollarla gerçekleştirmeleri halinde birçok sorumluluktan kurtulmaları mümkündür. Ödeme ve tahsilâtların banka, özel finans kurumları ve PTT aracılığıyla yapılma zorunluluğu getirilmesi ekonominin kayıt altına alınması için önemli bir adımdır. Ancak kayıt dışı ekonomi ile mücadelede edilirken, mükellefleri zor durumda bırakacak uygulamalardan da kaçınmak gerekir. Mal takası, mal iadesi v.b gibi nakit dışı işlemlerde karışıklık oluşturulmaması, fiilen banka kanalı ile yapılması pratikte pek mümkün olmayan işlemlerin net ve anlaşılır şekilde zorunluluk dışı bırakılması ve kabul edilebilir bir miktarda fatura küsuratları nın nakit tahsil ve tediyesi gibi hususlar için yeni ve kapsamlı bir tebliğe ihtiyaç duyulmaktadır.