TAEK RADYASYONDAN KORUNMA MEVZUATININ UYGULAMALARINDA YAŞANAN GÜÇLÜKLER VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ. A.Gönül BUYAN 11.Ekim.2014 Antalya

Transkript

1 TAEK RADYASYONDAN KORUNMA MEVZUATININ UYGULAMALARINDA YAŞANAN GÜÇLÜKLER VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ A.Gönül BUYAN 11.Ekim.2014 Antalya

2 Radyasyon Bir enerji formudur. Parçacık veya dalgalar ile enerji transferidir. İyonlaştırıcı radyasyon Atomdan elektron koparabilecek enerjiye sahip olan radyasyondur

3 Elektromagnetik Radyasyon Gama ışını bölgesi X ışını bölgesi

4 Radyasyon

5 NCRP Report 160 ABD de İyonlaştırıcıRadyasyon Nedeniyle Toplum Işınlanmaları

6 Yapay Radyasyon

7 TAEK Türkiye de Radyasyon Kaynakları (2013) Raporu

8

9 Temel Bilimsel Çalışmalar Bilimsel değerlendirmeler (UNSCEAR, BEIR etc.) ICRP Tavsiyeleri Standartlar (ILO, WHO, FAO, PAHO, CEC, NEA) Uluslar arası Temel Güvenlik Standartları (IAEA) Endüstri Standartları (ISO, IEC) Ulusal mevzuat

10 ULUSAL YAPILANMA İşveren Standartların Uygulanması Düzenleme Kuruluşu Lisans Sahibi Çalışan Güvenli çalışma Standartların Belirlenmesi, Denetim, Yaptırım

11 Sorumluluklar 1.Derecede Lisans Sahibi/ İşveren Diğer Tedarikçi Firma Çalışanlar Radyasyon Korunma Sorumlusu Hekimler Sağlık Servisleri Yetkin Uzmanlar (RKU/ MFU vb) Etik Komite Diğer kişi/ gruplar

12

13

14

15

16

17 Kuvvetli ve Zayıf Taraflar Kuvvetli taraflar RGY IAEA BSS ve AB 96/29 uyumlu (Yeni BSS ve Direktif uyumu henüz yapılmamış) Toplam 10 Yönetmelik IAEA ve AB kriterlerine uyumlu Radyoaktif maddelerin ithalatından yurt dışı edilmesine kadar temel aşamalar dikkate alınarak lisans/izin prosedurleri oluşturulmuş

18 Zayıf Taraflar Nitelikli eleman teminindeki güçlük Radyasyondan korunma konusunda eğitim ve öğrenim yetersizliği İç mevzuat karmaşası Kurumlar arası mevzuat karmaşası Mevzuatın uygulanmasındaki aksaklıklar Yaptırım gücünün olmaması TAEK in görev ve yetkileri konusunda farkındalık yaratılamaması Toplumun Güvenlik Kültürü Düzeyi

19 Bilmek İstediklerimiz TAEK mevzuatı ile İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatının Uygulamadaki Harmonizasyonu? - Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer alan İşlerde Çalışanların Mesleki Eğitimlerine dair Yönetmelik Madde 5 Çeşitli İşler ( Radyoloji İşleri ile radyum ve radyoaktif maddelerle ve radyasyon yayan her türlü cihazla çalışanın zorunlu mesleki eğitimi??) - Gebe ve Emziren Yönetmeliği - Gebe ve emziren iyonize radyasyon kaynaklarının bulunduğu ve radyasyonla kirlenmiş olan yerlerde ve işlerde çalıştırılamaz.

20 Bilmek İstediklerimiz - Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri hk. Yönetmelik Madde 2 (2) Sağlık ve güvenlik önlemleri özel mevzuatla düzenlenen radyoaktif maddelerle çalışmalarda sözü edilen özel mevzuatta belirtilen önlemlerle birlikte bu Yönetmeliğin uygulama kabiliyeti olan hükümleri de uygulanır. UYGULAMALARDA MEVZUAT HARMONİZASYONU NE KADAR SAĞLANABİLİYOR?? UYGULANAMIYORSA NEDENLERİ?? YAPILMASI GEREKENLER??

21 Bilmek İstediklerimiz Radyasyon Kaynakları ile Çalışmayan Ancak İş ortamı nedeniyle radyasyona maruz kalanlar için ne yapılmakta??? Kapalı İşyerleri/ Maden Ocakları için radon düzeyi TAEK 1000 Bq/m3 (Bkz.RGY Madde 38) IAEA 1000 Bq/m 3 AB 300 Bq/m 3 Uçuş Personeli

22 TAEK Politikası GEREK ŞART İyonlaştırıcı radyasyon kaynağı içeren faaliyetlerin yetkilendirilmesi YETER ŞART Uygulayıcının mevzuatı ve temel kuralları bilmesi ve uygulaması (personel, ekipman altyapısı, kalite yönetim sisteminin oluşturması, görev ve sorumlulukların belirlenmesi, eğitimlerin sağlaması, güvenlik değerlendirmesi, gerekli önlemlerin alması)

23 Radyasyondan korunma çalışanların, halkın ve çevrenin radyasyonun zararlı etkilerinden korunmasıdır. Radyasyondan korunma ve güvenliğin sağlanması ancak konu ilgili bir sistemin kurulması ve sürekliliğin sağlanmasıyla mümkündür. Bu sistem; radyoaktivite/doz ile ilgili nicelikler ve birimlerin bilinmesini, gerekli ölçümlerin yapılabilmesini, ölçüm sonuçlarının değerlendirilebilmesini gerektirir.

24 Radyasyon Korunma Programı Radyasyon Korunma Programı RKP Nedir??? Neleri Kapsamalıdır??? Bkz. TAEK- RGK Usul ve Esaslar RKP Hazırlama Klavuzları

25 RKP Kapsamı Sorumluluklar Çalışma Durumu ( Özel haklar, Hamile Çalışanlar, Alternatif Görevler, Gençler için Koşullar) Alanların sınıflandırılması (Denetimli Alanlar-Gözetimli Alanlar) Yerel kurallar ve iç denetim İşyerlerinin ölçümlenmesi Kişisel Koruyucu ekipmanlar İşveren ilişkileri Kişisel ölçümler ve ışınlanmanın değerlendirilmesi Sağlık Gözetimi Kayıtlar Özel Durumlar Potansiyel ışınlanmalar, Kaynakların Güvenliği Tehlike Durumu Planları

26 İşyeri ölçümlenmesinde; Her radyasyon kaynağı için ölçüm yöntemleri, ölçüm alınacak yerler, ölçüm sıklığı, referans seviyeler aşılması halinde yapılacak işler belirlenir.

27

28 RKP Programının oluşturulması uzmanlık gerektirir. RADYASYONDAN KORUNMA UZMANI

29 TAEK mevzuatında Radyasyondan Korunma Danışmanı

30 TAEK mevzuatında Radyasyondan Korunma Sorumlusu

31

32 Radyasyondan Korunma Sorumlusu: Radyasyondan korunmada temel güvenlik standartlarını yapılan işin niteliklerine göre uygulayacak, bu alandaki eğitim ve deneyimi lisanslama aşamasında TAEK tarafından değerlendirilerek uygun görülen kişiyi, Radyasyondan Korunma Uzmanı: Üniversitelerin fizik, fizik mühendisliği ve nükleer enerji mühendisliği alanlarından mezun olup; a) Radyasyondan korunma ve güvenlik alanında uluslararası yetkin kuruluşlarca belirlenen kriterlere uygun tezli lisansüstü eğitime ve en az 2 yıllık deneyime sahip olan kişileri, b) Medikal Fizik veya radyasyon içeren sanayi kollarında tezli lisansüstü eğitim programları kapsamında teorik ve uygulamalı radyasyondan korunma ve güvenlik derslerini uluslararası kriterlere uygun olarak alan en az 2 yıllık deneyime sahip olan kişileri, c) Radyasyondan korunma ve güvenlik konusunda ulusal ve uluslararası düzeyde tanınırlığa sahip, lisansüstü eğitime eşdeğer sertifikalı eğitim programlarına katılarak belge alan ve radyasyon içeren alanlarda fiilen en az 2 yıl deneyime sahip kişileri,

33 Geçici Madde Bu Tüzüğün yayımlanmasından önce; 1-Radyasyondan korunma ve güvenlikle ile ilgili konularda Kurumlar veya Üniversiteler tarafından düzenlenen eğitimlerde ders veren, bu alanda en az 10 yıl deneyime sahip kişiler, 2-Lisans eğitimi üzerine radyasyondan korunma ve güvenlikle ilgili konularda lisansüstü program kapsamında ders alarak başarılı olanlar en az 2 yıl deneyime sahip olmaları halinde,

34

35 TEMEL KARMAŞA Kurum iç mevzuatlardaki karmaşa ve boşluklar TAEK Radyasyon Güvenliği Tüzük ve Yönetmeliği farklı kriterlere temelli, Tüzük, Yönetmelik ve Usul Esaslar, Yönergelerde kavramlar farklı, Kurumlar arası mevzuatlardaki karmaşa ve boşluklar Sağlık Fizikçisi, Radyasyondan Korunma Danışmanı, Radyasyondan Korunma Uzmanı, Radyoterapi fizikçisi, Radyasyon Fizikçisi, Radyasyondan Korunma Sorumlusu olacak Radyoterapi Fizikçisi, Tıbbi Fizik uzmanı, Medikal Fizikçi vb Nitelikli eleman teminindeki güçlükler Ulusal Akademik/Mesleki RKU formal eğitimlerinin olmaması (Düzenleme Kuruluşu, İşletmeci Kuruluş, ArGe kuruluşları vb kuruluşlar için) Yetki ve sorumluluk karmaşası ( TAEK mevzuatında ve diğer mevzuatlarda RKU tanımına yer verilmemesi, RKS sorumluluklarının hekimlere, tıbbi fizik uzmanlarına, radyoterapide??? Verilmesi, ) Mevzuatlardaki çok sık yapılan değişiklere adaptasyon güçlüğü Kuruluşların TAEK beklentilerindeki yanılgılar ( Kuruluşun radyasyondan korunma sisteminin oluşturulması, sürdürülmesi ile ilgili sotumluluklarının TAEK den beklenmesi )

36 ÇÖZÜM ÖNERİLERİMİZ TAEK, Sağlık Bakanlığı, Çalışma Bakanlığı ve ilgili diğer kurum mevzuatlarındak kurum içi ve kurumlar arası mevzuat boşluk ve çelişkileri giderilmelidir. Mevzuatın uygulanmasında etkinliğin artırılabilmesi için; Bakanlıklar bünyesinde Radyasyon Sağlığı ve Güvenliği birimleri kurularak ilgili iş kollarında TAEK kriterlerinin sağlanması garanti altına alınmalıdır. veya İngiltere Health and Safety Executive gibi bir yapılanmaya gidilmelidir. almalıdır.( Türkiye için kısa ve orta vadede zor??) veya _ İspanya Düzenleme Denetleme Kurumu (CSN) uygulamasına benzer, OSGB benzer Radyasyondan Korunma/ Güvenlik Birimleri kurulmalıdır.( TAEK tarafından lisanslanmış- Türkiye Uygulaması mümkün ) Radyasyondan Korunma Uzmanı için akademik eğitim programları oluşturulmalıdır.rku tanımı, görev ve yetkileri mevzuatlarda yer almalıdır. İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanlarının, İş yeri Hekimlerinin ve tüm çalışanların yaptıkları işin özelliklerine uygun radyasyondan korunma eğitimleri sağlanmalıdır.

37 TEKNOLOJİNİN NİMETLERİNİN İNSANLIĞIN HİZMETİNE SUNULMASINDA YARARLI OLMASI ve YAŞAM BULMASI DİLEKLERİMİZLE