Bolonya Süreci nin Türkiye de Uygulanması Projesi Çalışma Raporu AB EĞİTİM VE GENÇLİK PROGRAMLARI MERKEZİ BAŞKANLIĞI

Transkript

1 Bolonya Süreci nin Türkiye de Uygulanması Projesi Çalışma Raporu AB EĞİTİM VE GENÇLİK PROGRAMLARI MERKEZİ BAŞKANLIĞI Haziran 2005

2 Bolonya Süreci nin Türkiye de Uygulanması Projesi Çalışma Raporu Bolonya Rehberleri Ulusal Takımı adına Prof. Dr. Kerim Edinsel Türkiye Bolonya Rehberleri Ulusal Takımı ( ) Arıkan, E. Burak, Yrd. Doç.Dr. Sabancı Üniversitesi Atalay, Süheyda, Prof. Dr. Ege Üniversitesi Cangül, İ. Naci, Doç.Dr. Uludağ Üniversitesi Edinsel Kerim, Prof. Dr. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eriş Ertuğrul, Prof. Dr. Yıldız Teknik Üniversitesi Erk Nejat, Prof. Dr. Çukurova Üniversitesi Güven Nezih, Prof. Dr. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Hartoka, Berna Sabancı Üniversitesi Önderoğlu, Selda, Prof. Dr. Hacettepe Üniversitesi Örnektekin, Sermin, Prof. Dr. Mustafa Kemal Üniversitesi Özkale, Lerzan, Prof. Dr. İstanbul Teknik Üniversitesi Peker, Ali Uzay, Doç. Dr. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Haziran 2005 Bolonya Rehberleri Ulusal Takımının sağladığı katkıları değerlendirerek bu raporu yazan Prof. Dr. Kerim Edinsel e teşekkür ederiz. Ayrıca, raporun yazımında kullanılan Bergen Zirvesi raporlarının ve Bolonya Ulusal Raporu nun ilgili bölümlerinin özgün metinlerini, Kerim Edinsel ile işbirliği içinde Türkçe ye çevirdikleri ve sonuç raporunun derlenmesinde gösterdikleri özveri için Ondokuz Mayıs Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Birimi uzmanları Esra Derle ve Sibel Tunga ya teşekkür ederiz. 2

3 İÇİNDEKİLER 1. Proje Tanımı 1.1 Projenin İsmi ve Alanı 1.2 Projenin Gerekçesi 1.3 Projenin Amacı ve Hedefleri 1.4 Değerlendirme Özeti 2. Projeyi Planlama, Uygulama ve Değerlendirme Adımları 2.1 Proje Ekibi ve Çalışma Alanları 2.2 İş Akışı ve Bölgesel Toplantılar 2.3 Projeyi Yürütme, Uygulama ve Değerlendirme Yöntemi ve Adımları Haberleşme, Değerlendirme ve Karar Verme Mekanizmaları Sunum Hazırlama ve Sunuş Yöntemleri Sunum/Bilgilendirme İçerikleri 3. Proje Çıktıları 3.1 Proje Çıktılarına Genel Bakış Paydaş Katılımı Paydaşların Genel Katılım Düzeyi ve Bileşimi Paydaşların Bölgesel Katılım Düzeyi 3.2 Konferans ve Bölge Toplantıları Değerlendirmeleri Şubat 2005 Ankara Açılış Konferansı Mart 2005 İzmir Toplantısı Mart 2005 Mersin Toplantısı Mart 2005 Sivas Toplantısı Mart 2005 İstanbul Toplantısı Nisan 2005 Ankara Toplantısı Nisan 2005 Bursa Toplantısı Nisan 2005 İstanbul Toplantısı Nisan 2005 Şanlı Urfa Toplantısı Mayıs 2005 Diyarbakır Toplantısı Mayıs 2005 Konya Toplantısı Haziran 2005 İstanbul Kapanış (Değerlendirme) Konferansı 3.3 Bolonya Ulusal Web Sitesinin İşletime Açılması 3.4 Projenin Çoğaltıcı Etkisi ve Etkisinin Sürdürülebilirliği 3

4 4. Ekler 4.1 Konferans ve Toplantı Programları 4.2 Katılımcı Değerlendirme Formu Örneği 4.3 EUA Trends III Anketinin Türkçe ye Uyarlanmış Biçimi Yazım ve Dil İle İlgili Açıklamalar Raporda, İngilizce terimler Türkçeleştirilerek kullanılmış, ender durumlarda bazı terimlerin İngilizce karşılığı da belirtilmiştir. Bologna tanımı Bolonya olarak kullanılmıştır. European Higher Education Area tanımlamasında olduğu gibi education kavramı kurumlar bağlamında ve kurumsal anlamda öğretim ( Avrupa Yükseköğretim Alanı gibi), öğretim sürecinde arzulanan öğrenen merkezli süreçleri öne çıkarmak veya özendirmek için ise bazı yerlerde ve toplantı programlarında ( Avrupa Yükseköğrenim Alanı nın Oluşum Süreci gibi) öğrenim olarak kullanılmıştır. 4

5 Kısaltmalar Listesi AAA Avrupa Araştırma Alanı AB Avrupa Birliği AEGEE European Students Forum/Association des Etats Généraux des Etudiants de I Europe (Avrupa Öğrencileri Genel Forumu) AKTS Avrupa Kredi Transfer Sistemi Ar-Ge Araştırma-Geliştirme AOBP Orta Öğretim Başarı Puanı AYÖA Avrupa Yükseköğrenim Alanı ABET Accreditation Board of Engineering and Technology (Mühendislik ve Teknoloji için Akreditasyon Kurulu) ACA Academic Cooperation Association (Akademik İşbirliği Birliği) AHCI Arts and Humanities Citation Index (Sanat ve Beşeri Bilimler Atıf İndeksi) BFUG Bologna Follow Up Group (Bolonya İzleme Grubu) DGS Dikey Geçiş Sınavı DS Diploma Supplement (Diploma Eki) ECA European Consortium for Accreditation in Higher Education (Yüksek Öğrenimde Akreditasyon için Avrupa Konsorsiyumu) ECTS European Credit Transfer System (Avrupa Kredi Transfer Sistemi) EEA European Economic Area (Avrupa Ekonomik Alanı) EHEA European Higher Education Area (Avrupa Yükseköğrenim Alanı) ENIC European Network of Information Centers (Avrupa Bilgi Merkezleri Ağı) ENQA European Association for Quality Assurance in Higher Education (Yüksek Öğretimde Avrupa Kalite Güvencesi Birliği ) ERA European Research Area (Avrupa Araştırma Alanı) 5

6 ESIB The National Unions of Students in Europe (Avrupa Öğrenci Ulusal Birlikleri) EUA European Universities Association (Avrupa Üniversiteler Birliği) EUR-ACE (EURopean ACcredited Engineer) Accreditation of European Engineering Programms and Graduates (Avrupa Mühendislik Programları ve Mezunları Akreditasyon Programı) EURASHE European Association of Institutions in Higher Education (Yüksek Öğrenimde Avrupa Kurumlar Birliği) EURYDICE The Information Network on Education in Europe (Avrupa Eğitim Bilgi Ağı) GATA Gülhane Askeri Tıp Akademisi ISI Institute for Scientific Information (Bilimsel Bilgi Enstitüsü) MEB Milli Eğitim Bakanlığı METEB Mesleki ve Teknik Eğitim Bölgeleri MÜDEK Mühendislik Değerlendirme Kurulu NARIC National Academic Recognition Information Centers (Ulusal Akademik Tanınma Bilgi Merkezleri) OECD Organization for Economic Co-operation and Development (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü) ÖSS Öğrenci Seçme Sınavı SCI Science Citation Index (Bilimsel Atıf İndeksi) SSCI Social Science Citation Index (Sosyal Bilimler Atıf İndeksi) STK Sivil Toplum Kuruluşu TMMOB Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği UA Ulusal Ajans ÜÖK Üniversite Öğrenci Konseyi YÖK Yüksek Öğretim Kurulu 6

7 1. PROJE TANIMI 1.1. Projenin İsmi ve Alanı Türkiye Bolonya Süreci Projesi Socrates Programı kapsamında Avrupa Komisyonu nun 16 Haziran 2004 de kapanan dönemi için Ulusal Bolonya Takımlarının seçimi çağrısına uyularak Türkiye Ulusal Ajansı tarafından Bolonya Süreci nin Türkiye de Uygulanması (Implementation of the Bologna Process in Turkey) başlığıyla komisyona verilen ve kabul edilen bir projedir. Projenin kabul onayından sonra Bolonya Rehberleri seçimi için yapılan çağrıya başvuranlar arasından Türk Ulusal Otoritesi (Yönlendirme ve İzleme Komitesi) tarafından seçilen ve 12 kişiden oluşan Bolonya Rehberleri Ulusal Takımı Kasım 2004 den itibaren proje amaçlarına uygun çalışmalarına başlamış ve bu değerlendirme raporu ile Haziran 2005 sonunda çalışmalarını tamamlamıştır. Bolonya Süreci çalışmaları ulusal düzeylerdeki delegelerden oluşan Bolonya İzleme Grubu tarafından izlenmekte ve ulusal raporlarla değerlendirilmektedir. Bolonya Süreci İzleme Grubu (BFUG) Türkiye temsilcisi YÖK Başkan Vekili Prof. Dr. Aybar Ertepınar dır. Türkiye Bolonya Süreci Projesi nin Ulusal Ajans düzeyindeki teknik koordinasyonu Proje Koordinatörü ve Socrates Programı Genel Koordinatörü Dr. Hamit Ersoy tarafından gerçekleştirilmiştir Projenin Gerekçesi Proje, Bolonya Rehberleri aracılığıyla yükseköğretimde kaliteyi ve Avrupa yükseköğretim alanında öğrencilerin, araştırmacıların, akademik ve yönetsel personelin hareketlilik koşullarını iyileştirmek amacıyla hazırlanmıştır ve Bolonya Rehberleri etkinlikleri aracılığıyla aşağıdaki alanlarda iyileştirme, özendirme ve paydaşlara destek sağlanacağını öngörmüştür 1 : 3 Hareketlilik, özellikle bilgi temelli Avrupa toplumunun iki temel ayağı olan öğrenim ve araştırma alanlarının yararına doktora düzeyinde hareketlilik 3 Avrupa Kredi Transfer Sistemi 3 Diploma eki 3 İki aşamalı derecelendirme 3 Derecelerin tanınması 3 Bolonya Süreci önceliklerinin yaygınlaştırılması 3 Kalite güvencesi alanında sorunların saptaması 3 Yükseköğrenimdeki engelleri azaltmak için ilk ve ortaöğrenim alanlarına yönelik olası çözümler 1.3. Projenin Amacı ve Hedefleri 1 Turkish National Agency: Application for the Restricted Call National Team of Bologna Promoters (Türkiye Ulusal Ajansı: Bolonya Rehberleri Çağrısı için Başvuru) , s. 3. 7

8 Toplam bütçesi Euro olan ve Eurosu Avrupa Komisyonu, Eurosu ulusal bütçeden karşılanan proje, Bolonya Rehberleri etkinlikleriyle aşağıdaki hedeflere ulaşmayı amaçlamıştır 2 : 3 Türk yükseköğretim kurumlarının Bolonya Süreci ndeki güncel yerini belirlemek. Bu, başlangıçta Bolonya Rehberlerinin Bolonya Süreci nin Türkiye de ne ölçüde uygulamaya sokulduğunu ve sürecin hedeflerine ulaşma yolundaki ilerlemeler için ne kadar süreye gereksinim duyulduğunu saptamak için çalışacağı anlamına gelmektedir. 3 Diğer Avrupa ülkelerindeki mevcut bağlantıların yaygınlığını ve en iyi uygulama örneklerini göstererek Türk Yükseköğretim Sistemi ve iş piyasası arasında daha yakın işbirliklerini özendirmek. 3 Proje süresi sonunda yükseköğretim kurumlarının en az %50 sinde ortak bir kredi transfer sistemi (ECTS) kurmak ve bu ilk ve orta öğrenim okullarının en az %30 unda bu sistemle ilgili bilinçlilik oluşturmak. 3 Avrupalı partnerleriyle daha yakın işbirliklerine girebilmeleri için yükseköğretim kurumlarındaki öğrenciler, öğretici ve yönetsel kadro arasında hareketliliğin önemini özendirmek ve Bolonya Süreci nin yerleşmesi için hareketliliğin katkılarını kavratmak. 3 Yükseköğretimde ve daha ileri giderek ortaöğretimde ve özellikle araştırma ve proje alanlarında Avrupa boyutunu desteklemek. 3 Kalite güvencesi alanında deneyimli kurumlarla daha az deneyimli kurumlar arasında bilgi akışını sağlamak. 3 Türkiye deneyimi ve uygulamaları ile ilgili bir web sitesi kurmak. 3 Bolonya Süreci ni tanıtmak üzere üniversiteler, Milli Eğitim Bakanlığı, iş dünyası ve sivil toplum kuruluşlarına çeşitli dokümanların basım ve dağıtımını gerçekleştirmek. 3 İlk ve ortaöğretim de dahil olmak üzere tüm öğretim kurumlarına Bolonya Süreci ni tanıtmak. 1.4 Değerlendirme Özeti bölümünde toplam ve 3.2 bölümünde ayrıntılı olarak verilen katılımcı sayı ve bileşimlerinin ve proje çıktılarının gösterdiği gibi, proje amaç ve hedeflerine büyük ölçüde ulaşmıştır. Ulusal Ajans ve Bolonya rehberleri, YÖK ile işbirliği içinde, 5 ay gibi kısa bir dönemde, 2 ulusal konferans ve 10 bölge toplantısı gerçekleştirerek yüksek bir hareketlilikle toplam 1606 katılımcıya ulaşmışlardır. Proje süresi boyunca, Bolonya Süreci ve ana konuları ile ilgili bilgilendirme düzeyi ötesinde, sorun alanları ve katılımcıların çözüm önerileri saptanarak, projenin ikinci dönemindeki eylem planlarına taban oluşturulabilecek bir katalog oluşturulmuştur. Her bölge toplantısında oluşturulan katılımcı listeleri, projenin Haziran 2005 sonrasındaki ikinci döneminde katılımcılarla doğrudan ilişki kurma olanağını sağlayacak ve proje adımlarını hedef gruplara göre daha da somutlaştırmaya yardımcı olacaktır. 2 a.g.e, s. 4. 8

9 Temmuz 2004-Haziran 2005 döneminin zayıf yönü, bölgesel toplantılara ve ulusal konferanslara öğrenci katılımının düşük oluşudur. İkinci dönem etkinliklerinde bu konuda sistematik ve somut eylemler geliştirilmesi gerekmektedir. 2. Projeyi Planlama, Uygulama ve Değerlendirme Adımları Proje tasarımında belirtilen iş planı ve uygulama adımları, proje amaçlarına ve öngörülen çıktılara bağlı kalınarak proje süresi boyunca paydaş gereksinimlerine göre geliştirilmiş ve uygulanmıştır. 2.1 Proje Ekibi ve Çalışma Alanları Tablo 1: Bolonya Rehberleri ve Çalışma Alanları Bolonya Rehberleri Yrd. Doç. Dr. Burak Arıkan Sabancı Üniversitesi, İstanbul Prof. Dr. Süheyda Atalay Ege Üniversitesi, İzmir Doç. Dr. İsmail Naci Cangül Uludağ Üniversitesi, Bursa Prof. Dr. Kerim Edinsel Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun Prof. Dr. Ertuğrul Eriş Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul Prof. Dr. Nejat Erk Çukurova Üniversitesi, Adana Prof. Dr. Nezih Güven Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara Berna Hartoka Sabancı Üniversitesi, İstanbul Prof. Dr. Selda Önderoğlu Hacettepe Üniversitesi, Ankara Prof. Dr. Sermin Örnektekin Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay Prof. Dr. Lerzan Özkale İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul Doç. Dr. Ali Uzay Peker Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara Hareketlilik Tanınma Grup Koordinatörü ve Çalışma Grupları Kalite Güvencesi ve Akreditasyon Grup Koordinatörü Üç Aşamalı Sistem Grup Koordinatörü Bolonya Süreci web sayfaları sorumlusu 2.2 İş Akışı ve Bölgesel Toplantılar Proje tasarımında belirtilen çalışma planı, proje süresi boyunca, rehberlerin kendi yükseköğretim kurumlarındaki durumlarına ve toplantı organizasyon koşullarına göre aşağıdaki şekilde gerçekleştirilmiştir. 9

10 Tablo 2: İş Akışı ve Çıktılar Tarih ve Yer Etkinlik Katılan rehber sayısı 6 Kasım 2004 Seçilmiş rehberler ve Ulusal Tüm rehberler Ankara Ajans toplantısı Kasım 2004 Brüksel 11 Şubat 2005 Ankara Nisan-Mayıs 2005 (sürekli güncellenmektedir) Mart-Mayıs Mart-02 Nisan 2005, Glasgow 6 Haziran 2005 İstanbul Haziran 2005, Stockholm Haziran 2005 Bolonya Rehberleri Avrupa Semineri Tüm rehberler Çıktı Türkiye de Bolonya Süreci Uygulaması sunusu, iş sözleşmelerinin imzalanması ve çalışma gruplarının oluşturulması Avrupa Bolonya rehberleri ile tanışma, çalıştaylara katılım, Türkiye etkinlikleri yol haritasını ve sunu içeriklerini belirleme, seminer raporları Açılış konferansı Tüm rehberler Bolonya Süreci ni Türkiye kamuoyuna duyurma ve paydaşları sunumlarla bilgilendirme Türkiye Bolonya Sitesi nin oluşturulması Bölgesel bilgilendirme ve paydaşlarla İlişki kurma toplantıları Tüm rehberler En az üç rehber Türkçe ve İngilizce Bolonya Süreci Türkiye ve Avrupa dokümanları Paydaşları sunumlarla bilgilendirme ve Bolonya Süreci ile ilgili farkındalık yaratma, ilişki kurma, paydaş gereksinimlerine göre bilgi akış biçim ve içeriklerini düzenleme, toplantı değerlendirme raporları, proje değerlendirme raporu için veri toplama EUA 3. Konvansiyonu 3 rehber EUA ve Bolonya Süreci, Trend IV raporu, çalıştay ve konferanslar Proje Değerlendirme (Kapanış) Konferansı ACA Hareketliliğin Diğer Yüzü Konferansı Rapor yazımı 10 rehber Bolonya Süreci Türkiye Projesi ni diğer Avrupalı konuşmacılarla birlikte Türkiye ve Avrupa düzeyinde irdeleme ve değerlendirme 2 rehber Hareketliliğin diğer boyutları 1 rehber (diğer rehberlerin katkılarıyla) Bolonya Süreci nin Türkiye de Uygulanması Projesi Çalışma ve Sonuç Raporları Bölgesel bilgilendirme ve paydaşlarla ilişki kurma toplantıları için ulusal etkinlik alanı 5 bölgeye ayrılmış ve bu bölgelerde 1. turda doğrudan bilgilendirme sunumları yoluyla, 2. turda ise kısa bilgilendirme sunumları ve çalıştaylar veya sadece çalıştaylar yoluyla Bolonya Süreci ile ilgili bilgilendirme derinleştirilmiş ve proje değerlendirme raporu için 10

11 veri toplanmaya başlanmıştır. Şekil 1 bölgelerin coğrafi dağılımını ve kapsadığı illeri göstermektedir. 11

12 Şekil 1: Konferans ve Toplantı Bölgelerinin Coğrafi Dağılımı İstanbul ve Trakya Bölgesi Ege Bölgesi İç Anadolu ve Batı Karadeniz Bölgesi Akdeniz ve Güney Doğu Anadolu Bölgesi Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu Bölgesi 1. turdaki tam günlük toplantılar, ikinci turda bölgesel gereksinimlere ve katılımcı geri bildirimlerine göre yarım veya tam gün şeklinde sürdürülmüştür. Tablo 2 de belirtilen açılış ve kapanış (değerlendirme) konferansları için paydaşlara ulusal düzeyde çağrı yapılmıştır. Tablo 3 konferanslar ve bölgesel toplantılar için duyuru yapılan paydaş bölgelerini ve gerçekleştirilen toplantı yer ve tarihlerini göstermektedir. Tablo 3: Konferanslar ve Bölgesel Toplantılar Toplantı bölgesi ve kapsadığı paydaş alanı Ulusal düzeyde İstanbul ve Trakya Bölgesi (8 il ve 4 ildeki 29 yükseköğretim kurumu) Ege Bölgesi (15 il ve 11 ildeki 17 yükseköğretim kurumu) İç Anadolu ve Batı Karadeniz Bölgesi (19 il ve 8 ildeki 20 yükseköğretim kurumu) Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi Bölge toplantısı tarih ve yeri 11 Şubat 2005 Açılış Konferansı, Hacettepe Üniversitesi-Ankara 25 Mart 2005, İstanbul Teknik Üniversitesi 22 Nisan 2005, Sabancı Üniversitesi-İstanbul 7 Mart 2005, Ege Üniversitesi-İzmir 18 Nisan 2005, Uludağ Üniversitesi-Bursa 15 Nisan 2005, ODTÜ- Ankara 16 Mayıs 2005, Selçuk Üniversitesi-Konya 14 Mart 2005, Mersin Üniversitesi-Mersin Toplantı koordinatörü Selda Önderoğlu, Ali Uzay Peker Lerzan Özkale Berna Hartoka Süheyda Atalay Süheyda Atalay, Naci Cangül Nezih Güven Ali Uzay Peker Sermin Örnektekin Katılan rehber sayısı 12 rehber 6 rehber 4 rehber 3 rehber 4 rehber 12 rehber 4 rehber 4 rehber 12

13 (15 il ve 6 ildeki 8 Yükseköğretim kurumu) Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz Bölgesi (24 il ve 10 ildeki 10 yükseköğretim kurumu) Ulusal düzeyde 29 Nisan 2005, Harran Üniversitesi-Şanlı Urfa 18 Mart 2005, Büyük Otel-Sivas 6 Mayıs 2005, Dicle Üniversitesi-Diyarbakır 6 Haziran 2005 Kapanış (Değerlendirme) Konferansı, İstanbul Teknik Üniversitesi Sermin Örnektekin Kerim Edinsel Kerim Edinsel Berna Hartoka 5 rehber 3 rehber 5 rehber 10 rehber Bölgesel dağılımın coğrafi genişliğine ve bazı bölgelerdeki ulaşım zorluklarına rağmen rehberler toplam olarak yüksek bir hareketlilikle bölgesel toplantı ve çalıştaylarını başarıyla gerçekleştirmişlerdir. Açılış ve kapanış konferansları dahil her toplantıya ortalama olarak rehberlerin yarısı (6 rehber) ve en az iki Ulusal Ajans temsilcisi katılmıştır. Toplantı ve çalıştaylardaki sunum içerikleri rehberlerin çalışma alanlarını kapsayan konulara göre biçimlendirilmiş, ayrıca katılımcı görüş ve önerilerine uyularak Ulusal Ajans uzmanlarının katkılarıyla 2. tur bölgesel toplantılarda, Erasmus Proje Tekliflerinin Hazırlanması (Şanlıurfa) veya Leonardo da Vinci ve Comenius Programları başlıklı çalıştaylara (Şanlıurfa, Diyarbakır ve Konya) ve Başarılı AB Projelerinin Mantıksal Çerçevesi (Diyarbakır) gibi kısa sunumlara da yer verilmiştir. 2.3 Projeyi Yürütme, Uygulama ve Değerlendirme Yöntemi ve Adımları Haberleşme, Değerlendirme ve Karar Verme Mekanizmaları Rehberlerin kendi aralarında ve UA ile haberleşmeleri, ortak bir elektronik iletişim ağı üzerinden gerçekleştirilmiştir. Toplantı programlarında verilen koordinatör iletişim adresleri, toplantılar öncesi ve sonrasında paydaşlarla doğrudan iletişim olanağı sağlamıştır. Proje akışı ile ilgili kararlar UA ile işbirliği içinde rehberler tarafından belirlenmiştir. 11 Şubat Ankara Konferansı ardından ve 15 Nisan Ankara bölge toplantısı öncesinde yapılan iki rehberler toplantısı ile proje akışı ile ilgili genel yaklaşımlar belirlenmiştir. Bu iki genel toplantı dışında, İstanbul ve Ankara da oturan toplam 7 rehber, gerektiğinde kendi aralarında toplanarak ortak çalışma grupları oluşturmuşlardır. Geliştirilen öneriler elektronik ortamda tartışmaya açılmış ve uzlaşı aranmıştır. Aynı yöntem Hareketlilik ve Tanınma, Kalite Güvencesi ve Akreditasyon ve Üç Aşamalı Sistem den oluşan çalışma gruplarının kendi içlerinde de gerçekleştirilmiştir. Toplantılar, ilgili koordinatör ve/veya rehberler tarafından UA ya gönderilen bir raporla değerlendirilmiştir. Çalışma raporunun 3.2 bölümündeki değerlendirilmelerin temelini bu raporlar oluşturmaktadır. 13

14 2.3.2 Sunum Hazırlama ve Sunuş Yöntemleri Hazırlanan sunumlar genelde, ya her toplantı öncesinde tüm rehberler grubunun veya çalışma grupları içinde grup üyelerinin görüşüne açılmış ve çalışmalar birbirini tamamlayıcı olmuştur. Sunumlar, her toplantı sonrasında paydaş geri bildirimlerine göre yeniden düzenlenmiş veya güncelleştirilmiştir. Bölgesel toplantıların ikinci turundaki çalıştaylar için hazırlanan sunumlarda ayrıntıya inilerek paydaş gereksinimleri karşılanmaya çalışılmıştır. Ek 4.1 deki konferans ve toplantı programlarının gösterdiği gibi, sunumlar tek veya birkaç rehber tarafından birlikte gerçekleştirilmiştir Sunum/Bilgilendirme İçerikleri Toplantılardaki üç temel konu alanlarına veya bu alanlarla ilişkin parça alanlara yönelik sunumlar gerçekleştirilmiştir. Konu başlıkları alt başlıklara ve tartışmalarda ayrıntılara inilerek verilmiştir. Aşağıda bazı sunu örneklerinden içerik başlıkları verilmektedir: Avrupa Yükseköğretim Alanı nın Oluşum Süreci (Bolonya Süreci) Tarihsel Gelişim: Siyasal Hedef (Lizbon Stratejisi), Eğitim-Öğretim Hedefi, Yükseköğretim Hedefi (Bolonya Süreci) Bolonya Süreci Bolonya Bildirisi Öncesi: Erasmus Programı (1987), Bologna Magna Carta Universitatum (1988), Socrates Programı I ( ), Sorbonne Bildirisi (1998) Bolonya Bildirisi (1999), Salamanca (2001), Prag (2001), Graz (2003) ve Berlin (2003) ve Bergen (2005) Bildirileri Bolonya Süreci nin İç ve Dış Paydaşlara Etkileri Bolonya Süreci Kapsamında Türkiye de Yapılanlar Sürecin Yararları Hareketlilik ve Tanınma Tanınma Gereksinimi Tarihi Süreç: Bolonya Bildirisi (1999), Berlin Konferansı (2003) Hareketliliği Destekleyen AB Programları Öğrenci Değişim Programının Temel Unsurları Lizbon Tanınma Konvansiyonu ECTS ve Temel Araçları ECTS Nedir? Hangi Derslere Verilir? Öğrenme Çıktıları Yetkinliklerin Geliştirilmesi Öğrenci İş Yükü Kredilerin Hesaplanma Yöntemi, Örnekler ECTS Notlandırma Sistemi Bilgi Paketi/Ders Kataloğu: 15 Özellik 14

15 Öğrenci Başvuru Formu Öğrenim Anlaşması Not Çizelgesi Tanınma Belgesi Diploma Eki: Tarihi Süreç, Bölümler, En Çok Sorulan Sorular ECTS ve DS Etiketi Kalite Güvencesi ve Akreditasyon Bir bütün olarak eğitim ve öğretimden beklenenler: Nasıl bir mezun, nasıl bir işgücü, nasıl bir insan? Nasıl yapılanmalıyız?: Stratejik Planlama Kalite Yönetimi Bolonya Süreci Kurumsal Değerlendirme/Program Akreditasyonu Sürekli iyileştirme Kalite Güvencesi - Akreditasyon Stratejik Plan Stratejik Planda Kalite/Performans Göstergeleri (EUA) (Özdeğerlendirme ve İyileştirme Alanları) Stratejik Plan İçerik Örneği Üniversiteler, birim ve programlar ne yapmalıdır? Sürekli İyileştirme ve Kalite Kültürü Süreci: SWOT Analizleri ve Özdeğerlendirme Karşılaştırma, Vizyon, Misyon Stratejik Plan, Kalite/Performans Göstergeleri Kalite Yönetimine Geçiş İç Denetim, İyileştirmeler Dış Denetim Akreditasyon Bir program sürekli nasıl iyileştirilir: Program/Ders Hedef ve Çıktıları, Öğrenme Çıktıları, Diğer Program Girdi ve Çıktıları, İzleme, Ölçme ve Değerlendirme Yöntemleri ABET Ders Programı Örneği ABET Denetim Süreci, ABET/MÜDEK Değerlendirme Ölçütleri Kurumsal Yeniden Yapılanma: Uludağ Üniversitesi Modeli Üniversite-İş ve Emek Dünyası İşbirliği AB Düzeyinde Durum Türkiye de Durum Önümüzdeki Görevler Ortak Dereceler Ortak Derecelerin Tarihçesi EUA Pilot Projesi Sonuçları: Amaçlar, Desteklenen Programlar, Önem Verilen Konular, Değerlendirme Yöntemi, Kazanımlar, Sorunlar, Öneriler Erasmus-Mundus Programı ODTÜ Örneği Türkiye de Mevzuat Yasa Değişikliği Önerisi Avrupa da Öğretim Yapılarının İnce Ayarı (Tuning) 15

16 Avrupa da Tuning Projesi Aşamaları Öğrenme Çıktıları ve Yetkinlik Türleri Müfredat Tasarımı İçin Tuning Yaklaşımının Yöntemi ve Ana Öğeleri 3. Proje çıktıları 3.1 Proje Çıktılarına Genel Bakış Paydaş Katılımı Toplantı çağrıları, ilgili toplantı koordinatörü rehberler, UA ve YÖK ün işbirliği ile proje önerisinde belirtilen tüm ilgili iç ve dış paydaşlara (yüksek öğretim kurumları, il Milli Eğitim Müdürlükleri, İl Dernek Müdürlükleri, Vakıflar, Meslek ve Sanatkar Odaları, Ticaret ve Sanayi Odaları, İş ve emek dünyası kuruluşları gibi) yapılmıştır. Ankara açılış konferansından sonra, toplam toplantı tarihleri Mart 2005 başında Yüksek Öğretim Kurulu ve Ulusal Ajans yoluyla tüm ilgili paydaşlara duyurulmuş, toplantı programları ortalama olarak toplantı tarihinden bir hafta önce Ulusal Ajans ın web sitesine konulmuştur Paydaşların Genel Katılım Düzeyi ve Bileşimi Tablo 4 bölgelere ve toplantı yerlerine göre toplam katılımcı sayısını göstermektedir. Tablo:4 Toplam Katılımcı Sayısı 3 Toplantı bölgesi ve kapsadığı paydaş alanı Ulusal düzeyde İstanbul ve Trakya Bölgesi (8 il ve 4 ildeki 29 yükseköğretim kurumu) Ege Bölgesi (15 il ve 11 ildeki 17 yükseköğretim kurumu) İç Anadolu ve Batı Karadeniz Bölgesi (19 il ve 8 ildeki 20 yükseköğretim kurumu) Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi (15 il ve 6 ildeki 8 Yükseköğretim kurumu) Bölge toplantısı tarih ve yeri 11 Şubat 2005 Açılış Konferansı, Hacettepe Üniversitesi-Ankara 25 Mart 2005, İstanbul Teknik Üniversitesi 22 Nisan 2005, Sabancı Üniversitesi- İstanbul 7 Mart 2005, Ege Üniversitesi-İzmir 18 Nisan 2005, Uludağ Üniversitesi-Bursa 15 Nisan 2005, ODTÜ- Ankara 16 Mayıs 2005, Selçuk Üniversitesi-Konya 14 Mart 2005, Mersin Üniversitesi-Mersin 29 Nisan 2005, Harran Üniversitesi-Şanlı Urfa Toplantı biçimi Sunumlar Tam gün 168 Sunumlar Yarım gün 96 Çalıştaylar Yarım gün 65 Sunumlar Tam gün 143 Çalıştay Yarım gün 50 Sunumlar Yarım gün 152 Çalıştaylar Yarım gün 147 Sunumlar Yarım gün 155 Kısa Sunumlar ve Çalıştaylar Tam gün Toplam katılımcı sayısı Toplam katılımcı sayılarına toplantıya katılan Bolonya Rehberleri, Ulusal Ajans yetkilileri ve çağrılı konuşmacılar dahil edilmemiştir. 16

17 Doğu Anadolu ve Doğu 18 Mart 2005, Büyük Karadeniz Bölgesi Otel-Sivas (24 il ve 10 ildeki 10 6 Mayıs 2005, Dicle yükseköğretim kurumu) Üniversitesi-Diyarbakır Ulusal düzeyde 6 Haziran 2005 Kapanış (Değerlendirme) Konferansı, İstanbul Teknik Üniversitesi Sunumlar Tam gün 163 Kısa sunumlar ve Çalıştaylar Tam gün Yabancı konukların sunumları ve proje değerlendirme sunumları Tam gün GENEL TOPLAM 1606 Tüm toplantılara toplam 1606 kişi katılmıştır. Toplantılara aynı kişinin birden fazla katılımı yok sayılabilecek derecede düşüktür. Coğrafi bölgenin büyüklüğü, katılımcıların geri bildirimlerinden anlaşıldığı gibi kurumlarından görevlendirme yoluyla aldıkları yolluk ve yevmiyelerin yetersizliği nedeniyle doğan motivasyon düşüklüğü ve ulaşım ve konaklama sorunları da dikkate alındığında önemli sayıda paydaş Bolonya Süreci hakkında bilgilendirilmiştir ve projenin çoğaltıcı etkisinin yüksek olacağı beklenmektedir. Konferanslar da dahil bir toplantıya ortalama 134 kişi katılmıştır. En yüksek katılım Diyarbakır bölge toplantısına (% 12), en düşük katılım ise Bursa bölge toplantısına ( % 3) olmuştur. Tüm toplantılara ortalama olarak en yüksek düzeyde yükseköğretim kurumları temsilcileri, Milli Eğitim ve İl Dernek Müdürlükleri temsilcileri katılmışlardır. Raporun bölümlerinde her toplantının katılımcı sayı, oran ve bileşimleri ayrı ayrı verilmektedir Paydaşların Bölgesel Katılım Düzeyi Ulusal düzeydeki açılış ve kapanış (değerlendirme) konferanslarına toplam katılımcıların % 21 i (334 kişi), bölge toplantılarına ise % 79 u (1272 kişi) katılmıştır. Bölge toplantılarına katılım ve katılım oranları aşağıdaki gibidir: Tablo 5: Bölgesel Katılımcı Sayıları ve Oranları Bölge Toplam Katılımcı Sayısı Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz Bölgesi 357 (% 28,1) İç Anadolu ve Batı Karadeniz Bölgesi 299 (% 23,5) Akdeniz ve Güney Doğu Anadolu Bölgesi 262 (% 20,6) Ege Bölgesi 193 (% 15,2) İstanbul ve Trakya Bölgesi 161 (% 12,7) Bölgeler Toplam Katılımcı Sayısı 1272 (% 100) Bölgeler arası dağılıma bakıldığında en yüksek katılımın Doğu Karadeniz/Doğu Anadolu bölgesinde, en düşük katılımın ise İstanbul ve Trakya bölgesinde olduğu görülmektedir. İlk üç bölgedeki katılımların yüksek oluşunun temel nedenlerinden biri, bu toplantıların yapıldığı üniversitelerin temsilcilerin katılım düzeylerinin yüksek oluşudur. Her üç bölgenin coğrafi büyüklüğü ve bununla bağlantılı katılım güçlükleri göz önüne 17

18 alındığında, sonuçlar bu bölgelerdeki bilgi açığına, sahiplenme ve başarı gereksiniminin yüksekliğine ve yenilenme ve gelişme arzusuna işaret ediyor denilebilir. 3.2 Konferans ve Bölge Toplantıları Değerlendirmeleri Konferans ve bölge toplantıları toplantı sonrasında ilgili koordinatör ve rehberler tarafından hazırlanan ve Ulusal Ajans a gönderilen raporlar temelinde değerlendirilmiştir. Rapor yazım süresince rehberlerden elde edilebildiği ölçüde ek bilgiler temelinde ortak bir değerlendirme formatı oluşturulmaya çalışılmış veya bu amaçla bazı değerlendirme raporları katılımcı listelerine göre genişletilerek yorumlanmış veya yeniden derlenmiştir Şubat 2005 Ankara Açılış Konferansı 4 Ankara toplantısı, toplam 168 kişinin katılımıyla Hacettepe Üniversitesi nde gerçekleştirilmiştir. Konferansta altı sunum yapılmıştır. Bu sunumlar, diğer toplantılarda olduğu gibi, rehberlerin ayrıntılandırdığı alt sunumları ve soru cevap kısımlarını içermiştir. Açılış konuşmalarının Bolonya Süreci nin önemli paydaşları olan YÖK ve UA dan temsilciler tarafından yapılmış olması memnuniyet verici ve Bolonya Süreci nin Türkiye de yaygınlaştırılması için resmi iradenin varlığı konusunda ikna edici olmuştur. Süreç hakkındaki genel tanıtım sunuşunun ardından Hareketlilik, Kalite Güvencesi/Akreditasyon, Tanınma, Üç Seviye ve Ortak Dereceler gibi birbiriyle ilişkili konularda tamamlayıcı sunumlar yapılması bir başarılı uygulama örneği olarak algılanmıştır. Bundan sonraki toplantılarda da, aynı konu alanlarının birbirini daha iyi tamamlayabilmesi açısından konu sıralamaları üzerinde tekrar düşünerek aynı yöntemin uygulanması kararlaştırılmıştır. Katılımcıların 139 unu (% 83) değişik yükseköğretim kurumlarından, 29 unu (% 17) ise diğer paydaş kurumlarından gelen temsilciler oluşturmaktadır. Toplantı için Üniversiteler, YÖK, UA, sivil toplum örgütleri, Polis Akademisi, GATA, MEB, GYT, Özel Okullar Birliği v.b. resmi ve sivil kurumlara davetiye gönderilmiştir. Katılımcıların öğleden sonraki oturumlara gösterdiği ilginin de yoğun olması, konunun çektiği ilgi kadar, toplantının bir başarısı olarak da yorumlanmıştır. Ayrıca Ankara toplantısı sonrasında rehberler arasında yapılan değerlendirme toplantısında aşağıdaki konulara işaret edilmiştir: 3 Sunuşlarda kullanılan kavramların daha iyi örtüşmesi için grup içinde ortak terminoloji ve giderek bir Bolonya Süreci Sözlük Çalışması yapılması anlamlı bulunmuştur. 3 Toplantı listesi her toplantıdan sonra, katılan kurumlar bazında da sürekli güncelleştirilecek, katılımcı frekansına, niteliğine, aynılık ve farklılığına göre, her bir sonraki toplantı için olası daha interaktif sunuş ve toplantı biçimleri üzerinde düşünülecektir. Üniversitelere gönderilecek Türkçeleştirilmiş ve uyarlanmış Trend III anketinin sonuçları da bu konuda yol gösterici olacaktır. 4 Değerlendirenler: Selda Önderoğlu, Ali Uzay Peker 18

19 3 Sunumları, anket sonuçlarını ve kısa bir sözlük çalışmasını içeren bir Bolonya Süreci El Kitabı nın UA ve YÖK ile işbirliği içinde yayınlanmasının yararlı olacağı düşünülmektedir. 3 Bundan sonraki toplantılara basının davet edilmesi Bolonya Süreci nin ülke çapında tanıtımı açısından yararlı olacaktır Mart 2005 İzmir Toplantısı 5 Toplantıda dört sunum yapılmış ve toplantıya rehberler hariç toplam 143 kişi katılmıştır. Katılımcı profili ve kurumlar ve kentlere göre dağılımı aşağıdaki gibidir: Tablo 6: Katılımcı Profili Kurum ve Kişiler Katılımcı Sayı ve Oranları Yükseköğretim Kurumları 90 (% 63) Milli Eğitim Müdürlükleri 26 (% 18) Denizli (4), Manisa ve Kütahya (3 er), Afyon, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bilecik, Muğla ve Uşak (2 şer), Çanakkale ve Isparta (1 er) İl Dernek Müdürlükleri 13 (% 9) İzmir (2), Afyon Karahisar, Aydın, Balıkesir, Burdur, Bursa, Çanakkale, Kütahya, Manisa, Muğla, Isparta ve Uşak (1 er) Öğrenciler 5 (% 3) Vakıf Temsilcileri 3 (% 2) AEGEE 3 (% 2) Lise Temsilcileri 2 (% 1) Ticaret Odası Temsilcileri 1 (% 0,6) Toplam 143 Katılımcı bileşimine bakıldığında en yoğun katılımın toplam 12 bölge üniversitesinden 90 katılımcı ile yükseköğretim kurumlarından olduğu görülmektedir. Yükseköğretim kurumları arasından en yüksek katılım 41 ve 17 kişi ile Dokuz Eylül ve Ege üniversitelerinden olmuştur. Bu üniversiteleri sırasıyla 6 katılımcı ile Yaşar, beşer katılımcı ile Pamukkale ve Yıldız Teknik, dörder katılımcı ile Balıkesir ve Celal Bayar, üç katılımcı ile Adnan Menderes, iki katılımcı ile Uludağ ve birer katılımcı ile Onsekiz Mart, Dumlupınar ve İzmir Ekonomi üniversiteleri izlemektedir. Yükseköğretim kurumlarından sonraki en yüksek katılım 26 ve 13 katılımcıyla Milli Eğitim ve İl Dernek Müdürlükleri tarafından gerçekleştirilmiştir. Milli Eğitim gibi, İl Dernek Müdürlükleri de geniş bir coğrafi bölgesi temsil etmektedir. İş dünyasından temsilcilerin ve öğrencilerin sayısının çok az olması dikkat çekicidir. Öğrencilerin üçü AEGEE den, ikisi Ege üniversitesinden, diğerleri ise İstanbul Yıldız Teknik, Adnan Menderes ve Dumlupınar üniversitelerindendir. 5 Değerlendirenler: Selda Önderoğlu, İ. Naci Cangül, Süheyda Atalay 19

20 Katılımcılar öğleden sonraki oturumlara da yoğun ilgi göstermişlerdir ve 143 katılımcı ile başlanan toplantı 98 katılımcı ile sona ermiştir. Yükseköğretim kurumları temsilcileri toplantıda verilen bilgilere yabancı olmadıkları için konuları takip etmekte güçlük çekmemişler, buna karşın orta öğretim kurumları ve Milli Eğitim Müdürlüğü temsilcileri Bolonya Sürecinde ne yapacaklarını, ne rol alacaklarını bilemediklerini yoğun bir şekilde dile getirmişlerdir. Yükseköğretim Kurumlarından gelen temsilcilerinin soruları özellikle aşağıdaki konularda yoğunlaşmıştır: 3 Türk yükseköğretim sistemi Amerikan/Anglosakson sistemine daha yakın olduğu için Bolonya Süreci nde somut olarak neler yapılması gerektiği, 3 Güzel Sanatlar dallarında akreditasyonun gerçekleşmesi için neler yapılması gerektiği, 3 İlahiyat Fakülteleri bazında yapılacak çalışmaların neler olduğu. Bölgelerde yapılacak olan toplantılarda Bolonya Süreci nin tüm paydaşlara daha iyi tanıtılması ve onların sürecin içinde aktif bir şekilde yer almalarını sağlamak amacıyla İzmir toplantısı önerileri aşağıda özetlenmiştir: 3 Milli Eğitim temsilcilerinin bu toplantılara katılma neden ve yararlarının onlar sormadan kendilerine sunuşlar öncesinde ya da arasında aktarılması, hatta sunumların bu nokta dikkate alınarak düzeltilmesi ve özellikle tekrarlardan kaçınılarak sürenin daha etkin bir şekilde kullanılması gerekmektedir. 3 Sunumların tekrarlardan arındırılarak bundan sonraki toplantılarda katılımcıların sadece üniversite çevresinden gelmediğini dikkate alarak daha işlevsel şekilde yenilenmesi yararlıdır. 3 Milli Eğitim temsilcilerini Bolonya Süreci toplantılarına daha kolay katabilme nedenlerinden biri, liselerde de Erasmus benzeri bir projenin başlatılacağının duyurulması olabilir. Bu projenin ayrıntılı olarak sunulması, kimin ne şekilde yararlanabileceğinin anlatılması ve Milli Eğitim temsilcisinin Comenius projesi hakkında yeterince bilgi sahibi olmadıkları varsayılarak, bundan sonraki bölgesel toplantılarda bu proje ile ilgili sunum veya çalıştayların yapılması da yararlı olabilir. 3 Öğrenim ve öğretim terimlerinin kullanılmasında uyum sağlanmalıdır. 3 Katılımcılara ikinci tur bölge toplantılarına neden gelmeleri gerektiği inandırıcı nedenlerle açıklanabilmelidir. Bir sonraki toplantıya kendi kurumlarındaki sorunları tartışmaya hazır olarak gelmeleri gerektiği ve bu tartışma ortamının yaratılacağının vurgulanması yerinde olacaktır. Bu açıdan bakıldığında ikinci toplantıya da aynı kurum temsilcilerinin katılımlarının önemi de vurgulanmalıdır. İzmir toplantısında katılımcılara getirecekleri önerilerin tartışılması sonucunda ortaya çıkacak gerçeklerin proje değerlendirme raporunda öneriler olarak belirtileceği söylenmiş ve görüşlerini bildirmeleri amacıyla hazırlanan bir değerlendirme formu elektronik posta ile adreslerine gönderilmiştir. 3 Bu toplantıya katılan rehberler, toplantı deneyimleri ışığında ilk tur toplantılarının bilgilendirme toplantısı şeklinde yarım gün, ikinci tur toplantıların ise tüm paydaşların daha aktif katılımına olanak veren çalıştaylar şeklinde düzenlenmesinin daha yararlı olacağı görüşündedir.. 20

21 Mart 2005 Mersin Toplantısı 6 Mersin Toplantısı yarım gün, 4 ana sunum ve toplam 155 paydaşın katılımı ile Mersin Üniversitesi nde gerçekleştirilmiştir. Katılımcı profili aşağıdaki gibidir: Tablo 7: Katılımcı Profili Kurum/Kuruluş Yükseköğretim Kurumları (Mersin, Çukurova, Gaziantep, Sütçü İmam, Çağ ve Mustafa Kemal Üniversiteleri) Milli Eğitim Müdürlükleri (K. Maraş, Osmaniye, Batman, Adana, Mersin, Siirt, Hatay, İl Dernekler Müdürlükleri (Mersin, Hatay, Gaziantep, Kilis, Mardin, K. Maraş, Adıyaman, Karaman, Adana, Batman, Osmaniye) Öğrenciler (Mersin, Gaziantep, K. Maraş) İl Vakıflar Müdürlükleri (Mersin) Diğer (Ticaret Sanayi Odaları, Kişiler) Katılımcı Sayısı ve Oranları 103 (% 66) 21 (% 14) 11 (% 7) 15 (%10) 3 (% 2) 2 (% 1) Toplam Katılımcı Sayısı 155 Tablo 7 katılımcı profilini göstermektedir. En yüksek katılım 103 kişi ile (% 66) bölge yükseköğretim kurumlarından ve özellikle Mersin Üniversitesi nden (% 50) olmuştur. Odalar/ticaret ve sanayi odaları ve sivil toplum kuruluşlarının katılımı yok denecek kadar azdır. Öğrenciler bölge toplantısı ortalamalarına göre göreceli tatmin edici bir düzeyde (% 10) temsil edilmektedir ve öğrencilerden biri (K. Maraş) öğrenci konseyi başkanıdır. Katılımcı listesinin gösterdiğine göre kurum ve kuruluş temsilcilerinin yaklaşık beşte biri (% 19) yönetici konumundaki kişilerden oluşmaktadır. 3 üniversitenin rektörler düzeyinde (Mersin, Sütçü İmam, Gaziantep) ve 3 üniversitenin de rektör yardımcıları düzeyinde (Mersin, Sütçü İmam ve Çağ Üniversiteleri) temsil edilmesi Bolonya Süreci nin üst yönetim düzeyinde tanıtılması olanağını sağlamıştır. Bu durum ilgili üniversitelerin Bolonya Süreci çalışmalarını hızlandırmaları için olumlu bir başlangıç noktası oluşturabilir. Ayrıca katılımcıların 7 sini (% 5) AB programlarından sorumlu kişiler oluşturmaktadır. Katılımcıların bölgesel dağılımı, geniş bir alanı kapsamaktadır ve Akdeniz ve Güney Doğu Anadolu bölgesini temsil eder niteliktedir. Şanlıurfa dan gelmesi beklenen katılımcılar aynı programın kendi şehirlerinde de yapılacağı gibi bir yanlış anlama 6 Değerlendirenler: Süheyda Atalay, Nejat Erk, Sermin Örnektekin. 21

22 nedeniyle programa katılamamışlardır. İllere göre katılımcı sayı ve oranları aşağıdaki gibidir: Tablo 8: İllere Göre Katılımcı Sayı ve Oranları İl Katılımcı Sayısı ve Oranı Mersin 92 (% 59) Adana 12 (% 8) Gaziantep 11 (% 7) K. Maraş 11 (% 7) Hatay 4 (% 3) Mardin 4 (% 3) Osmaniye 3 (% 2) Batman 3 (% 2) Siirt 2 (% 1) Adıyaman 1 (% 0,6) Karaman 1 (% 0,6) Kilis 1 (% 0,6) Toplam Katılımcı Sayısı 155 Toplantı Organizasyonu ve Katılımcı Memnuniyeti Toplantıya toplam katılım memnun edici düzeyde olmakla birlikte, sivil toplum kuruluşları, sanayi ve ticaret odaları düşük oranlarda katılmışlardır. Bölgenin coğrafi büyüklüğü ve katılımcıların aynı gün geri dönüş zorlukları dikkate alındığında, toplantının den sonraki kısmında da salondaki katılımcı sayısının yüksek oluşu (70) dikkat çekicidir ve toplantıya duyulan ilginin bir göstergesi olarak yorumlanabilir. Yükseköğretim kurumları temsilcilerinin toplantıyı, genel hatları ile değil, ayrıntıları ile değerlendirdiği, Milli Eğitim katılımcılarının ve diğer temsilcilerin Bolonya Sürecini ilk defa duymalarından ötürü genel hatları ile değerlendirdikleri görülmektedir. 50 katılımcının doldurduğu değerlendirme formlarından alınan sonuçlar aşağıdaki gibidir: Tablo 9: Toplantı Organizasyonu ve Katılımcı Memnuniyeti (%) İyi Orta Zayıf Uygun Daha İyi Uygun Değildi Uzun Yeterli Kısa Yorum yok Olabilirdi Toplantı Genel Akışı Toplantı Düzeyi Kayıt Kabul İşlemleri Toplantı Dosyası Soru Cevap Araları Toplantı Salonu Toplam Toplantı süresi Genel Tartışma Süresi

23 Ara İkramlar Sunumlarla ilgili değerlendirmeler, her üç sunumunda da ortalama olarak sunuş biçimleri ve bilgilendirme açısından iyi olarak değerlendirildiğini, pratik yarar açısından ise Kalite Güvencesi ve Akreditasyon sunumunun en yüksek değerlendirmeyi aldığını göstermektedir. Toplantı Çıktıları: Sorular & Sorunlar Toplantıya katılan yükseköğretim kurumları temsilcilerinin Bolonya Süreci konusunda sordukları sorular ve tartışmalar şu konular üzerinde yoğunlaşmıştır: 3 Mevcut 4+2 şeklindeki öğretim sistemimizin 3 dereceli öğretim sistemine geçilmesi aşamasında yaşanacak değişikliklerin nasıl uyarlanacağı, 3 Avrupa Kredi Transfer Sistemi nin üniversiteler içerisinde tesis edilmesinde nelere dikkat edilmesi gerektiği (AKTS değerlendirmesi esnasında, dersin kredisine mi yoksa iş yüküne mi ağırlık verilmesi konusu), 3 Gelen ve giden öğrencilerin hangi dillerde öğretim göreceği konuları, 3 Yoğun Dil Kurslarının ne zaman ve nerelerde, hangi şartlar altında ve hangi süre ile gerçekleştirileceği, 3 Erasmus öğrenci seçiminin hangi kriterlere göre yapılacağı ve Ulusal Ajans tarafından bu konuda yapılan son düzenlemeler, 3 Erasmus Mundus Programı kapsamında, yüksek lisans ve doktora öğrencilerinin de Erasmus programından yararlanabilme koşulları, 3 Diploma Ekinin ve akademik tanınmanın üniversitelerde nasıl gerçekleşeceği ve bunun yurt içinde ne şekilde kabul göreceği, 3 Erasmus öğrencilerinin, yurt dışında aldıkları derslerden başarısız olmaları halinde ne gibi sorunlar yaşayacakları ve ne tür önlemler alınabileceği, 3 Giden Erasmus öğrencilerinin aldıkları hibelerin, gittikleri ülkelerin yaşam standardında yeterli olup olmadığı, Ulusal Ajans ın hibelerin oranlarında yapmayı düşündüğü değişiklikler. 29 Nisan 2005 Şanlı Urfa Bölge Toplantısı İçin Öneriler 3 Bolonya Sürecinin tanıtımı ile ilgili sunumlarda tekrarlardan kaçınılması sürenin kısaltılması açısından yararlı olmuştur. Ancak yine de sunuların hızlı yapılması zorunluluğunu ortadan kaldırmamıştır. 3 Bilgilendirmelerin uygulamaya dönük örneklerle verilmesi ilgiyi artırdığından, sunumlarda uygulama örneklerine daha fazla yer verilmesi yararlı olacaktır. 3 Katılımcı profilinin farklı paydaşları kapsaması olumludur, ancak daha önceden konu hakkında bilgi sahibi yükseköğretim kurumları temsilcileri için sunum içeriklerinin yetersiz kaldığı gözlenmiştir. İkinci turda düzenlenecek çalıştaylarda bu konuya dikkat edilmelidir. 3 Bolonya Sürecinin tanıtımının daha hızlı ilerleyebilmesi için öğrenci katılımı arttırılmalıdır. 23

24 3 Şanlıurfa dan beklenen katılımcıların toplantıya katılamamaları, onların bilgi eksikliğiyle ikinci tura katılmalarına neden olacaktır. Dolayısıyla ikinci tur toplantıların içeriğinin tekrar gözden geçirilmesi gerekmektedir Mart 2005 Sivas Toplantısı 7 Sivas Bölge Toplantısı, Bolonya Rehberleri (3) ve Ulusal Ajans yetkilileri (2) hariç toplam 163 kişinin katılımıyla, Cumhuriyet Üniversitesi nin kendi programları nedeniyle üniversitede yapılamadığından Sivas Büyük Otel de gerçekleştirilmiştir. Bölge temsilcilerinden 11 Şubat Ankara toplantısına katılan 11 kişiye toplantı koordinatörü tarafından, toplantı akışını biçimlendirmek amacıyla toplantı programı öneri formu gönderilmiş ve 2 geri bildirim alınmıştır. Toplantı öncesi günlerde 7 kurum temsilcisi toplantı koordinatörünü arayarak bilgi almışlardır. Hazırlanan toplantı programı bir hafta önceden Ulusal Ajans ın sayfalarından katılımcılara duyurulmuştur. Organizasyon, toplantı koordinatörü Bolonya Rehberi, Cumhuriyet Üniversitesi Dış İlişkiler Koordinatörü ve Ulusal Ajans yetkililerinin işbirliği ile gerçekleştirilmiştir. Katılımcılara, kayıt-kabul işlemleri sırasında Cumhuriyet Üniversitesi ve Ulusal Ajans ile işbirliği içinde hazırlanan ve Sorbon Deklerasyonu, Lizbon Deklerasyonu, Prag Bildirisi ve Berlin Bildirisi ni, toplantı programını, Katılımcı Değerlendirme Formu nu ve Cumhuriyet Üniversitesi ni tanıtıcı dokümanları içeren bir dosya verilmiştir. Katılımcı değerlendirme formu toplam 97 katılımcı tarafından doldurulmuş ve veriler SPSS 10.0 for Windows programı ile analiz edilmiştir. Katılımcı Profili Tablo 10: Katılımcı Profili Kurum ve Kent Katılımcı Sayı ve Oranları Yönetici AB Programları Sorumluları Diğer Odalar / Meslek Odaları 47 (% 29) Sivas, Ordu, Erzincan ve Ardahan Merkez ve Çevre Esnaf ve Sanatkarlar Odaları (44); Erzincan, Ordu, Sivas Ticaret ve Sanayi Odaları (3) Yükseköğretim Kurumları 31 (% 19) Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Malatya İnönü Üniversitesi 3 3 Erzurum Atatürk Üniversitesi Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi 3 3 Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Değerlendiren: Kerim Edinsel. 24

25 Milli Eğitim Müdürlükleri 27 (% 17) Sivas 4 4 Erzurum 2 2 Erzincan 1 1 Trabzon 2 2 Rize 2 2 Ordu 2 2 Kars 2 2 Tunceli 2 2 Ağrı 2 2 Diyarbakır 2 2 Giresun 2 2 Tokat 2 2 Malatya 2 2 İl Dernekler Müdürlükleri 18 (% 11) Ardahan, Erzurum, Iğdır, Ordu, Samsun, Sivas, Tunceli, Malatya, Tokat, Bayburt, Ağrı, Muş, Artvin, Bingöl, Gümüşhane, Rize 15 3 Diğer Kurum ve Kuruluşlar 6 (% 4) Vakıf, Dernek, Hastane, Meslek Lisesi 3 3 Valilik / Belediyeler 3 (% 2) Sivas ve Van Valilikleri, Sivas Belediyesi KURUM VE KURULUŞ TEMSİLCİLERİ TOPLAMI Öğrenci Temsilcileri 3 Erzurum Atatürk Üniversitesi 2 Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi 1 Öğrenciler 28 Sivas Cumhuriyet Üniversitesi 27 Erzurum Atatürk Üniversitesi 1 TOPLAM KATILIMCI SAYISI 163 Tablo 10 katılımcı profilini göstermektedir. En yüksek katılım 47 kişi ile odalar/ meslek odalarından, en düşük katılım ise üçer kişi ile öğrenci konseyleri ve yerel yönetimlerden olmuştur. Toplam 163 katılımcının % 29 u oda/meslek odası temsilcileri (47), % 19 u yükseköğretim kurumları temsilcileri (31), % 19 u öğrenciler (31), % 17 si milli eğitim müdürlükleri temsilcileri (27) ve % 11 i il dernekler müdürlükleri temsilcilerinden (18) oluşmaktadır. Toplam 132 kurum ve kuruluş temsilcisi içinde sırayla odalar/meslek odaları (% 36), yükseköğretim kurumları (%23), milli eğitim müdürlükleri (% 20) ve il dernek müdürlükleri temsilcileri (% 14) en yüksek oranlarda temsil edilmektedirler. Öğrencilerin toplam katılımcıların beşte gibi bir oranla temsil edilmesi sevindiricidir. 25

26 Kurum ve kuruluş temsilcilerinin yaklaşık üçte ikisi (% 62) yönetici konumundaki kişilerden oluşmaktadır. Katılımcılara kendi içlerinde bakıldığında, ilk dernekler müdürlükleri temsilcilerinin hemen hemen tamamı (% 83), oda/meslek odası temsilcilerinin dörtte üçü (% 74), milli eğitim müdürlüklerinin yaklaşık üçte ikisi (% 63) ve yükseköğretim kurumları temsilcilerinin üçte birinden fazlası (% 35) yöneticilerden oluşmaktadır. İl dernekler müdürlüklerinin hemen hemen tamamının il müdürlerince, odalar/meslek odalarının ise başkan, başkan yardımcısı veya yönetim kurulu üyelerince temsil edilmesi dikkat çekicidir ve Bolonya Süreci nin dış paydaşlara yayılımı için olumlu bir başlangıç noktasıdır. Yükseköğretim kurumlarının 7 katılımcısı (% 26) AB ile ilgili programlardan sorumlu kişilerden oluşmaktadır. Malatya İnönü Üniversite nin bir temsilcisi Kurum Bolonya Temsilcisi, diğeri Socrates/Leonardo kurum koordinatörü; Cumhuriyet, Ondokuz Mayıs, Atatürk ve Gazi Osman Paşa üniversitelerinden birer temsilci ise kurumlarının Erasmus koordinatörüdür. Katılımcı listesi, katılımcıların bölgesel dağılımının geniş bir alanı kapsadığını ve Doğu Karadeniz/Doğu Anadolu bölgesini temsil eder nitelikte olduğunu göstermektedir. Bölge içindeki toplam 24 il göz önüne alındığında, öğrenci konseyi Erzurum ve Samsun ile en dar düzeyde, İl Dernekler Müdürlükleri 16 ve Milli Eğitim Müdürlükleri 13 il ile en geniş düzeyde temsil edilmektedirler. Toplantıya 10 bölge üniversitesinden Sivas Cumhuriyet, Malatya İnönü, Erzurum Atatürk, Samsun Ondokuz Mayıs ve Tokat Gazi Osman Paşa olmak üzere 5 bölge üniversitesi temsilcileri katılmıştır. Toplam 31 katılımcı öğrencinin biri Ondokuz Mayıs, üçü Atatürk; diğerleri ise Cumhuriyet Üniversitesi öğrencileridir. Toplantı Organizasyonu ve Katılımcı Memnuniyeti Tablo 11: Toplantı Organizasyonu ve Katılımcı Memnuniyeti Aritmetik Ortalama Genel Tartışma Süresi 7 (% 10) 57 (% 78) 9 (% 12) 2,03 1=uzun 2=yeterli 3=kısa Soru-Cevap Araları 7 (% 9) 61 (% 74) 14 (% 17) 2,09 1=uzun 2=yeterli 3=kısa Toplam Toplantı Süresi 32 (% 34) 45 (% 48) 16 (% 17) 1,83 1=uzun 2=yeterli 3=kısa Kayıt-Kabul İşlemleri 69 (% 72) 22 (% 23) 5 (% 5) 1,33 1=iyi 2=orta 3=zayıf Toplantı Dosyası 57 (% 60) 32 (% 34) 6 (% 6) 1,46 1=iyi 2=orta 3=zayıf Toplantı Genel Akışı 49 (% 53) 39 (% 42) 4 (% 4) 1,51 1=iyi 2=orta 3=zayıf Ara İkramları 44 (% 53) 30 (% 36) 9 (% 11) 1,58 1=iyi 2=orta 3=zayıf Toplantı Düzeneği 48 (% 51) 28 (% 30) 19 (% 20) 1,69 1=iyi 2=orta 3=zayıf Toplantı Salonu 1=uygun 2=daha iyi olabilirdi 36 (% 38) 40 (% 41) 20 (% 21) 1,83 26

27 3=uygun değil Tablo 11, toplantı organizasyonuna ilişkin konuları ve katılımcıların memnuniyet sırasına göre değerlendirmelerini göstermektedir. Katılımcılar, genel tartışma süresini ve sorucevap araları toplam süresini büyük bir çoğunlukla (% 78 ve % 74) yeterli bulmakta ve toplam toplantı süresini de yeterli ve uygun olarak değerlendirmektedir. Bu sürelerin yeterli olduğu en büyük oranlarda Milli Eğitim Müdürlükleri temsilcileri (% 100 ve % 77) ve Odalar/Meslek Odaları temsilcilerince (% 83 ve % 88) vurgulanmakta, kısa olduğu ise en yüksek oranlarda yükseköğretim kurumları temsilcilerince (% 23 ve % 25) değerlendirilmektedir. Sonuçlar katılımcıların dilek ve önerileri ile uyumludur ve yükseköğretim dışından gelen temsilcilerin, tartışma ve konuşmanın ötesinde pratikte bu işler nasıl yapılır, AB projeleri somut olarak nasıl hazırlanır? konularındaki bilgilendirilme ve somut yardım alma istemiyle uyuşmaktadır. Katılımcılara göre toplantı dosyası iyi ve toplantının genel akışı 1,51 lik aritmetik ortalama ile (1=iyi, 2=orta) iyi-orta dır. En az memnun olunan ve genel ortalamada orta olarak değerlendirilen konular ise, ara ikramları, toplantı düzeneği ve toplantı salonu dur. Son iki noktayı katılımcıların beşte biri zayıf olarak değerlendirmektedir. Sunumlar ve Katılımcı Memnuniyeti Sunumlar sunuş biçimi, sunumun bilgilendirme düzeyi ve pratik yararı olmak üzere üç kategoride katılımcıların değerlendirmesine açılmıştır. Tüm sunumlar için sunuş biçimi 1=iyi, 2=orta ve 3=zayıf seçenekleri arasından iyi olarak değerlendirilmiştir. 1=yüksek, 2=orta, 3=düşük değerlendirme ölçütleri temelinde Bilgilendirme düzeyi aritmetik ortalama olarak 1,46-1,60 aralığında yüksek ve orta olarak, pratik yarar ise 1,60-1,87 aralığında orta olarak değişmektedir. Pratik yarar ile ilgili değerlendirmeye katılanların yalnızca beşte birinin yükseköğretim temsilcisi olduğu düşünüldüğünde beklenenin ötesinde iyi bir sonuç olduğu gözlemlenmektedir. Sonuçların göreceli olumlu çıkmasında toplantı öncesi ve toplantı gününde beklenebilecek katılımcı bileşimine göre dış paydaş vurgulu sunum ayarlaması yapılmasının, tartışmalarda aynı yolun izlenmesinin ve Kalite Güvencesi/Akreditasyon sunumunun genel olarak kurumlara ve üniversite öncesi eğitim sorularına/sorunlarına sarkıtılmasının olumlu bir etki yaptığı düşünülebilir. Sunumların pratik yararı beklenebileceği gibi, katılımcıların niteliğine ve görev alanlarına göre değişmektedir. Örneğin; üniversite temsilcileri için en yüksek pratik yararlı sunum Hareketlilik ve Tanınma (% 64) olurken, aynı sunum milli eğitim müdürlükleri ve odalar temsilcileri için çoğunlukla orta pratik yararlı olarak algılanmıştır (% 57 ve % 50). Katılımcı Görüş ve Önerileri 8 8 Dilek ve öneriler katılımcı ifadeleri olabildiğince korunarak ve katılımcı grupları içinde tekrarlanan aynı veya benzer dilek ve öneriler genellikle bir kez ifade edilerek verilmiştir. 27