Klinik Mikrobiyoloji Testlerinde Doğrulama (verifikasyon) ve Geçerli Kılma (validasyon)

Transkript

1 Klinik Mikrobiyoloji Testlerinde Doğrulama (verifikasyon) ve Geçerli Kılma (validasyon)

2 Kaynaklar Mikrobiyolojik prosedürleri doğrulama / geçerli kılmaya ilişkin aşağıdaki uluslararası kaynaklar önerilir ASM Clinical Microbiology Procedures Handbook 3 rd edition CLSI M52-P: Validation and verification of ID and AST Systems Cumitech 31 Verification and Validation of Procedures in the clinical Microbiology Laboratory Cumitech 31 A Verification and Validation of Procedures in the Clinical Microbiology Laboratory 2

3 Doğrulama / Geçerli kılma Akreditasyon müşteri güveni için gereklidir Laboratuvarlarda bir test metodunun amaca uygun olduğu gösterilmelidir Metot doğrulama (verifikasyon) / geçerli kılma (validasyon) metodun amaca uygun olduğunun objektif kanıtlarını sunar (Metot: kitler, reajenler, cihazlar, yazılım, vb.) 3

4 Doğrulama / Geçerli kılma Standart metotlar için geçerli kılmaya (validasyon) gerek yoktur Ancak kullanıcı laboratuvarlar standart metodun bildirilen performans karakterlerinin laboratuvarın kendi test koşullarında (kendi cihazları, personeli, vb.) doğrulandığını (verifiye edildiğini) göstermelidir 4

5 Metot Doğrulama (Verifikasyon) Doğrulama, test klinik uygulamaya konulmadan önce, testin beklenen performansının gösterilmesi amacıyla tek seferlik yapılan işlemdir. Basit anlatımla bu test çalışıyor mu? sorusuna yanıt verir. 5

6 Metot Geçerli Kılma (Validasyon) Geçerli kılma, testin beklendiği gibi performans gösterdiğinin devam eden süreçte izlenmesi ve güvence sağlamasıdır. Basit anlatımla test hala çalışıyor mu? sorusuna yanıt verir. 6

7 Test Çeşitleri Uluslararası kuruluşlarca (ör. FDA) onaylanmış ve değişiklik yapılmamış testler Değişiklik Yapılmış (Modifiye) Testler Onaylanan test protokolünde değişiklik yapılmış olan testler Laboratuvarda Geliştirilmiş Testler Prosedürleri laboratuvarda in-house olarak geliştirilmiş ancak IVD kullanımı için onayı olmayan testlerdir. Araştırma Amaçlı Testler [Investigational/Research use only (IUO/RUO)] 7

8 Test Doğrulamanın Bileşenleri Aşağıdaki parametreler ADT ve ID testlerinden ziyade diyagnostik testlere uygulanır Analitik doğruluk (Accuracy) (CAP özgüllük ve duyarlılığı talep etmektedir) Tekrar üretilebilirlik Rapor edilebilir aralık Referans aralığı Diğer test özellikleri (presizyon, analitik ölçüm aralığı gibi) 8

9 Geçerli Kılma Kalite Güvence Kalite Kontrol Kalite İyileştirme (Quality improvement) Hataların, analitik ve biyolojik performans hedeflerindeki sapmaların ortaya çıkarılması ve önlenmesini sağlar 9

10 Geçerli Kılma Neleri Kapsar? Personel eğitimi ve yeterliliğin ölçümü İnternal ve eksternal yeterlilik testleri Birden fazla cihaz kullanılıyorsa çalışılan cihazlarda paralel test çalışılması Cihaz bakım ve kalibrasyonu Örnek seçimi ve bütünlük Klinik bulgularla korelasyon Tüm test sürecini (preanalitik, analitik, postanalitik) kapsar 10

11 Mikrobiyolojide doğrulama kapsamında metot performansının gösterilmesine ilişkin örnekler İnoküle edilmemiş besiyerleri, kontaminasyondan ari olduğunun gösterilebilmesi için enkübe edilir Analitik doğruluk (trueness/accuracy) sertifikalı pozitif kültür kontrolleri (suşlar) ile gösterilir Tekrarlanabilirliği (precision) göstermek için çift (dublike) çalışılır PT programlarına katılarak gösterilir 11

12 Doğrulama (verifikasyon) Geçerli kılınmış metotlarda minör değişiklikler yapıldı ise beklenen sonuçlarda farklılık olmadığının doğrulanması gerekir (Ör. Farklı bir seçici olmayan besiyeri kullanılması, kritik olmayan enkübasyon sıcaklığı derecesi değişikliği gibi) 12

13 Standart metotta majör değişiklik yapıldı ise tüm geçerli kılma işlemleri gerekir Seçici / ayırt edici besiyeri formülasyonunda değişiklik yapıldı ise seçici ajan olarak kullanılan antibiyotik veya kullanılan antibiyotik konsantrasyonunun değiştirilmesi veya enkübasyon sıcaklığı veya süresinde kritik değişiklik gibi 13

14 Doğrulama Numuneleri - İyi tanımlanmış klinik örnekler ve kültür izolatları - Yeterlilik programı numuneleri ve/veya ticari olarak hazırlanmış referans paneller 14

15 Doğrulama Numuneleri - Çalışmada kullanılacak mikroorganizmaların dağılımı kurumda genelde izole edilenlerle uyumlu olmalıdır - Kurumda rastlanan dirençli fenotipleri temsil etmelidir Ör: MRSA, VRE, ESBL, D test pozitif S. aureus, KPC, MDR 15

16 Otomatize Kan Kültürü Cihazı Hedef: Bir dizi patojenin beklenen sürede üretilmesi Duyarlılık, özgüllük, rapor edilebilir aralık ve referans aralığı uygulanabilir değildir Ekilmiş kan kültür şişeleri En az 10 izolat düşük KOB düzeyinde spayklanır Beklenen sürede tüm izolatların belirlenip belirlenmediği kontrol edilir Paralel çalışma 2 set kan kültür şişesi alınır, her 2 sistem mukayese edilir 16

17 İdentifikasyon Testleri Hedef: patojenlerin özgüllük ve tekrarlanabilirliği ile birlikte doğru identifikasyonu Duyarlılık, rapor edilebilir aralık ve referans aralığı uygulanabilir değildir Klinikle ilişkili mikroorganizmalardan en az 10 izolatı kapsayan bir mikroorganizma dizisi kullanılır - Referans metotla en az %90 uyum - Bir bölüm izolatla, tekrarlanabilirliği görmek için test tekrarlanır 17

18 ADT lerde Doğrulama / Kalite Kontrol 1 18

19 ADT lerde Doğrulama / Kalite Kontrol 2 19

20 Süreç Biyokimya Süreç Mikrobiyoloji Üretici Lab da İlk Kullanım Öncesi Sonraki 6. ay Sonraki 12. ay Eğer arada versiyon değişirse Biyokimya ve Mikrobiyoloji Testlerinde Validasyon/Verifikasyon Şeması Ürün geçerli kılınmış (valide edilmiş) Herhangi bir analit (CRP!) Doğrulama (verifikasyon) Analitik Doğruluk Kesinlik Rapor Edilebilir Aralık Referans Aralığı Kullanılması önerilen protokol Doğrulama (verifikasyon) Doğrulama (verifikasyon) Doğrulama (verifikasyon) Üretici Lab da İlk Kullanım Öncesi Her besiyeri lotu değişikliğinde Her operatör veya cihaz değişikliğinde Ürün geçerli kılınmış (valide edilmiş) Mesela ürün kan kültür vasatı DOĞRULAMA (VERİFİKASYON)* 1) Kontaminasyon kontrolü 2) Sertifikalı suşlarla üreme kontrolü GENİŞ PANEL 3) Yukarıdaki işlemlerin en az 2 operatör ve farklı etüvlerle tekrarlanması PERFORMANS ÖZELLİKLERİNİN TAKİBİ 1) Kontaminasyon kontrolü 2) Sertifikalı suşlarla üreme kontrolü BESİYERİNE ÖZEL PANEL PERFORMANS ÖZELLİKLERİNİN TAKİBİ 1) Kontaminasyon kontrolü 2) Sertifikalı suşlarla üreme kontrolü BESİYERİNE ÖZEL PANEL 3) Yukarıdaki işlemlerin en az 2 operatör ve farklı etüvlerle tekrarlanması Verifikasyon süresi ürüne göre değişik! *Kalite kontrolü için hedefe uygunluk (doğruluk), tekrarlardan elde edilen CV kesinlik