Bedia Albay 7-20 Yaş Arası Bireylerin Fiziksel, Bilişsel, Kişisel ve Ahlaki Gelişimleri

Transkript

1 Bedia Albay 7-20 Yaş Arası Bireylerin Fiziksel, Bilişsel, Kişisel ve Ahlaki Gelişimleri

2 7-20 Yaş Arası Bireylerde Fiziksel Gelişim: Fiziksel gelişim, yumurtanın döllenmesi ile başlar, ergenlik çağına kadar boy ve kilo artışı olarak devam eder. Ergenlik çağından sonra ise bu gelişimin seyri değişir ve boy ve bir durağanlık yaşanmaya başlanır. Ancak insandaki fiziksel değişim yaşam boyu devam eder. (7-9 yaş arası) 7-9 yaşlarında çocuklar çok hareketlidir. Küçük kasların gelişimi hızlanmıştır. Sinir, kas, eklem, koordinasyonu ve kas-organ gelişimi arasında uyum sağlamaya başlanmıştır. Erkekler kızlara göre daha hareketlidir. Çoğu zaman yorulduklarının farkına varmayabilirler. Dinlenme tarzları yetişkinlerden çok farklıdır. Enerjileri çok fazladır. Enerjileri olumlu ve amaca yönelik kullanılmazsa rahatsız edici düzeyde hareketli olma, kalem ısırma yada tırnak yeme görülebilir. Kilosu ve boyuyla ilgilenir. (10-11 yaş arası) yaşlarında ön ergenlik belirtileri görülmeye başlar. Kızların hızla büyümeye başladığı gözlemlenir. Boy atma olayı hızlanır. Erkek çocukları kızlara göre daha ufak görünümlüdürler. İştah ve yeme artar. Her iki cinste de eklemler hala yumuşak olduğu için kambur oturma, düzgün yürümeme gibi durumlar görülebilir. (11-13 ve yaş arası) Ergenlik dönemi genellikle kızlarda 11-13, erkeklerde yaşları arasında yaşandığı söylenebilir. Bu dönemlerde boy uzaması, kilo artışı gözlenir. Kilo artışı kızlarda büyük ölçüde yağ depolanmasından kaynaklanırken erkeklerde ise kas ve kemik kütlesinin artmasından kaynaklanır. Erkeklerde cinsel olgunlaşmaya bağlı bir takım değişiklikler görülür. Bunlar : Testislerin büyümesi, penisin büyümesi, kıllanması ve büyüme atılımıdır. Bu değişikliklerin yanı sıra boynun ön yüzündeki adem elması denilen çıkıntı da erkek çocuklarda bu dönemde görülen başka bir gelişmedir. Ses kalınlaşır; vücudun çeşitli bölümleri, boyun, göğüsler, kalçalar, bacaklar, kollar kıllanmaya başlar. En son kıllanma yüzde olur, bıyık ve sakallar çıkar.

3 Kızlarda da cinsel olgunlaşmaya bağlı bir takım değişiklikler görülür. Bunlar : meme gelişimi, kıllanma, büyüme atılımının başlaması ve adet kanamasıdır. Bu değişimlerin dışında her iki cinste de ergenlik süresince hormonlar aktif hale gelince sebum, saçların ve cildin normalden daha yağlı bir görünüm almasına neden olur. Aşırı yağlanmayla cilt delikleri tıkanır, bu nedenle derinin çeşitli yerlerinde siyah noktalar ve iltihaplanması sonucu da bir deri hastalığı olan sivilceler oluşur. (18-20 yaş arası) Fiziksel gelişim 18 yaşına kadar hızlı bir şekilde devam eder. 20 yaşında da gelişim yavaşlamaya başlar. Bilişsel (Zihinsel)Gelişim: Bilişsel gelişim bireylerdeki düşünme, akıl yürütme, bellek ve kavrama sistemlerinde meydana gelen değişmelerdir. Bilişsel gelişim, dünyayı anlamayı ve öğrenmeyi sağlayan zihinsel faaliyetlerdeki gelişimdir. (7-11 yaş arası) Bilişsel düşünmenin büyük bir bölümü bu dönemde başlar yaş arası dönem somut işlemler dönemi olarak adlandırılır.bu dönem maddenin korunması, ağırlıkların korunması ilkeleri gerçekleşir. Yani geniş kapta bulunan bir suyu, uzun cam bir şişeye doldurduğumuzda miktarının değişmediğini söylemektir. Çocuklar bu dönemde genişlikle yükseklik boyutları arasındaki karşılıklı değişikliklerin göze alınması gerektiğini bilir. Çocuk artık nicel olan, gerçek olan ve algılayabildiği şeylerle düşünür ve eyleme geçer. Ben merkezci düşüncenin yerini artık işlevsel düşünce almıştır.. Yani çocuk kendi dışındaki şeylere de gittikçe genişleyen bir açı ile bakmaya ve bir başkasının görüş açısından görmeye başlar. Sınırlı da olsa mantıklı düşünme başlar. Belirli özelliklerine göre artık gruplandırma yapabilir. İki özellik arasında nedensellik bağı kurar ve sonuca varır (Örneğin, bütün atlar memelidir, bütün memeliler sıcak kanlıdır. O halde bütün atlar sıcak kanlıdır gibi). Bu dönemdeki çocuklar artık kuralların nedenselliğini kavrayabilirler ve uyarlar. Değer yargılarını anlar ve kendi değer yargılarını geliştirmeye başlar. (11-18 Ergenliğin sonu)

4 Bu dönemde genç, soyut düşünme, nedenselliği görme, kavramları tanımlayabilme yeteneklerine kavuşur ve geliştirir. Düşünce soyut, sistematik, mantıklı ve sembolik bir anlamda belirgin gelişmeler gösterir. Dönemin diğer iki özelliği düşüncede kombinasyonların ve yer değiştirmelerin yapılabilmesidir. Ayrıca bu dönemdeki genç bir olayı açıklarken olasılıkları ve olası ilişkileri eldeki verilere göre kurabilir. Dil kullanımı çok gelişmiş olup mantık kurallarını içerir ve dilbilgisi düzgünleşmiştir. Soyut düşüncenin gelişmesinin diğer delilleri gencin bu dönemde felsefe, din, politika ve etikle ilgilenmesidir. Ergen egosantrrizim(ben merkezcilik) duygusu ağır basar yani kendi düşüncelerinin ve söylediklerinin en doğru olduğunu düşünür. Üreme sistemlerinin gelişimi ile beynin cinsel fonksiyonlarla ilgili salgılar üretmesi sonucu zihinsel gelişimde kısa dönemli farklılıklar görülür. Ahlaki Gelişim: Ahlak gelişimi bireyin topluma uyumunu sağlamak için değerler sistemi oluşturma sürecidir. Ahlak gelişimi üzerinde kuram geliştiren bilim adamları; Piaget, Kohlberg, Gilligan, ve Dewey dir. Piaget ve Kohlberg kuramlarını yaş gruplaması yaparak oluşturmuşlardır. Piaget in Ahlak Gelişimi Kuramı: Piaget e göre ahlak gelişimi başlıca iki evrede gerçekleşir. (6-12 Yaş Arası Dışsal Kurallara Bağlılık Dönemi) : Bu dönemdeki çocuklarda şu özellikler görülür : - Ahlaki yargılarda dışa bağımlıdır - Çocuk kuralların değişmezliğine inanır. - Kurallara uymayanın cezalandırılması gerektiğini düşünür. - Otoriteye kayıtsız uyma söz konusudur. - Davranışın gerisindeki neden dikkate alınmaz. Sonuca bakılır. - Davranışların temelinde ödüle ulaşmak veya cezadan kaçmak yatar. (12 Yaş ve Üstü Özerklik Dönemi) : Bu dönemde şu özellikler görülür : - Çocukların ahlaki değerleri görelilik kazanır.

5 - Çocuğun diğer çocuklarla giderek artan ilişkileri ve kuralların değişebilirliği düşüncesi gelişir. - Kurallar insanlar tarafından konulur ve gerektiğinde değişebilir. - Davranışların nedenlerine ya da niyete bakılır. - Davranışın iyi ya da kötü olması altında yatan niyete bağlıdır. Kohlberg in Ahlak Gelişim Kuramı: Kohleberg ahlak gelişimini üç bölümde incelemiş ve her bölümü de kendi içinde iki bölüme ayırmıştır. (4-9 Yaş Arası Geleneksel Öncesi Düzey) : Bu yaş grubu çocukların temel özellikleri : - Dışa bağımlı dönemdir. Birey kendi gereksinimlerini karşılamayı ister. - Olayları sonuçlarına göre değerlendirir. - Cezadan kaçınır. Ödül getiren davranış iyidir, ceza verilen davranış suçtur. - Eğitim ve sosyo-kültürel durumdan geri kalmış ülkelerdeki bireylerin çoğunluğu bu düzeydedir. - Benmerkezci düşünme biçimi bu dönemin temel özelliğidir. (10-15 Yaş Arası Geleneksel Düzey) : Bu yaş grubunun temel özellikleri : - Başka kişilerin, grupların görüşleri ve gereksinimleri dikkate alınır. - Geleneksel toplum değerleri benimsenir. - Davranışın toplum üzerine etkisi düşünülür. - Otoritenin kuralları ve yargıları içselleştirilir ancak sorgulanmaz. - Empatik düşünce gelişir. (15 Yaş Sonrası Geleneksel Sonrası Düzey) : - İnsan haklarının gözetlendiği ve evrensel değerlerin benimsendiği dönemdir. - Kişi toplumu aşmış, üst düzey bir kişiliğe sahip olmuştur. Bu düzeye toplumun az bir kesimi ulaşır. - Kişisel seçimler, bireyin belirlediği ilkeler temelinde, bireysel yargılara göre yapılır.

6 Kişisel Gelişim: Kişilik gelişimini açıklayan iki temel yaklaşım bulunmaktadır. 1- Psiko-Seksüel Gelişim (Freud) 2- Psiko- Sosyal Gelişim (Erikson) Freud ve Psiko-Seksüel Gelişim Kuramı Freud, kişiliğin gelişiminde cinselliği ve bilinçaltı süreçleri temele almıştır. (7-11 Yaş Arası Letans (gizil) Dönem) : Bu dönemde : - Gizlilik, örtüklük söz konusudur. - Çocuk cinsel konulardan hoşlanmaz ve kendisini oyuna verir. - Ergenlik öncesi durgunluk dönemidir. - Arkadaşları, öğretmenleri ve diğer iletişim biçimleri önemlidir. (11-18 Yaş Arası Genital Dönem) : Bu dönmede : - Cinsel gelişim hızlanır, üreme sistemleri gelişir. - Cinsel olgunluk gelişir. - Karşı cins ile arkadaşlık kurulur. Erikson ve Psiko-Sosyal (Kişilik) Gelişim Kuramı Erikson da kişilik gelişimini belirli dönemlere ayırarak inceler. (6-12 Yaş Arası Çalışma ve Başarılı Olmaya Karşı Aşağılık / Yetersizlik Duygusu) : Bu dönemde okula başlayan çocuk için artık oyun oynamak eski çekiciliğini yitirmiştir. Bunun yerini bir şeyler üretmek, yaptığı işlerde başarılı olmak isteği almaya başlamıştır. Yaptığı işler için beğeni toplamak, arkadaşları ve yetişkinler tarafından takdir edilmek, bu dönemdeki çocukların gereksinimleri arasındadır. Yaptığı işlerde başarılı oldukça kendine güveni artar; çocuğun kendine olan güveni arttıkça da çalışma ve başarılı olmaya güdülenmiş olur. Aksi halde aşağılık ve yetersizlik duygusunun tohumları kişilik yapısına ekilmiş olmaktadır.

7 (12-18 Yaş Arası Kimliğe Karşı Kimlik Kargaşası / Kimlik Bunalımı / Rol Karmaşası) : Ergenlik yıllarında yaşanan psikososyal karmaşa ise kimlik kazanmaya karşı kimlik bocalamasıdır. Erikson kimlik kazanmayı kimliğe yönelik olumlu bir tutum geliştirme olarak tanımlamakta ve psikososyal olarak, kişinin kendini iyi hissetmesi ile açıklamaktadır. Başka bir anlatımla, kimliğini bulmuş kişinin kendisine, kendi bedenine ilişkin bir güven duygusu vardır ve buna bağlı olarak birey kendisini iyi hisseder. Ergenlik döneminde, kimlik arayışı başlamasına karşın, dönemin sonunda mutlaka kimlik duygusunun kazanılmış olması da gerekmez. Bazı durumlarda kimliğin kazanılması sonraki gelişim dönemlerine ertelenmiş olabilir. Kimlik bocalamasına yol açan etkenler dört ana grupta toplanabilir. - Düşünce sistemindeki değişiklikler yani soyut düşünmenin gelişmesi - Cinsel rollerdeki değişimler - Meslek seçimine yönelme - Sosyal rollerdeki değişimler

8 KAYNAKÇA: _İhtiyaç Yayıncılık KPSS Eğitim Bilimleri Kitabı _Yargı Yayınevi KPSS Eğitim Bilimleri Kitabı _http:// C _http://medline.superonline.com/detail.php?sayfa=4&altsayfa=9&ya zi=1848 _http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/159/gyuksel.htm _http:// alarimiz/veli/8_11_yas.htm