HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2004 OCAK EYLÜL İHRACAT PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ

Transkript

1 HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2004 OCAK - EYLÜL İHRACAT PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ İTKİB GENEL SEKRETERLİĞİ AR & GE VE MEVZUAT ŞUBESİ EKİM 2004

2 HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2004 OCAK EYLÜL İHRACAT PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ I. HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON İHRACATINDA ARTIŞ SÜRÜYOR Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı Ülke Ekonomisindeki Önemini Koruyor II. BAŞLICA ÜLKE GRUPLARI İTİBARİYLE İHRACAT Eski ve Yeni AB Alman Ekonomisindeki Toparlanma Henüz Tüketim Talebine Yansımadı Güçlü Sterlin ve Türk Firmalarının Gayreti İngiltere Pazarında Sonuç Veriyor Yeni AB Ülkelerinde Durum Yeni AB Türkiye den Ara Malı Alıyor: Polonya Örneği Diğer OECD- ABD de İkinci Çeyreğe Göre İyileşme Diğer Avrupa Ülkelerindeki Performans Yeni AB Ülkelerine Paralel Yükselen Pazar: Eski SSCB Ülkeleri Ortadoğu Ülkeleri Kuzey Afrika Ülkeleri Asya Ülkelerine İhracat Hedef Pazarlar Ön Planda III. AYLAR İTİBARİYLE İHRACATIN SEYRİ IV. ÜRÜN GRUPLARI BAZINDA HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON İHRACATI Dokumada Performans Gittikçe Daha İyiye Gidiyor Dokuma Giyimde Önemli Belirleyici Giysiler Denim Grubu Örme Giyimde Performans Daha Da Geri Örme İçinde Çorap Ön Plana Çıkıyor Serbest Bölgeler Hareketli V. KAR MARJLARI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER Maliyet Artışları Kur Artışlarından Hızlı Rekabet Gücünün Bir Göstergesi Olarak Reel Efektif Kur Endeksi İşgücü Ücretleri ve Rekabet Gücü Kredi Faizleri ii

3 I. HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON İHRACATINDA ARTIŞ SÜRÜYOR Yılın ilk altı aylık döneminde olduğu gibi, dokuz aylık dönemde de Türkiye nin hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatı artışını sürdürdü yılının ilk dokuz ayında 8,5 milyar dolarlık bir performans yakalanmıştı. 2004'ün mukabil döneminde ise 9,6 milyar dolara ulaşıldı. Dolar bazında artış %13,2. Euro/dolar paritesinden kaynaklanan şişkinliği giderdiğimizde bile %5,4 düzeyinde bir artış görünüyor. İçinde bulunduğumuz konjonktürde bunun küçümsenemez bir artış olduğunu vurgulamalıyız. Aslında hazırgiyim ve konfeksiyon sektörü ihracatımızın artış ivmesinde bir azalma mevcut. Bunu, geriye doğru üçer aylık karşılaştırmalardan görmek mümkün. Örneğin, 2004 yılının ilk üç aylık döneminde, bir önceki yılın mukabil dönemine göre sektörün ihracat artışı dolar bazında %23,1, euro/dolar paritesi dikkate alınarak hesaplandığında ise % 10,5 idi. Altı aylık dönem karşılaştırmalarında ise artış oranı biraz daha azaldı: dolar bazında %15,2 euro/dolar paritesi dikkate alındığında reel olarak %6,7. Dokuz aylık dönemde ise aynı rakamlar %13,2 ve %5,4 olarak gerçekleşti. İçinde bulunduğumuz uluslararası rekabet ortamında, bütün dünyanın 2005 ve sonrasına hazırlandığı bir dönemde % 13,2 lik bir ihracat artışı küçümsenmemelidir. Aslında ihracat artış oranımız cok daha yüksek olabilirdi. Fakat en büyük pazarımız olan Almanya ve geçmiş yıllarda ikinci büyük pazarımız olan ABD de tüketimde beklenen canlanmanın henüz gerçekleşmemesi performansımızı bir miktar aşağıya çekiyor. Almanya dışındaki pazarlarda durum gayet iyi. Hatta ABD pazarında bile son üç aydır bir toparlanma yaşanıyor. Almanya pazarında yaşanan zayıf performansın, diğer pazarlardaki kazanımlarla hızla telafi edildiği gözleniyor. Örneğin Akdeniz in iki yakasındaki ülkeler ile Bağımsız Devletler Topluluğu ve Ortadoğu ya yönelik ihracat, sektörümüzün yeni pazarlara açılım konusundaki kabiliyetinin bir göstergesidir. Ayrıca ürün çeşitlendirmesi ve katma değeri daha yüksek ürünlerin ihracatına yönelim olduğunu biliyoruz. Gösterilen ihracat performansında en önemli belirleyici faktör, dünya genelinde yaşanan ekonomik canlanmadır. Bu canlanmanın göstergesi ise GSYH da görülen artışlardır. Elde olan en son verilere göre OECD dünyanın altı büyük ekonomisindeki ( ABD, Japonya, Almanya,Fransa, İtalya ve İngiltere) ortalama büyüme oranını %3,6, Euro Alanı nda ortalama büyüme oranını ise %2 olarak tahmin ediyor. Dünyadaki büyüme daha çok yatırımlar ve ihracat yönü ile olmaktadır. Henüz büyük pazarlarımızda görülen büyüme, istihdam ve tüketime

4 tam yansımamıştır. Petrol fiyatlarındaki artışa ve terörizme bir miktar duyarlı olan bu yansıma gerçekleştiği zaman, ihracatımızın daha yüksek bir ivme ile artacağı düşünülmektedir. Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı Ülke Ekonomisindeki Önemini Koruyor 2004 yılının ilk dokuz ayına ilişkin ihracat kayıt rakamları, Türkiye İhracatçılar Meclisi tarafından açıklanmış ve bu rakamlara göre, 9,6 milyar dolar değerinde hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatı yapılmıştır yılının aynı dönemine kıyasla hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatında dolar bazındaki artış %13,2 düzeyindedir. Bu performans ile hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatının Türkiye nin genel ihracatından aldığı pay %21,2 olarak hesaplanmaktadır ki, ülke ihracatının yaklaşık beşte birini realize eden sektör, ekonomi açısından önemini korumaktadır. Birim: 1000 $ Genel İhracat Performansı İçinde Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatının Payı Türkiye Genel İhracatı Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı Haz. ve Konf. İhracatının Payı % 25,1 21,2 Sanayi Ürünleri İhracatı Haz. ve Konf. İhracatının Sanayi Ürünleri İhracatındaki Payı % 36,7 30,6 Kaynak: İhracatçı Birlikleri Kayıtları Hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatının %75 civarında bir kısmının AB ülkeleri ve euronun etkili olduğu alanlara yapıldığı ve dokuz aylık ortalamalar itibariyle euronun dolar karşısında %10,35 oranında değer kazandığı dikkate alınarak, euro/dolar paritesine göre gerekli düzeltme yapıldığı zaman, reel artışın % 5,4 düzeyinde olduğu hesaplanmaktadır e hazırlık bağlamında bütün dünya ülkelerinin yeni pozisyonlar alma peşinde oldukları, dolayısıyla uluslararası pazarlarda muazzam bir rekabet ortamının varolduğu ve sektörün karşı karşıya bulunduğu dezavantajlı durumlar göz önünde bulundurulduğunda, dolar bazında %13,2, euro/dolar paritesi düzeltmesi yapılmış olarak %5,4 lük artışın hiç de kötü bir performans olmadığı ifade edilebilir. 2

5 II. BAŞLICA ÜLKE GRUPLARI İTİBARİYLE İHRACAT 2004 yılının üçüncü çeyreği geride kalırken, ülke grupları itibariyle hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatı gözönüne alındığında, hiç bir ülke grubunda düşüş olmadığı tesbit edilebilir. Oransal olarak en az artış ABD,İsviçre, Japonya, Kanada, Meksika, Norveç gibi ülkelerin gruplandırıldığı diğer OECD ülke grubunda (sadece %0,5 oranında artış) ve Çin, Hindistan,Tayvan, Pakistan gibi ülkelerin gruplandırıldığı diğer Asya ülke grubunda ( sadece %3,9 oranında artış) olmuştur. Diğer bütün ülke gruplarında %7 ile %46 arasında değişen oranlarda artışlar sözkonusudur. AB ülkeleri toplamdan aldıkları %73,8 lik pay ile en büyük ve önemli pazar olma özelliğini korumaktadır. Ülke grupları itibariyle hazırgiyim ve konfeksiyon sektörünün gösterdiği performans, aşağıdaki tablo ve grafikten takip edilebilmektedir. Başlıca Ülke Grupları İtibariyle Türkiye Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracat Kaydı / 2003 Değişim 1000 $ Pay % 1000 $ Pay % % AB Ülkeleri ı , ,8 13,1 Diğer OECD Ülkeleri ı (ABD,Kanada, İsviçre vb) Diğer Avrupa Ülkeleri ı ( Romanya, Bulgaristan, Makedonya, KKTC) Eski S.S.C.B Ülkeleri ı (Rusya Fed., Azerbaycan, Özbekistan vb) Ortadoğu Ülkeleri ı (S. Arabistan, İsrail, Kuveyt vb) Afrika Ülkeleri ı (Mısır, Tunus, Cezayir, GAC vb) Diğer Asya Ülkeleri ( Çin, Hindistan, Malezya, Tayvan vb) , ,5 0, , ,6 7, , ,6 31, , ,6 16, , ,8 41, , ,2 3,9 Diğer Ülkeler ve Bölgeler ı , ,9 46,5 Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracat Kaydı , ,0 13,2 Kaynak: İhracatçı Birlikleri Kayıtları Ülke Grupları İtibariyle Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı $ AB Ülkeleri Diğer OECD Ülkeleri Diğer Avrupa Ülkeleri Eski S.S.C.B Ülkeleri Ortadoğu Ülkeleri Afrika Ülkeleri Diğer As ya Ülkeleri Diğer Ülkeler ve Bölgeler 3

6 Eski ve Yeni AB AB ülkelerine yapılan hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatını değerlendirirken, AB toplamını (AB-25), eski AB ülkelerini (AB-15) ve yeni AB ülkelerini (AB-10) ayrı ayrı ele almak gerekiyor. Tablodan görüldüğü gibi, AB-25 e yapılan ihracat geçen yıldan bu yıla, ABD doları bazında %13,1 oranında bir artış gösteriyor. Türkiye nin genel ihracat artışı (dolar bazında %34, euro/dolar paritesi gözetilerek %28,8) dikkate alındığı zaman, %13,1 lik artışın çok yüksek olmadığı görülür. Kaldı ki, dolar bazında gerçekleşen bu artışı euro/dolar paritesindeki gelişmelere göre de düzeltmek gerekmektedir yılının ilk dokuz ayında ortalama parite 1 euro=1,111 dolar olmuştu; 2004 yılının ilk dokuz ayında ortalama parite 1 euro=1,226 dolara yükselmiştir. Başka bir deyişle, euro, iki dönem arasında, dolar karşısında %10,35 oranında değer kazanmıştır. AB ülkelerine yönelik hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatında görülen %13,1 lik artıştan parite faktöründen kaynaklanan fiktif artışı çıkartırsak (%13,1-%10,35) reel denilebilecek artışın sadece %2,75 olduğu görülür. Birim: 1000 $ AB Ülkelerine Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı /2003 Değişim (%) Almanya , ,3 5,4 Avusturya , ,8-16,5 Belçika , ,1 3,9 Danimarka , ,7 17,4 Finlandiya , ,3 9,3 Fransa , ,3 7,2 Hollanda , ,1 16,9 İngiltere , ,3 19,7 İrlanda , ,7 21,1 İspanya , ,2 63,6 İsveç , ,7 9,6 İtalya , ,5 39,3 Lüksemburg , ,0 11,0 Portekiz , ,1 55,7 Yunanistan , ,7 49,4 AB (15) Ülkeleri ı , ,8 13,1 Çek Cumhuriyeti , ,2 25,0 Estonya , ,0 50,5 Güney Kıbrıs 0,0 0,0 - Letonya , ,0 15,7 Litvanya , ,0 38,2 Macaristan , ,2 25,0 Malta 583 0, ,0 93,9 Polonya , ,4-10,9 Slovak Cumh , ,0-0,5 Slovenya , ,1 19,5 Yeni AB ı , ,0 9,1 AB (25) ı , ,8 13,1 Türkiye Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi ,2 4

7 Alman Ekonomisindeki Toparlanma Henüz Tüketim Talebine Yansımadı Almanya ya yapılan ihracat rakamı pariteye göre düzeltildiği zaman, reel anlamda bir azalıştan (-%4,95) bahsedilebilir. Aslında Alman ekonomisi bir genişleme içinde; ihracata dayalı bir büyüme yaşanıyor. Buna bağlı olarak Almanya nın ithalatı önemli oranlarda artıyor. Deutsche Bank verilerine göre, 2004 Ocak Şubat aylarındaki ortalama ithalat artış oranı, 2003 yılının son çeyreğine göre, %6,5 düzeyinde gerçekleşmiştir. Analistler, Almanya daki ithalat artışının ara malları ağırlıklı olduğunu ifade ediyorlar. Türkiye den yapılan hazırgiyim ve konfeksiyon ithalatına göre tekstil ithalatının daha canlı (dolar bazında %13,5) olması bunun bir yansıması olarak kabul edilebilir. Aynı kaynaklar, perakende ve toptan ticarette satışların cansız olduğunu vurguluyor. Özel tüketim talebi zayıf. Birçok alanda yükselen maliyetler, işgücü piyasasını da etkilediğinden tüketici eğilimlerinde belirsizlik hakim. Ayrıca, ekonomik canlanmaya karşın, isdihdamda bir iyileşme yerine kötüleşme gözlenmektedir. Aşırı değerlenmiş TL, Almanya da perakende ve toptan satışlarda zayıflık, isdihdamda kötüleşme gibi faktörler yan yana getirildiği zaman, bu pazara yönelik hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatının neden iyi bir performans içinde olmadığı anlaşılmaktadır. Güçlü Sterlin ve Türk Firmalarının Gayreti İngiltere Pazarında Sonuç Veriyor Türkiye nin ikinci büyük hazırgiyim ve konfeksiyon pazarı olan İngiltere ye yönelik ihracat artışı (dolar bazında %19,7), uluslararası rekabet koşulları dikkate alındığında oldukça iyi bir performans anlamına gelmektedir. Ancak sağlıklı bir değerlendirme için sterlin paritesinden kaynaklanan fiktif durumu burada da göz önünde bulundurmalıyız. Nitekim 2003 yılının ilk dokuz ayında 1 sterlin ortalama olarak 1.61 dolardı yılının ilk dokuz ayında ise bu parite ortalama olarak 1.82 ye ulaşmıştır. Başka bir ifade ile, sterlin dolar karşısında %13 oranında değer kazanmıştır. Bu durum göz önünde bulundurulduğunda, İngiltere ye yapılan ihracattaki artışın (%19,7-%13) %6,7 düzeyinde kaldığı görülür. Mevcut dünya konjonktürü koşullarında bu kadar bir artış da küçümsenmemelidir. Zira İngiltere de yüksek faizler ve artan enerji maliyetleri dolayısıyla perakende satışlar Eylül ayında son 1-1,5 yılın en düşük seviyesine inmiştir. İngiltere ye yönelik hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatı artışının gerisinde,türk firmalarının pazar çeşitlendirmeye yönelik çabaları yanında, İngitere deki makro ekonomik konjonktürün sunduğu olanakların yattığı ifade edilebilir. 5

8 Yeni AB Ülkelerinde Durum AB ye yeni üye olan 10 ülkeye yönelik ihracatın performansına bakıldığı zaman, bu ülkelere yönelik hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatının AB-15 e yapılan ihracattaki artışın bir miktar gerisinde kaldığı görülüyor (artış oranı %9,1). Bu rakamı euro/ dolar paritesine göre düzelttiğimizde reel anlamda artış değil, küçük bir düşüş (%1,25 oranında) ortaya çıkıyor yılının ilk altı ayında bu pazarlar için sözkonusu olan %2,3 oranında artış dikkate alındığında, yeni AB ülkelerinde performansın kötüye gitmekte olduğu söylenebilir. Oysa Avrupa Merkez Bankası nın bu ülkeler için yayımladığı büyüme raporları, dünya geneline göre yüksek oranlı büyümeye işaret ediyor. Ancak, Türkiye nin bu büyümeden yeterince yararlanamadığı görülüyor. Birim: 1000 $ Yeni AB Ülkelerine Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı /2003 Değişim (%) Çek Cumhuriyeti , ,2 25,0 Estonya , ,0 50,5 Güney Kıbrıs 0,0 0,0 - Letonya , ,0 15,7 Litvanya , ,0 38,2 Macaristan , ,2 25,0 Malta 583 0, ,0 93,9 Polonya , ,4-10,9 Slovak Cumh , ,0-0,5 Slovenya , ,1 19,5 Yeni AB ı , ,0 9,1 AB (25) ı , ,8 13,1 Türkiye Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi ,2 Yeni AB Türkiye den Ara Malı Alıyor: Polonya Örneği Yeni AB ülkelerine yönelik tekstil ihracatı ilk altı ayda tesbit edilen artış eğilimi sürdürmektedir. Dokuz ay itibariyle artış oranı %50,3 gibi yüksek bir düzeyde olmuştur. Bu oran euro/dolar paritesine göre düzeltildiğinde de kayda değer bir artışa ulaşmak mümkündür (%39,95). Bu durum, yeni AB ülkelerindeki, Türkiye den bitmiş hazırgiyim ve konfeksiyon ürünü almak yerine, ara malı niteliğindeki tekstil ürünlerini alma yönündeki eğilimin daha da artmakta olduğunun bir göstergesidir. Tekstil ve konfeksiyon 6

9 ihracatı ile igili tabloların incelenmesinde bu eğilimin ağırlıklı olarak Polonya da gözlendiği söylenebilir. Diğer OECD- ABD de İkinci Çeyreğe Göre İyileşme AB ülkelerinin dışında kalan OECD ülkelerine yönelik hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatında, 2003 yılının ilk dokuz aylık dönemine kıyasla 2004 yılının ilk dokuz ayında, sadece %0,5 oranında bir artış sözkonusu olmuştur. Altı aylık raporlarda %4,2 lik bir azalma görülmekte idi. Demek ki bir toparlanma yaşanıyor. Artışta, ABD ye yapılan ihracattaki gerilemenin yavaşlaması ve İsviçre, Norveç ve Kanada için kayda alınan ihracat artışlarının etkisi olmuştur. Türk hazırgiyim ve konfeksiyon sektörünün, ABD de görülen ekonomik canlanmadan (2004 ün ilk çeyreği için yıllık hesaplanan GSYH büyüme oranı %4,4 olarak açıklandı, müteakip aylarda büyümenin ekonominin geniş kesimlerine yayılarak devam ettiği vurgulanıyor) nasibini alamadığı ifade edilebilir. Gerçi, uluslararası kaynaklar, 2004 yılının ilk çeyreği itibarıyle ABD nin hazırgiyim ve konfeksiyon ithalatının fazla artmadığına (miktar bazında sadece %0,31) işaret ediyor. Fakat Çin den yapılan ithalatın miktar bazında % 17 arttığı belirtiliyor. Buradan, ABD nin hazırgiyim ve konfeksiyon ithalatında fazla bir artış olmadığı, buna bağlı olarak da Türkiye den yaptığı ithalatın gerilediği savunulabilir. Ancak Türkiye nin makro ekonomik verileri itibariyle konuya yaklaştığımızda, ABD ye yönelik hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatındaki gerilemede iki faktörün ön plana çıktığı görülür. Birincisi, genel olarak TL nin aşırı değerli bir para haline gelmesi, ABD doları karşısında bu aşırı değerli olma halinin diğer paralar karşısındaki aşırı değerlilik halinden daha yüksek olması, ikincisi ise Çin le rekabetin ABD pazarında daha ağırlıklı olarak hissedilmesidir. Birim: 1000 $ Diğer OECD Ülkelerine Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı /2003 Değişim (%) ABD , ,3-1,9 Avustralya , ,0 90,9 Güney Kore 706 0, ,0 76,4 İsviçre , ,9 17,4 İzlanda 687 0, ,0-31,0 Japonya , ,1 0,0 Kanada , ,6 16,7 Meksika , ,0 35,0 Norveç , ,5 12,8 Yeni Zelanda 568 0, ,0 38,0 Diğer OECD Ülkeleri ı , ,5 0,5 Türkiye Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi ,2 7

10 Diğer Avrupa Ülkelerindeki Performans Yeni AB Ülkelerine Paralel Doğu ve Orta Avrupa da yer alan bazı ülkelerin AB ye üyeliklerinden sonra, Diğer Avrupa Ülkeleri grubunda sadece Bulgaristan, KKTC, Makedonya ve Romanya kalmıştır. Bunların toplamına yapılan hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatı, dolar bazında %7,8 oranında artış gösteriyor. Bu ülkeler de Euro Alanı nın bir parçası olarak değerlendirilebilir. Dolayısı ile euro/dolar paritesi ile ilgili düzeltmenin burada da yapılması gerekir. Nitekim gerekli düzeltme yapıldığında, bu ülkelere yönelik hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatının reel ifadelerle %2,55 oranında azaldığı söylenebilir. Tekstil ihracatı ile ilgili rakamların incelenmesinden, Diğer Avrupa Ülkeleri nin de, Türkiye den bitmiş hazırgiyim almak yerine, ara malı niteliğindeki tekstil ürünlerini alma yönünde bir eğilim içinde oldukları görülüyor. Nitekim ele alınan dönemde bu ülkelere yönelik tekstil ihracatı, dolar bazında %37,6 oranında artmıştır. Birim: 1000 $ Diğer Avrupa Ülkelerine Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı /2003 Değişim (%) Bulgaristan , ,3 1,7 K.Kıbrıs Türk Cum , ,1 65,1 Makedonya , ,1 30,1 Romanya , ,2 2,1 Diğer Avrupa Ülkeleri ı Türkiye Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi , ,6 7, ,2 Yükselen Pazar: Eski SSCB Ülkeleri Başta Rusya Federasyonu olmak üzere Eski SSCB ülkelerine yapılan ihracat ilk altı aya kıyasla biraz daha düşük, ama yine de iyi bir performans gösteriyor (İlk altı aydaki artış oranı %43,6, dokuz ay itibariyle artış oranı %31,5). Üstelik, bu ülkelere yapılan ihracat çoğunlukla dolar ile yapıldığından herhangi bir düzeltmeye de ihtiyaç bulunmuyor. Eski SSCB ülkelerine yapılan hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatındaki bu canlılık, 2002 yılı başından beri devam etmekte olup; başlıca şu nedenlere dayanmaktadır: 8

11 Gelişen pazar olması itibarıyle Türk firmaları bu pazara özel bir önem vermektedir; pazarlama faaliyetleri arrttırılmıştır; markalaşmaya önem verilmektedir, Petrol ve doğal gaz fiyatlarının yüksek seyretmesi nedeniyle artan gelir ve buna bağlı tüketim artışı, Kişisel harcanabilir gelirlerde artış, Rublenin zaman içinde değer kazanması (gerçi TL ruble karşısında da aşırı değerlidir ancak, rublenin dolar karşısındaki değeri dikkate alındığında Türk malları ruble fiyatlar üzerinden daha ucuza gelmektedir) Eskiden yolcu beraberi ihracat şeklinde yapılan satışların zaman içerisinde beyannameli ihracata doğru kayması Birim: 1000 $ Eski S.S.C.B Ülkelerine Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı /2003 Değişim (%) Azerbaycan , ,05 56,5 Kazakistan , ,04 56,0 Özbekistan , ,01-51,3 Rusya Federasyonu , ,25 33,3 Türkmenistan , ,02 35,4 Ukrayna , ,21 26,9 Eski S.S.C.B Ülkeleri ı Türkiye Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi , ,59 31, ,2 Ortadoğu Ülkeleri 2004 yılının Ocak-Eylül dönemi itibariyle Ortadoğu ülkelerine hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatı, 2003 yılının aynı dönemine kıyasla %16,6 oranında artmıştır. Yüksek seyreden petrol fiyatları ve Irak pazarının nispeten açılması gibi nedenler, bölgeye yönelik hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatının canlılığını korumasının başlıca nedeni olarak görülmektedir. 9

12 Birim: 1000 $ Ortadoğu Ülkelerine Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı /2003 Değişim (%) Irak , ,32 70,7 İran , ,06 292,5 İsrail , ,70 2,1 Kuveyt , ,08 15,3 S.Arabistan , ,37 1,9 Suriye 768 0, ,00-50,1 Ürdün , ,06 39,2 Ortadoğu Ülkeleri ı , ,60 16,6 Türkiye Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı ,2 Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi Kuzey Afrika Ülkeleri Türk firmalarının pazar çeşitlemesi gayretleri, Kuzey Afrika Ülkeleri nin AB ile ilişkileri ve petrol ve gaz fiyatlarının yüksek seyretmesinin Kuzey Afrika Ülkeleri ne yönelik ihracat üzerinde etkili olduğu düşünülmektedir. Birim: 1000 $ Afrika Ülkelerine Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı /2003 Değişim (%) Cezayir , ,58 20,0 Fas , ,02 2,8 Libya , ,08 57,2 Mısır , ,07 57,4 Tunus 691 0, ,01 97,4 Kuzey Afrika ı , ,75 42,3 Güney Afrika Cum , ,04 8,4 Afrika Ülkeleri ı , ,80 41,2 Türkiye Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi ,2 10

13 Asya Ülkelerine İhracat Birim: 1000 $ Diğer Asya Ülkelerine Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı /2003 Değişim (%) Çin Halk Cumhuriyeti 475 0, ,01 195,0 Endonezya 710 0, ,00-64,2 Hindistan 319 0, ,01 184,4 Hong Kong , ,04 25,5 Malezya , ,06-21,6 Singapur , ,01-23,4 Tayland 65 0, ,00 523,0 Tayvan 687 0, ,01 37,3 Güney ve Doğu Asya Ülkeleri ı , ,16 2,5 Bangladeş 74 0, ,00 170,1 Pakistan 42 0, ,00 199,1 Diğer Asya Ülkeleri ı Türkiye Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı , ,16 3, ,2 Kaynak: İhracat-Net Bilgi Sistemi Hedef Pazarlar Ön Planda Hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatının ülkelere göre dağılımı topluca incelendiğinde, geleneksel ihraç pazarları niteliğinde olan Almanya, Fransa, ABD gibi ülkelerde bir durağanlaşma, hedef pazarlarda ise bir ivme gözleniyor. Örneğin %13,2 lik ihracat artışının önemli ölçüde AB içinde bulunan Akdeniz ülkeleri ile diğer Akdeniz havzası ülkelere yapılan ihracatla sağlandığı gözleniyor. Ayrıca, Ortadoğu ülkeleri ile eski S.S.C.B. yerine kurulan ülkelere yönelik ihracattaki kayda değer artış, yeni pazarlara yönelim ve daha yüksek katma değerli ürün ihracatı konusunda fikir vermektedir. 11

14 III. AYLAR İTİBARİYLE İHRACATIN SEYRİ 2004 yılının ilk dokuz ayı içerisinde ihracatın bir önceki yılın aynı ayına kıyasla düşüş gösterdiği tek ay Mayıs ayı (%2,7 oranında düşüş) olmuştur. Ağustos ayı da %0,3 lük artış dikkate alındığında düşük performans görülen bir ay olarak gözükmektedir. Diğer bütün aylarda %12 ile %28 arasında değişen oranlarda artışlar kayda alınmıştır. Birim: 1000 $ Aylar İtibariyle Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracat Kaydı /2003 Aylar % Değişim Ocak ,0 Şubat ,8 Mart ,7 Nisan ,3 Mayıs ,7 Haziran ,4 Temmuz ,9 Ağustos ,3 Eylül ,8 Kaynak:TİM Aylar İtibariyle Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatının Seyri $ Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül 12

15 IV. ÜRÜN GRUPLARI BAZINDA HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON İHRACATI Hazırgiyim ve konfeksiyon mamülleri örme ve dokuma olarak iki büyük başlık altında ele alınabilir. Bu iki grubun bir alt grubu olarak diğer hazır eşyalar şeklinde üçüncü bir gruptan söz edilebilir. Dokumada Performans Gittikçe Daha İyiye Gidiyor 2004 ve 2003 yılının dokuz aylık dönemleri karşılaştırıldığında %18 oranında bir artış görülmektedir. Euro faktörü göz önünde bulundurulduğunda net artış 10,2 düzeyinde. İki büyük pazar konumundaki Almanya ve ABD de durum iyi değil. Almanya da euro faktörü dikkate alınınca %7,35 oranında bir azalma var. Aslında altı aylık değerlendirme raporlarına kıyasla Almanya pazarında eğilim tersine dönmüş görünüyor. ABD de dolar bazında sadece %7 düzeyinde bir artış kayda alınmış. En Fazla Dokuma Konfeksiyon İhraç Edilen Ülkeler Değişim Ülkeler ($) ($) % Almanya İngiltere ABD Hollanda Fransa İspanya Danimarka Libya Avrupa Serbest Bölg Rusya Federasyonu İtalya Trakya Serbest Bölge Belçika Cezayir İsveç İlk 15 Ülkenin ı Türkiye Dokuma Konfeksiyon İhracatı Ülkenin Payı % Kaynak: İhracat-net Bilgi Sistemi / Ekim

16 Dokuma Giyimde Önemli Belirleyici Giysiler Denim Grubu dokuma giyim ihracatı içinde denim pantolonların payı %22 ve 2004 ilk dokuz aylık dönemde ihracat artışı %51 düzeyinde olmuştur. Pantolon dışındaki denim konfeksiyon mamülleri için belirgin GTİP ler bulunmadığı için sağlıklı istatistik bulmak da mümkün değildir. Ama diğer denim ürünlerin ihracatının da pantolonlara paralel arttığını düşünmek yanlış olmaz. En fazla denim pantolon ihraç edilen ülkelerin başında Almanya, İngiltere, ABD ve Hollanda gelmektedir. ABD ye yapılan denim pantolon ihracatında da diğer ülkelere kıyasla oldukça mütevazi bir artış görülmektedir. Almanya ya yönelik denim pantolon ihracatı altı aylık dönemden dokuz aylık döneme önemli bir artış gösteriyor. Altı aylık dönemde artış oranı %21 iken, dokuz aylık dönemde artış oranı %31 e çıkmış durumda. En Fazla Denim Pantolon İhraç Edilen Ülkeler Değişim Ülkeler ($) ($) % Almanya İngiltere ABD Hollanda Avrupa Serbest Bölg Danimarka İspanya Belçika Ahl Serbest Bölge Fransa İtalya Rusya Federasyonu Trakya Serbest Bölge Cezayir Kanada İlk 15 Ülkenin ı Türkiye Denim Pantolon İhracatı Ülkenin Payı % Türkiye Dokuma Konfeksiyon İhracatı Denim Pantolon İhracatının Dokuma Konfeksiyon İhracatındaki Payı % Kaynak: İhracat-net Bilgi Sistemi / Ekim

17 Örme Giyimde Performans Daha Da Geri Örme giyim ihracatı %10 oranında artmıştır. Euro faktörü göz önünde bulundurulduğunda artışın %2,2 düzeyine gerilediği görülmektedir. Performansta %18 düşüşle ABD, %26 düşüşle Avusturya etkili olmuştur. Örme konfeksiyon ihracatı artışında altı aylık döneme göre bir azalış var. Altı aylık dönemde dolar bazında artış oranı %14 iken, dokuz aylık dönemde artış oranı %10 a gerilemiştir Değişim Ülkeler ($) ($) % Almanya İngiltere ABD Fransa Hollanda İtalya İspanya Danimarka Belçika AHL Serbest Bölge İsveç Trakya Serbest Bölge Avusturya İsviçre İrlanda İlk 15 Ülkenin ı Türkiye Örme Konfeksiyon İhracatı Ülkenin Payı % Kaynak: İhracat-net Bilgi Sistemi / Ekim 2004 En Fazla Örme Konfeksiyon İhraç Edilen Ülkeler Örme İçinde Çorap Ön Plana Çıkıyor Örme konfeksiyon ihracatının en önemli ürün gruplarından çoraplar örme konfeksiyon ihracatı içerisindeki paylarını %9 dan %10 a çıkartan bir performans sergilemişlerdir ki; 2004 yılının Ocak-Eylül dönemi itibariyle artış oranı %26 olarak hesaplanmaktadır. En fazla çorap ihraç edilen ülkelerin başında İngiltere, Almanya, Fransa ve Hollanda gelmektedir. Çorap ihracatının %94 ünün ihraç edildiği ilk onbeş ülke için artışlar sözkonusu olmuştur. Almanya ve ABD gibi düşük ihracat performansı gösterilen ülkelerde bile sırasıyla %8 ve %10 oranında artış kaydedilebilmiş. Üçer aylık dönem karşılaştırmalarına göre, örme grubundaki azalan performansın çoraba da yansıdığı görülüyor. 15

18 En Fazla Çorap İhraç Edilen Ülkeler Değişim Ülkeler ($) ($) % İngiltere Almanya Fransa Hollanda AHL Serbest Bölge ABD İtalya Belçika İrlanda İsveç Danimarka İspanya İsrail Avusturya İsviçre İlk 15 Ülkenin ı Türkiye Çorap İhracatı Ülkenin Payı % Türkiye Örme Konfeksiyon İhracatı Çorap İhracatının Örme Konfeksiyon İhracatındaki Payı % Kaynak: İhracat-net Bilgi Sistemi / Ekim Serbest Bölgeler Hareketli Yılın ilk altı ayında tesbit edilen hem dokuma hem de örme hazırgiyim ve konfeksiyon ürünlerinde serbest bölgelere yapılan ihracattaki artış devam etmektedir. Serbest Bölgelere Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatı Ürün Grubu Örme Ürün Grubu Dokuma Serbest Bölge Adı Değişim % AHL Serbest Bölgesi Trakya Serbest Bölgesi Avrupa Serbest Bölgesi Trakya Serbest Bölgesi Dikkate Alınan Serbest Bölgeler ı Kaynak: İhracat - Net Bilgi Sistemi / Ekim

19 Serbest Bölge yönetimleri ile yapılan görüşmelerde, serbest bölge üzerinden yapılan sevkiyatlarda bir artış olduğu ifade edilmiştir. Yani serbest bölgelere ihraç edilen ürünler, buradan değişik ülkelere tekrar ihraç edilmektedir. V. KAR MARJLARI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER Maliyet Artışları Kur Artışlarından Hızlı Hazırgiyim ve konfeksiyon sektöründe rekabet koşullarının gittikçe kötüleştiğinin bir göstergesi, maliyet endeksi ile dolar kuru endeksi ve euro kuru endeksi arasındaki farktır. Aşağıdaki tablo ve grafik, durumu ortaya koymaktadır: Burada, maliyet endeksi, konfeksiyon hammaddesi olan iplik ve kumaş fiyatlarında 2000 yılından itibaren altı aylık dönemler itibariyle görülen değişimi yansıtmaktadır. Maliyet endeksine paralel bir şekilde, altı aylık dönem ortalamalarından hareketle kur endeksleri hesaplanmıştır. Hem tablo hem grafikten anlaşıldığı gibi, maliyet artışları, özellikle 2001 yılı 2.yarısından itibaren kur artışlarının hep üzerinde seyretmiştir ün ilk yarısına gelindiğinde, maliyetlerle kur arasındaki açık, had safhaya ulaşmıştır. Özellikle, dolar endeksi ile maliyet endeksi arasındaki fark, 120 puan düzeyine ulaşmıştır. ABD ye yönelik ihracattaki düşüşü izah eden en önemli argüman bu olsa gerek. Dokuz aylık dönemde maliyet ve kur endeksleri bakımından altı aylıklara göre belirgin bir gelişme olmadı. Bu yüzden altı aylık raporda verilenlerin aynısınının kullanılmasında bir mahsur görülmedi. Hazırgiyim Sektörünün Rekabet Koşullarındaki Gelişmeler (Maliyet ve Kur Endekslerine Göre) Dönemler Maliyet Endeksi Euro Endeksi Dolar Endeksi 2000 S S2 116,3 104,3 112, S1 158,1 156,8 168, S2 226,1 231,6 248, S1 256,9 220,8 235, S2 290,8 287,3 277, S1 320,6 309,4 269, S2 337,8 290,9 241, S1 354,6 303,1 236, ilk yarısı ortalamaları=100 esasıyle hesaplandı 17

20 400 Maliyet Endeks Euro Endeks Dolar Endeks S1 2000S2 2001S1 2001S2 2002S1 2002S2 2003S1 2003S2 2004S1 Rekabet Gücünün Bir Göstergesi Olarak Reel Efektif Kur Endeksi İhracatta rekabet gücünü gösteren parametrelerden en önemlisi reel efektif döviz kuru endeksidir. T.C. Merkez Bankası tarafından 1995=100 esasıyla hazırlanan TEFE bazlı endekse göre, 2004 yılının ilk dokuz ayı boyunca T.L. %26-44 arasında, aşırı değerli olmuştur yılının karşılık gelen döneminde de TL aşırı değerli idi, ancak aşırı değerlenme oranı %13-37 arasında değişmekte idi. Burada, maliyetler ve döviz kuru açısından 2004 yılının ilk dokuz ayı içerisinde bütün ihracat sektörlerinin, 2003 yılının eş dönemine göre daha dezavantajlı bir durumda olduğu ifade edilebilir. Son aylarda döviz kurlarında görülen artışla TL nin aşırı değerlenme oranı bir miktar düşmüştür. Örneğin Eylül 2004 itibariyle reel efektif kur endeksleri TEFE bazında 127,6 dır. İşgücü Ücretleri ve Rekabet Gücü Hazırgiyim ve konfeksiyon üretiminde işgücü maliyetinin payı %30 civarındadır. Bu yüzden işgücü ücretinde bir artış, ihracatta rekabet gücünü doğrudan etkilemektedir. Son yıllarda asgari ücrete peşpeşe zamlar yapılmaya başlanmıştır. Ayrıca sosyal güvenlik katkı payları da oldukça yüksektir. Özellikle 2004 yılı başında yapılan %34 lük zam ve %5 lık zamla, yıllık bazda %40 a yaklaşılmıştır. Bunu ihracata yönelik üretim yapan hazırgiyim ve konfeksiyon sektörünün taşıması zor görünmektedir. 18

21 Kredi Faizleri 2004 yılının ilk dokuz aylık döneminde, 2003 yılının karşılık gelen dönemine göre vuku bulan en önemli gelişme, kredi faizlerindeki düşüş olarak ifade edilebilir. Her ne kadar, sektör nakit kredi pastasından sadece %2,1 düzeyinde bir pay alıyorsa da, kredi faizlerindeki düşüş, bütün vadeli işlemleri etkilediğinden, kredi maliyetleri yönüyle az da olsa bir rahatlama yaşanıyor. İTKİB Genel Sekreterliği AR & GE ve Mevzuat Şubesi * İTKİB Genel Sekreterliği kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz. 19

22 20

23 21

24 22

25 23