İCRA İNKAR TAZMİNATI LİKİT ALACAK KAVRAMI MAL İADESİ YIPRANMA PAYI

Transkript

1 İCRA İNKAR TAZMİNATI LİKİT ALACAK KAVRAMI MAL İADESİ YIPRANMA PAYI ÖZET: Likit bir alacaktan söz edilebilmesi için alacağın gerçek miktarının bedeli ve sabit olması veya borçlu tarafından alacağın tüm unsurlarıyla tespitinin mümkün olması gerekir. Bir malın bir süre kullanıldıktan sonra bedelinin iadesi sorumluluğunun doğması halinde fatura bedelinden bir miktar yıpranma payının düşürülmesi hakkaniyet gereğidir. Buradaki yıpranma miktarının tespiti teknik bir konudur. Dava nın tarafları ve özellikle borçlu yıpranma payını peşin olarak bilemez. Bu nedenle yıpranma payının düşüleceği durumda alacağın likit olduğundan söz edilemez. YHGK E: 2010/ K: 2010/397 T: Taraflar arasındaki "itirazın iptali" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; İzmir 1. Sulh Hukuk Mahkemesi nce davanın "kısmen kabulüne" dair verilen gün ve 2007/939 E- 2008/590 K. sayılı kararın incelenmesi, taraflar vekillerince istenilmesi üzerine, Yargıtay 19.Hukuk Dairesinin gün ve 2009/ sayılı ilamı ile; ("...Davacı vekili, davalının müvekkili bankanın yatırım müşterisi olduğunu, ve tarihlerinde davalıya yatırım işlerinde kullanması amacıyla (6) adet bilgisayar cihazı teslim edildiğini, bir süre sonra davalının müvekkili ile çalışmaması üzerine müvekkilince bilgisayarların iadesinin istendiğini, ancak iade edilmediğini bunun üzerine başlatılan icra takibinin davalının haksız itirazı sonucu durduğunu belirterek itirazın iptaline karar verilmesini talep ve dava etmiştir. Davalı vekili, dava konusu bilgisayarların müvekkilinin davacı banka ile çalışmaya başlaması için hediye olarak verildiğini, malların mülkiyetinin davalıya ait olduğunu, bu durumun bankacılıkta yaygın bir uygulama olduğunu, ödeme emrinde cihazlar için talep edilen miktarların fahiş olduğunu bildirerek davanın reddini savunmuştur. Mahkemece, toplanan delillere ve bilirkişi raporuna göre malların davalıya kullanım amaçlı verildiği, davalının hibe savunmasını kanıtlayamadığı, malların değerinden yıpranma değerinin düşülmesi gerektiği gerekçeleriyle davanın kısmen kabulüne, davalının itirazının kısmen iptaline, takibin TL asıl alacak, TL işlemiş faiz olmak üzere toplam TL üzerinden asıl alacağa takipten itibaren % 25 faiz tahakkuk ettirilmek suretiyle devamına, fazla istemin reddine, taraflar lehine icra inkar tazminatına

2 hükmolunmasına yer olmadığına karar verilmiş, hüküm taraf vekillerince temyiz edilmiştir. 1-Dosyadaki yazılara kararın dayandığı delillerle gerektirici sebeplere, delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına göre, davalının tüm, davacının ise aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan öteki temyiz itirazlarının reddi gerekmiştir. 2-Somut olayda dava konusu alacak bilinebilir (muayyen, likit) olduğundan hüküm altına alınan miktar üzerinden davacı lehine icra inkar tazminatına karar verilmesi gerekirken bu yöndeki talebin reddedilmiş olması, İİK. nın 67/2. maddesine aykırılık oluşturur...) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda, mahkemece önceki kararda direnilmiştir. Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü: Dava, 2004 sayılı İcra İflas Kanunu'nun 67. maddesine dayalı itirazın iptali ve icra inkar tazminatı istemine ilişkindir. Davacı/alacaklı, bankanın yatırım müşterisi olan davalıya yatırım işlemlerinde kullanılması ve bankayla çalışmasında kolaylık sağlaması için altı adet bilgisayar cihazının ve tarihlerinde teslim edildiğini, davalının banka ile çalışmayı bırakması üzerine teslim edilen cihazları aynen veya olmadığı takdirde bedelini iade etmesi için tarihinde ihtarname keşide edildiğini, davalının icra takibine haksız olarak itiraz ettiğini iddia ederek davalının itirazının iptaline ve %40 dan aşağı olmamak üzere icra inkar tazminatına hükmolunmasını istemiştir. Davalı/borçlu aletlerin borsada yüksek hacimli alış verişler yapan müşterilere iade edilmemek üzere verildiğini, bir süre davacı banka ile çalıştığını, bu süre içerisinde bankaya daha fazlasını kazandırdığını, cihazlar için talep edilen bedelin fahiş olduğunu, ifadeyle davanın reddini savunmuştur. Yerel mahkemece itirazın iptaline yönelik istemin kısmen kabulüne, icra inkar tazminatı isteminin reddine ilişkin N kurulan karar Özel Dairece yukarıda yazılı gerekçeyle bozulmuş, mahkemece önceki kararda direnilmiştir. Hükmü temyize davacı/alacaklı vekili getirmiştir. Uyuşmazlık, dava konusu alacağın bilinebilir (muayyen, likit) olup olmadığı, belirlenecek sonuca göre İİK in 67/2. maddesinin uygulanıp uygulanmayacağı noktasında toplanmaktadır sayılı İcra ve İflas Kanunu(İİK) in 9/11/1988 gün ve 3494 sayılı Kanunun 1. maddesi ile değişik 67. maddesinin 2. fıkrasında; "Bu davada borçlunun itirazının

3 haksızlığına karar verilirse borçlu; takibinde haksız ve kötü niyetli görülürse alacaklı; diğer tarafın talebi üzerine iki tarafın durumuna, davanın ve hükmolunan şeyin tahammülüne göre, red veya hükmolunan meblağın yüzde kırkından aşağı olmamak üzere, uygun bir tazminatla mahkum edilir." hükmü yer almaktadır. Görülmektedir ki, İİK in 67. maddesi icra takibine karşı borçlunun yaptığı itirazın iptali ile İİK in 66. maddesine göre itiraz üzerine duran takibin devamını amaçlamaktadır. Takip hukukundan doğan bu davada tespit edilecek husus, borçlunun icra takibine yapmış olduğu itirazında takip tarihi itibarı ile haklı olup olmadığının belirlenmesidir. İcra inkar tazminatının kanuna konuluş amacı da borçlu olduğu miktarı bilebilecek veya bu miktarı tayin edebilecek durumda olan borçlunun, ödeme emrinin tebliği üzerine icrada borcunu inkar etmesini önlemektedir. Bu nedenledir ki, diğer yasal koşulların yanında, takibe konu alacağın likit olması da zorunludur. Likit bir alacaktan söz edilebilmesi için ise; ya alacağın gerçek miktarının belli ve sabit olması ya da borçlusu tarafından belirlenebilmesi için bütün unsurların bilinmesi veya bilinmesinin gerekmekte olması; böylece, borçlunun borç tutarını tahkik ve tayin etmesinin mümkün bulunması; başka bir ifadeyle, borçlunun yalnız başına ne kadar borçlu olduğunu tespit edebilir durumda olması gerekir. Bu koşullar yoksa, likit bir alacaktan söz edilemez. Diğer bir anlatımla, icra inkar tazminatı, alacaklının genel mahkemede açtığı itirazın iptali davası sonucunda borçlunun itirazının haksızlığına karar verilmesi durumunda alacaklı yararına hükmolunan icra hukukuna özgü bir tazminattır. Borçlunun ne kadar borçlu olduğunun saptanması ve itirazında haklı olup olmadığının belirlenmesi ön koşuldur. Borçlunun ödeme emrine karşı itirazın yapıldığı andaki durumu itibariyle haksızlığı saptanacak ancak haklı çıkma durumuna uygun alacak miktarı esas alınarak alacaklı yararına icra inkar tazminata hükmedilmesi gerekecektir. İcra inkar tazminatı açısından somut olaya bakıldığında: davacı bankanın davalı müşterisine fatura bedeli 4.838,73 TL olan 6 adet bilgisayarı teslim ettiği, davalının bir süre bilgisayarları kullandığı, davalı bankanın da bundan kazanç elde ettiği, davalının banka ile çalışmayı bırakması üzerine ihtar çekilerek bilgisayarların aynen olmadığı takdirde bedelinin geri istenildiği, istemin reddedilmesi üzerine bankanın 4.838,73 TL asıl alacak üzerinden icra takibi başlattığı, yapılan yargılama sonunda mahkemece bilgisayarların fatura bedeli üzerinden "Cihazların tahminen 10 ay kadar yatırım işlerinde kullanıldığı, fatura tarihi itibariyle değil de temerrüdün gerçekleştiği tarih itibariyle cihazların değerinin dava edilmesi gerektiği..." gerekçesi ile yıpranma değeri olarak 1000 TL düşüldüğü ve mahkemenin bu kabulünün Özel Daire ce onandığı anlaşılmaktadır. Bu hukuki süreç anlatıldıktan sonra öncelikle şunu belirtmek gerekir ki: Özel Daire ce yerel mahkemenin fatura değerinden yıpranma değeri olan 1000 TL

4 düşüp TL üzerinden itirazın iptaline dair verdiği kararın onanmasının alacağı likit olmaktan çıkarıp çıkarmayacağı Hukuk Genel Kurulundaki görüşmeler sırasında tartışılmış; yıpranma değerinin tespitinin hakimin hukuki bilgisi ile çözemeyeceği, bu konuda uzman teknik bir bilirkişinin yapacağı araştırma sonucunda belirlenebileceği dikkate alındığında, alacağın likit olma vasfını kaldıracağı kabul edilmiştir. Bir malın bir süre kullanıldıktan sonra bedelinin iadesi mükellefiyetinin doğması halinde, fatura bedelinden bir miktar yıpranma payının düşülmesi hakkaniyet gereğidir. Düşülecek bu miktarın ise uyuşmazlık konusu malın kullanım şekli, süresi, piyasaya sürüm hızı, malın yıpranma oranı, taraflara sağladığı faydalar gibi kriterler dikkate alınarak yargılama sırasında belirlenebilecek bir durumdur. Bu miktarın belirlenmesi ise az yukarıda açıklandığı üzere teknik bir konudur. Yıpranma değeri miktarının ne kadar olacağının davalı tarafından bilinmesinin mümkün olmadığı, miktarın yapılacak yargılama sonunda ortaya çıkacağı, bunun ise alacağı likit olmaktan çıkaracağının kabulü gerekliliği çoğunluk tarafından benimsenmiştir. Bir kısım Genel Kurul üyeleri davalının tacir olduğunu, basiretli bir tacir gibi davranması gerektiğini, yıpranma bedeli düşülmesinin ticari hayatın olağan kaidesi olması gerektiği hususu dikkate alındığında, bu değerin düşülmesinin davalı tacir açısından alacağı likit olmaktan çıkarmayacağı ileri sürülmüş ise de, buna karşı çoğunluk tarafından davacının da tacir olduğu bu durumda davacının da talebini yıpranma değerinin düşerek yapması gerektiği görüşüyle karşı çıkılmış ve ileri sürülen bu azınlık görüşü kabul görmemiştir. Bu kabul şekline bağlı olarak, itirazın iptali halinde alacaklının icra inkar tazminatı isteyebilmesi için gerek uygulamada, gerekse öğretide öngörülen alacaktaki "likit" yani muayyenlik ve belirlenebilirlik niteliği ve koşulunun bulunmadığı açıktır. Zira, takip tarihi itibariyle takibe konu alacak miktarının yıpranma değerinin düşülmesi sonucu ortaya çıkacak olması ve bununda teknik bir konu olup araştırmayı gerektiriyor olması ve yukarıda açıklanan; alacağın gerçek miktarının belli ve sabit olması ya da borçlusu tarafından belirlenebilmesi için bütün unsurların bilinmesi veya bilinmesinin gerekmekte olması ve böylece, borçlunun borç tutarını tahkik ve tayin etmesinin mümkün bulunması; başka bir ifadeyle, borçlunun yalnız başına ne kadar borçlu olduğunu tespit edebilir durumda olması ilkesi gözetildiğinde, gerek icra takip ve gerekse dava tarihi itibariyle likit bir alacak bulunmamaktadır. Hal böyle olunca, davalı/borçlunun icra inkar tazminatından sorumlu tutulması da hukuken olanaklı değildir. Sonuçta, yerel mahkemenin icra inkar tazminatı isteğinin reddine ilişkin direnme kararı yukarıda açıklanan gerekçeyle doğru olduğundan onanması gerekir.

5 SONUÇ: Davacı/Alacaklı vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile, direnme kararının yukarıda açıklanan nedenlerle ONANMASINA, gerekli temyiz ilam harcı peşin alınmış olduğundan başkaca harç alınmasına mahal olmadığına, gününde yapılan görüşmede oyçokluğu ile karar verildi.