ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK

Transkript

1 ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK

2 İçerik Patlayıcı Ortamlar ATEX Nedir? İlgili Mevzuat Temel Kavramlar Patlamadan Korunma Dokümanı 2

3 3

4 ATEX Nedir? ATEX Atmosphères explosibles ATEX kısaltması iki Avrupa Birliği Direktifini içermektedir: 94/9 EC ve 1999/92 EC. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Patlayıcı Ortamlar? 4

5 İlgili Mevzuat 94/9 EC Equipment and protective systems intended for use in potentially explosive atmospheres (ATEX) 1999/92 EC minimum requirements for improving the safety and health protection of workers potentially at risk from explosive atmospheres (ATEX) 5

6 İlgili Ulusal Mevzuat 1999/92 EC minimum requirements for improving the safety and health protection of workers potentially at risk from explosive atmospheres (ATEX) Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik 6

7 Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik 7

8 Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik 8

9 3 Bölüm Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik 14 Madde 4 Ek 30 Nisan 2013 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

10 Patlayıcı Ortamlar 10

11 Potansiyel Patlayıcı Ortamlar LPG Üretim, Dolum ve Dağıtım Tesisleri Doğalgaz Santralleri Petrol Rafinerileri Un Değirmenleri Trafo Merkezleri ve İmalathaneleri Akaryakıt İstasyonları Boya Fabrikaları Fırın ve elektrostatik boya yapılan işyerleri Deri imalathaneleri Yağ üretimi Kimyasal sanayi Biyogaz üretimi İlaç Sanayi Metal sanayi 11

12 KAPSAM 6331 sayılı Kanun kapsamında patlayıcı ortam oluşma ihtimali olan tüm işyerlerinde uygulanmaktadır. 12

13 İstisnalar Hastalara tıbbi tedavi uygulamak için ayrılan yerler ve tıbbi tedavi uygulanması, 1/4/2011 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik (2009/142/AT) kapsamında yer alan cihazların kullanılması, Patlayıcı maddelerin ve kimyasal olarak kararsız halde bulunan maddelerin üretilmesi, işlemlerden geçmesi, kullanımı, depolanması ve nakledilmesi, 13

14 İstisnalar Patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerde kullanılan her türlü taşıma aracı hariç, uluslararası antlaşmaların ilgili hükümlerinin uygulandığı kara, hava ve su yolu taşıma araçlarının kullanılması, Sondaj yöntemiyle maden çıkarma işleri ile yeraltı ve yerüstü maden çıkarma işleri, 14

15 Patlayıcı Ortam Patlayıcı ortam Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışım 15

16 İşverenin Yükümlülükleri İşverenin temel yükümlülüğü olarak Patlamaların önlenmesi ve bunlardan korunmayı sağlamak amacıyla, yapılan işlemlerin doğasına uygun olan teknik ve organizasyona yönelik önlemleri almak 16

17 Patlamaların Önlenmesi ve Patlamadan Korunma Patlayıcı ortam oluşmasını önlemek Patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek Patlamanın çalışanlara zarar vermesini önlemek Patlamanın yayılmasını önlemek 17

18 Patlamaların Önlenmesi ve Patlamadan Korunma Yanıcı Maddelerin İkameleri ile Değiştirilmesi Kullanılan maddelerin konsantrasyonlarının azaltılması Etkisizleştirme 18

19 Patlama Riskinin Değerlendirilmesi Bu riskin özel olarak değerlendirilmesinde; Patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın kalıcılığı, Statik elektrik de dâhil tutuşturucu kaynakların bulunma, aktif ve etkili hale gelme ihtimalleri, İşyerinde bulunan tesis, kullanılan maddeler, prosesler ile bunların muhtemel karşılıklı etkileşimleri, Olabilecek patlama etkisinin büyüklüğü. Parlama veya patlama riski değerlendirilirken patlayıcı ortamların oluşabileceği yerlere açık olan veya açılabilen yerler de dikkate alınarak bir bütün olarak değerlendirilir. 19

20 Patlamadan Korunma Dokümanı Patlamadan korunma dokümanı İşyerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak amacıyla hazırlanan dokümandır. 20

21 Patlamadan Korunma Dokümanı Patlamadan korunma dokümanı tespit edilmiş patlama tehlikelerini ve risk değerlendirme sonuçlarına ve patlamadan korunma hedefine ulaşmak için alınması gereken önlemleri açıkça göstermelidir. 21

22 Patlamadan korunma dokümanı Patlama riskinin değerlendirilmesi İşyerinin ve/veya bölümlerinin sınıflandırılması Tutuşturucu kaynakların belirlenmesi Bölge sınıflandırılmasına uygun ekipman seçimi Çalışma yerleri, uyarı cihazları, iş ekipmanının tasarımı, işletilmesi, kontrolü ve bakımının güvenlik kurallarına uygun olarak sağlanması, Kullanılan kimyasalların güvenlik bilgi formları ( LEL-UEL) 22

23 Patlamadan korunma dokümanı Sorumluluklar ve gözetim alanları (işyerinin organizasyonel yapısı) Çalışma prosesleri ve koruyucu önlemlerin kapsamı ve amacı Potansiyel patlayıcı ortamın oluşma sıklığı Boşalma kaynakları ve dereceleri Kullanılan ekipmanların uygunluğu Çalışanlara bu kapsamda verilen özel eğitimler Asıl işveren alt işveren ilişkisinin bulunduğu işyerlerinde koordinasyon 23

24 Patlayıcı ortam sınıflandırılması Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın Bölge( Zone) Oluşma sıklığı Devam etme süresi 0 Sürekli Uzun süre ya da sık sık 1 Ara sıra Normal çalışma koşullarında 2 Çok düşük ihtimal Çok kısa süre 24

25 Patlayıcı ortam sınıflandırılması Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların patlayıcı ortam oluşturması Bölge( Zone) Oluşma sıklığı Devam etme süresi 20 Sürekli Uzun süre ya da sık sık 21 Ara sıra Normal çalışma koşullarında 22 Çok düşük ihtimal Çok kısa süre 25

26 Toz Patlamaları 26

27 Toz Patlamaları 2% 6% 10% 24% 10% 14% Tahıl tozu Ahşap tozu Sentetik malzeme Metal tozu Kömür tozu Kağıt tozu Diğer tozlar 34% 27

28 Tehlikeli bölge sınıflandırması Bu sınıflandırmalar varsayımsal olarak gerçekleştirilmemelidir. TS EN serisi standartları Ekipman seçimi Ekipmanın koruyuculuk düzeyi (q, o...) Tehlikeli bölgelerin yayılım sınırlarının belirlenmesi Hesaplamalar 28

29 Tehlikeli bölge sınıflandırılması 29

30 Tehlikeli bölge sınıflandırması Havalandırmanın patlayıcı ortamların oluşması üzerindeki etkisi 30

31 Tehlike bölge sınıflandırılması 31

32 Tutuşturucu kaynaklar Sıcak yüzeyler Statik elektrik Kıvılcım Sıcak gaz Açık ateş Sürtünme Elektrikli ekipmanlar Mekanik ekipmanlar 32

33 Tutuşturucu kaynaklar 14% Mekanik kıvılcım Statik elektrik 5% 6% 3% 30% Sürtünme Gizli içten içe yanan kaynaklar Açık ateş 7% 9% Sıcak yüzeyler Knediliğinden yanma 8% 9% 9% Kaynak çalışması Elektrikli ekipman 33

34 Sıcaklık sınıfları Sıcaklık sınıfı SICAKLIK SINIFLARI Maksimum Yüzey Sıcaklığı Sıcaklık sınıfı Maksimum Yüzey Sıcaklığı T1 450 T4 135 T2 300 T5 100 T3 200 T

35 Patlayıcı Ortamlarda Ekipman Kullanımı Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmeliğe (94/9/AT) uygun sertifikalandırılmış ekipmanların kullanımı gerekmektedir. 35

36 Organizasyonel önlemler Çalışanların eğitimi Yazılı talimatlar ve çalışma izni Patlamadan Korunma Önlemleri 36

37 Organizasyonel önlemler Çalışanların eğitimi İşveren, patlayıcı ortam oluşabilen yerlerde çalışanlara, patlamadan korunma konusunda yeterli ve uygun eğitimi sağlar. Yazılı talimatlar Tehlikeli yerlerdeki çalışma, işveren tarafından düzenlenen yazılı talimatlara uygun yapılır. 37

38 Çalışma İzni Organizasyonel önlemler Gerek tehlikeli işlerin yapılmasında, gerekse başka çalışmaları etkileyerek tehlikeye neden olabilecek diğer işlerin yapılmasında, çalışma izin sistemi uygulanır. Çalışma izni, bu konuda yetkili ve sorumlu olan bir kişi tarafından işe başlamadan önce yazılı olarak verilir. 38

39 Organizasyonel önlemler Gerekli durumlarda, patlama şartları oluşmadan önce, çalışanların sesli ve/veya görsel işaretlerle uyarılması ve ortamdan uzaklaşması sağlanır. Patlamadan Korunma Dokümanında belirtildiği takdirde; bir tehlike durumunda çalışanların tehlikeli bölgeden anında ve güvenli bir şekilde uzaklaşabilmeleri için tahliye sistemi kurulur ve her an işler durumda bulunması sağlanır. 39

40 Patlama Etkilerinin Azaltılması Patlamaya ve patlama basıncına dayanıklı tasarım Patlamanın boşalması- patlama rahatlaması Patlamanın bastırılması Alev ve patlamanın yayılmasının engellenmesi 40

41 Patlayıcı Ortamlarda Risk değerlendirmesinin gerçekleştirilmesi Acil durum planlaması Tahliye prosedürleri Acil durum eğitimleri 41

42 Patlayıcı Ortamlarda Kazalara Neden Olan Ekisklikler Tehlikeli bölgede çalışma izin sisteminin olmaması Patlayıcı ortama uygun makine ve ekipman kullanılmaması Tehlikeli bölgelerde uygun havalandırmanın sağlanmaması Patlama risk değerlendirmesinin yapılmaması Gaz sızdırmazlık testlerinin gerçekleştirilmemesi Statik yük boşalması Yangınla mücadele sistemlerinin yetersizliği Bakım onarım işlemlerinin uygun yapılmaması Patlamadan korunma dokümanının hazırlanmaması Kimyasalların yanlış depolanması ve kullanımı 42

43 Hande Seray TUNCAY İSG Uzman Yardımcısı İSTANBUL, 2014