MADDE VE ISI. HAZIRLAYANLAR: Nazlıcan Akyürek&Beyza NevĢehirli ġule YILMAZ

Transkript

1 MADDE VE ISI HAZIRLAYANLAR: Nazlıcan Akyürek&Beyza NevĢehirli 1

2 SICAKLIK Duyularla algılanmakta NEDĠR? ve genellikle sıcak veya soğuk terimleri ile ifade edilmektedir. Teknik olarak bu değerlendirme doğru değildir. Ġki cisim birbirisine temas ettirildiğinde sıcak olan soğumakta soğuk olan ısınmakta ve belirli bir süre temas halinde kaldıklarında her ikisi de aynı sıcaklığa gelmektedir. Buradan yola çıkarak sıcaklık bir maddenin ısıl durumunu belirten ve ısı geçiģine neden olan etken olarak tanımlanabilir. 2

3 TERMOMETRE NEDĠR? Bir cismin sıcaklığı ölçmeye yarayan alete termometre denir. Termometreler; civalı, etil alkollü veya metal termometre olabilir. 3

4 4

5 HAL DEĞĠġĠMĠ Bir maddenin sıcaklığı değiģmeden moleküller arası potansiyel enerjisinin ısı alarak ya da vererek değiģmesi sonucu meydana gelir. Saf maddelerin hal değiģimi sırasında, sıcaklığı değiģmez. 5

6 DONMA ERĠME BOZUNMA Bu üç seçenek maddenin hal değiģim sonrasındaki değiģim 6

7 DONMA Bir maddenin sıvı halden katı hale geçmesine denir. Donmanın meydana geldiği sıcaklığa da donma sıcaklığı denir. Donma, erimenin tersi olarak da ifade edilebilir. Örneğin su 0 derecede donar. 7

8 Suyun donmuş hali ise buzdur. Bu bir su resmidir. 8

9 ERĠME Bir maddenin ısı alarak sıvı hâle geçmesine denir. Fiziksel olan bu olayın meydana geldiği sıcaklığa erime sıcaklığı denir. Erime, donmanın tersi olarak da ifade edilebilir. Erime sıcaklığı katı maddelerde ayırt edici bir özelliktir. Erime sıcaklığı maddeden maddeye değiģmektedir. Basınca ve saflığa bağlı olarak değiģir. Saf maddelerin erime ve donma sıcaklıkları eģittir. Saf maddelerde erime olayı gerçekleģirken sıcaklık sabittir, aynı zamanda ısı artıģı devam etmektedir ve bu ısı artıģı katı madde tamamen eriyene kadar devam eder. Sonrasında tamamen eriyen maddenin ısı ve sıcaklık artıģı bir sonraki hal değiģimine kadar sürekli artar. 9

10 Katı halde bulunan bir tereyağı. Eritilerek kek, börek vb. yiyeceklerin şekillerini alır. 10

11 BOZUNMA Bütün katı maddeler ısının etkisiyle erimez.isı bazı maddeler üzerinde kalıcı değiģiklikler yapar.isının maddede oluģturduğu bu etkiye bozunma denir. 11

12 Bu bir ekmek resmidir. Bu ekmeklerden bir dilimi ekmek kızartma makinesine attık farz edelim. Şimdi de attığımız ekmeği unuttuğumuzu düşünelim.. Ekmek yanar. Bunun sebebi bozunmadır. 12

13 13

14 Konveksiyon Işıma (Radyasyon) yoluyla iletilir yoluyla iletilir yoluyla iletilir İletim BĠZĠ DĠNLEDĠĞĠNĠZ ĠÇĠN TEġEKKÜR EDERĠZ=)=) iletir ISI çarpışmasıyla aktarılır iletmez İletken Atom/Molekül Yalıtkan olabilir oluşur olabilir 14 MADDE

15 Bütün maddeler tanecikli yapıya sahiptir. Taneciklerin hareketi ile maddenin ısınması arasında bir iliģki var mıdır? 15

16 >>> Bir beherin veya deney tüpünün üçte ikisine kadar su doldurup yavaģ yavaģ ısıtalım. Etkinlik -1 >>> Sudaki hareketleri gözlemleyelim: >>> Görünen hareket, ısınan molekül yığınlarının hareketidir. (Moleküller tek tek gözle görülemeyecek kadar küçüktür.) Isı ve hareket ilişkisi sıvı ve gazlarda kolayca görülebilir. Sonuç: MADDELER ISINDIKÇA MOLEKÜLLER HIZLANIR. 16

17 BĠLĠN BAKALIM? Beherdeki su ısınırken neler gözlemlediniz? Hareket edenler tek bir molekül mü yoksa molekül yığınları mı? Bu deneyde ısı veren ve ısı alan maddeler nelerdir? Su, ısıyı ısı kaynağından nasıl almıģ olabilir? 17

18 ETKĠNLĠK-2 ETKĠNLĠK-2 Bir elektrik sobası veya ocağını,çıplak direnç telleri üste gelecek şekilde yerleştirip güç kaynağına takalım. Ocağın cm üstünden geçen bir el feneriyle oluşturulmuş ışık huzmesini beyaz bir arka zemine(duvar olabilir.)düşürelim. Direnç akkor haline gelirken ısınan havanın içinde hareket olup olmadığını arkaplanda gözlemleyelim. 18

19 ÖĞRENMEK GÜZEL ġey Etkinliğimizdeki ısı alıģveriģi kısmen,doğrudan temas ile olmuģtur. Teldeki veya alevdeki hızlı moleküller hava moleküllerine çarpıp onları hızlandırmıģtır. 19

20 ÖZET OLARAK Bütün maddeler(katı,sıvı,gaz) tanecikli yapıdadır. Isıtılan maddenin tanecikleri sıcaklığın etkisiyle hareketlenirler. Sıcak moleküller hızlı,soğuk moleküller yavaģ hareket eder. 20

21 1.Katı Tanecikler arasında boģluk yoktur. GenleĢir. SıkıĢtırılamaz 3.Gaz Tanecikler arasında büyük boģluklar vardır. Yayılır. GenleĢir. 2.Sıvı Tanecikler arasında boģluk azdır. GenleĢir. Azda olsa sıkıģtırılabilir. Konulduğu kabın Ģeklini alır. Konulduğu kabın Ģeklini alır. 21 SıkıĢtırılabilir.

22 MADDENİN TANECİKLİ YAPISI VE ISI Atom ve molekül tanecikleri aralarındaki boģluklardan dolayı maddenin doğada üç Ģekilde bulunmasını sağlıyordu. Bu tanecikler hareketli yapıya sahipler. Hareketin nedeni taneciklerin sahip olduğu enerjidir. Bütün taneciklerin enerji toplamları o maddenin ısısıdır Isı alan madenin tanecikleri hareketliliğini arttırır, ısı veren maddenin ise tanecikleri hareketliliklerini azaltırlar. 22

23 ISININ YAYILMASI Isı sıcaktan soğuğa doğru yayılır. 23

24 ISI ENERJİSİ 3 FARKLI ŞEKİLDE HAREKET EDEBİLMEKTEDİR. 1- ISININ ĠLETĠM ĠLE TAġINIMI Isı da bir çeşit enerjidir. Isı enerjisini günlük hayatımızda çok farklı alanlarda karşımıza çıkmaktadır. Örneğin kışın evimizi ısıtmaktayız veya yemeklerimizi pişirmekteyiz. Tencerenin Metal aksamında ısı iletim ġule YILMAZ ile taģınır

25 Ġletim, enerji bir cisimden diğer bir cisme geçtiğinde gerçekleģmektedir. Örneğin sıcak bir cisme elimizi değdiğimizde, ısı enerjisi elimize iletilmekte ve elimizde ısınmaktadır. Metal cisimler ısı enerjisini mükemmel bir Ģekilde iletirler. O yüzden bunlara ısı iletkeni adını takmaktayız. Tahta veya plastik malzemeler ise ısı enerjisini iyi iletmezler. O yüzden bunlara ısı yalıtkanı demekteyiz. En güzel örnek mutfaklarda kullandığımız tavalardır. Tavların yemek piģirilen kısmı ısı iletkeni olan metal malzemelerden yapılırken, tavayı tutmamızı sağlayan sap kısımları ısı yalıtkanı olan tahtadan veya kuvvetli plastikten (bakalit vb.) yapılmaktadır. 25

26 2- ISI TAġINIMI (MADDE TAġINIMI KONVEKSĠYON) Sıvı ve gaz gibi maddelerin doğrudan hareket ederek ısıyı taģıması olayıdır. Eğer çorba piģirdiğimiz tencere Ģeffaf olsaydı, tencerenin altındaki sıcak tabana çarparak ısınan suyun yükselerek yukarı doğru hareket ettiğini, tencerenin yukarısındaki soğuk bölgede bulunan çorbanın ise aģağı doğru hareket ettiğini, ve böylece ısının dairesel bir hareketle taģındığını görebilirdik. Bu çevrimsel hareket yukarıdaki Ģekilde gösterilmiģtir. ġule YILMAZ 26

27 3- IġINIM Isı taģınımı olayına verilebilecek en güzel örnek, deniz kenarlarında oluģan meltem rüzgarlarıdır. Gündüzleri kara üzerindeki hava, deniz üzerindeki havadan daha hızlı ısınmakta, böylece deniz üzerindeki soğuk hava kara yönünde hareket ederek serin meltem rüzgarlarını oluģturmaktadır. Gündüzleri soğuk hava karaya doğru esmektedir. AkĢamları ise kara üzerindeki hava deniz üzerindeki havaya nispeten çok daha hızlı bir Ģekilde soğumakta. Böylece rüzgar yön değiģtirerek serin hava denize doğru esmektedir. 27

28 GüneĢin ıģığı ve ısı enerjisi bize ısı iletimi veya ısı taģınımı ile taģınamaz çünkü uzayda hava bulunmamaktadır. Uzay bir boģluktan oluģmaktadır ve enerjiyi güneģten dünyaya taģıyacak bir ortam bulunmamaktadır. GüneĢten dünyamıza ıģık ve ısı enerjisi doğrudan ıģın demetleri olarak gelmektedir. Bu tür ısı hareketine ıģınım adına vermekteyiz. GüneĢ enerjisi dünyamıza çarptığında, bu ıģınım ya çarptığı cisim tarafından yutulmakta ya da yansıtılmaktadır. Koyu renkli yüzeyler güneģ enerjisini yutarken, açık renkli yüzeyler de yansıtmaktadır. 28

29 EĞLENELĠM ISININ ĠLETĠMĠ Isı iletim yoluyla katılarda yayılır, Bizim sınıfta herkes bu konuya bayılır, Diğer yayılma yollarını sorarsanız eğer, Onlar konveksiyon ve ıģıma yollarıdır. Isıyı iyi iletir bütün metaller, Demir, gümüģ ve daha neler, Tahta yalıtkandır ısı iletim yönüyle, Öğrenelim bu konuyu bütün içeriğiyle. Ahmet tahta zeminde otururken bir gün, Beton zemine geçince daha çabuk üģüyormuģ, Bunun nedenini düģünüp dururken her gün, Isının iletimle yayılmasını henüz bilmiyormuģ. 29

30 Beton tahtaya göre ısıyı daha iyi iletir, Bu yüzden Ahmet betonda daha çabuk üģür, ÇalıĢınca Ahmet bu konuya güzelce, Bu gibi soruları çözüyormuģ basitçe. Annem çorba yaparken tahta kaģık kullanır, Çünkü tahta kaģık ısıyı iletmemekte, Eğer demir kaģık kullansaydı sıcak yemekte, Bir zaman sonra kaģığı tutmakta zorlanır. Fen ve Teknoloji dersi 6.sınıf konusu, Isının iletim yoluyla yayılması, Biraz anlattım ben bu konuyu sizlere, AraĢtırmak düģüyor gerisini herkese. ÇalıĢalım arkadaģlar, poster hazırlayalım, Güzel öğretmenlerimizi hiç kırmayalım, Fen ve Teknoloji Dersini hafife almayalım, Isının iletim yoluyla yayılmasını tekrarlayalım. 30

31 ISI YALITIMI Isı yalıtımı maddelerin ısı alıģveriģlerini önlemektir. Maddenin sıcak kalmasını sağlamak yada tersi soğuk kalmasını sağlamak ısı yalıtımıdır. Evlerimiz kıģın birçok yönden ısı kaybeder. Bu kayıp yalıtım ile ġule önlenir. YILMAZ 31

32 Kapı ve camlar çift cam olabilir. Ġki cam arasındaki durgun hava ısı kaybını önler 32

33 Tavan arasına, cam elyafı, Yanmaz köpük malzemeler döģenebilir. Ev tabanlarına halı döģenebilir. Duvarlara içten yada dıģtan strafor (köpük) döģenip üstleri 33 sıvanabilir. Duvarlar delikli tuğlalar ile örülebilir.

34 Nedenini resimlere ġule YILMAZ bakarak tartıģınız. 34

35 Ġtfaiyeciler özel giysiler giyerler. Bu giysiler onları yüksek ısıdan korur. 35