Suriye Valisi Arif. Dahiliye Nezareti ne Özet: Şam da Plisi adlı Cizvit rahibine dair.

Transkript

1 Şifre Kalemi 70 Suriye Vilayeti nden gelen şifredir. Fransa Cizvit rahiplerinden Plisi adında birinin, Rum Katolik papazlarından Huri İbrahim ile Havran köylerini dolaşarak Osmanlı Devleti aleyhinde zararlı sözler söylemesi üzerine Müslüman halk galeyana gelmiş, kendilerine saldıracaklarının hissedilmesi üzerine mahallî hükümet vasıtasıyla koruma altında vilayet merkezine götürülmüşlerdir. Bu sefer adı geçen rahibin tekrar o bölgede dolaşmak üzere gideceği söz konusu edilerek Havran Mutasarrıflığı na tavsiye mektubu yazılarak korunması Şam Fransa başkonsolosu tarafından ısrarla istenmektedir. Adı geçenin o bölgeye dönmesi tamamıyla Cebel-i Duruz halkını, aleyhine ayaklandıracağı ve belki hayatını tehlikede kalması sonucunu doğuracağı uygun bir dille konsolosa bildirilmiş ise de sadece mesele çıkarmak emeliyle ısrar etmektedir. Büyükelçiliği vasıtasıyla kendisine etkili tebligat yapılması ve tarafınızdan gereği önemle rica edilmekte ve vereceğiniz cevap beklenmektedir. 29 Nisan 1913 Hâriciye Nezâreti Umûr-ı Siyâsiye Müdüriyet-i Umûmiyesi Aded: 32193/203 Suriye Valisi Arif Dahiliye Nezareti ne Özet: Şam da Plisi adlı Cizvit rahibine dair. Devletlü efendim hazretleri, Fransız Cizvit rahiplerinden Plisi adında birinin Rum Katolik papazlarından Huri (?) İbrahim ile Havran köylerini dolaşarak Osmanlı Hükümeti aleyhinde zararlı sözler söylemesi üzerine Müslüman halk galeyana gelmiş, kendilerine saldıracaklarının hissedilmesi üzerine mahallî hükümet vasıtasıyla koruma altında vilayet merkezine götürülmüşlerdir. Bu sefer adı geçen rahibin tekrar o bölgede dolaşmak üzere gideceği söz konusu edilerek Havran Mutasarrıflığı na tavsiye mektubu yazılması ve korunması Şam Fransa başkonsolosu tarafından ısrarla talep edilmiştir. Büyükelçilik vasıtasıyla kendisine etkili tebligat yapılması Suriye Vilayeti nden alınan telgrafta bildirildiğinden Büyükelçiliğin, durumu konsolosdan sorduğu ve şu durumda rahibin gidişinin ertelenmesini emredeceği vilayete cevap olarak bildirilmiştir. Adı geçen rahip yirmi seneden beri Şam da bulunduğu, herkesçe sevilen ve tanınmış biri olduğu, merkeze bağlı olan yerlerde kendilerine bağlı okullarla Katolik okullarını devir ve teftiş için eskiden beri gitmekde olduğu, iki ay önce orada kindar birisinin iftirası üzerine iki polis tarafından tutuklanarak koruma altında aşağılayıcı bir şekilde köy köy dolaştırıldığı, Şam a dönüşünde konsolosun, valiye sözlü ve yazılı olarak defalarca baş vurarak rahibin isnad edilen şeyleri yapmasına ihtimal olmadığını, ne gibi eylemlerde bulunduğunun ve

2 bunların hangi belge ve delillere dayandırılmış olduğunun bildirilmesini istediği belirtilmiştir. Bunun üzerine vali tarafından, tahkikat yapılacağına söz verilmiş olduğu halde iki aydır ikna edici cevap verilememiş nihayet konsolosun son başvurusu üzerine adı geçen valinin daha önce İstanbul a durumu bildirdiği, Büyükelçiliğin bu sefer müracaatı üzerine açıklanmış, ve valinin dayanaklarını belirleyerek konsolosa göstermesi istenmektedir. Şimdiki durumda, cevap beklenmekte olup adı geçen rahip kalacak ise Büyükelçilik tarafından cevap talebinde bulunulmasını ve daha önce anlatılanlara göre gereğinin acilen yapılarak sonucun bildirilmesini dileriz. 11 Mayıs 1913 Hariciye Nazırı adına Müsteşar Salih Numara:203/899 Tarih:11 Mayıs 1913 Suriye Vilayeti ne Şifre 1 Mayıs 1913 e ektir. Rahip Plisi, yirmi seneden beri Şam da bulunduğu, herkesçe sayılıp bilindiği ve merkeze bağlı yerlerdeki Katolik okullarını her sene doluştığı halde iki ay önce kindar birinin iftirası üzerine yakalanarak köy köy dolaştırılmak suretiyle aşağılayıcı bir tarzda Havran dan Şam a götürülmüş, ne gibi eylemlerde bulunduğunun delillendirilerek bildirilmesi hakkındaki başvurusu üzerine tahkikat yapılacağı vilayet tarafından konsolosa söz verildiği halde iki aydan beri bir şey yapılmamış olduğu, Fransa Büyükelçiliği nden bildirilmiştir. Adı geçen kişiye yöneltilen şeylerin belirlenerek konsolosluğa bildirilmesi istenmiştir. Rahip şimdilik cevabı bekleyerek kalacak ise de yukarıda yazıldığı üzre Büyükelçilikçe durum hakkında aydınlatıcı bilgi istenildiğinden durumun gereğinin acilen yapılarak Büyükelçiliğe tebliğ edilmek üzere sonuç hakkında bilgi verilmesi Hariciye Nezareti nin yazıları üzerine istenmektedir. Numara:141/958 Tarih:14 Mayıs 1913 Hariciye Nezareti ne Siyasi İşler Genel Müdürlüğü nden yazılan 11 Mayıs1913 tarih ve 32193/203 numaralı nezaret yazınıza cevaptır. Fransa Cizvit rahiplerinden Plisi nin Rahip Huri (?) İbrahim adındaki yerli bir papaz ile Havran livasının Cebel-i Duruz köylerini dolaşarak halka Osmanlı Hükümeti hakkında ne gibi münasebetsiz sözler söylemiş olduğu, bu konuda yapılan tahkikat ve işlemler ve olayın cereyanı sözlü ve yazılı olarak Fransa nın Şam Konsolosluğu na bildirilmiştir. Bu sefer tekrar adı geçen rahibin o bölgeye gitmesi hakkında konsolos tarafından ısrar edilmesi üzerine haklarında mahallince tutulan soruşturma evrakı vilayet Yabancı İşler Müdürü Nazmi Bey e

3 verilerek adı geçen konsolosa gönderilerek gösterilmiş, bilgi verilmiş ve rahibin o bölgeye gidişinin yasaklanması, rahibin galeyana gelen halka karşı korunması noktasına dayalı olduğuna dair ayrıntıları içeren Suriye Vilayeti nden cevap olarak gelen ve içeriği dikkat çeken telgrafın sureti görüşlerinize sunulmak üzere eki ile gönderilmiştir. Teşebbüslerin sonucundan bilgi verilmesi rica olunur. Bu konuda gereği. Şifre Kalemi 145 Suriye Vilayeti nden gelen şifredir. 2 Mayıs 1913 tarihli yazıya cevaptır. Rahip Plisi, Rahip Huri (?) İbrahim adında yerli bir papaz ile Havran livasının Cebel-i Duruz köylerini dolaşarak halka; Osmanlı Devleti mahvolmuştur. On gün sonra Osmanlı hükümeti yoktur. Fransa Osmanlı Hükümeti nde alacağı olan üç buçuk milyar Frank a karşılık Suriye yi satın almıştır. Bundan böyle Suriye Fransa nındır. Biz her tarafa okul açmağa geldik. Bundan sonra sizde Osmanlı Hükümeti memurlarını tanımayınız, vergi isterlerse vermeyiniz, arazi satmayınız. Çünkü Fransa Hükümeti bu satışları onaylamaz tarzında zararlı tekinler ve saçma konuşmalar yapmaları üzerine halk galeyana gelmiş, civar karakol zabıtasına haber verilmiş, zabıtadan biri gelerek papazlardan meselenin doğruluğunu araştırmış, hazır bulunan Müslüman ve Hıristiyanların şahitlikleriyle bahsi geçen münasebetsiz sözlerin söylendiği ortaya çıkmıştır. Bunun üzerine papazları Süveydiye kazasına götürüp kaymakama teslim etmiştir. Kaymakam koruma altında Havran merkezine göndereceği sırada Fransa konsolosunun vilayete ricada bulunarak arka çıkması üzerine rahipler serbest bırakılmıştır. Tahkikata devam edilmiş, Rahip Huri (?) İbrahim mahkemeye teslim edilmiştir. Rahip Plisi vilayet merkezine gelmiştir. Bugün Huri (?) İbrahim hakkında adlî makamlarca tahkikat ve takibat devam etmekdedir. Bu gibi münasebetsiz sözlerin Fransız rahibin ağzından etrafa yayılmasının kamuoyuna kötü etkisinin olacağının anlaşılması üzerine Fransa ya hürmeten rahip koruma altına alınıp Plisi mahkemeye teslim edilmemişdir. Ancak olayın cereyanı sözlü ve yazılı olarak Fransa nın Şam Konsolosluğu na bildirildiği gibi bu sefer tekrar adı geçen rahibin o bölgeye gönderilmesi hakkında konsolosun ısrarı etmesi üzerine haklarında mahallince tutulan tahkik evrakı Vilayet Yabancı İşleri Müdürü Nazmi Bey e verilerek konsolosa gönderilmiş, gösterilip bilgi verilmiştir. Rahibin o bölgeye gidişinin yasaklanmasının hükümet için olmadığı, rahibin galeyana gelen halka karşı korunması noktasına dayalı olduğu ve istenildiği takdirde soruşturma evrakı dosyasının aynen takdim edileceği arzolunmuştur. 13 Mayıs 1913 Hâriciye Nezâreti Umûr-ı Siyâsiye Müdîriyet-i Umûmiyesi Aded: 35009/453 Dahiliye Nezareti ne Vali Arif

4 Özet: Havran da seyahat eden Fransız Cizvit Rahibi Plisi hakkında Huri (?) İbrahim adındaki yerli bir papaz ile Havran livasının Cebel-i Duruz köylerini dolaşarak ahaliye Osmanlı Devleti aleyhinde münasebetsiz sözler söyleyen Fransa Cizvit rahiplerinden Plisi hakkında nezaretinizin 15 Mayıs 1913 tarih ve 15 numaralı yazısıyla gönderilen Suriye Vilayeti nin telgrafı üzerine Fransa Büyükelçiliği ne gerekli bilgiler verilmişti. Bu defa Büyükelçilikten alınan yazıda adı geçen vilayetten bildirilen olayın o zaman iki buçuk ay önce meydana geldiği ve vilayetin Bâbıâlî ye bu konudaki verdiği bilgilerin gerçeğe aykırı olduğu ve bu madde hakkında vilayet valisi ile konsolos arasında karşılıklı yazışmalardan anlaşıldığına göre mahallî memurların büyük devletler memurlarından birinin resmî talebine karşı kayıtsız kaldıkları ve adı geçen rahip hakkında belgeye dayanmayan bir takım suçlamalarda bulundukları belirtilerek adı geçen memurların bu konudaki hareket tarzlarından dolayı kesin bir şekilde protesto edildikleri bildirilmekte, buna cesaret edenler hakkında sıkı tedbirler alınması istenmekte ve kendi amirleri tarafından verilmiş olan görevi yerine getirmek üzere adı geçen rahibin Havran a dönüşünün serbest bırakılması konusunda ısrar edilmektedir. Vilayet ile konsolos arasındaki yazışmaların Büyükelçilik ten gönderilen suretleri ekleri ile gönderilmiştir. Duruma ve Büyükelçiliğin, vilayetin vermiş olduğu bilgileri kabul etmeyip kendi fikir ve isteklerinde ısrar etmesine bakılarak ya Büyükelçiliğin iddialarını çürütecek ve adı geçen rahip hakındaki şikâyetleri kesin bir şekilde ortaya koyacak kuvvetli delillerin araştırılıp bulunarak gönderilmesi, veya kayırma yoluyla adıgeçen rahibin Havran a dönüşünde ister istemez serbest bırakılması şıklarından birinin seçilmesi lüzumunun vilayete tavsiyesi; bu konuda yeterli ve maddî deliller bulunamayıp rahibin Havran a dönüşüne izin verilmesi gerektiği takdirde özellikle bir Fransız ve Cizvit rahibi olduğundan dolayı halkın kafasını karıştırılmaması ve hoş olmayan hiçbir harekete kalkışmaması için gerekli tedbirlerin alınması, ayrıca her zaman iyice düşünülerek hareket edilmesi, Büyükelçiliğin şikâyetini gerektirecek durumlara meydan verilmemesi gereğinin ek olarak bildirildiği belirtilerek yazı yazılmıştır. 22 Temmuz 1913 Tarih:23 Temmuz 1913 Numara:453/2115 Suriye Vilayeti ne Hariciye Nazırı Adına Müsteşar Huri (?) İbrahim adındaki yerli bir papaz ile Havran livasının Cebel-i Duruz köylerini dolaşarak halka Osmanlı Devleti aleyhinde münasebetsiz sözler söyleyen Fransa Cizvit rahiplerinden Plisi nin o bölgeye gidişinin önlenmesinin rahibin galeyana gelen halka karşı hayatını koruma maksadına yönelik olduğuna dair gelen 13 Mayıs 1913 tarihli telgraf üzerine durum Hariciye Nezareti ne yazılmıştı. Olayın iki buçuk ay önce meydana geldiği, vilayetin bu hususta vermiş olduğu bilgilerin gerçeğe aykırı olduğu ve bu madde hakkında sizinle konsolos arasında karşılıklı yapılan, suretleri ekli yazışma evrakından anlaşıldığına göre mahalli memurların büyük devletler memurlarından birinin resmi talebine karşı kayıtsız Gizli

5 kalarak, adı geçen rahip hakkında belgeye dayanmayan bir takım suçlamalarda bulundukları açıklanarak, söz konusu memurların bu konudaki hareketlerinden dolayı kesin surette protesto edildikleri Fransa Büyükelçiliği nden alınan cevap yazısında bildirilmiş ve buna cesaret edenler hakkında tedbirler alınması istenmekte ve kendi amirleri tarafından verilen görevleri yapmak için adı geçen rahibin Havran a dönüşünün serbest bırakılması hususunda ısrar edilmektedir. Bu yüzden ya Büyükelçiliğin iddialarını çürütecek ve bu rahip hakındaki şikâyetleri kesin surette ortaya koyacak kuvvetli delillerin araştırp bulunarak gönderilmesi, yahut kayırma yoluyla adı geçen rahibin Havran a dönüşünde ister istemez serbest bırakılması şıklarından birinin seçilmesi; bu konuda yeterli ve maddî deliller bulunamayup rahibin Havran a dönüşüne izin verilmesi gerektiği takdirde özellikle bir Fransız Cizvit rahibi olduğundan dolayı halkın kafasını karıştırması ve hoş olmayan hiçbir harekete kalkışmaması için lâzım gelen tedbirlerin alınması, her zaman iyice düşünülerek hareket edilmesi ve Büyükelçiliğin şikâyetini gerektirecek durumlara meydan verilmemesi lüzumu Hariciye Nezareti nden cevaben alınan yazıda bildirilmiş olduğundan, belirtilen şekilde gereğinin yapılarak eklerinin geri gönderilmesi rica olunur. BOA. DH. SYS. 42/8