içindekiler Sayfa No BiRiNCi BÖLÜM GENEL BiLGiLER 3 1. KANUN MADDELERi 3 2. 2003 TAKViM YILI GELiRLERiNE UYGULANANACAK VERGi TARiFESi 4 3. BEYANNAMEYE DAHiL EDiLECEK GELiRLER 4 4. BEYANNAMEYE DAHiL EDiLMEYECEK GELiRLER 5 5. BELLi TUTARI AŞMASI HALiNDE BEYANNAMEYE DAHiL EDiLECEK GELiRLER 6 6. YILLIK GELiR VERGiSi BEYANNAMESiNiN DüLDURULMASlNDA DiKKAT EDiLECEK HUSUSLAR 6 7. BEYANNAME VE EKLERiNiN DAMGA VERGiSi (2004) 7 ikinci BÖLÜM BEYAN EDiLECEK GELiRLER HAKKINDA AÇIKLAMALAR 8 1. TiCARi KAZANÇLAR 9 2. MESLEKi KAZANÇLAR 9 3. ZiRAi KAZANÇLAR 9 4. KAR PAYLARI 9 4.1 Gerçek Kişilerce Elde Edilen Kar Payları 9 4.2. Kar Paylarında Geçiş Dönemine ilişkin Uygulamalar 1 O 4.3. Kar Paylarında Vergi Tevkifatı 1 O 5. MENKUL SERMAYE i RATLARI 11 5.1. Tutarı Ne Olursa Olsun Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye iratları 11 5.2. Belirli Bir Tutan Aşmaması Halinde Beyan Edilmeyecek Olan Menkul Sermaye iratları 12 5.2.1. 12 Milyar TL'nı Aşmaması Halinde Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye i ratları 12 5.2.2. 600 Milyon TL'nı Aşmaması Halinde Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye iratları 13 5.2.3. indirim Oranı Uygulanacak Menkul Sermaye iratları 13 A. 2003 Yılı indirim Oranı 14 B. Devlet Tahvili ve Hazine Bonolarından Elde Edilen Gelirlerde istisna 14 6. GAYRi MENKUL SERMAYE iratlari 15 6.1. Kimler Beyanname Verecek? 15 6.2. Kimler Sadece Gayrimenkul Sermaye iradını Beyan Edecek? 15 6.3. Yurt Dışında Çalışan Vatandaşlarımız Hangi Durumda Sadece Kira Geliri Beyannamesi Verecek? 15 6.4. Beyanname Ne zaman ve Nereye Verilecek? 16 6.5. Vergi Ne zaman ve Nereye Ödenecek? 16 6.6. Kira Geliri Elde Edildiği Halde Beyanname Verilmez Veya Eksik Beyan Edilirse Ne Olur? 16 6.7. Kira Gelirinden indirilebilecek Giderler? 17 6.7.1.Gerçek Gider Yönteminin Seçilmesi Durumunda indirilecek Giderler Nelerdir? 17 6.7.2. Götürü Gider Yönteminin Seçilmesi Durumunda Gider indirimi Nasıl Yapılır? 18
7.ÜCRETLER 18 8. DiGER KAZANÇ VE iratlar 18 9. BiRDEN FAZLA GELiR UNSURUNUN BiR ARADA ELDE EDiLMESi 19 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM YILLIK BEYANNAMENiN VERiLMESi VE VERGiLERiN ÖDENMESi 20 1.GELiR VERGiSi BEYANNAMESiNiN VERiLECEGi YER VE ZAMAN 21 2. KAR PAYLARININ BEYANI VE KESiLEN VERGiLERiN MAHSUBU 21 2.1. Genel Uygulama 21 3. GAYiRMENKUL SERMAYE iradi GELiRLERi için BEYANAME NE ZAMAN VE NEREYE VERiLECEK 22 3.1. Vergi Ne Zaman, Nereye Ödenecek 22 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ÖRNEKLER 23
BiRiNCi BÖLÜM GENEL BiLGiLER 2
BiRiNCi BÖLÜM GENEL BiLGiLER 1. KANUN MADDELERi Gelirin toplanması ve beyanı ile toplama yapılmayan haller Gelir Vergisi Kanununun 85 inci maddesi ile 86 ncı maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu maddelere aşağıda yer verilmiştir: "Gelirin toplanmasi ve beyan Madde 85- Mükellefler, ikinci maddede yazlll kaynaklardan bir takvim yll1 içinde elde ettikleri kazanç ve iratlan için bu Kanunda aksine hüküm olmadikça y11/1k beyanname verirler. Bu Kanuna göre beyani gereken gelirlerin y1lltk beyannarnede toplanmasi zorunludur. Taeirier/e çiftçiler ve serbest meslek erbabi ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden kazanç temin etmemiş olsalar bile, yti/jk beyanname verirler. Bu hüküm şirketlerin faaliyet ve tasfiye dönemlerine şamil olmak üzere kollektif şirket ortaklan ile komanditeler hakkinda da uygulan tr. Yabanci memleketlerde elde edilen kazanç ve iratlar: 1. Mükellefin bunlan Türkiye 'de hesapianna intikal ettirdiği ytlda; 2. Türkiye'de hesaplara intikal ettirilmemesinin mükellefin iradesi dtş1ndaki sebeplerden ileri geldiği tevsik olunan hallerde, mükellefin bunlara tasarruf edebildiği yilda; elde edilmiş sayiiir." "Toplama yapjimayan haller Madde 86- Aşağ1da belirtilen gelirler için yil/tk beyanname verilmez, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dahil edilmez. /.Tam mükellefiyette; a) Gerçek usulde vergilendirilmeyen zirai kazançlar, bu Kanunun 75 inci maddesinin (15) numarali bendinde yaz1/j menkul sermaye iratlan, kazanç ve iratlann istisna hadleri içinde kalan k1sm1, b) Tek işverenden a/jnm1ş ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler (birden fazla işverenden ücret almakla beraber birden sonraki işverenden aldiklan ücretlerinin toplami, 103 üncü maddede yazlll tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutan aşmayan mükelleflerin, tamami tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretleri dahil), 3
c) Vergiye tabi gelir toplaminin [(a) ve (b) bentlerinde belirtilenler hariç] 103 üncü maddede yaziii tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutan aşmamasi koşuluyla, Türkiye'de tevkifata tabi tutulmuş olan; birden fazla işverenden elde edilen ücret/er, menkul sermaye iratlan ve gayrimenkul sermaye iratlan, d) Bir takvim yj/1 içinde elde edilen ve toplam/ 600 milyon liray1 aşmayan, tevkifata ve istisna uygulamasina konu olmayan menkul ve gayrimenkul sermaye i rat/an. ll. Dar mükellefiyette, tamami Türkiye'de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan; ücret/er, serbest meslek kazanç/an, menkul ve gayrimenkul sermaye iratlan ile diğer kazanç ve i rat/ar." 2. 2003 TAKViM YILI GELiRLERiNE UYGULANANACAK VERGi TARiFESi 0 /o 20 5.000.000.000 liraya kadar... 12.000.000.000 liranın 5.000.000.000 lirası için 1.000.000.000 lira, fazlası... o/o 25 24.000.000.000 liranın 12.000.000.000 lirası için 2. 750.000.000 lira, fazlası... o/o 30 60.000.000.000 liranın 24.000.000.000 lirası için 6.350.000.000 lira, fazlası... o/o 35 120.000.000.000 liranın 60.000.000.000 lirası için 18.950.000.000 lira, fazlası... 0 /o 40 120.000.000.000 liradan fazlasının 120.000.000.000 lirası için 42.950.000.000 lira,fazlası... 0 /o 45 3- BEYANNAMEYE DAHiL EDiLECEK GELiRLER Aşağıdaki gelirler için (istisna hadleri içinde kalan kısımları hariç) yıllık beyanname verilecektir. a- Gerçek usulde vergilendirilen ticari kazançlar. b- Basit usulde vergilendirilen ticari kazançlar. c- Gerçek usulde vergilendirilen zirai kazançlar. d- Serbest meslek kazançları. e- 1 O milyar TL'nı aşan diğer kazanç ve iratlar. f- Tevkif suretiyle vergilendirilmemiş ücretler (Diğer ücretler hariç). g- Birden fazla işverenden alınan ve birden sonraki işverenden alınanların toplamı 12 milyar TL' nı aşan tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler. 4
h- Tevkif suretiyle vergilendirilmiş ve toplamı 12 milyar TL'nı aşan gayrimenkul ve menkul sermaye iratları. Ticari kazançlar ve gerçek usulde tespit edilen zirai kazançlar ile serbest meslek kazançlar için bu faaliyetlerden zarar edilmiş olsa dahi yıllık beyanname verilmesi gerekmektedir. 4. BEYANNAMEYE DAHiL EDiLMEYECEK GELiRLER ( Fazla bilgi için menkul sermaye iradı bölümüne bakınız.) Aşağıdaki gelirler için beyanname verilmeyecektir. a- Gerçek usulde vergilendirilmeyen zirai kazançlar. b- Vergi kesintisine tabi tutulmuş olan mevduat faizleri. c- Vergi kesintisine tabi tutulmuş olan özel finans kurumlarınca kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları. d- Vergi kesintisine tabi tutulmuş olan repo gelirleri. e- Menkul kıymetler yatırım fonlarının katılma belgelerine ödenen kar payları. f- 07/10/2001 tarihinden itibaren düzenlenen şahıs sigorta paliçeleri dolayısıyla elde edilen menkul sermaye iratları. g- Kurumların 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançların dağıtımı dolayısıyla elde edilen kar payları. h- Kurumların karlarını sermayeye eklemek suretiyle gerçekleştirdikleri kar dağıtım işlemleri sonucunda elde edilen kar payları. ı- Kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı. 2003 yılı gelirlerine uygulanacak bazı istisnalar; - Konut kira geliri 1.5 Milyar TL; - Değer artış kazançları 1 O Milyar TL, - Arizi kazançlar 1 O Milyar TL, - 26.7.2001 tarihinden itibaren ihraç edilen Devlet Tahvili ve Hazine Bonusu faiz gelirleri 121 Milyar 794 Milyon TL 5
i- Toplamı 600 milyon lirayı aşmayan, tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratları. yıllık j- Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler. Diğer gelirler dolayısıyla yıllık beyanname verilmesi durumunda da bu gelirler beyannameye dahil edilmeyecektir. 5. BELLi TUTARI AŞMASI HALiNDE BEYANNAMEYE DAHiL EDiLECEK GELiRLER a- Birden fazla işverenden alınan ve birden sonraki işverenden alınanların toplamı 12 milyar TL'nı aşmayan tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler. b- Tevkif suretiyle vergilendirilmiş ve toplamı 12 milyar TL'nı aşmayan gayrimenkul ve menkul sermaye iratları. 6. YILLIK GELiR VERGiSi BEYANNAMESiNiN DüLDURULMASlNDA DiKKAT EDiLECEK HUSUSLAR Beyanname ve gelir elde edilen gayrimenkul sayısının beşten fazla olması halinde kullanılacak ek föy; Karbon kağıdı kullanılmadan iki örnek doldurulacaktır. fotokopi ile çoğaltılan beyannameler kesinlikle kullanılmayacaktır. Mavi veya siyah tükenmez kalem kullanılarak doldurulacaktır. büyük matbaa harfleri ile Kurşun kalem kesinlikle kullanılmayacaktır. Her kutuya bir harf veya rakam yazılacaktır. Silinti ve kazıntı yapılmayacak, beyanname ve ek föy katianmayacak ve düzenlemeye özen gösterilecektir. buruşturulmayacak, okunakl ı Rakamlar arasına herhangi bir işaret konulmayacaktır. Bilgiler ilgili alana sığdığı kadar yazılacaktır. yazılacaktır. Sayısal ifadeler romen rakamı ile yazılmayacaktır. Alfabetik karakterler sola, sayısal karakterler sağa yanaşık olarak Kelimeler arasında bir karakter boşluk bırakılacaktır. Noktalama işaretinden sonra boşluk bırakılmayacaktır. 4 no.lu alanlara kimlik bilgileri, nüfus cüzdanında yazılı olduğu şekilde ve kısaltmadan aynen yazılacaktır. kimlik bilgilerinin ayrılan alana sığmaması durumunda isimler sığdığı kadarıyla yazılacaktır. 6
5 no.lu doğum yeri alanına, ilçe adı yazılacaktır. ilçenin ayrı bir adı yoksa il adı yazılacaktır. Bucak ismi yazılmayacaktır. 6 no.lu adres alanına mahalle, cadde 1 sokak bilgileri yazılacak ve posta kodu muhakkak belirtilecektir. varsa telefon numarası alan kodu ile birlikte yazılacaktır. adres bilgileri açık bir şekilde alanlara sığıyorsa kısaltma yapmadan yazılacaktır. alanlara sığmaması halinde anlaşılır kısaltmalar yapılabilir. 7 no.lu alanda doğum tarihi gün, ay ve yıl olarak belirtilecektir. 8 no.lu mesleği alanına mükellefin esas uğraş konusu yazılacaktır. birden fazla meslekle uğraş söz konusu ise ağırlıklı olan yazılacaktır. 9 no.lu uyruğu alanına, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olanlar T.C rumuzunu, başka ülke tabiyetinde olanlar ise ülkelerinin uluslararası trafik kodunu yazacaklardır. 7. BEYANNAME VE EKLERiNiN DAMGA VERGiSi {2004) a. Anonim, eshamlı komandit ve limitet şirket mukavelenameleri.(1.1.2004 tarihinden itibaren 5035 Sayılı Kanunla kaldırıldı.) b. Bilançolar 12.300.000,-TL c. Kar-Zarar Cetvelleri 5.900.000,-TL d. işletme Hesabı Özetleri 5.900.000,-TL e. Yıllık Gelir Vergisi Beyannameleri 15.000.000,-TL f. Kurumlar Vergisi Beyannameleri 20.000.000,-TL g.. Muhtasar Beyanname 10.000.00( h. KDV Beyannameleri 10.000.00( i. Diğer Beyannameler 10.000.00( 7
ikinci BÖLÜM BEYAN EDiLECEK GELiRLER HAKKINDA AÇIKLAMALAR 8
ikinci BÖLÜM BEYAN EDiLECEK GELiRLER HAKKINDA AÇIKLAMALAR 1. TiCARi KAZANÇLAR Basit usulde vergilendirilen ticari kazançlar tutan ne olursa olsun (zarar edilmiş olsa dahi) yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Tasfiye halinde bulunanlar da dahil olmak üzere kollektif şirket ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortaklarının kazançları için de tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname verilecektir 2.MESLEKiKAZANÇLAR Basit usulde vergilendirilen serbest meslek kazançları tutarı ne olursa olsun (zarar edilmiş olsa dahi) yıllık beyanname ile beyan edilecektir 3. ZiRAi KAZANÇLAR Basit usulde vergilendirilen zirai kazançlar tutarı olsa dahi) yıllık beyanname ile beyan edilecektir. ne olursa olsun (zarar edilmiş 4. KAR PA YLARI 4.1 Gerçek Kişilerce Elde Edilen Kar Paylan Gerçek kişilerce elde edilen ve 75 inci maddenin ikinci fıkrasının (1 ), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kar payları, beyana tabi başka gelirlerin bulunmaması, Türkiye'de tevkifata tabi tutulmuş olması ve 103 üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan 12 milyar lirayı aşmaması koşuluyla beyan edilmeyecektir. Gelir Vergisi Kanununun Geçici 55 inci maddesi uyarınca menkul kıymet yatırım fonlarından elde edilen kar payları tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecektir. Gelir Vergisi Kanununun 22 nci maddesinin 2 numaralı fıkrasında; tam mükellef kurumlardan elde edilen kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna edilmiş, kar payının beyanı halinde, karın dağıtımı aşamasında kurum bünyesinde yapılan tevkifatın tamamının yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edileceği hükme bağlanmıştır. Buna göre, tam mükellef kurumlardan elde edilen 75 inci maddenin ikinci fıkrasının (1 ), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna olduğundan; kalan tutar 12 milyar lirayı aşıyor ise beyan edilecektir. Beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan gelir vergisinden karın dağıtımı aşamasında kurum bünyesinde yapılan tevkifatın tamamı mahsup edilecektir. Mahsup sonrası kalan tutar genel hükümler çerçevesinde red ve iade edilecektir. 9
Karın sermayeye ilavesi sonucu elde edilen kar payları için beyanname verilmeyecektir. 4.2. Kar Paylannda Geçiş Dönemine ilişkin Uygulamalar Geçiş dönemi ile ilgili düzenlemelere Gelir Vergisi Kanununun Geçici 61 ve 62 nci maddelerinde yer verilmiştir. Buna göre; - Kurumların 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançlarını dağıtmaları halinde, gerçek kişilerce elde edilen bu kar payları, tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname ile beyan edilmeyecektir. - O 1/01/1999-31/12/2002 tarihleri arasında sona eren hesap dönemlerine ilişkin olup, kurumlar vergisinden istisna edilmiş kazançlar ile Geçici 61 inci madde kapsamında tevkifata tabi tutulmuş olan yatırım indiriminden yararlanan kazançların dağıtılması halinde, gerçek kişilerce elde edilen kar paylarının net tutarına 1/9 eklendikten sonra bulunan tutarın yarısının 12 milyar lirayı aşması halinde sözkonusu kar payları beyan edilecektir. Beyan edilen tutarın 1 /5'1ik kısmı hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecek, mahsuplar sonrası kalan bir tutarın olması halinde ise bu tutar genel hükümler çerçevesinde red ve iade edilecektir. Gelir Vergisi Kanununun Geçici 61 ve 62 nci maddesi çerçevesinde vergilendirilen kazançlar hakkında 22 nci maddede yer alan istisna uygulanmayacaktır. Öte yandan, kurumlar vergisi mükelleflerinin dağıttıkları doğrudan veya iştirakleri 4.3. Kar Paylannda Vergi Tevkifati söz konusu kar payını aracılığıyla elde etmiş olmaları durumu değiştirmemektedir. Gelir Vergisi Kanununun 94/6-b alt bendinde 4842 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle kar payları üzerinden yapılan vergi tevkifatı, kar payına kaynak teşkil eden kurum kazancının istisna olup olmadığına bakılmaksızın karın dağıtılması aşamasına bırakılmıştır. Tevkifat oran ı 03/05/2003 tarih ve 2003/5590( 1) ve 10/12/2003 tarih ve 2003/6577 sayılı (2) Bakanlar Kurulu Kararları ile o/o 1 O olarak belirlenmiştir. Şirket türleri itibarıyla farklı tevkifat oranı uygulamasına 4842 sayılı Kanunla yapılan düzenleme ile son verildiğinden, söz konusu oran halka açık olan ve olmayan tüm şirketler için uygulanacaktır. Ancak, karın sermayeye ilavesi kar dağıtımı sayılmadığından tevkifat yapılmayacaktır. Gelir Vergisi Kanununda kar paylarının vergilendirilmesi ve kurum bünyesinde yapılacak vergi tevkifatma ilişkin olarak 4842 sayılı Kanunla yapılan düzenlemeler 24/04/2003 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunmakla birlikte, Gelir Vergisi Kanununun lo
Geçici 61 ve Geçici 62 inci maddelerinde geçiş dönemine ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir. Bu düzenlemelere göre; - 24/04/2003 tarihinden önce yapılan müracaatlara istinaden düzenlenen yatırım teşvik belgeleri kapsamında yatırım indirimi istisnasından yararlanan kazançlar ile aynı tarihten önce gerçekleşen yatırımlar üzerinden hesaplanan ve kazancın yetersiz olması nedeniyle sonraki dönemlere devreden yatırım indiriminden yararlanan kazançlar üzerinden dağıtılsın dağıtılması n o/o 19,8 oranında tevkifat yapılacaktır. - Kurumların 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançlarını dağıtmaları halinde tevkifat yapılmayacaktır. - Kurumların 01/01/1999-31/12/2002 tarihleri arasında sona eren hesap dönemlerinde elde edilen ve kurumlar vergisinden istisna edilmiş kazançlar ile Gelir Vergisi Kanununun Geçici 61 inci maddesi kapsamında tevkifata tabi tutulmuş olan yatırım indiriminden yararlanan kazançların dağıtımı halinde tevkifat yapılmayacaktır. 5. MENKUL SERMAYE iratlari 2003 yılında elde edilen menkul sermaye iratlarının bir kısmı tutarı ne olursa olsun, bir kısmı ise elde edilen gelirin belirli bir tutarı aşmaması halinde yıllık beyanname ile beyan edilmeyecektir. 5.1. Tutan Ne Olursa Olsun Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye iratlan Aşağıda belirtilen gelirler tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecek olup, diğer gelirler nedeniyle verilen beyannameye de dahil edilmeyecektir. 1. Vergi kesintisine tabi tutulmuş olan, - Mevduat faizleri, - Özel finans kurumlarınca kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları, - Repo gelirleri, -Menkul kıymetler yatırım fonlarının katılma belgelerine ödenen kar payları. ll. 07/10/2001 tarihinden itibaren düzenlenen şahıs sigorta paliçeleri dolayısıyla elde edilen menkul sermaye iratları. lll. Kurumlarvergisi mükelleflerinin 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançların dağıtımı halinde, gerçek kişilerce elde edilen kar payları. ll
IV. Kurumların karlarını sermayeye eklemek suretiyle gerçekleştirdikleri kar ortaklarca elde edilen kar payları. dağıtım işlemlerinde gerçek kişi 5.2. Belirli Bir Tutan Aşmamasa Halinde Beyan Edilmeyecek Olan Menkul Sermaye iratlan 5.2.1. 12 Milyar TL'na Aşmamasi Halinde Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye iratlan Türkiye'de tevkif yoluyla vergilendirilmiş olan ve 12 milyar lirayı aşmayan aşağıda belirtilen menkul sermaye iratlan için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmeyecektir... Her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut idaresi ve Özelleştirme idaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler. -Tam mükellef kurumlardan elde edilen kar payları. Elde edilen gelirin 12 milyar lirayı aşması halinde bu gelirlerin tamamı yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Menkul sermaye iratları toplamının 12 milyar lirayı aşıp aşmadığının tespitinde; indirim oranı ve istisna uygulanabilecek menkul sermaye iratlarının, indirim oranı ve istisna uygulandıktan sonra kalan kısımlarının dikkate alınması, bu iratların beyan edilmesinin gerektiği durumlarda ise indirim oranı ve istisna uygulandıktan sonra kalan kısımlarının beyan edilmesi gerekmektedir. Yukarıda belirtilen gelirlerden, her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile menkul kıymetler yatırım ortaklıklarından sağlanan kar payları (Dövize, altına veya başka bir değere endeksli olanlar ile döviz cinsinden ihraç edilenler hariç) indirim oranı uygulamasından, Devlet tahvili ve Hazine bonosu faizleri (26/07/2001 tarihinden önce ihraç edilenler hariç) ise ayrıca istisnadan yararlanmaktadır. Öte yandan, tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecek olan menkul sermaye iratlarının, beyan sınırı olan 12 milyar liralık haddin hesabında dikkate alınmayacağı tabi id ir. Bir takvim yılı içinde elde edilen ve toplamı 600 milyon lirayı aşmayan, tevkifat ve istisna uygulamasına konu olmayan menkul sermaye iratları için de yıllık beyanname verilmeyecektir. Vergi tevkifatma tabi tutulmuş menkul sermaye iratları ile tevkifata tabi tutulmamış menkul sermaye iratlarının birlikte elde edilmesi halinde, 12 milyar liralık haddin hesabında toplam tutar dikkate alınacaktır. 12
5.2.2. 600 Milyon TL'nm Aşmamasi Halinde Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye iratlan Türkiye'de vergi kesintisine tabi olmayan ve istisna uygulanmayan aşağıda belirtilen menkul sermaye iratlarının 600 milyon liralık tutarı aşmaması halinde, bu iratlar beyan edilmeyecektir. a- Kıyı bankacılığından (off-shore bankacılık) elde edilen faiz gelirleri. b- Hisse senetleri ve tahviiierin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller. c- iştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar. d- Her çeşit senetierin ıskonto edilmesi karşılığında alınan ıskonto bedelleri. e- Her nevi alacak faizleri. f- Yurt dışından elde edilen diğer menkul sermaye iratları. 600 milyon liralık tutar bir istisna olmayıp, gelirin beyan edilip edilmeyeceğine yönelik tespitte dikkate alınacak bir haddir. Bu had yukarıda belirtilen gelirlerin her biri için ayrı ayrı uygulanmayacak olup, bu gelirlerin toplam tutarı dikkate alınacaktır. 5.2.3. indirim Oran Uygulanacak Menkul Sermaye iratlan 2003 takvim yılında elde edilen menkul sermaye iratlarından; a- Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının 5 numaralı bendinde sayılan her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut idaresi ve Özelleştirme idaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler, b- Her nevi alacak faizleri, c- Menkul kıymetler yatırım ortaklıklarından sağlanan kar payları, indirim oranı uygulanmak suretiyle beyan edilecektir. Dövize, altına veya başka bir değere endeksli menkul kıymetler ile döviz cinsinden ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilen menkul sermaye iratlarının beyanında indirim oranı uygulanmayacaktır. Ticari işletmelere dahil kazanç ve iratlar için indirim oranı uygulanması söz konusu değildir. 13
A. 2003 Yah indirim Orana indirim oranı; Vergi Usul Kanununa göre o yıl için tespit edilmiş olan yeniden değerleme oranının, aynı dönemde Devlet tahvili ve Hazine bonosu ihalelerinde oluşan bileşik ortalama faiz oranına bölünmesi suretiyle tespit edilmektedir. Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre 2003 yılı için tespit edilmiş olan yeniden değerleme oranı 0 /o 28,5'dir. Bu dönemde Devlet tahvili ve Hazine bonosu ihalelerinde oluşan bileşik ortalama faiz oranı ise 0 /o 49,5'tir. Buna göre, 2003 yılı gelirlerine uygulanacak indirim oranı ( 0 /o 28,5 1 o/o 49,5=) 0 /o 57,5 olmaktadır. B. Devlet Tahvili ve Hazine Bonolanndan Elde Edilen Gelirlerde istisna Gelir Vergisi Kanununun Geçici 59 uncu madde hükmü ile 26/07/2001-31/12/2004 tarihleri arasında ihraç edilen Devlet tahvilleri ve Hazine bonolarının faiz gelirleri ve elden çıkarılmasından sağlanan diğer kazançlar toplamının 2001 yılında 50 milyar lirası, 2002 ve izleyen yıllarda bu tutarın veya arttırılmış tutarın her yıl için belirlenen yeniden değerleme oranında artırılması ile bulunacak tutar gelir vergisinden istisna edilmiştir. Buna göre, 2003 yılında söz konusu geliriere uygulanacak istisna tutarı; 2002 yılı istisna tutarı olan 76 milyar 600 milyon liranın 2002 yılı için belirlenen yeniden değerleme oranında ( 0 /o 59) artırılması sonucu (76 milyar 600 milyon x 0 /o 59=) 121 milyar 794 milyon lira olmaktadır. istisna kapsamına giren söz konusu kazançlar için yıllık beyanname verilmeyeceği gibi, diğer gelirler dolayısıyla verilecek yıllık beyannameye de bu kazançlar dahil edilmeyecektir. 2003 yılında elde edilen ve gayrisafi tutarı (26/07/2001 tarihinden itibaren TL cinsinden ihraç edilenler) 314.809.411.764 TL.nı geçmeyen Devlet tahvili ve Hazine bonosu faiz gelirleri beyan edilmeyecektir. istisna; faiz gelirleri açısından indirim oranı, elden çıkarma dolayısıyla elde edilen değer artışı kazançları açısından ise maliyet bedeli artırımı yapıldıktan sonra bulunan tutara uygulanacaktır. istisna; faiz gelirleri ile elden çıkarma dolayısıyla elde edilen değer artışı kazançları toplamına uygulanacaktır. Hem faiz hem de elden çıkarma dolayısıyla elde edilen kazancın bulunması ve gelir toplamının istisna sınırını aşması halinde, istisnanın hangi kazanca uygulanacağı serbestçe belirlenebilecektir. 14
6. GAYRi MENKUL SERMAYE iratlari 6.1. Kimler Beyanname Verecek? Beyana tabi geliri sadece gayrimenkul sermaye ira d ında n ibaret olan mükelleflerden; a) Bir takvim yılı içinde elde ettiği konut kira geliri, istisna tutarını (2003 yılı için 1.500.000.000 lirayı) aşanlar, b) işyeri kira gelirleri üzerinden vergi kesintisi yapılanlardan kira gelirlerinin brüt tutarı beyanname verme sınırını (2003 yılı için 12 milyar lirayı) aşanlar, Beyanname verme sınırı olan 12 milyar liranın aşılıp aşılmadığının tespitinde, gelir vergisi tevkifatına tabi kira gelirleri ile mesken kira gelirinin gelir vergisinden istisna edilen tutarı aşan kısmı birlikte dikkate alınacaktır. c) Bir takvim yılı içinde elde ettiği tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan gayrimenkul sermaye iratları toplamı 600 milyon lirayı aşanlar, d) Diğer mal ve haklardan kira geliri elde edenler. Eşler ve çocukların kira gelirleri ayrı beyanname ile beyan edilir. 6.2. Kimler Sadece Gayrimenkul Sermaye irad1n1 Beyan Edecek? 6.1. bölümünde belirtilen mükellefler, kira gelirlerini, "beyana tabi geliri sadece gayrimenkul sermaye iradından ibaret olanlar için" hazırlanmış olan yıllık gelir vergisi beyannamesi (1 001 B) ile beyan edeceklerdir. Beyana tabi kira geliri ile birlikte aşağıdaki gelirlerin de elde edilmesi halinde, yukarıda belirtilen beyanname doldurulur ve sadece kira geliri beyan edilir. * Tevkifata tabi tutulmuş mevduat faizleri, repo gelirleri, özel finans kurumlarınca kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları ile menkul kıymetler yatırım fonları katılma belgelerine ödenen kar payları, *Tek işverenden alınan tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler, * Gerçek usulde vergilendirilmeyen zirai kazançlar, *istisna hadleri içinde kalan kazanç ve iratlar. 6.3. Yurt D1ş1nda Çalişan Vatandaşlanmiz Hangi Durumda Sadece Kira Geliri Beyannamesi Verecek? Yurt dışında çalışan Türk vatandaşlarından Türkiye'de elde ettiği beyana tabi geliri sadece gayrimenkul sermaye iradından ibaret olanlardan; a) Bir takvim yılı içinde elde ettiği konut kira geliri istisna tutarını (2003 yılı için 1.500.000.000 lirayı) aşanlar, 15
b) Bir takvim yılı içinde elde ettiği tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan gayrimenkul sermaye i ratları, c) Diğer mal ve haklardan kira geliri elde edenler. 6.4. Beyanname Ne zaman ve Nereye Verilecek? a) Mükellefler, 1 Ocak 2003-31 Aralık 2003 dönemine ait beyana tabi gayrimenkul sermaye iradı gelirleri için 2004 yılının Mart ayının 15 inci günü akşamına kadar beyannamelerini vereceklerdir. b) Beyanname, mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine verilecektir. Mükellefler normal olarak ikametgahlarının bulunduğu yerin vergi dairesine bağlıdırlar. c) Gayrimenkul sermaye iradının yanında beyana tabi diğer gelirlerin de olması halinde, gayrimenkul sermaye iradı, beyana tabi geliri sadece gayrimenkul sermaye iradından ibaret olanlar için hazırlanmış olan yıllık gelir vergisi beyannamesi (1 001 B) ile beyan edilmeyecek, bu gelirler bütün gelirlerin beyanı için kullanılan yıllık gelir vergisi beyannamesine (1 001 A) dahil edilecektir. 6.5. Vergi Ne zaman ve Nereye Ödenecek? Beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisi MART Ve TEMMUZ aylarında olmak üzere 2 eşit taksitte ödenecektir. Hesaplanan vergi aşağıdaki yerlere ödenebilir: -Mükellefin bağlı bulunduğu vergi dairesine, - Bağlı olunan vergi dairesinin bulunduğu yerin belediye sınırları dışındaki vergi dairelerine, -Yetkili bulunan banka şubelerine, 6.6. Kira Geliri Elde Edildiği Halde Beyanname Verilmez Veya Eksik Beyan Edilirse Ne Olur? Konutlardan elde edilen kira gelirleri beyan edilmez veya eksik beyan edilirse, 1.500.000.000 liralık istisnadan yararlanılamaz. Beyan edilmesi gereken kira gelirinin bildirilmemesi halinde, iki kat l'inci derece usulsüzlük cezası kesilir ve gelir takdir komisyonunca takdir edilir. Takdir edilen gelir üzerinden, gelir vergisi ile vergi cezası hesaplanır. Ayrıca gecikilen her ay için gecikme faizi talep edilir. Bu şekilde tahakkuk eden vergi, ceza ve gecikme faizinin tahakkuk tarihinden itibaren bir ay içinde ödenmesi zorunludur. Ödenmediği takdirde, vergi dairesince ayrıca gecikme zammı hesaplanmak suretiyle cebren tahsil yoluna gidilir. 16
6. 7. Kira Gelirinden indirilebilecek Giderler? Gayrimenkul sermaye iradında safi iradın saptanması için, kira gelirlerinden indirilecek giderler konusunda seçilebilecek iki yöntem vardır; a) Gerçek Gider Yöntemi b) Götürü Gider Yöntemi Götürü veya gerçek gider yönteminin seçimi, taşınmaz malların tümü için yapılır. Bunlardan bir kısmı için gerçek gider, diğer kısmı için götürü gider yöntemi seçilemez. 6. 7.1.Gerçek Gider Yönteminin Seçilmesi Durumunda i ndirilecek Giderler Nelerdir? Gerçek gider yönteminin seçilmesi durumunda; 1- Kiraya veren tarafından, kiraya verilen gayrimenkul için ödenen; aydınlatma, ısıtma, su ve asansör giderleri, 2- Kiraya verilen malların idaresi için yapılan ve gayrimenkulün önemi ile mütenasip olan idare giderleri 3- Kiraya verilen mal ve haklara ait sigorta giderleri, 4- Kiraya verilen mal ve haklar dolayısıyla yapılan ve bunlara sarf olunan borçların faizleri ile konut olarak kiraya verilen bir adet gayrimenkulün iktisap yılından itibaren 5 yıl süre ile iktisap bedelinin o/o 5'i (iktisap bedelinin /o 5'i tutarındaki bu indirim, sadece ilgili gayrimenkule ait hasılata uygulanacak, indirilmeyen kısım gider fazlalığı sayılmayacaktır. 1999 yılından önce iktisap edilen konutlar için indirimden yararlanılması mümkün değildir.), 5- Kiraya verilen mal ve haklar ıçın ödenen, emlak vergısı, resim, harç ve şerefiyelerle kiraya veren tarafından belediyelere ödenen harcamalara katılma payları, 6-Amortismanlar, 7-Kiraya veren tarafından, kiraya verilen gayrimenkul için yapılan onarım giderleri ile bakım ve idame giderleri, 8- Kira ile tuttukları mal ve hakları kiraya verenlerin ödedikleri kiralar ve diğer gerçek giderler, 9-Sahibi bulundukları konutları kiraya verenlerin kirayla oturdukları konut veya lojmanların kira bedeli (yurt dışında işçi olarak çalışan Türk vatandaşlarının yabancı ülkelerde ödedikleri kira bedelleri hariç), 1 O-Kiraya verilen mal ve haklarla ilgili olarak sözleşmeye, kanuna veya il ama istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar brüt kira tutarından indirilir. Ancak, bu 17
giderlerin vergiden istisna edilen tutara isabet eden kısmı indirilemez. 6.7.2. Götürü Gider Yönteminin Seçilmesi Durumunda Gider indirimi Nasal Yapahr? Götürü gider yöntemini seçen mükellefler, (hakları kiraya verenler hariç) kira gelirlerinden istisna tutarını düştükten sonra kalan tutarın o/o 25'i oranındaki götürü gideri gerçek giderlere karşılık olmak üzere indirebilirler. Ancak, bu usulü seçen mükellefler iki yıl geçmedikçe gerçek gider yöntemine dönemezler. 6.7.3. Kira Gelirlerine istisna Nas1l Uygulanacak? Bir konuta birden fazla kişinin ortak olması halinde, bu konuttan elde edilen kira gelirlerinin vergilendirmesinde, her bir ortak için 1.500.000.000 liralık istisna ayrı ayrı uygulanacaktır. Bir mükellefin birden fazla konuttan kira geliri elde etmesi halinde, istisna kira gelirleri toplamına bir defa uygulanacaktır. 7. ÜCRETLER Tam mükellef gerçek kişiler tevkif yoluyla vergilendirilmiş, tek işverenden alınan ücretleri için yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeyeceklerdir. Birden fazla işverenden ücret geliri elde edilmesi durumunda, birden sonraki işverenden alınan ücretierin toplamının gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2003 yılı gelirleri için 12 milyar lira) aşması halinde birinci işverenden alınan da dahil olmak üzere ücret gelirlerinin tamamı beyan edilecektir. Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı serbestçe belirlenebilecektir. Tevkifata tabi tutulmamış ücret gelirleri (Gelir Vergisi Kanununun 64 üncü maddesinde yer alan diğer ücretler hariç) için tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname verilecektir. 8. DiGER KAZANÇ VE iratlar Tam mükellef gerçek kişiler, istisna tutarını geçen diğer kazanç ve iratlarını yıllık beyanname ile beyan etmek zorundadırlar. 2003 yılına ilişkin istisna tutan değer artışı kazançları için 1 O milyar, arızi kazançlar için 1 O milyar liradır. Gelir Vergisi Kanununun Geçici 59 uncu maddesi uyarınca 26 Temmuz 2001 tarihinden itibaren ihraç edilen Devlet tahvilleri ve Hazine bonoları faiz gelirlerine 2003 yılı için uygulanacak olan 121 milyar 794 milyon liralık istisna, elden çıkarmadan doğan değer artışı kazançlarına da uygulanacağından, ayrıca Mükerrer 80 inci maddede yer alan 10 milyar liralık istisnanın uygulanması söz konusu değildir. 18
9. BiRDEN FAZLA GELiR UNSURUNUN BiR ARADA ELDE EDiLMESi Birden fazla gelir unsurunun bir arada elde edilmesi halinde, her gelir türüne tanınan istisna tutarı uygulandıktan sonra, kalan miktarın yine gelir türü itibariyle ayrı beyan edilip edilmeyeceğinin tespiti gerekir. Örneğin; kar payları ile her nevi tahvil ve Hazine Bonosu faizleri vs. menkul sermaye iradı olarak tanımlandığından bu alt gelir türlerinin toplamı 12 Milyarlık haddin hesabında tek olarak nazara alınacak; ayrıca kira geliri de varsa bu gelir de ayrıca 12 Milyarlık hadden yararlanacaktır. indirim oranı uygulanan gelirlerde 12 Milyarlık had hesaplanırken ( Tabii istisna düşüldükten sonra) indirim oranı uygulanmış net gelir miktarı hesaba dahil edilecektir. 19
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM YILLIK BEYANAMENiN VE VERGiLERiN ÖDENMESi 20
lll. BÖLÜM YILLIK BEYANNAMENiN VERiLMESi VE VERGiLERiN ÖDENMESi 1. GELiR VERGiSi BEYANNAMESiNiN VERiLECEGi YER VE ZAMAN Gelir Vergisi Kanununun 92 ve 117 inci maddelerinde yapılan düzenleme ile bir takvim yılına ait beyanname izleyen yılın Mart ayının onbeşinci günü akşamına kadar verilecek( 1-15 Mart), beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisi ise Mart ve Temmuz aylarında ödenecektir. Gelirin sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan ibaret olması halinde ise beyanname, izleyen yılın Şubat ayının onbeşinci günü akşamına kadar verilecek. (1-15 Şubat), beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisi Şubat ve Haziran aylarında olmak üzere iki eşit taksitte ödenecektir. Ancak, 06/02/2004 tarihli ve 14 No.lu Gelir Vergisi Sirkülerinde de açıklandığı üzere; zor durumda bulunan gelir vergisi mükelleflerinin ilgili Defterdarlıklara yazılı olarak başvurmaları halinde Defterdarlıklarca 2003 takvim yılına ait yıllık gelir vergisi beyannamesinin; geliri sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan ibaret olan gelir vergisi mükellefleri için 2004 yılı 29 Şubat (sürenin son günü resmi tatile rastladığından 1 Mart) akşamına kadar, diğer gelir vergisi mükellefleri için 31 Mart akşamına kadar ilgili vergi dairesine verilebilmesi için süre tanınabilecektir. 2. KAR PAYLARININ BEYANI VE KESiLEN VERGiLERiN MAHSUBU 2.1. Genel Uygulama Gerçek kişilerce elde edilen ve 75 inci maddenin ikinci fıkrasının (1 ), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kar payları, beyana tabi başka gelirlerin bulunmaması, Türkiye'de tevkifata tabi tutulmuş olması ve 103 üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan 12 milyar lirayı aşmaması koşuluyla beyan edilmeyecektir. Gelir Vergisi Kanununun Geçici 55 inci maddesi uyarınca menkul kıymet yatırım fonlarından elde edilen kar payları tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecektir. Gelir Vergisi Kanununun 22 nci maddesinin 2 numaralı fıkrasında; tam mükellef kurumlardan elde edilen kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna edilmiş, kar payının beyanı halinde, karın dağıtımı aşamasında kurum bünyesinde yapılan tevkifatın tamamının yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edileceği hükme bağlanmıştır. Buna göre, tam mükellef kurumlardan elde edilen 75 inci maddenin ikinci fıkrasının (1 ), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna olduğundan; kalan tutar 12 milyar lirayı aşıyor ise beyan edilecektir. Beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan gelir vergisinden karın dağıtımı aşamasında kurum bünyesinde yapılan tevkifatın tamamı mahsup edilecektir. Mahsup sonrası kalan tutar genel hükümler çerçevesinde red ve iade edilecektir. Karın sermayeye ilavesi sonucu elde edilen kar payları için beyanname verilmeyecektir. 21
3. GAYRiMENKUL SERMAYE iradi GELiRLERi için BEYANNAME NE ZAMAN VE NEREYE VERiLECEK? Mükellefler, 1 Ocak 2003-31 Aralık 2003 dönemine ait beyana tabi gayrimenkul sermaye iradı gelirleri için 2004 yılının Mart ayının 15 inci günü akşamına kadar beyannamelerini vereceklerdir. Beyanname, mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine verilecektir. Mükellefler normal olarak ikametgahlarının bulunduğu yerin vergi dairesine bağlıdırlar. Gayrimenkul sermaye iradının yanında beyana tabi diğer gelirlerin de olması halinde, gayrimenkul sermaye iradı, beyana tabi geliri sadece gayrimenkul sermaye iradından ibaret olanlar için hazırlanmış olan yıllık gelir vergisi beyannamesi (1 001 B) ile beyan edilmeyecek, bu gelirler bütün gelirlerin beyanı için kullanılan yıllık gelir vergisi beyannamesine(1 001 A) dahil edilecektir. 3.1. Vergi Ne Zaman, Nereye Ödenecek Beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisi Mart Ve Temmuz aylarında olmak üzere 2 eşit taksitte ödenecektir. Hesaplanan vergi aşağıdaki yerlere ödenebilir: -Mükellefin bağlı bulunduğu vergi dairesine, - Bağlı olunan vergi dairesinin bulunduğu yerin belediye sınırları dışındaki vergi dairelerine, -Yetkili banka şubelerine. 22
DÖRDÜNCÜBÖLÜM ÖRNEKLER 23
IV. BÖLÜM ÖRNEKLER Örnek 1: Bayan (A) nın 2003 takvim yılında (X) A.Ş.'ne ait hisse senetlerinden elde ettiği kar payı 15 milyar liradır. Bayan (A)'nın beyana tabi başka bir geliri bulunmamaktadır. Elde edilen kar payı kurum bünyesinde o/o 1 O nispetinde tevkifata tabi tutulmuş olup, tevkif edilen vergi (15.000.000.000 x o/o1 O=) 1,5 milyar lira, bu tutar üzerinden hesaplanan fon payı ise 150 milyon liradır. Ele geçen kar payı tutan 13 milyar 350 milyon lira olup, bu tutar kurum bünyesinde yapılan tevkifat ve fon payı dikkate alınarak brüt tutara tamamlanacak, beyanname verilip verilmeyeceğine ilişkin hesaplama bu tutann yarısı esas alınarak yapılacaktır. Kar payının yarısı gelir vergisinden istisna olduğundan ve kalan (15.000.000.000x~=) 7,5 milyar liralık tutar da 12 milyar liralık beyan sınırını aşmadığından yıllık beyanname verilmeyecektir. Bu durumda, kar dağıtımı sırasında Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi uyarınca yapılan tevkifat nihai vergi olacaktır. Örnek 2: Bay (B), 2003 takvim yılında (Y) Anonim Şirketine ait hisse senetlerinden 20 milyar lira, (Z) Anonim Şirketine ait hisse senetlerinden ise 1 O milyar lira kar payı elde etmiştir. Elde edilen kar payı her iki kurum bünyesinde 0 /o 1 O nispetinde tevkifata tabi tutulmuş olup, tevkif edilen vergi toplam 3 milyar lira, bu tutar üzerinden hesaplanan fon payı ise 300 milyon liradır. (1) numaralı örnekte açıklandığı üzere yapılacak hesaplamada kar payının brüt tutarı esas alınacak olup, mükellefin beyanı aşağıdaki gibi olacaktır: Kar Payı Toplam Tutarı (Brüt) 30.000.000.000.- lira ~- ~--- ;istisna Edilen Tutar(30.000.000.000 15.000.000.000.- lira X~) Beyan edilen Tutar Hesaplanan Gelir Vergisi Mahsup Edilecek Vergi Ödenecek Gelir Vergisi 15.000.000.000.- lira :3.650.000.000.- lira 3.000.000.000.- lira 650.000.000.- lira Fon payı uygulaması 01/01/2004 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırıldığından, hesaplanan gelir vergisi üzerinden fon payı hesaplanmayacağı gibi, yıl içinde yapılan fon payı kesintisinin mahsubu ve iadesi yap1lmayacakt1r. 24
Bu örnekteki kurumların kar dağıtımını farklı tevkifat oranlarının geçerli olduğu 24/04/2003 tarihinden önce yaptığı ve (Y) Anonim Şirketinin halka açık, (Z) Anonim Şirketinin halka açık olmayan şirket olduğunu varsayalım. Karın dağıtımı sırasında (Y) Anonim Şirketi tarafından tevkif edilen vergi (20.000.000.000x 0 /o5=) 1 milyar lira, (Z) Anonim Şirketi tarafından tevkif edilen vergi ise (1 0.000.000.000x 0 /o 15=) 1,5 milyar lira olup, bu tutarlar üzerinden ayrıca fon payı hesaplanmıştır.(5) paylarının Bu durumda, (Y) ve (Z) anonim şirketine ait hisse senetlerinden elde edilen kar beyanı ve ödenecek vergi aşağıdaki gibi olacaktır. --- - - Kar Payı Toplam Tutarı (Brüt) istisna Edilen Tutar (30.000.000.000 x Y2) ---~- Beyan Edilen Tutar --- ------------- - :Hesaplanan Gelir Vergisi Mahsup Edilecek Vergi (1.000.000.000 + 1.500.000.000) Ödenecek Gelir Vergisi ---- 30.000.000.000.- lira 15.000.000.000.- lira 15.000.000.000.- lira 3.650.000.000.- lira 2.500.000.000.- lira Örnek 3: (Y) Anonim Şirketince 1999 yılında 4325 sayılı Kanun kapsamında elde edilen kazancın 2003 yılında dağıtılması sonucu, ortağı olan Bayan (D) net 27 milyar lira kar payı elde etmiştir. Bayan (D)'nin beyanı gereken başka bir geliri bulunmamaktadır. Bu kazançlarla ilgili olarak kar dağıtımı göre tevkifat yapılmamıştır.(6) aşamasında Geçici 62 nci maddeye Bu durumda Bayan (D)'nin ödeyeceği gelir vergisi aşağıdaki gibi hesaplanacaktır. ----- - - --- Elde edilen kar payının net tutarı Kar payının 1/ 9'u (27.000.000.000 x 1/9) Kar payı tutarı Beyan edilmeyecek (30.000.000.000 X Y2) Beyan edilecek tutar Hesaplanan Gelir Vergisi Mahsubu Gereken 1 /5'1ik tutar Ödenecek Gelir Vergisi - 3.000.000.000.- lira 30.000.000.000.- lira 15.000.000.000.- lira 3.650.000.000.- lira 3.000.000.000.- lira 650.000.000.- lira (2) numaralı örnekte de belirtildiği gibi, fon payı uygulaması 01/01/2004 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırıldığından, hesaplanan gelir vergisi üzerinden fon payı 25
hesaplanmayacak olup, yıl içinde yapılan fon payı kesintisinin mahsubu ve iadesi yapılmayacaktı Örnek 4: Bayan (D) üç ayrı şirkette yönetim kurulu üyesi olup, 2003 yılı gelirleri aşağıdaki gibidir. Birinci işverenden alınan ücret ikinci işverenden alınan ücret - - Üçüncü işverenden alınan ücret Konut kira geliri 30.000.000.000.- lira 9.000.000.000.- lira 4.000.000.000.- lira :5.000.000.000.- lira Ücret gelirlerinin tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiştil Bayan (D), birden fazla işverenden aldığı ücret gelirinin yanı sıra mesken geliri elde etmiştir. Beyanname verilip verilmeyeceği öncelikle ücret gelirleri dikkate alınarak değerlendirilecektir. Ücret gelirleri ile ilgili olarak birinci işverenden alınan ücret hariç, ikinci ve üçüncü işverenden alınan ücretierin toplamı 12 milyar liralık beyan sınırını aştığı için birinci işverenden alınan ücretle dahil olmak üzere ücret gelirlerinin tamamı beyan edilecektir. Konut kira gelirinden 1,5 milyar liralık istisna tutarı düşülecek olup, kalan tutar gayrimenkul sermaye iradı olarak beyannameye dahil edilecektir. Örnek 5: Bay (E)'nin 2003 yılı gelirleri aşağıdaki gibi olup, ücret gelirleri ile işyeri kira gelirleri tevkif yoluyla vergilendirilmiştil :Birinci işverenden alınan ücret ikinci işverenden alınan ücret Konut kira geliri işyeri kira geliri (Brüt) - - AO.OOO.OOO.OOO.- lira 7.000.000.000.- lira.. -.. ----... - --- -- -- - - - 7.000.000.000.- lira 8.000.000.000.- lira ikinci işverenden alınan ücret, 12 milyar liralık beyan sınırını aşmadığından ücret gelirleri beyan edilmeyecektir. Mesken kira gelirinden 1,5 milyar liralık istisna düşüldükten sonra kalan tutar her halükarda beyan edilecektir. Konut ve işyeri kira geliri toplamı 12 milyar lira beyan haddini aştığından, tevkifata tabi tutulmuş olan işyeri kira geliri de konut kira geliri ile birlikte beyan edilecek; hesaplanan vergiden tevkif yoluyla alınan vergiler mahsup edilecektir. 26
~ -- ~----- --~~-~~~~~~~-~~~-~- ~~~~ ~~~ -~ - Örnek 6: Bayan (F)'nin 2003 yılı gelirleri aşağıdaki gibi olup, ücret gelirleri ile işyeri kira gelirleri tevkif yoluyla vergilendirilmiştil Birinci işverenden alınan ücret ikinci işverenden alınan ücret Üçüncü işverenden alınan ücret -~~~-~~~-- ~~ ~ -~işyeri kira geliri (Brüt) -~~~~--~~~~~~~~~~~~~ 40.000.000.000.- lira 5.000.000.000.- lira ~~~-~~~~~~~-~ -~ ~~ ~ ~---~ ~ ---~-~-~~ ~- - --~~ ~ ~~- ~ 6.000.000.000.- lira ~~---~- --- ----~--- --- ~------------~----------- :8.000.000.000.- lira 26/07/2001 tarihinden sonra ihraç edilen Hazine bonosu,9.000.000.000.- lira faiz geliri (indirim ve istisnadan sonra kalan tutar) 26/07/2001-31/12/2004 tarihleri arasında ihraç edilen hazine bonosu faiz gelirleri ve elden çıkarılmasından sağlanan değer artışı kazançları toplamının 2003 yılında 121 milyar 794 milyon lirası gelir vergisinden istisna edilmiştir. Bayan (F)'nin birinci işverenden aldığı ücret hariç diğer ücretler toplamı (5 milyar+6 milyar=) 11 milyar lira beyan sınırını aşmadığından, ücret gelirleri beyan edilmeyecektir. Ancak ücret gelirleri dışında elde ettiği gelirleri toplamı (8 milyar+9 milyar=) 17 milyar beyan sınırını aşmaktadır. Bu durumda, Bayan (F) sadece işyeri kira geliri ile Hazine bonosu faiz geliri toplamı olan 17 milyar lirayı beyan edecektir. Örnek 7: Bay (G), 2003 yılında tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş işyeri kira geliri, mevduat faizi ile birlikte konut kira geliri elde etmiştir. 'işyeri kira geliri (Brüt) :Konut kira geliri Mevduat faizi :8.000.000.000.- lira ------- --------------~---------- -- - --.- --- --- 2.000.000.000.- lira 10.000.000.000.- lira Mevduat faizi geliri, Gelir Vergisi Kanununun Geçici 55 inci maddesinde 4783 ve 5035 sayılı Kanunlarla yapılan düzenlemeler uyarınca 31/12/2004 tarihine kadar beyan dışı olduğundan tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecektir. Konut kira gelirinden 1,5 milyar liralık halükarda beyan edilecektir. istisna düşülecek olup, kalan tutar her işyeri kira geliri ise, elde edilen gayrimenkul sermaye iradı toplamı (8 milyar + 500 milyon= 8,5 milyar) 12 milyar liralık beyan sınırını aşmadığından beyannameye dahil edilmeyecektir. 27
-~---~------ ------- - --------- ---~~----- ------------~--~------ ---------------- ------.--- Örnek 8: Bay (H), 10/10/2002 tarihinde iktisap ettiği Hazine bonolarından 700 milyar liralık kısmını 20/02/2003 tarihinde 800 milyar liraya elden çıkarmış, geriye kalanlardan ise 350 milyar lira faiz geliri elde etmiştir. Söz konusu Hazine bonolarının ihraç tarihi 25/07/2002'dir. Bay (H), Hazine bonolarından bir kısmını elden çıkarması dolayısıyla elde ettiği değer artış kazancı ile ilgili olarak maliyet bedeli endekslemesi uygulamasından yararlanabilecektir. Öte yandan, Gelir Vergisi Kanununun Geçici 59 uncu maddesi uyarınca 26 Temmuz 2001 tarihinden itibaren ihraç edilen Devlet tahvilleri ve Hazine bonoları faiz gelirlerine 2003 yılı için uygulanacak olan 121 milyar 794 milyon liralık istisna, elden çıkarmadan doğan değer artışı kazançlarına da uygulanacağından, ayrıca Mükerrer 80 inci maddede yer alan 10 milyar liralık istisnanın uygulanması söz konusu değildir. Tefe Oranları: Eylül 2002: 6.024,61 Ocak 2003: 6.840,7'dir. Artış Katsayısı (6.840,7/6.024,6=) 1, 135; Endekslenmiş Maliyet Bedeli: 794.500.000.000 (700.000.000.000x1, 135=) --- ----~--- - ~- ---- 'Değer Artışı Kazancı (800.000.000.000-5.500.000.000 \794.500.000.000=) - --- ---- - ------ - --- - - - ------ :Hazine bonosu faizi 350.000.000.000 ıindirim oranına isabet eden tutar (350.000.000.000 x 0 /o '201.250.000.000 :57,5=) ıhazine bonosu faiz geliri (350.000.000.000 i201.250.000.000=) --- --- --------------~---------- -------!Toplam Gelir Tutarı (5.500.000.000 + 148.750.000.000=) 54.250.000.000 --------------- ---.. --------- - 1istisna 121.794.000.000 ----------- ---------------.-------- --------- ---- :Beyan Edilecek Tutar 32.456.000.000 Bay (H), Hazine bonosu faiz gelirine indirim oranı, elden çıkarma dolayısıyla elde edilen değer artış kazancına ise maliyet bedeli endekslemesi uyguladıktan sonra bulunan tutardan (154 milyar 250 milyon lira) 121 milyar 794 milyon liralık istisnayı düşecek, kalan 32 milyar 456 milyon lira beyan edilecektir. 28