İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 ÇAĞDAŞ EĞİTİMDE ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİNİN YERİ VE ÖNEMİ BÖLÜM 2 EĞİTİM SÜRECİNDE REHBERLİK HİZMETLERİ

Transkript

1 İÇİNDEKİLER ÇAĞDAŞ EĞİTİMDE ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİNİN YERİ VE ÖNEMİ BÖLÜM 1 Çağdaş Anlayışa Göre Eğitim...3 Eğitimin Amaçları...3 İşlevi....4 Okulun Yapısı...4 Öğrenci Kişilik Hizmetleri (Ö.K.H.)....5 Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Amacı...5 Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Kapsamı Rehberlik Hizmetleri Tanımı...7 Rehberlik: Mitler ve Gerçeklik...7 Rehberliğin Amacı...8 Rehberliğin Kapsamı...9 Rehberliğin İlkeleri...14 Rehberlik Hizmetleri: İnceleme Kategorileri Rehberliğin Gelişmesini Etkileyen Etkenler...19 Rehberlik Çalışmalarının Tarihçesi...20 Ülkemizde Rehberlik Hizmetlerinin Başlangıcı ve Gelişimi...21 Sorunlar...22 Önerilen Etkinlikler...25 EĞİTİM SÜRECİNDE REHBERLİK HİZMETLERİ BÖLÜM 2 Eğitim Sürecinde Rehberlik Hizmetleri Öğretim ve Rehberlik Hizmetleri: Ayrışma ve Bütünleşme Sınıf Rehber Öğretmeni ve Görevleri Eğitim Kademelerine Göre Rehberlik Hizmetleri Türk Millî Eğitiminin Genel Hedefleri ve Rehberlik Hizmetleri Gelişim İhtiyaçları ve Rehberlik Hizmetleri Gelişim Dönemleri ve Gelişim Görevleri A. Okulöncesi Eğitimde Rehberlik Hizmetleri Okulöncesi Dönem Çocuklarının Gelişim Görevleri Okulöncesi Eğitimin Önemi ve İşlevi Okulöncesi Eğitimde Rehberlik B. İlköğretimde Rehberlik Hizmetleri İlköğretim I. Dönemindeki Çocukların Gelişim Görevleri (6-12 Yaş) İlköğretim II. Dönemindeki Çocukların Gelişim Görevleri (12-15 Yaş) İlköğretimin Amacı ve İşlevi İlköğretimin Önemi İlköğretimde Rehberlik Hizmetlerinin Gerekçesi ve Önemi İlköğretimde Rehberlik Hizmetlerinin Karakteristik Özellikleri İlköğretimde Rehberliğin Temelleri İlköğretimde Rehberliğin Amaçları İlköğretimde Rehberlik Hizmetlerinin Kapsamı xi

2 C. Ortaöğretimde Rehberlik Hizmetleri Ortaöğretim Dönemindeki Gençlerin Gelişim Görevleri Ortaöğretimin Önemi ve Amacı Ortaöğretimin İşlevi Ortaöğretimde Rehberlik Hizmetlerinin Gerekçesi ve Önemi Ortaöğretimde Rehberlik Hizmetlerinin Karakteristik Özellikleri Ortaöğretimde Rehberliğin Amaçları ve Kapsamı Önerilen Etkinlikler GELİŞİMSEL REHBERLİK YAKLAŞIMI VE KAPSAMLI GELİŞİMSEL REHBERLİK PROGRAMLARI BÖLÜM 3 Giriş Rehberlikte Gelişimsel Yaklaşım Gelişimsel Yaklaşım Başlıca Rehberlik Yaklaşımları Nelerdir? Gelişimsel Rehberlik Yaklaşımının Gelişime Dayalı Temelleri Gelişimsel Rehberliğin İlkeleri Nelerdir? Gelişimsel Rehberlik Yaklaşımında Hedeflenen Gelişim Alanları Kapsamlı Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programları Kapsamlı PDR Programlarının Özellikleri Kapsamlı Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programlarında Unsurlar I. İçerik II. Program Yapısı ve Süreç Yapısal Bileşenler Tanım Gerekçe Sayıtlılar Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programının Bileşenleri ve Süreç Rehberlik Müfredatı (Rehberlik Sınıf Programı) Bireysel Planlama Müdahale Hizmetleri Sistem Desteği Zaman III. Kaynaklar İnsan Kaynakları Ekonomik Kaynaklar Politik Kaynaklar Okul Rehberlik Programlarının Hazırlanması İhtiyaçların Değerlendirilmesi Ortamın Değerlendirilmesi Hedef Kitlenin Değerlendirilmesi Amaç ve Hedeflerin Tanımlanması Amaçlara Ulaşmayı Sağlayacak Yöntemlerin Belirlenmesi Karar Verme Uygulanabilir ve Değerlendirilebilir Bir Program Oluşturma Okullarda KGRP Uygulamasında İdarecilerin, Okul Psikolojik Danışmanlarının ve Öğretmenlerin Rolleri Okul Müdürü Okul Psikolojik Danışmanları Sınıf Rehber Öğretmeni Okul Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programlarının Değerlendirilmesi Programı Uygulayan Personelin Değerlendirilmesi Programın Değerlendirilmesi Program Çıktılarının Değerlendirilmesi Önerilen Etkinlikler EK 3.1: Ülkemizde Uygulanan Kapsamlı Gelişimsel Rehberlik ve Psikolojik Danışma Programlarında Yer Alan Kariyer Kazanım Örnekleri EK 3.2: KGRP içinde Uygulanabilecek Etkinlik Örneği xii

3 EK 3.3: Kariyer Eğitimi Öğrenci İhtiyaç Analizi Form Örneği (9-12 sınıflar için) EK 3.4: İlköğretim Ders Programlarında Yer Alan Kariyer Kazanımlarından Örnekler EK 3.5: Uygulayıcılar İçin Hazırlık Formu EK 3.6: Örnek Bir Ders Planı EK 3.7: Etkinlik Değerlendirme Formu EK 3.8: Etkinlik Değerlendirme Öğrenci Formu KİŞİSEL REHBERLİK BÖLÜM 4 Gelişimsel Yaklaşıma Göre Kişisel Rehberlik Tanımı Kişisel Rehberlik Hizmetlerinin Kapsamı ve Niteliği Hümanistik (İnsancıl) Eğitimin İlkeleri Öğretmenlere Ait Olumlu ve Olumsuz Etkili Özellikleri A. Okulöncesi Eğitim Dönemi Okulöncesi Eğitimde Öğretmenin Benimseyeceği Temel İlkeler Kişisel Rehberlik Açısından Okulöncesi Eğitimde Öğretmenin Sorumlulukları Okulöncesi Eğitim Öğretmenine Son Söz B. İlköğretim I. Dönem İlköğretim I. Dönemde Kişisel-Sosyal Gelişim Alanında Öğretmenin Sorumlulukları Sınıf Öğretmenine Son Söz C. İlköğretim II. Dönem İlköğretim II. Dönemde Kişisel-Sosyal Gelişim Alanında Öğrencilere Kazandırılacak Yeterlikler ve Hedefler İlköğretim II. Dönemde Kişisel Rehberlik Alanında Öğretmenin Sorumlulukları Öğretmenler Ergenlerle Neler Yapmalı? Neler Yapmamalı? D. Ortaöğretim Dönemi Ortaöğretim Döneminde Kişisel-Sosyal Gelişim Alanında Öğrencilere Kazandırılacak Yeterlikler ve Hedefler Ortaöğretim Döneminde Kişisel-Sosyal Gelişim Alanında Öğretmenin Sorumlulukları Kişisel Rehberlik Etkinlikleri Sosyal Beceri Kazandırmada İzlenecek Aşamalar Öğretmenler Gence Nasıl Davranmalı? Önerilen Etkinlikler EK 4.1: Örnek Olay: Çocuk Okulda Başarısızlığı Değil Başarıyı Yaşamalıdır EK 4.2: Duygu Zarı EK 4.3: Soru Sorabilme EK 4.4: Örnek Olay: Bireysel Ayrılıklar Dikkate Alınmalıdır EK 4.5: Düşünce ve Duygu EK 4.6: Örnek Olay: Siz Hangi Elinizi Kullanmayı Tercih Edersiniz EK 4.7: Özür Dileme Etkinliği EK 4.8: Örnek Olay: Okulculuk Oyunu EK 4.9: Önyargılı Olmak EK 4.10: Tanışma Etkinliği EK 4.11: Güven Etkinliği Oluşturma EK 4.12: İstendik ve İstenmedik Davranışlar EĞİTSEL REHBERLİK BÖLÜM 5 Eğitsel Rehberliğin Tanımı Eğitsel Rehberliğin Amacı Eğitsel Rehberlik Hizmetlerinin Kapsamı ve Niteliği A. Okulöncesi Eğitim Kurumlarında Eğitsel Rehberlik Hizmetleri B. İlköğretim I. Dönemde Eğitsel Rehberlik Hizmetleri Kazandırılacak Yeterlikler ve Hedef Davranışlar Uygulamalar Oryantasyon (Duruma Alıştırma) Programı xiii

4 Oryantasyon (Duruma Alıştırma) Programı Okul ve Sınıf Kurallarını Öğretme ve Uygulama Kural Saptama Sınıf Toplantıları Yönergeleri İzleme Etkin Çalışma Yöntemleri Çalışma Yöntemlerinin Başarıya Etkisi Zamanı Planlama Çalışma Ortamını Düzenleme Çalışma Sürelerinin ve Aralıklarının Planlanması Not Tutma (Not Alma) Aktif Dinleme Hızlı ve Etkili Okuma Özet Çıkarma Hafızayı (Belleği) Güçlendirme Güdülenme Uygulama: Değişim İçin Beş Adım C. İlköğretim II. Dönemde Eğitsel Rehberlik Hizmetleri Kazandırılacak Yeterlikler ve Hedef Davranışlar Uygulamalar Üst Eğitim Kurumlarını Tanıtma Eğitim Kurumları Hakkında Bilgi Edinme Yolları Eğitsel Plan Yapma ve Yürütme D. Ortaöğretim Döneminde Eğitsel Rehberlik Hizmetleri Kazandırılacak Yeterlikler ve Hedef Davranışlar Uygulamalar Sınıf İçi Davranışların Değerlendirilmesi Davranışlar Çalışma Becerilerinin Gözden Geçirilmesi Mezuniyet Sonrası İş ve Eğitim Seçeneklerinin Değerlendirilmesi Sınava Hazırlık Sınav Kaygısını Azaltma Önerilen Etkinlikler EK 5.1: Örnek Olay: Okuma Alışkanlığı Erken Yaşlarda Kazanılır EK 5.2: Oryantasyon Programı EK 5.3: Davranış Çiçeği EK 5.4: Testleri Yönergelerine Uygun Cevaplandırma EK 5.5: Yönergeleri İzleyebiliyor musunuz? EK 5.6: Çalışma Davranışlarını Değerlendirme Ölçeği EK 5.7: Hedef Belirleme ve Plan Yapma EK 5.8: Sınıf İçi Davranışları Kontrol Listesi EK 5.9: Çalışma Becerileri Kontrol Listesi EK 5.10: Testleri Yaşamak EK 5.11: İçsel Gülümseme MESLEKİ REHBERLİK BÖLÜM 6 Mesleki Rehberlik Tanımı Mesleki Rehberlik: İlgili Kavramlar Mesleki Gelişim Kuramları Özellik Faktör Kuramı Özellik Faktör Kuramında Mesleki Danışma Süreci Ginzberg ve Arkadaşlarının Gelişim Kuramı Super'in Benlik Kuramı (Kavramsal Model) Holland'ın Kişilik Kuramı Roe'nun İhtiyaç Kuramı xiv

5 Diğer Görüşler Mesleki Gelişim Görevleri ve Mesleki Rehberlik Hizmetleri Temel Eğitim Döneminde Mesleki Rehberlik Mesleki Rehberlik Açısından Temel Eğitim Döneminin Önemi Mesleki Gelişim Görevleri ve Başarılmasında Temel İlkeler İlköğretim I. Dönemde Öğrencilere Kazandırılacak Yeterlikler ve Hedefler Temel İlkeler Anasınıfı ve Temel Eğitimin I. Döneminde Yapılabilecek Mesleki Rehberlik Etkinlikleri İlköğretim II. Dönemde Mesleki Rehberlik Mesleki Gelişim Görevleri ve Öğretmenin Sorumlulukları Bir Mesleki Gelişim Görevi Olarak Karar Verme ve Problem Çözme İlköğretim II. Dönemde Yapılabilecek Mesleki Rehberlik Etkinlikleri Temel Eğitim Sonunda "Yöneltme" (Yönlendirme) Hizmeti Ortaöğretim Döneminde Mesleki Rehberlik Mesleki Olgunluk Ortaöğretim Döneminde Mesleki Rehberliğin Amaçları Ortaöğretim Döneminde Yapılabilecek Mesleki Rehberlik Etkinlikleri Mesleki Rehberlikte Öğrencileri Tanıma Öğrencinin Yetenek ve İlgilerini Değerlendirme Ölçütleri Başarıyı/Yeteneği Değerlendirmede Göz Önüne Alınabilecek Ölçütler Bir Derse Karşı İlgiyi Değerlendirmede Göz Önüne Alınabilecek Ölçütler Meslekleri İnceleme Bir Meslek ile İlgili Bilinmesi Gereken Bilgiler Mesleki Bilgilerin Paylaşılması Mesleki Rehberlik Hizmetlerinde Bilgisayarlardan Yararlanma Önerilen Etkinlikler EK 6.1: İlgi Envanteri EK 6.2: Meslekler EK 6.3: Annemin Mesleği-Babamın Mesleği EK 6.4: Zaman Makinası EK 6.5: Mutlu Doktor-Mutsuz Doktor EK 6.6: Karar Verme EK 6.7: Bir Kitap Olarak Hayatım EK 6.8: Mesleğin Gerektirdiği Niteliklere Sahip miyim? EK 6.9: İş ve İşçi Bulma Kurumu-Meslek Danışma Merkezinde Meslek Dosyalarında Kullanılan Meslek İnceleme Formatı EK 6.10: Bir Meslek Elemanı ile Görüşme BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ BÖLÜM 7 Bireyi Tanıma Bireyi Tanımanın Amacı Öğretmenin Öğrencilerini Tanımasının Gerekliliği Bireyi Hangi Yönlerden Tanımak Gerekir? Bireyi Tanımada Dikkat Edilmesi Gerekli İlkeler Bireyi Tanımak Üzere Geliştirilen Teknik ve Araçlarda Temel Yaklaşımlar Bireyi Tanıma Teknikleri Testler Tanımı ve Kullanım Amaçları Testlerin Sınıflandırılması Testlerin Kullanılmasında Dikkate Alınacak Bazı Kurallar Test Dışı Teknikler I. Gözleme Dayalı Teknikler Gözlem Listeleri (Check-Lists) Özellik Kayıt Çizelgeleri Anekdot (Olay) Kayıtları Derecelendirme Ölçekleri (Rating Scales) II. Kendini Anlatma Teknikleri Otobiyografi Arzu Listesi Zaman Cetveli xv

6 Problem Tarama Listesi Soru Listesi/Anket III. Başkalarının Kanılarına Dayalı Teknikler Sosyometri Kimdir Bu Tekniği Sosyal Uzaklık Ölçeği IV. Tekniği Etkileşime Dayalı Teknikler Görüşme Tekniği Veli Görüşmesi Veli Toplantıları Ev Ziyaretleri Drama ve Oyun Etkinlikleri Toplu Dosya/Gelişim Dosyası Önerilen Etkinlikler EK 7.1: 3-6 Yaş Motor Gelişim Gözlem Listesi EK 7.2: 3-6 Yaş Motor Gelişim Gözlem Listesi EK 7.3: Otobiyografi EK 7.4: (Arzu Listesi ve Yarım Bırakılmış Cümle Tamamlama) Olsaydım REHBERLİK HİZMETLERİNİN ÖRGÜTLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ BÖLÜM 8 Rehberlik Hizmetlerinin Örgütlenmesi Okul Rehberlik Programının Organize Edilmesi Rehberlik Programının Organizesinde Temel Hazırlık Faaliyetleri Yıllık Rehberlik Faaliyetlerinin Programlanması Yıllık Programın Nitelikleri Kaynaştırma Eğitimi ve Rehberlik Okul Rehberlik Çalışmalarının Değerlendirilmesi Değerlendirme Süreci Değerlendirmede Karşılaşılan Güçlükler Değerlendirme İlkeleri Değerlendirme Yöntemleri Önerilen Etkinlikler Son Söz Kaynaklar Değerlendirme Soruları xvi

7 ŞEMA VE TABLO LİSTESİ ŞEMALAR VE ŞEKİLLER LİSTESİ Şema 1.1. Çağdaş Örgün Eğitim Kurumu Olarak Okulda Yer Alan Üç Temel Hizmet Grubu...4 Şema 1.2. Çağdaş Örgün Eğitim Kurumunda Yer Alan Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Kapsamı...6 Şema 1.3. Rehberlikte Hizmet Alanları Şema 1.4. Rehberlik Hizmetlerinde Çok Yönlü İlişkiler Sistemi Şema: 2.1. Okuldaki Hizmet Akışı: Görevler ve Amaçlar Şema 2.2. Maslow un İhtiyaçlar Piramidi Şema 2.3. Gelişim Görevlerini Etkileyen Faktörler Şema 3.1. Eğitim Sürecinde Öğrencinin Temel İhtiyaçları ve Rehberlik Alanları İlişkisi Şema 3.2. Kapsamlı Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programlarının Unsurları Şema 3.3. Yeterlik Alanlarının Birbirleri ile İlişkisi Şema 3.4. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programlarını Geliştirmede İzlenecek Adımlar Şema 5.1. Zihinsel Çalışmada Saatlere Göre Verim Grafiği Şema 6.1. Eğitim Sistemi ve Mesleki Gelişim Süreci Şekil 6.1. Altı ayrı ilgi alanı Şekil 6.2. Holland Tiplerinin İlişki Biçimi TABLOLAR LİSTESİ Tablo 2.1. Okul Psikolojik Danışmanlarından Beklenen Uygun Olan ve Olmayan Görevler Tablo 2.2. Gelişim Dönemleri ve Yaşları...36 Tablo 2.3. Geleneksel Gelişim Kuramcılarına Göre Gelişim Alanları ve Dönemler...37 Tablo 3.1. Kapsamlı Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programının Bileşenleri...72 Tablo 3.2. Bireysel Planlamada Hedeflenen Alanlar ve Yeterlilikler...74 Tablo 4.1. Olumsuz Etkili Özellikler Tablo 4.2. Olumlu Etkili Özellikler Tablo 5.1. Yaygın Not Alma Sorunları ve Çözüm Önerileri Tablo 5.2. Kötü dinleme Alışkanlıkları ve Bunlardan Kurtulma Yolları Tablo 6.1. İş/Meslek Yapısı ve Meslek Sahibi Olma Anlayışındaki Değişimler Tablo 6.2. Holland ın Kişilik Tipleri xvii