ÇALIK RÜZGAR ENERJİSİ ELEKTRİK ÜRETİM LTD. ŞTİ. DEMİRCİLİ RÜZGAR ENERJİ SANTRALİ NİHAİ PROJE TANITIM DOSYASI İzmir İli, Urla ilçesi Demircili Akçahisar-Cumaliköy-Gızıligediği mevkii SELİN İNŞAAT TURİZM MÜŞAVİRLİK SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. ARALIK- 2008
Proje Sahibinin Adı : Çalık Rüzgar Enerjisi Elektrik Üretim Ltd. Şti. Adresi : Ak Plaza Yaşam Caddesi No:7 Kat :10 Söğütözü /ANKARA Telefon ve Faks Numarası : Tel:0 312 207 71 00/ Faks: 0 312 207 72 44 Projenin adı : Demircili Rüzgar Enerji Santrali Nihai Proje Tanıtım Dosyası Projenin Bedeli : 63.615.000 $ Proje İçin Seçilen Yerin Açık Adresi : İzmir İli, Urla ilçesi, Demircili Akçahisar-Cumaliköy-Gızıligediği mevkiinde Proje alanı URLA L17- d2 no lu 1/25 000 ölçekli Topoğrafik haritada yer almaktadır. Zone: 35 derece Proje alanındaki türbinlerin 6 derecelik koordinatları Proje için seçilen yerin koordinatları, zone : TÜRBİN TÜRBİN. NO DOĞU KUZEY NO DOĞU KUZEY T1 47 54 07 42 33 480 T11 47 58 16 42 32 789 T2 47 56 67 42 33 326 T12 47 61 10 42 32 707 T3 47 56 67 42 33 156 T13 47 59 49 42 32 473 T4 47 62 23 42 33 083 T14 47 61 15 42 32 244 T5 47 65 02 42 32 975 T15 47 62 40 42 32 015 T6 47 73 50 42 33 350 T16 47 65 90 42 31 730 T7 47 72 82 42 32 685 T17 47 69 51 42 31 611 T8 47 75 22 42 32 518 T18 47 71 57 42 31 380 T9 47 77 58 42 32 323 T19 47 72 44 42 31 724 T10 47 74 60 42 32 142 T20 47 73 83 42 31 504 Projenin ÇED Yönetmeliği Kapsamındaki Yeri (Sektörü, Alt Sektörü) : EK II Listesi Seçme-Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi Sektör : Enerji, turizm, konut Alt Sektör : Madde 29-10 MW ve üzeri Rüzgâr enerji santralleri. PTD/ÇED Raporu/ Nihai ÇED Raporunu Hazırlayan Kuruluşun/Çalışma Grubunun Adı : Selin İnşaat Turizm Müşavirlik Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. PTD/ÇED Raporu/Nihai ÇED Raporunu Hazırlayan Kuruluşun/Çalışma Grubunun Adresi, Telefonu ve Faks Numaraları : 4. Cad. 26. Sok. No: 8/10 Aşağıöveçler / ANKARA 0 (312) 481 33 73 (Pbx) / 0 (312) 481 45 85 selinltd.com.tr selininsaat@gmail.com PTD, ÇED Raporu, Nihai ÇED Raporu Sunum Tarihi (Gün, Ay, Yıl) : Aralık 2008 i
TABLOLAR SAYFA NO Tablo 1 : Proje Kapsamında Kullanılması Düşünülen Türbinlerinin Teknik Özellikleri... 3 Tablo 2 : İş Programı... 9 Tablo 3 : 50/60 Hz Elektromanyetik Alana Maruz Kalma Süreleri (IRPA / INIRC, 1990)... 15 Tablo 4 : Çalışacak İş Makinelerinin ses gücü düzeylerinin oktav bantlarına dağılımı... 25 Tablo 5 : Mesafeye bağlı olarak hesaplanan atmosferik yutuş değerleri... 30 Tablo 6 : Çalışacak İş Makinelerinin net ses düzeyleri... 31 Tablo 7 : İnşaat aşamasında çalışacak İş Makinelerinin L gündüz Değerleri... 34 Tablo 8 : İşletme Aşamasında Çalışacak rüzgar gülünün ses gücü düzeyinin oktav bantlarına dağılımı... 35 Tablo 9 : L gündüz Değerleri... 37 Tablo 10 : Proje Alanının Mevcut Gürültü Düzeyi Ölçüm Sonuçları... 38 Tablo 11 : Demircili RES de kurulacak 20 adet türbinin koordinatları... 40 Tablo 12 : Demircili RES de kurulacak şalt sahasının koordinatları... 40 Tablo 13 : Proje İnceleme Alanı ve Çevresinin Florası... 56 Tablo 14 : 30 m yükseklikte ölçülen değerlerin Analiz sonuçları... 66 iii
ŞEKİLLER SAYFA NO Şekil 1 : Demircili RES kullanılacak türbine ait fotoğraf... 4 Şekil 2 : Rotorun iç yapısı... 5 Şekil 3 : İş Akış Şeması... 10 Şekil 4 : Demircili RES enerji türbinlerinin yerlerini gösterir harita... 11 Şekil 5 : Demircili RES İnceleme Alanı sınırını gösterir kroki... 16 Şekil 6 : İnşaat aşaması gürültünün mesafeye göre dağılım grafiği... 34 Şekil 7 : İşletme aşamasında oluşacak gürültünün mesafeye göre dağılım grafiği... 37 Şekil 8 : Trafik hacmini gösterir harita... 39 Şekil 9 : Yer Bulduru Haritası... 41 Şekil 10 : Demircili köyünü gösterir uydu görüntüsü... 43 Şekil 11 : İzmir İli Deprem haritası... 52 Şekil 12 : Proje alanındaki sit alanlarını gösterir onanlı çevre düzeni planı... 53 Şekil 13 : Proje alanında kullanılacak orman alanlarının meşçere tiplerine göre dağılımı... 54 iv
EK-7 ÇEVRE GÜRÜLTÜNÜN DEĞERLENDİRİLMESİ VE YÖNETİMİ B TİPİ SERTİFİKASI İLE GÜRÜLTÜ ÖLÇÜM CİHAZINA AİT KALİBRASYON BELGESİ
1. PROJENİN ÖZELLİKLERİ a) Projenin iş akım şeması, kapasitesi, kapladığı alan, teknolojisi, çalışacak personel sayısı Çalık Rüzgar Enerjisi Elektrik Üretim Ltd. Şti. tarafından İzmir İli, Urla ilçesi, Demircili- Akçahisar - Cumaliköy - Gızılgediği mevkiinde Demircili Rüzgar Enerji Santralinin kurulması planlanmıştır. Rüzgardan elektrik enerjisi üretmek üzere Demircili köyü mevkiinde her biri 2 MW gücünde olmak üzere 20 adet türbinden toplam 40 MW kurulu gücünde Rüzgar Enerjisi Santrali (RES) yapılması ve işletilmesi planlanmaktadır. Söz konusu proje için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından 25 yıllık Üretim Lisansı verilmiştir (Bkz. Ek-8). Proje ÇED Yönetmeliği Ek-2 Seçme-Eleme kriterleri uygulanacak projeler listesi 29.maddesi gereğince proje tanıtım dosyası hazırlanacak projelerdendir. Rüzgar Türbinlerinde üretilecek enerjinin Çeşme RES TM ne bağlanarak Ulusal Elektrik Sistemine bağlanması planlanmaktadır. Enerji İletim Hattı bu rapor kapsamında değerlendirilmeye alınmamış olup, söz konusu Enerji İletim Hattı Projesi 16.12.2003 tarih ve 25318 sayılı Çevresel Etki Değerlendirilmesi Yönetmeliği kapsamında ayrıca değerlendirilecektir. Enerji, insanoğlunun bugünkü hayatının vazgeçilmez parçası olan başta sanayi, teknoloji, ulaşım, iletişim olmak üzere tüm faaliyetlerin başlıca temel taşıdır. Yani enerji, bugünkü modern toplumun vazgeçilmez bir ihtiyacıdır. Enerji ihtiyacının sürekli artması, bunun yanında ise mevcut kaynakların kısıtlı ve tükenebilir olması, insanoğlunun alternatif enerji kaynaklarının bulma ve geliştirme yoluna itmektedir. Bunun yanı sıra, Dünyanın yaşanabilirlik ortamının korunması ve sürekliliğinin sağlanması amacıyla yapılan ulusal ve uluslararası hukuki düzenlemeler ve enerji üretim, iletim ve tüketiminden kaynaklanan çevresel etkiler daha az, hatta hiç olmayan, hem de devamlılığı ve yenilenebilirliği sağlayan enerji kaynaklarını bulmak ve geliştirmek zorundayız. Tüm bu sebeplerden dolayı, enerji veriminin yüksek, bunun yanında çevresel etkilerinin az olduğu, süreklilik arz eden yeni enerji kaynakları bulma arayışı içine girilmiştir. Rüzgar kaynaklı enerji üretimi, yenilenebilir enerji kaynakları içerisinde en ileri ve hızlı gelişenidir. Rüzgar enerjisinin bu kadar hızlı gelişmesinin nedeni olarak; atmosferde doğal olarak oluşması, kolay kurulumu, teknolojik geliştirilebilirlik ve kullanışlılığının yanında giderek ucuzlayan maliyeti gösterilebilir. Rüzgar enerjisinden elektrik üretim sürecinin karbon bağımsız olması, yani atmosfer kirliliğine sebebiyet vermemesi nedeniyle bu kaynak temiz enerji olarak da nitelendirilmektedir. Rüzgar, güneş enerjisinin dünyanın oldukça değişken olan yüzeyini eşit ısıtmamasından kaynaklanan sıcaklık, yoğunluk ve basınç farklarından dolayı oluşan yatay hava hareketleri olarak tanımlanmaktadır. Rüzgar enerjisi ise hava kitlesinin sahip olduğu kinetik enerjinin mekanik enerjiye dönüştürülmesi ile oluşur. Rüzgar enerjisi dönüşüme uğramış güneş enerjisidir. 1
Rüzgar santrallerinin avantajları; Hammaddelerinin atmosferdeki hava olması, Kurulumlarının diğer enerji santrallerine göre daha hızlı oluşu, Temiz ve sürdürülebilir enerji kaynağı olmaları, Enerjide dışa bağımlılığı azaltmaları, Fosil yakıt tüketimini azaltmaları neticesinde sera etkisinin azaltımına katkıları, Yaygınlaşması nedeni ile maliyetlerinin ucuzlaması, Rüzgar türbinlerinin kurulduğu arazinin tarım alanı olarak kullanılabilmesi, İşletilmesi sırasında herhangi bir atığının olmaması, gibi sıralanabilir. Rüzgar enerjisinin hammaddesi tamamen atmosferdeki hava hareketleri olduğundan hava veya çevre kirlenmesi şeklinde bir kirletici etkisi bulunmamaktadır. Rüzgardan enerji eldesi için kullanılan 1 MW kapasiteli bir türbin, aynı enerji kömür ile çalışan bir santralden karşılanmak istendiğinde yakılacak olan ve 135.000 ağacın üretilebileceği oksijeni tasarruf etmek demektir. Proje sahası ve çevresinde; sahanın floristik ve faunistik özellikleri, jeolojik, hidrojeolojik ve hidrolojik özellikleri, bölgenin mevcut kirliliğinin ve çevresel özelliklerinin belirlenmesi amacıyla arazi ve literatür çalışmaları yapılmıştır. Raporun hazırlanmasında faaliyet sahibi tarafından yapılan çalışmalardan da faydalanılmıştır. Dünyadaki enerji rezervlerinin durumu dikkate alındığında rüzgar enerjisinden faydalanmanın ne kadar önemli olduğu anlaşılmaktadır. Dünya enerji rezervi, tükenme yılı olarak rüzgar ile birlikte aşağıda verilmiştir: Enerji Kaynağı Tükenme Yılı Nükleer enerji 200 Kömür 200 Gaz 65 Petrol 40 Rüzgar Sonsuz Söz konusu projenin gerçekleşmesi ile üretilecek enerji; ulusal enerjiye katkı sağlayacağından, sanayinin gelişmesine, bölge içinde ekonomik hayatın canlanmasına ve gelişmesine katkıda bulunacaktır. Ülkemizde enerji tüketim artışı yüksektir ve enerji ithalatı ekonomide yük oluşturmaktadır. Bunun en kısa sürede aşılması için Rüzgar enerjisi gibi yerli ve yenilenebilir enerji tesislerinin bir an önce işletmeye alınması gereklidir. Projenin yer seçimi için 30, 20, 10 metre yüksekliğinde rüzgar ölçümleri yapılmıştır. 20 adet direk için bu ölçümler uygun bulunmuştur. Rüzgar ölçümlerinin değerlendirilmesi Avrupa Rüzgar Atlası modeline göre yapılmıştır. Türbinlerin yerlerinin belirlenmesinde optimum yerleşme verimi, türbinler arası minimum uzaklık, Hakim rüzgar yönünde en az 5 adet türbin olması vb. kriterlere dikkat edilmiştir. 2
Projede kullanılacak rüzgar türbinlerinin rüzgar hızına göre üreteceği ortalama güç kw olarak aşağıda verilmiştir. Rüzgar (m/s) Güç kw Güç katsayısı-cp 1 0 0 2 3 0,12 3 25 0,29 4 82 0,4 5 174 0,43 6 321 0,46 7 532 0,48 8 815 0,49 9 1180 0,50 10 1612 0,50 11 1890 0,44 12 2000 0,36 13 2050 0,29 14 2050 0,23 15 2050 0,19 16 2050 0,15 17 2050 0,13 18 2050 0,11 19 2050 0,09 20 2050 0,08 21 2050 0,07 22 2050 0,06 23 2050 0,05 24 2050 0,05 25 2050 0,04 Projenin teknik özellikleri Rüzgar türbinleri mikro işlemci sensörler vasıtası ile sürekli monitörden izlenebilmektedir. Sensörlerden gelen rüzgar hızı ve yönü verileri mikro işlemciler tarafından algılanarak sürekli izlenmekte ve türbinin rüzgar olan açılarını otomatik olarak ayarlamaktadır. Sistemin çalışmaya başlaması için en az 3 dakikalık ölçüm sonucundaki rüzgar hızı yeterli bulunur ise sensörler sistemi çalışması için uyarmaktadır. Çalışmaya başladığında rüzgar yönüne göre türbinlerin pervaneleri uygun açıya gelmektedir. Sistem yeterli rüzgar olmadığı zamanlarda durağan hale geçer ve pervaneler sensörler vasıtası ile rüzgara göre açısını 60 dereceye getiriler. Rüzgar hızının artması ile birlikte en iyi verimi alabilmek için pervaneler rüzgara göre 60 dereceye olacak şekilde kendisini ayarlar. Tablo 1: Proje Kapsamında Kullanılması Düşünülen Türbinlerinin Teknik Özellikleri Türbin tipi : E82 Gücü : 2 MW Türbin yüksekliği : 78 m Türbin adedi : 20 adet Türbin konsepti : Donanımsız,değişken hız,değişken saha kontrol Pervanenin taradığı alan alanı : 5.281 m 2 Pervane Dönme hızı : Değişken, 6-19,5 rpm Pervane Dönme Yönü : Saat yönünde Pervane Yönelme : Rüzgara karşı Pervane çapı : 71 m Kanat Sayısı : 3 3
Sinyal : Optik analog Jeneratör Gücü : 2 MW Jeneratör Tipi : İkiz beslemeli asenkron jeneratör Jeneratör Voltaj : 1000 VAC Jeneratör Frekansı : 50 Hz Proje Gücü (MW) : 40 Yıllık Enerji Üretimi (kwh) : 114.000.000 Yatırım Tutarı (USD) : 63.615.000 Finansman Dahil Yatırım Tutarı (USD) : 80.994.757 NPV - Bugünkü Değer (USD) : 4.569.924 IRR - İç Karlılık Oranı (%) : 13,8 Rüzgar türbinleri diğer türbinler gibi lineer olarak hareket eden akışkanın (hava) hareketini rotasyonel harekete dönüştürürler. Yani rüzgarın kinetik enerjisini rotasyonel mekanik enerjiye çevirirler. Elde edilen bu mekanik enerji türbin içindeki alternatör vasıtası ile elektrik enerjisine çevrilir. Bir rüzgar santralinde bütün türbinlerin ürettiği enerji tek bir noktaya iletilir (şalt tesisi) oradan da gerilimi ayarlanarak şebekeye verilir. Bir rüzgar türbini başlıca şu parçalardan meydana gelir: 1. Rotor: Rüzgarın kinetik enerjisini mekanik enerjiye çevirir. 2. Jeneratör: Mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çevirir. 3. Fren: Türbini yavaşlatır ve durdurur. 4. Yönlendirici: Rüzgar doğrultusuna göre türbini yönlendirir. 5. Transformatör: Jeneratör voltajını şebeke voltajına yükseltir 6. Kule: Türbini taşır. 7. Şebekeye bağlantı:kablo ve elektrik koruma ve kontrol sistemleri Şekil 1: Demircili RES kullanılacak türbine ait fotoğraf 4
Rüzgâr Türbini İç Yapısı: Söz konusu proje kapsamında kullanılacak türbinler 2 MW gücünde türbinler olup, pervane çapı 71 m. olarak düzenlenmiştir. Optitip TM ve Optispeed TM özelliği sayesinde rüzgar hızı dalgalanmalarındaki enerjiden faydalanmaya ve çok yüksek rüzgar hızlarında sabit enerji üretimine olanak sağlar. Aynı zamanda bu özellikleri sayesinde türbin gürültü emisyonu da minimum düzeye indirilir. Rotor : Motor yeri, rüzgâr türbininin dişli kutusu ve elektrik jeneratörü dahil kilit parçalarını içerir. Kaplaması fiber glastan yapılmış olup, üst kısımda çatıya açılan bir çıkışı bulunmaktadır, buradan çatıya ve rüzgar sensörlerine ulaşılabilmektedir. rotor yeri bölümünün ön kısmı enerji üretim ekipmanlarının temel yapısıdır, buradan pervanedeki güç (dönme ve diğer güçleri) eğim mekanizmasından kuleye iletilir. Dökme çelikten yapılmıştır. rotor yeri kaplaması bu çeliğe bağlantılıdır. Güvenli Çalışma Yükü (GÇY) servis vinci rotor yeri ile bağlantılıdır. Vinç tek sistem çelik halatlıdır. Eğer taşınacak herhangi bir yük GÇY değerinden fazla ise vinç 1600/12000 kg GÇY seviyesine kadar güçlendirilebilir. Güçlendirilmiş vinç vites kutusu ve jeneratör gibi ağır parçaların yukarı çıkarılmasında veya aşağı indirilmesinde kullanılabilir. Rotor seçiminde yüksek frekans, düşük gürültü, uzun ömür, düşük yük, düşük malzeme tüketimi özellikleri aranır. Şekil 2:Rotorun iç yapısı 5
Vites Kutusu: Görevi pervanedeki dönme kuvvetini jeneratöre iletmektir. Vites ünitesi 2 kademeli planet dişli ve 1 kademeli helis dişlisinden oluşur. Vites kutusu kaplaması makine temeline cıvatalanmıştır. Düşük hız giriş şaftı direk vites kutusu göbeğine geleneksel ana şaft bağlantısı olmadan bağlanmıştır. Vites kutusu yağlama sistemi ise ekli yağ deposu olmaksızın, sıkıştırılmış besleme şeklindedir. Eğim Mekanizması (yaw sistem): Eğim mekanizması sürtünme esaslı düz yatak sistemine göre yapılmıştır. Motor fren mekanizmalı 6 adet elektriksel eğim dişlisi rotor yerinin kule üzerinde dönmesine imkan verir. Bu mekanizma türbinden gelecek güçlerin kuleye transfer edilmesini sağlar. Fren Sistemi: Demircili RES ndeki türbinlerde aerodinamik frenler olacaktır. Bu fren sistemi ile yüksek dönme hızları kademeli bir şekilde azaltılabilmektedir. Enerji üretilmediği zamanlarda bile bu sistem kilitli değildir. Ayrıca hidrolik servis freni yer alacak ve sistemin bakımı sırasında veya acil durumlarda otomatik olarak devreye girecektir. Jeneratör: Elektrik jeneratörü, asenkron 4 milli sargılı kasnak tip jeneratördür ve su soğutmalıdır. 21,5 dönüş/dk ile en büyük Trafo: Trafolar belli bir gerilimdeki elektrik akımının gerilim değerini değiştirmeye yarayan elemanlardır. Güç arttırıcı trafo rotor yeri arka tarafta ayrı bir bölmededir. Trafo rüzgar türbini için özel olarak dizayn edilmiş 3-fazlı dökme reçineli kuru tip trafodur. Trafo sarmalları yüksek voltaj tarafında delta bağlantılı, düşük gerilim tarafında ise yıldız bağlantılıdır. Trafo bölmesi ark sensörleri ile donatılmıştır. Soğutma ve Havalandırma Ünitesi: Eğer rotor yeri iç sıcaklığı belli bir seviyeyi geçerse havalandırma vanaları açılır. Fan motoru devreye girerek iç sıcaklığı düşürür. Dişli yağlama ünitesi, jeneratör soğutma suyu ve Optispeed TM ünitesi ayrı bir hava giriş sistemi ve ayrı su/hava soğutma sistemi ile soğutulur. Su soğutucuları diğer ekipmanlardan termal olarak izole edilmiştir. Ayrı bir fanda trafo soğutmasında kullanılır. Isı eşanjör sistemi rotor yerinin üst arka kısmında ayrı bir bölmededir. Pervane/Kasnak; Göbek (Hub): Direkt olarak vites kutusunun üstüne monte edilmiştir, bu sayede rüzgar türbinlerinde geleneksel olarak kullanılan ve rüzgar gücünü vites/dişli kutusu üzerinde jeneratöre ileten ana şaft kullanılmamaktadır. Eğim/Açı Ayarlanması:Türbinler Optitip TM adı verilen mikro-işlemci eğim/açı kontrolörleri ile donatılmıştır. Hakim rüzgar koşullarına göre kanatlar sürekli olarak en verimli açıya otomatik olarak ayarlanmaktadır. Eğim/açı mekanizması Göbek içine yerleştirilmiştir. Kanatlardaki gerekli eğim değişimleri her kanatta ayrı ayrı bulunan hidrolik silindirler sayesinde yapılmaktadır. Her bir kanat 95 o açıya kadar dönebilmektedir. Hidrolikler: Hidrolik sistem Göbek içerisindeki eğim/açı mekanizması için hidrolik güç üretir. Herhangi bir sızma veya bozulma durumunda yedek akümülatör sistemi kanatların açılandırılması için yeterli gücü üretir ve türbini durdurur. Göbek içerisindeki toplama sistemi yağ sızmasını ve etrafa dağılmasını önler. Kanatlar: Pervaneler fiberglas ve epoksi ile güçlendirilmiş karbon fiberinden yapılmıştır. Her kanat ana desteğe bağlanmış iki adet kanat kabuğundan oluşur. Kanatlar, optimum enerji üretimini minimum gürültüde yapacak en hafif malzemeden tasarlanarak yapılmıştır.her kanatta, kanat üstünde bulunan yıldırım alıcıları ve kanat içerisinde bulunan bakır iletken kablolarından oluşan yıldırımdan korunma sistemi vardır 6
Elektrik Kontrol Ünitesi; Elektronik kontrol ünitesi, rüzgar türbininin durumunu sürekli izleyen ve eğim mekanizmasını kontrol eden bir bilgisayar içerir. Bir arıza halinde (örneğin, dişli kutusu veya jeneratörün fazla ısınması vb.) rüzgâr türbinini otomatik olarak durdurur ve telefon modem hattı vasıtasıyla türbin operatörü bilgisayarına uyarı verir. İzleme Ünitesi; Sensörler: Türbin enerji üretimi ve kontrol datası aşağıda listelenen sensörlerden sağlanır. Hava durumu : Rüzgar yönü, rüzgar hızı ve sıcaklık, Ekipman durumu : Sıcaklıklar, yağ seviyesi ve basıncı, soğutma suyu seviyesi, Kasnak hareketleri : Hız ve eğim/açı dedektörleri, Yapısal : Titreşimler, yıldırım dedektörleri, Güç bağlantısı : Aktif güç, reaktif güç, voltaj, akım, frekans Ultrasonik Rüzgar Sensörü: Rüzgar ölçümlerinin güvenilirliğini ve hassasiyetini arttırmak için Nacell da (Rotor yeri) iki adet yedekli ultrasonik rüzgar sensörü bulunmaktadır. Rüzgar yönü ve rüzgar hızı ölçen bu sensörler kendi kendini test edebilmektedir, eğer sinyal hatalı ise türbin güvenli duruma geçmektedir. Soğuk ve buzlu havalarda performansı arttırabilmek için senörlerde ısıtma elemanı bulunmaktadır. Sensörler Nacell (rotor yeri) ın üstünde yerleştrilmiştir ve yıldırıma karşı korunaklıdır. Duman Dedektörleri: Kule ve Nacelle de optik duman algılayıcıları vardır. Duman algılanırsa uzaktan kumanda sistemi ile alarm gönderilmekte ve ana şalter aktive edilmektedir. Bu algılayıcılar kendi kendine kontrollüdür. Algılayıcılar bozulursa kontrol sistemine uyarı göndermektedir. Yıldırım Dedektörleri:Yıldırım dedektörleri her kanatta mevcuttur. Bu sistem pervane uçlarında veya göbek ucunda olup temele kadar inmektedir. Ark Koruması: Trafolar ve alçak gerilim santrali ark koruma sistemi ile korunmaktadır. Herhangi bir şekilde ark oluşursa, sistem derhal ana kesicileri açar. Yıldırımdan Korunma: Rüzgar türbinleri, kanatlardan başlayarak temellere kadar olan tüm bölümleri koruyan, Yıldırımdan Korunma Sistemi ile donatılmıştır. Bu sistem yıldırım akımının kanatlardan, Rotor dan ve kuleden hiç bir ekipman veya sisteme zarar vermeden geçmesini sağlamaktadır. Ayrıca ekstra bir önlem olarak, Nacelle nin içindeki kontrol ünitesi ve mikro-işlemci efektif bir kalkan sistemi ile korumaya alınmıştır. Yıldırımdan Korunma Sistemi IEC 61024 Rüzgar Türbinlerinin Yıldırımdan Korunması a uygun olarak dizayn edilmiştir. Yıldırım dedektörleri her kanadın üzerine yerleştirilmiştir. Bu dedektörlerden alınan data, sisteme işlenir ve sistem operatörünün hangi kanada yıldırım düştüğü, şiddetinin ne olduğu ve saat bilgilerine ulaşmasını sağlar. Bu tür bilgiler türbinde oluşabilecek muhtemel hasarların, kontrol gerekip gerekmeyeceğinin bilgisini uzaktan algılanması açısından çok faydalıdır. 7
İÇİNDEKİLER SAYFA NO 1. PROJENİN ÖZELLİKLERİ... 1 a) Projenin iş akım şeması, kapasitesi, kapladığı alan, teknolojisi, çalışacak personel sayısı... 1 b) Doğal kaynakların kullanımı (arazi kullanımı, su kullanımı, kullanılan enerji türü vb.)... 16 c) Atık üretimi miktarı (katı, sıvı, gaz vb.) ve atıkların kimyasal fiziksel ve biyolojik özellikleri... 17 ç) Kullanılan teknoloji ve malzemelerden kaynaklanabilecek kaza riski... 20 d) Projenin muhtemel çevresel etkilerine karşı alınacak tedbirler... 24 2. PROJENİN YERİ... 40 a) Mevcut arazi kullanımı ve kalitesi (tarım alanı, orman alanı, planlı alan, su yüzeyi ve benzeri)... 40 b) EK-V deki Duyarlı Yöreler listesi dikkate alınarak; sulak alanlar, kıyı kesimleri, dağlık ve ormanlık alanlar, tarım alanları, milli parklar, özel koruma alanları, nüfusça yoğun alanlar, tarihsel, kültürel, arkeolojik ve benzeri önemi olan alanlar, erozyon alanları, heyelan alanları, ağaçlandırılmış alanlar, potansiyel erozyon ve ağaçlandırma alanları ile 16/12/1960 tarihli ve 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun gereğince korunması gereken akiferler.... 52 3. PROJENİN VE YERİN ALTERNATİFLERİ (PROJE TEKNOLOJİSİNİN VE PROJE ALANININ SEÇİLME NEDENLERİ)... 66 SONUÇLAR.... 67 ii
Fırtınada Çalışma; Demircili RES de kullanılacak türbinlerde Fırtına Kontrol sistemi olacaktır. Bu sistem 24m/s nin üzerindeki rüzgarlarda türbinlerin otomatik olarak dönüş hızı azaltılacak ve kesinlikle durdurulmayacaktır. Fırtınalı zamanlarda da enerji üretimi devam edilecektir. RES nin Bakım ve onarımları; Türbin 12 ayda bir planlı bakım kontrolünden geçmektedir. Ekipmanların Yağlanması: Kanat yatakları : Elektrikli otomatik yağlama ünitesinden, yılda bir tekrar doldurulur. Jeneratör yatakları: Dişli yağlama sisteminden otomatik olarak yapılır. Vites/dişli kutusu: Yağ bir tanka toplanmaktadır. Yağ toplama tankından eşanjöre ve vites kutusunun arka tarafına pompalanmaktadır. Pompa, yağı Dişlilere ve yatağına dağıtmaktadır. Yaw (eğim) dişlisi: Yağlama, yağ yuvasında sızdırmaz bir şekilde bulunmaktadır, 12 ayda bir kontrol edilmektedir. Yaw (eğim) Sistemi: Otomatik gres sistemi ile yağlanmaktadır. Hidrolik Sistem: 12 ayda bir yağ seviyesi kontrol edilmektedir. Rüzgar Türbinlerinde üretilecek enerjinin Çeşme RES TM ne bağlanarak Ulusal Elektrik Sistemine bağlanması planlanmaktadır. Bunun için bütün türbinlerin ürettiği enerji şalt sahasına iletilir ve burada gerilimi ayarlanarak Çeşme RES TM ne aktarılacaktır. İş Programı: Projenin inşaatı ve montajı toplam 14 ay sürecektir. Bunun 9 ayında inşaat işlemleri tamamlanacak, 5 ayında da nakliye ve montaj işlemleri yapılacaktır. Ayrıntılı iş programı şeması Tablo 2 de verilmiştir. 8
LİSANS ALMA Tablo 2: İş Programı 2008 2009 2010 DEMİRCİLİ RES 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 İZİNLER ÇED Gerekli Değildir Belgesinin Alınması Elektrik ağına bağlanma anlaşmasının yapılması Kamulaştırma MÜHENDİSLİK İŞLERİ Rüzgar ölçümlerinin yenilenmesi Ölçüm analiz raporlarının yenilenmesi Jeoteknik çalışmalar Yollar, mimari ve inşaat projeleri Elektrik mühendisliği çalışmaları FİNANSMAN Banka ile kredi anlaşmasının yapılması İHALE Türbinler İnşaat İşleri Elektrik İşleri İMALAT Türbinler Kuleler Kablo Kanalları Trafolar İNŞAAT İŞLERİ Mobilizasyon Ulaşım Yolları Servis Yolları Türbin temelleri Trafo temelleri Kontrol Binası Vinç pedi Kablo kanalları Şalter NAKLİYE VE MONTAJ Türbinlerin nakliyesi Türbin montajı ELEKTRİK VE ELEKTROMEKANİK İŞLER Türbinler Trafolar Türbinler arası kablolar Şalter İletim hattı kablo bağlantıları İŞLETMEYE ALMA Testler ve işletmeye alma İşletme eğitimlerinin verilmesi 9
İnşaat işlemleri; Projenin inşaatına önce servis yollarının yapımıyla başlanacaktır. İnşaat aşamasından önce türbinler, kuleler, kablo kanalları ve trafoların siparişleri verilerek imalatları başlatılacaktır. Daha sonra türbin ve trafo temelleri kazılacaktır. İlk önce bitkisel toprak alınarak geçici olarak depolanacak ve daha sonra peyzaj amaçlı proje alanına tekrar serilecektir. Bitkisel topraktan sonra yaklaşık 2 m derinliğinde 20 m genişliğinde ve 20 m uzunluğunda toplam 20 adet çukur kazılacaktır. Bu işlem ortalama 4 ay sürecektir. Temellerden sonra yaklaşık 3 ay da da şalt sahası inşa edilecektir. Daha sonra türbinlerin birbirlerine ve şalt sahasına bağlayacak yeraltı kabloları geçirilecektir. Temel kazılarının bitmesi ile Türbin ve pervaneler inşaat alanına getirilecektir. Bu malzemeler yurt dışından getirtilmektedir ve nakliyesi için özel uzun tırlar kullanılmaktadır. Bu nedenle inşaat alanına özel geniş servis yolları yapılacaktır. Nakliye işlemi ortalama 3 ay sürecektir. Türbinlerin montajı ise 4 ay sürecektir. Türbinlerin montajı ile eş zamanlı olarak elektrik ve elektromekanik işlemlerine başlanacak ve bu işlemlerde 8 ayda tamamlanacaktır. Bu işlemlerden sonra işletme testleri yapılacak ve işletmeye başlanacaktır. Demircili RES nin işletilmesi sırasında çalışacak kişiler sistemin çalışması konusunda özel olarak eğitileceklerdir. Proje kapsamında kullanılacak alanlar aşağıda verilmiştir; Kapladığı alan Rüzgar Türbinlerinin alanı 8000 m 2 (20 m x 20 m x 20 adet) Şalt sahasının alanı 10 000 m 2 Şantiyenin alanı (konyetnır) 300 m 2 Servis Yollarının İnşası Temel Kazıları Şalt Sahası İnşaatı Kablo Kanallarının İnşaatı Türbinlerin Montajı Elektrik ve Elektromekanik İşler İşletme Test İşlemleri İşletmeye Alma Şekil 3: İş Akış Şeması 10
Çalık Rüzgar Enerjisi Elektrik Üretim Ltd. Şti. ÖLÇEK 0 KUZEY Şekil 4: Demircili RES enerji türbinlerinin yerlerini gösterir harita 11 1km
Çalışacak kişi sayısı ve şantiye alanı Projenin inşaatı aşamasında 12 kişi, işletme aşamasında ise 5 kişiye çalışacaktır. Projede çalışacak işçilerin ihtiyaçlarını karşılamak için T18 e yakın bir alana birkaç konteynır konulacaktır. Bu konteynırlar inşaat bittikten sonra kaldırılacaktır. Konteynırların yerleri inşaat kuzeye doğru ilerledikçe kaydırılabilecektir. Ulaşım Durumu: Proje alanının ulaşımı; İzmir ili nden otoyolla Urla ya gelinir. Urla Sanayi Sitesinden Demircili Köyü yoluna dönülür. Uzbas Çiftliği tabelasından sola dönülerek çiftliğin çevresinden proje alanına ulaşılmaktadır. Türbin yerlerine ulaşmak için yollar inşa edilecektir. Proje kapsamında yapılacak yolları gösterir harita rapor ekinde verilen tüm haritalar üzerinde gösterilmiştir. Yerleşim yerleri Demircili RES çiftliği 20 adet türbinden oluşacaktır. Söz konusu türbinlere en yakın yerleşim RES çiftliğinin ortasında yer alan Uzbaş çiftliği olup en yakın türbine yaklaşık 500 metre mesafede yer almaktadır. Proje alanının 4 km güneyinde Demircili köyü bulunmaktadır. Proje kapsamında oluşacak çevresel etkiler ve alınacak önlemler aşağıda özetlenmiştir. Demircili RES, enerji üretmek amacıyla yapılacak ve işletme aşamasında herhangi bir çevresel olumsuzluk yaratmayacaktır. Sadece geçici olarak inşaat aşamasında olumsuz çevresel etkiler doğabilir. Bu etkiler de; raporda belirtilen ilgili mevzuatlar ışığında alınacak tedbirler ile ortadan kaldırılacak veya en aza indirgenecektir. Bu nedenlerle projenin enerji eldesi ile olumlu etkileri olacağı düşünülmektedir. Rüzgar santraller enerji üretimi için uygulanabilecek en temiz sistemlerdir. İşletme aşamasında hava, su ve toprak kirliliği yaratacak bir emisyonu bulunmamaktadır. Tesis enerji ihtiyacı açığının karşılanması ve üretim fazlasının ulusal sisteme bağlanması konuları ile Türkiye ekonomisi için de önemlidir. Rüzgar enerjisi için inşa edilecek rüzgar çiftliklerinin da bazı olumsuz çevresel etkileri söz konusudur. Bunlar; İnşaat aşamasındaki etkileri; Arazi kullanımı, Gürültü, Katı ve sıvı atıkları, Toz emisyonu Doğal hayat ve habitata etki, 12
İşletme aşamasındaki etkileri; Gürültü, Görsel ve estetik etkiler, Elektromanyetik alan etkisi, Gölge ve titreşimler, Kesikli bir enerji kaynağı olması, Doğal hayat ve habitata etki, olarak sıralanabilir. Demircili RES nin inşaat ve işletme aşamaları sırasında oluşacak etkiler ve alınacak önlemler aşağıda özetlenmiştir. Atıksular; Gerek inşaat gerekse işletme aşamalarında çalışacak personelden kaynaklı evsel atıksular için sızdırmasız fosseptik yapılacaktır. Fosseptik Urla Belediyesine ait vidanjör ile ücret karşılığında boşalttırılacaktır. Bu konuda Urla Belediyesi ile Su Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği gereğince protokol yapılacaktır. Katı Atıklar Gerek inşaat gerekse işletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli katı atıklar sahada bulundurulacak ağzı kapalı çöp kaplarında torbalar içerisinde biriktirilecek ve olup, Belediyenin hizmet verdiği en yakın yerleşimdeki çöp konteynırlarına bırakılacaktır. İnşaat ve işletme aşamasında oluşacak geri kazanımı mümkün olan atıklar ise ayrıştırılarak lisanslı toplama veya geri kazanım tesislerine verilecektir. Hafriyat Artığı Arazinin hazırlanması ve temel kazıları sırasında çıkacak bitkisel toprak ve hafriyat malzemesi; arazi düzenleme çalışmaları sırasında tekrar kullanılacağı için hafriyat artığı malzeme oluşmayacaktır. Proje kapsamında Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Toz Emisyonu; Proje kapsamında inşaat sırasında yapılacak kazı işlemlerinden ve çalışma alanında çalışacak iş makinelerinin hareket etmelerinden dolayı toz emisyonu oluşacaktır. Oluşacak bu toz emisyonunu en aza indirmek için aşağıdaki önlemler alınacaktır. Savurma yapmadan yükleme-boşaltma yapılacak, Çalışma alanı sıcak ve kuru havalarda nemlendirilecek, Kamyonların üzeri inşaat alanı dışındaki nakliye sırasında branda ile kapatılacak, Gürültü; İnşaat aşamasında çalışacak iş makinelerinden dolayı gürültü oluşacaktır. Çalışmalar sırasında Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nde verilen sınır değerlere uyulacaktır. İşletme aşamasında ise rüzgar çiftlikleri gürültüye sebep olmaktadır. Rüzgar türbininin pervanelerinden kaynaklanan gürültü kaynak tipine bağlı olarak iki şekilde incelenir; Mekanik ve aerodinamik gürültü. Mekanik gürültü vites kutusundan, jeneratörden ve mil yatağından ileri gelir. Aerodinamik gürültü ise döner pervanelerden kaynaklanır. Dönüşüm sistemi ne kadar büyük ise ses de o kadar yüksek olur. 13
Rüzgar türbinleri gürültüsü orta ses basınç seviyesindedir (50 dba dan küçük,türbin ile alıcı arasındaki mesafe 200-300 metre). Tipik olarak modern rüzgar türbini ses gücü seviyesi 100-106 dba arasındadır (Tipik rüzgar hızı 8 m/sn). 1 MW dan yüksek kapasiteli rüzgar türbini ortalama 104 dba ses gücü seviyesine sahiptir. Kaynak : The European Wind Energy Association Wind Energy-The Facts Volume 4 Enviroment Belgium,2003 Manyetik Alan Söz konusu proje kapsamında, kontrol binası, trafo ve 20 adet türbin bulunacaktır. Türbinlerin haberleşmede parazit oluşturması 2-3 km. lik alanla sınırlı kalmaktadır. Ancak, rüzgar türbini teknolojisinde gelinen bugünkü nokta bu olumsuzluklar minimuma indirmiştir. Rüzgar Türbini elektromanyetik etki alanı ise çok zayıftır ve türbinin dış cephesinde hemen hemen sonlanır, bu da yer seviyesinden 40-50 m. yukarıda kalır. Bu nedenle Rüzgar türbinlerinin elektromanyetik etkisi önemli düzeyde değildir. Elektrik İletim Hatlarından (EİH) kaynaklı elektromanyetik alan etkisi bulunmaktadır. Bu rapor kapsamında EİH değerlendirilmediği için Elektromanyetik etkisi de değerlendirilmeye alınmamıştır. Manyetik alan hareketli ve elektrik yüklü zerrelerin, güç etkisinde kaldığı boşluk olup atomların içindeki elektronların çekirdek etrafında ve kendi etraflarında dönmeleri sonucu oluşur. Manyetik alan doğrudan gözle görülemeyen veya kolayca hissedilemeyen fakat sonuçları görülebilen veya hissedilebilen bir olgudur. Günümüzde teknolojinin gelişmesi ile birlikte cihazlar kanalıyla ölçümü de mümkün hale gelmiştir. Tüm maddeler canlı veya cansız zayıf ya da güçlü manyetik alanları vardır. Her madde gibi insanında bir manyetik alanı bulunmaktadır. İnsanlar kendi manyetik alanları yanında doğal olarak yaşadıkları çevrenin de manyetik alanları etkisi altındadırlar. Elektrik enerjisi, üretildiği yerden uzak mesafelere yüksek gerilim hatları ile taşınır, sonra daha düşük gerilimli hatlarla evlere ve iş yerlerine dağılır. Bu hatlar 50 Hertz (Hz) frekansında alternatif akım taşırlar. Tüm enerji nakil ve dağıtım hatları, evlerdeki elektrik tesisatı ve elektrikli aygıtlar, içlerinden geçen bu 50 Hz akımdan dolayı aynı frekansta elektrik ve manyetik alanlar yaratırlar. Bazı elektrikli aygıtlar 50 Hz in katları veya daha genel olarak 0-10 kilo Hertz (khz) frekanslarında alanlar da yaratır. Elektrik enerjisinin yaygın kullanımı nedeniyle bütün insanlar bu alanlara belli oranda maruz kalırlar. Genel olarak bu frekanslardaki alanların etkilerinin birbirlerine benzer olduğu düşünülebileceğinden bunlar topluca ele alınabilir. International Radiation Protection Association-International Nonionizing Radiation Committee (IRPA/INIRC) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Çevre Sağlığı Bölümü nün işbirliği ve United Nation Environment Programme ın (UNEP) desteği ile 50/60 Hz lik elektrik ve manyetik alanlar için belirlenen sınır değerler Tablo 3 de verilmiştir. 14