TÜRKİYE YILI AKARYAKIT KALİTESİ İZLEME SİSTEMİ (AKİS) RAPORU
İÇİNDEKİLER. Amaç ve Kapsam.... Akaryakıt Kalite İzleme Sistemi...5.. Örneklem Seçim Yöntemi...5. Seçilen Örnek Sayısı:.... Motorin Verileri...9. Kurşunsuz Benzin 95 Oktan Verileri...5.5 Akaryakıt Kalitesi İzleme Sistemine İlişkin Raporların Yıllara Göre İncelenmesi...9. Sonuç... EKLER... ŞEKİLLER Şekil : İller Bazında Yaz Ve Kış Dönemlerinde Kurşunsuz Benzin 95 Oktan ve Motorin Türlerinin Her Biri İçin Seçilen Toplam Örnek Sayıları...8 Şekil : İllere Göre Analizi Yapılan Motorin Numune Sayıları... Şekil :Teknik Düzenlemelere Uygunluk Dağılımı (%)... Şekil : İllere Göre Teknik Düzenlemelere Aykırı Motorin Numune Sayısı... Şekil 5 : İllere Göre Analizi Yapılan K. Benzin 95 Oktan Numune Sayıları... Şekil : Yıllara Göre K. Benzin 95 Oktan ve Motorin Numunelerinde Teknik Düzenlemelere Uygunluk... TABLOLAR Tablo : Akis Kapsamında Analizi Yapılan Motorin Numunelerin Parametre Değerlerinin Ayrıntıları... Tablo : Akis Kapsamında Analizi Yapılan Kurşunsuz Benzin 95 Oktan Numunelerin Parametre Değerlerinin Ayrıntıları...8 Tablo : Akis Kapsamında Yıllara Göre Motorin Numunelerine İlişkin Veriler... Tablo : Akis Kapsamında Yıllara Göre K. Benzin 95 Oktan Numunelerine İlişkin Veriler.
. Amaç ve Kapsam 55 Sayılı Petrol Piyasası Kanununun Amaç ve Kapsam başlıklı inci maddesinde; Bu Kanunun amacı; yurt içi ve yurt dışı kaynaklardan temin olunan petrolün doğrudan veya işlenerek güvenli ve ekonomik olarak rekabet ortamı içerisinde kullanıcılara sunumuna ilişkin piyasa faaliyetlerinin şeffaf, eşitlikçi ve istikrarlı biçimde sürdürülmesi için yönlendirme, gözetim ve denetim faaliyetlerinin düzenlenmesini sağlamaktır. Bu Kanun; petrole ilişkin piyasaların sağlıklı ve düzenli işlemelerinin sağlanmasına ve geliştirilmesine yönelik; düzenleme, yönlendirme, gözetim ve denetim işlemlerini kapsar. Lisans sahiplerinin temel hak ve yükümlülükleri başlıklı üncü maddesinin dördüncü fıkrasının (ı) bendinde ise, Bu Kanuna göre faaliyette bulunanlar; piyasa faaliyetlerinde, Kurulun belirleyeceği teknik düzenlemelere uygun akaryakıt sağlamak ile yükümlüdür. hükmü yer almaktadır. Aynı şekilde, Petrol Piyasasında Uygulanacak Teknik Kriterler Hakkında Yönetmeliğin 5 inci maddesinin ikinci fıkrası Piyasaya arz edilecek akaryakıt ile ilgili olarak TS standartları, kabul tarihinden itibaren ay sonra teknik düzenleme haline gelir. Havacılık yakıtlarına ilişkin uluslararası standartlar ve şartnameler dikkate alınır. Ancak, ülke ihtiyaçları doğrultusunda teknik düzenlemelere getirilebilecek istisnalar (teknik özellikler, yürürlük tarihi vb.) Kurul Kararıyla belirlenir. hükmüne haiz olup, üçüncü fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde sırasıyla akaryakıtın teknik düzenlemelere uygun olmasının zorunlu olduğu ve ürünlerin öncelik sırasıyla TS veya EN standartlarına veya bu standartlar da yoksa, TSE tarafından kabul gören diğer standartlara uygun olmasının esas olduğu belirtilmiştir. Anılan Yönetmeliğin Teknik Kriterlerden Doğan Yükümlülükler başlıklı 7 nci maddesinin (d) bendinde de lisans sahiplerinin akaryakıtı teknik düzenlemelere uygun olarak arz etmekle yükümlü oldukları belirtilmektedir. Bu çerçevede halen ülkemizde; Piyasaya akaryakıt olarak arz edilen veya dolaşımda bulunan benzin türlerinin, Türk Standardları Enstitüsü tarafından hazırlanan, Haziran tarihli "TS EN 8 Otomotiv Yakıtları - Kurşunsuz Benzin - Özelikler ve Deney Yöntemleri" standardına uygun olması, Piyasaya akaryakıt olarak arz edilen veya dolaşımda bulunan motorin türlerinin, Türk Standardları Enstitüsü tarafından hazırlanan, Şubat Tarihli "TS EN 59 Otomotiv Yakıtları-Dizel (Motorin)-Gerekler ve Deney Yöntemleri" standardına uygun olması, zorunludur.
Diğer taraftan 55 sayılı Petrol Piyasası Kanununun nci maddesinde Ulusal marker akaryakıta rafineri çıkışında veya gümrük girişinde eklenecek katkı olarak tanımlanmış olup, Kanununun 8 inci maddesi; Yurt içinde pazarlanacak akaryakıta veya akaryakıtla harmanlanan ürünlere rafineri çıkışında veya serbest dolaşıma girişinde rafinericilerce ve dağıtıcılarca Kurumun belirleyeceği şart ve özellikte ulusal marker eklenir. Biyoyakıt ilk üretim merkezleri ile tasfiye edilecek akaryakıt için ulusal marker ekleme noktaları Kurum tarafından belirlenir. Ulusal marker ekleme işlemleri Kurumca yetki verilen bağımsız gözetim firmalarının nezaretinde Kurumun belirleyeceği usul ve esaslara göre yapılır. Ulusal marker ekleme işlemlerinde meydana gelecek usulsüzlüklerden lisans sahibi ile bağımsız gözetim firmaları müştereken sorumludur. (Değişik ikinci fıkra: 8//-55/ md.) Ulusal marker eklemekle yükümlü lisans sahipleri, her yıl kasım ayı içinde takip eden yıla ait pazarlama projeksiyonlarını Kuruma bildirir ve bu projeksiyona göre Kurumca temin edilecek ulusal marker, Kurumca belirlenecek usul ve esaslara göre akaryakıta eklenmek üzere ilgili lisans sahiplerine teslim edilir. Kurum, ulusal marker ve idarî ve teknolojik yöntemler ile bir denetim sistemini kurar. Valilikler, görevli elemanların başvurusu halinde denetim amaçlı alınacak numunelerin kullanıcı ve bayilerden alınmasını ve emniyetini sağlamakla yükümlüdür. (Değişik dördüncü fıkra: 8//-55/ md.) Numunelerde yapılacak testlerde ulusal markerin gerektiği şart ve seviyede bulunmadığı laboratuvar analizi ile tespit edildiğinde, 9 uncu madde hükümleri uygulanır. hükmünü haizdir. Bu çerçevede, ulusal marker kaçak petrolün önlenmesi amacıyla özel olarak geliştirilmiş, akaryakıta Kurumun belirlediği miktarlarda (mevcut durumda benzin türleri, nafta (hammadde, solvent nafta hariç), gazyağı, motorin türleri ve biodizel) eklenen ve işaretlediği ürünün yasal yollarla dolaşıma girdiğini gösteren ulusal önlemlerden birisi olup, analiz raporlarında analizi yapılan akaryakıtın ulusal marker seviyesine ilişkin ölçümlere de yer verilmektedir. Lisans sahiplerinin söz konusu düzenlemelere ve Kanunun diğer hükümlerine uygun hareket edip etmediğinin tespitine yönelik olarak, Kurumumuzca petrol piyasası denetimleri //5 tarihli ve 59 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan Petrol Piyasasında Yapılacak Denetimler ile Ön Araştırma ve Soruşturmalarda Takip Edilecek Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ve //5 tarihli ve 579 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Petrol Piyasasında Yapılacak Denetimler için Kamu Kurum ve Kuruluşları ile Özel Denetim Kuruluşlarından Hizmet Alımına İlişkin Usul ve Esaslar uyarınca yapılmakta/yaptırılmaktadır. Diğer taraftan, akaryakıt kalitesinin izlenmesi ve sonuçlarının raporlanması, Avrupa Birliği nin benzin ve motorin kalitesine ilişkin 98/7/AT, akaryakıtlarda kükürt oranının
azaltılmasına ilişkin 99//AT Yönergeleri ile AB ülkeleri açısından zorunlu bir uygulama olup, AB uyum sürecinde ülkemizde de akaryakıt kalitesi izleme sisteminin oluşturulması bir ihtiyaç haline gelmiştir. Bu çerçevede Kurumumuzca piyasaya akaryakıt olarak sunulan ürünlerin kalitesinin takibine yönelik olarak Petrol Piyasasında Uygulanacak Teknik Kriterler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yönetmelik 5// tarihli ve 7975 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş olup, söz konusu düzenlemeyle anılan yönetmeliğe Akaryakıt Kalitesi İzleme Sistemi uygulamaları kapsamında, piyasada serbest dolaşımda bulunan akaryakıt türlerinden alınacak numune sayıları, numune alınacak akaryakıt türleri, numune alınacak mahallerin tespiti ve sonuçların raporlanmasına ilişkin usul ve esaslar Kurul kararıyla belirlenir. hükmü eklenmiştir. Petrol Piyasasında Akaryakıt Kalitesi İzleme Sistemine İlişkin Usul ve Esaslar ise 8/7/ tarih ve 9- sayılı Kurul Kararı ile kabul edilmiş olup, 5 Ağustos tarih ve 8 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu kapsamda yılında yaz ve kış dönemi olmak üzere iki dönem, her bir dönem için her bir üründen en az adet olmak üzere benzin ve motorin numuneleri alınması hedeflenerek akaryakıt kalitesinin izlenmesi çalışması yapılmıştır.. Akaryakıt Kalite İzleme Sistemi.. Örneklem Seçim Yöntemi 8/7/ tarih ve 9- sayılı Kurul Kararı nın 5 inci maddesinin beşinci fıkrasında Her bir dönemde, her bir ilden bu maddenin dördüncü fıkrasında belirtilen esaslara göre numune alınacak akaryakıt istasyonları, Petrol Piyasası Dairesi Başkanlığınca basit tesadüfî örnekleme yöntemi ile belirlenerek Başkan onayına sunulur. hükmü yer almaktadır. Olasılıklı örnekleme seçimlerinde en sık kullanılan yöntemlerden biri olan basit tesadüfî örnekleme yöntemi, temelde kitlede yer alan tüm birimlerin örneğe girme olasılıklarının eşit olması prensibine dayanmakta ve bu durum kitledeki değişkenliğin örneklemde korunmasına olanak sağlayarak örneklemin kitleyi temsil etme yeteneğini arttırmaktadır. Söz konusu yöntemle örneklemden elde edilen ve yansız olan istatistikler ile kitle parametreleri hakkında kestirimlerde bulunulması sağlanmaktadır. Çalışma kapsamında herhangi bir il için numune alınacak akaryakıt istasyonlarının belirlenmesinde, o ilde yer alan tüm istasyonlara eşit seçilme şansı verilerek tesadüfi olarak istasyonların belirlenmesi sağlanmaktadır. Söz konusu hüküm ve yukarıda yer alan açıklamalar uyarınca Daire Başkanlığımızca, Yaz dönemi için numune alınacak istasyonlar; dağıtıcı lisansı sahipleri tarafından Kurum a bildirilen 5 yılına ait iller bazında yurt içi akaryakıt satış bildirimleri esas alınarak her bir ilden alınması gerekli numune sayısı belirlenmiş olup, numune 5
alınacak istasyonlar 7/5/ tarihinde istasyon otomasyon sisteminde yer alan bayilik lisansı (istasyonlu) sahipleri arasından, Kış dönemi için numune alınacak istasyonlar; dağıtıcı lisansı sahipleri tarafından Kurum a bildirilen 5 yılına ait iller bazında yurt içi akaryakıt satış bildirimleri esas alınarak her bir ilden alınması gerekli numune sayısı belirlenmiş olup, numune alınacak istasyonlar 7// tarihinde istasyon otomasyon sisteminde yer alan bayilik lisansı (istasyonlu) sahipleri arasından bilgisayar programı aracılığıyla basit tesadüfi örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir.. Seçilen Örnek Sayısı: Petrol Piyasasında Akaryakıt Kalitesi İzleme Sistemine İlişkin Usul ve Esaslar ın 5 inci maddesinin üçüncü fıkrası, () Akaryakıt Kalitesi İzleme Sistemi kapsamında alınacak numune sayısının belirlenmesinde her yıl dağıtıcı lisansı sahipleri tarafından Kuruma bildirilen bir önceki yıla ait yurt içi akaryakıt satış miktarı esas alınır. İlgili standartlarda yer alan yaz ve kış dönemlerinde en az birer defa olmak üzere, pazar payı yüzde veya daha fazla olan her akaryakıt türü için, Dağıtıcı lisansı sahiplerince bir önceki yıl ikmal edilen akaryakıt miktarlarının (benzin ve motorin türleri) toplamının 5 milyon ton veya daha fazla olması durumunda en az, Dağıtıcı lisansı sahiplerince bir önceki yıl ikmal edilen akaryakıt miktarlarının (benzin ve motorin türleri) toplamının 5 milyon tondan az olması durumunda en az, adet numune alınır. Pazar payı yüzde dan az olan akaryakıtlardan, pazar payıyla orantılı olarak hesaplanan sayıda numune alınır. hükmünü, haizdir. 5 yılı verilerine göre ülkemizde.8.5 ton motorin,.9.79 ton benzin olmak üzere toplam.75. ton akaryakıt (benzin ve motorin) ikmal edildiğinden AKİS kapsamında ülkemiz büyük ülke olarak değerlendirilmektedir. Bu çerçevede, örnekleme için Bir ülke içerisinde makro bölgelerin oluşturulması (akaryakıt arz modellerine dayalı olarak) mümkün değilse, ülke sadece coğrafi ve idarî ölçütler kullanılarak bölgelere ayrılmalıdır. Akaryakıt değişiminin güvenilir şekilde tespiti amacıyla, her akaryakıt türü için alınması gereken asgarî numune sayısı küçük ülkeler için e ve büyük ülkeler için e arttırılmalıdır. şeklinde tanımlanan Model B kullanılmıştır. Bu çerçevede, Petrol Piyasasında Akaryakıt Kalitesi İzleme Sistemine İlişkin Usul ve Esaslara İlişkin Kurul Kararı gereği yılında yaz ve kış döneminde alınması gerekli numune sayısı motorin ve kurşunsuz benzin 95 oktan için en az olarak hedeflenmiştir. Başkanlığımızca her bir ilden en az bir numune alınabilmesi amacıyla yaz ve kış dönemlerinin her birinde ülke genelinde;
Motorin için adet, Kurşunsuz benzin 95 oktan için adet, istasyonlu bayilik lisansı sahibi örnekleme seçilmiş olup, her bir istasyonun ikmal tabancalarından birer takım motorin ve kurşunsuz benzin 95 oktan numunesi alınması hedeflenmiştir. Bir başka deyişle, yılında AKİS kapsamında; adet motorin numunesi, adet kurşunsuz benzin 95 oktan numunesi, alınması hedeflenmiştir. 8/7/ tarih ve 9- sayılı Kurul Kararı nın ncı maddesinin birinci fıkrasında Akaryakıt Kalitesi İzleme Sistemi uygulamasında, numuneler Kurum adına denetim yapmakla yetkilendirilen kamu kurum ve kuruluşları vasıtasıyla Denetim Dairesi Başkanlığı koordinasyonunda alınır. hükmü yer almaktadır. Bu çerçevede, numuneler Denetim Dairesi Başkanlığı koordinasyonunda Kurumumuzun protokol imzalamış olduğu ve numune alma konusunda eğitimli olan İçişleri Bakanlığı (İl Emniyet Müdürlükleri ve İl Jandarma Komutanlıkları) ekiplerince alınmıştır. TS EN 59 standardına göre motorin için yaz dönemi Nisan- Ekim +/- 5 gün, standardına göre benzin için yaz dönemi Nisan- Ekim +/- hafta olarak belirlenmiş olup, numune alımlarında bu dönemler esas alınmaktadır. 7
Şekil : İller Bazında Yaz ve Kış Dönemlerinde Kurşunsuz Benzin 95 Oktan ve Motorin Türlerinin Her Biri İçin Seçilen Toplam Örnek Sayıları Edirne Çanakkale Kırklareli Tekirdağ İzmir Balıkesir 8 Aydın Manisa 8 İst (Avr.) Muğla 8 Yalova Bursa Uşak Denizli Kütahya Kocaeli Bilecik Burdur Sakarya Afyon Antalya Düzce Eskişehir Isparta Bolu Zonguldak Bartın Karabük Ankara Konya Çankırı Karaman Kastamonu Kırıkkale Kırşehir Aksaray Mersin Çorum Nevşehir Sinop Niğde Yozgat Samsun Amasya Adana Kayseri Osmaniye Tokat Ordu Sivas Kahramanmaraş Gaziantep 8 Kilis Malatya Giresun Adıyaman Gümüşhane Erzincan Elazığ Şanlıurfa Trabzon Tunceli Bayburt Rize Bingöl Diyarbakır Mardin Erzurum Batman Artvin Muş Bitlis Siirt Ardahan Şırnak Kars Ağrı Iğdır Van Hakkari Hatay 8 8
. Motorin Verileri Petrol Piyasasında Akaryakıt Kalitesi İzleme Sistemine İlişkin Usul ve Esasların 5 inci maddesine göre AKİS kapsamında yaz ve kış döneminin her biri için en az er numune alınacağı düzenlenmiş olup, Başkanlığımızca yaz ve kış dönemleri için her bir ilden en az bir numune alınması hedeflenerek er adet olmak üzere toplam motorin numunesi alınması planlanmıştır. Buna karşın; yaz ve kış dönemi için toplam 8 numune alınarak analizi gerçekleştirilmiştir. Yapılan araştırma neticesinde analiz raporları ulaşmayan lisans sahiplerinin istasyonlarının kapalı veya tadilatta olduğu ya da istasyonda ürün bulunmadığı tespit edilmiştir. 9
Şekil : İllere Göre Analizi Yapılan Motorin Numune Sayıları Adıyaman Afyon Aksaray Amasya Antalya 9 Aydın Balıkesir Batman Bitlis Burdur Denizli 8 Diyarbakır Düzce Edirne Erzurum Eskişehir 9 Giresun Hakkari Isparta Kahramanmaraş 5 Karabük Karaman Kastamonu Kocaeli Kırklareli Kırıkkal e Kırşehir Manisa 8 Mardin Muğla Nevşehir Niğde Ordu Osmaniy e Samsun Siirt Sinop Sivas Tekirdağ Tokat Trabzon Van Yalova Yozgat Çankırı Çorum Mersin Şanlıurfa 5 Şırnak Adana 5 Ankara 5 Ardahan Artvin Ağrı Bartın Bayburt Bilecik Bingöl Bolu Bursa 9 Elazığ Erzincan Gaziantep Gümüşhane Hatay 8 Iğdır Kars Kayseri Kilis Konya Kütahya Malatya Muş Rize Sakarya 8 Tunceli Uşak Zonguldak Çanakkale İzmir İst (Avr.) 8
Numuneyi Alan Kurumlar Numuneyi Alan Kurum Alınan Numune Sayısı EMNİYET JANDARMA BİLİM SANAYİ VE TEKNOLOJİ MÜDÜRLÜKLERİ Genel Toplam 8 Numunelerinin Alınma Tarihleri Dönemi Numunenin Alınan Numune Toplamlar Alındığı Ay Sayısı Haziran YAZ DÖNEMİ Temmuz 7 Ağustos 8 Adet Eylül 7 Aralık 7 KIŞ DÖNEMİ Ocak Şubat 99 Adet Mart 7 Genel Toplam 8 8 Numunelerin Analizlerinin Yapıldığı Laboratuvarlar Analizi Yapan Kuruluş Analizi Yapılan Numune Sayısı EGE ÜNİVERSİTESİ 9 İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ 8 KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ 8 TÜBİTAK 58 Genel Toplam 8 Numunelerin Analiz Sonuçları ULUSAL MARKER SONUCU Teknik Düzenlemeleri GEÇERLİ GEÇERSİZ Genel Toplam AYKIRI 5 UYGUN 78 78 Genel Toplam 8 8
Motorin numunelerinin sadece %, ü (5 Adet) teknik düzenlemelere aykırı çıkmıştır. Bir başka deyişle motorin numunelerinin %98,7 si teknik düzenlemelere uygundur (Şekil ). Diğer taraftan ulusal marker seviyesi geçerli olan motorin numunelerinin ise %99, si teknik düzenlemelere uygun çıkmıştır.,% Aykırı Uygun 98,7% Şekil :Teknik Düzenlemelere Uygunluk Dağılımı (%) Teknik düzenlemelere aykırı motorin numuneleri Konya, Samsun, Hatay, İstanbul ve İzmir illerinden alınmıştır. Konya dan alınan numunenin Damıtma %95 Sıcaklıkta parametresi, Samsun dan alınan numunenin Karbon Kalıntısı parametresi, Hatay ve İstanbul dan alınan numunelerin Parlama Noktası parametresi ve İzmir den alınan numunenin Kükürt parametresi ilgili teknik düzenlemelere aykırı çıkmıştır. Teknik düzenlemelere aykırı motorin numuneleri arasından İzmir ve İstanbul illerinden alınan numunelerin ulusal marker seviyesi geçersiz çıkmıştır.
Şekil : İllere Göre Teknik Düzenlemelere Aykırı Motorin Numune Sayısı Adıyaman Afyon Aksaray Amasya Antalya Aydın Balıkesir Batman Bitlis Burdur Denizli Diyarbakır Düzce Edirne Erzurum Eskişehir Giresun Hakkari Isparta Kahramanmaraş Karabük Karaman Kastamonu Kocaeli Kırklareli Kırıkkal e Kırşehir Manisa Mardin Muğla Nevşehir Niğde Ordu Osmaniye Samsun Siirt Sinop Sivas Tekirdağ Tokat Trabzon Van Yalova Yozgat Çankırı Çorum Mersin Şanlıurfa Şırnak Adana Ankara Ardahan Artvin Ağrı Bartın Bayburt Bilecik Bingöl Bolu Bursa Elazığ Erzincan Gaziantep Gümüşhane Hatay Iğdır Kars Kayseri Kilis Konya Kütahya Malatya Muş Rize Sakarya Tunceli Uşak Zonguldak Çanakkale İzmir İst (Avr.)
Tablo : AKİS Kapsamında Analizi Yapılan Motorin Numunelerin Parametre Değerlerinin Ayrıntıları Parametre Birim Numune Sayısı Aykırı Numene Sayısı Aykırılık Oranı (%) En Küçük Değer En Büyük Değer Ortalaması Standart Sapma Deney Yöntemi Sınır Değerleri Yöntem Tarih Asgari Azami Yoğunluk 5 C kg/m 8 8,5 8, 8,7 5,9 EN ISO 85 99 8 85 Viskozite C mm /s 8,,755,88,5 EN ISO 99,5 Toplam Kirlilik mg/kg 8,9,9 9, 5,9 EN - Oksidasyon Kararlılığı g/m 8,,9,7,8 EN ISO 5 99-5 Parlama Noktası C 8 8 7,7,88 EN 79 55 - Soğuk Filtre Tıkanma Noktası Damıtma 5 C C %(V/V) 8 8,7-9 - -5, 7, EN 997-5, 7,,99, - 5 Damıtma 5 C %(V/V) 8 89,5 97,8 9,57, 85 - Damıtma %95'te 8 EN ISO 5 C,8,,7 5,7,9 sıcaklık - Karbon Kalıntısı %(m/m) 8,,,87 EN ISO 7 995 -, Su mg/kg 8,7,89,5 5,, EN ISO 97 - Kül %(m/m) 8,8,, EN ISO 5 -, Kükürt mg/kg 8,9,9 7, 7,99 EN ISO 8 - YAME %(V/V) 8,,59,88 EN 78 9-7 Aromatik 8 %(m/m) Hidrokarbonlar, 8,8,8 EN 9-8 Setan Sayısı - 8 5, 55,85,7 EN ISO 55 998 5 - Setan İndisi - 8 8,8,5 55,5,9 EN ISO 7 - Yağlama Özelliği µm 8 75 5, 5,7, EN ISO 5- - Bakır Şerit Korosyonu Derece 8 a a EN ISO 998 +5 (Yaz) -5(Kış)
. Kurşunsuz Benzin 95 Oktan Verileri Petrol Piyasasında Akaryakıt Kalitesi İzleme Sistemine İlişkin Usul ve Esaslar ın 5 inci maddesine göre AKİS kapsamında yaz ve kış döneminin her biri için en az er numune alınacağı düzenlenmiş olup, Başkanlığımızca yaz ve kış dönemleri için her bir ilden en az bir numune alınması hedeflenerek er adet olmak üzere toplam kurşunsuz benzin 95 oktan numunesi alınması planlanmıştır. Buna karşın; yaz ve kış dönemi için toplam numune alınarak analizi gerçekleştirilmiştir. Yapılan araştırma neticesinde analiz raporları ulaşmayan lisans sahiplerinin istasyonlarının kapalı veya tadilatta olduğu ya da istasyonda ürün bulunmadığı tespit edilmiştir. 5
Şekil 5 : İllere Göre Analizi Yapılan K. Benzin 95 Oktan Numune Sayıları Adıyaman Afyon Aksaray Amasya Antalya 9 Aydın Balıkesir Batman Bitlis Burdur Denizli Diyarbakır Düzce Edirne Erzurum Eskişehir Giresun Hakkari Isparta Kahramanmaraş 5 Karabük Karaman Kastamonu Kocaeli Kırklareli Kırıkkal e Kırşehir Manisa 8 Mardin Muğla Nevşehir Niğde Ordu Osmaniye Samsun Siirt Sinop Sivas Tekirdağ 7 Tokat Trabzon 5 Van Yalova Yozgat Çankırı Çorum Mersin Şanlıurfa Şırnak Adana 5 Ankara Ardahan Artvin Ağrı Bartın Bayburt Bilecik Bingöl Bolu Bursa 9 Elazığ Erzincan Gaziantep Gümüşhane Hatay 8 Iğdır Kars Kayseri Kilis Konya Kütahya Malatya Muş Rize Sakarya 5 Tunceli Uşak Zonguldak Çanakkale İzmir İst (Avr.) 8
Numuneyi Alan Kurumlar Numuneyi Alan Kurum Alınan Numune Sayısı EMNİYET JANDARMA BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ MÜDÜRLÜKLERİ Dönemi YAZ KIŞ Genel Toplam Numune Alınma Tarihleri Numunenin Alındığı Ay Alınan Numune Sayısı Haziran Temmuz Ağustos 58 Eylül Aralık 5 Ocak Şubat Mart Toplamlar 5 Adet 5 Adet Genel Toplam Adet Numunelerin Analizlerinin Yapıldığı Laboratuvarlar Analizi Yapan Kuruluş Analizi Yapılan Numune Sayısı EGE ÜNİVERSİTESİ İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ 9 KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ TÜBİTAK Genel Toplam Numunelerinin Analiz Sonuçları ULUSAL MARKER SONUCU Teknik Düzenlemeleri GEÇERLİ GEÇERSİZ Genel Toplam AYKIRI UYGUN Genel Toplam Yapılan ölçümler sonucunda ulusal marker seviyesi geçersiz ve/veya teknik düzenlemelere aykırı Kurşunsuz Benzin 95 Oktan numunesine rastlanmamıştır. 7
Parametre Tablo : AKİS Kapsamında Analizi Yapılan Kurşunsuz Benzin 95 Oktan Numunelerin Parametre Değerlerinin Ayrıntıları Birim Numune Sayısı Aykırı Numune Sayısı Aykırılık Oranı (%) En Küçük Değer En Büyük Değer Ortalaması Standart Deney Yöntemi Sınır Değerleri Sapma Yöntem Tarih Asgari Azami Yoğunluk kg/m EN ISO 99 7,7 79, 7,8,7 85 7 775 Mevcut Gom mg/ml,8,,9 EN ISO 997-5 Oksidasyon Kararlılığı Dak,, 5,5 EN ISO 75 99 - Kaynama Noktası Sonu C 9,9, 9,7 8,8 - Damıtma Kalıntı Oranı %(v/v),,9, - Buharlaşma %E7 %(v/v), (Yaz) 8, (Yaz) 8, 8,8,78 EN ISO 5, (Kış) 5, (Kış) Buharlaşma %E %(v/v), (Yaz) 55,8 5,8,,, (Kış) 7 Buharlaşma %E5 %(v/v) 8, 9,8 88,,8 75 - Buhar Basıncı kpa 7 5, (Yaz), (Yaz) 5, 85, 9,,5 EN -, (Kış) 9, (Kış) Buhar Kilitlenme Indisleri - 78 7,5 9,9,87 TS EN 8 5(Kış) Oksijen %(m/m),,9,5, -,7,7 Metanol,8,,,5 - Etanol,8,9,97,58-5 İzo-propil alkol,,,7 - EN İzo-bütil alkol %(v/v),,,,8-5 Tersiyer Bütil Alkol,,7,9,7-7 5 Eterler, 8,,,5-5 Diğer Oksijenli Bileşikler,,,8-5 Kurşun mg/l,,,, EN 7-5 Kükürt mg/kg EN ISO, 9, 5,8,7 8 - Benzen %(v/v),5,9,7,8 EN 77 998 - Olefinler %(v/v), 9,5,7,9-8 EN 555 7 Aromatikler %(v/v),8 5,*,8, - 5 Araştırma Oktan Sayısı - 9,* 97, 9,,5 ISO 5 5 95 - Motor Oktan Sayısı - 85, 9, 8,,5 ISO 5 5 85 - Bakır Şerit Korozyonu Derece a a a EN ISO 998 * Parametreler ölçüm belirsizlik sınırları içerisinde yer almaktadır. 8
.5 Akaryakıt Kalitesi İzleme Sistemine İlişkin Raporların Yıllara Göre İncelenmesi Bu yıl üncüsü yapılan ve sonuçları rapor kapsamında yayımlanması planlanan yılı yaz ve kış dönemlerine ilişin AKİS raporu, ülkemizde daha önce ve 5 yılları için yaz ve kış dönemleri, yılı için ise yalnızca yaz dönemi için gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda, söz konusu dönemler için yılı AKİS uygulamasında her bir üründen en az adet olmak üzere benzin ve motorin numuneleri,, 5 ve yılları uygulamalarında ise her bir üründen en az adet olmak üzere benzin ve motorin numuneleri alınması hedeflenerek akaryakıt kalitesinin izlenmesi sağlanmıştır. Benzin ve motorin için alınması hedeflenen ve alınan numune sayıları ile söz konusu numunelerin teknik kriterlere uygunluk ve ulusal marker geçerlilik durumlarına ilişkin analiz sonuçları Tablo ve Tablo 5 te özetlenmektedir. 9
Tablo : AKİS Kapsamında Yıllara Göre Motorin Numunelerine İlişkin Veriler Yıl 5 Raporun Dönemi Yaz/Kış Yaz Yaz/Kış Yaz/Kış Belirlenen Numune Sınırı En Az En Az En Az En Az Örneklem Seçim Yöntemi Basit Tesadüfi Örnekleme Basit Tesadüfi Örnekleme Basit Tesadüfi Örnekleme Basit Tesadüfi Örnekleme Belirlenen Numune Sayısı 8 Alınan Numune Sayısı 8 7 8 Numunelere Ulaşamama Yüzdesi(%) Teknik Düz. Aykırı& Marker Geçerli Numune Sayısı 8 5 Teknik Düz. Aykırı & Marker Geçersiz Numune Sayısı Teknik Düz. Uygun & Marker Geçerli Numune Sayısı 5 9 7 78 Teknik Düz. Uygun& Marker Geçersiz Numune Sayısı Teknik Düzenlemeler Uygunluk Oranı(%) 98,7 9, 98,7 98,9 Analiz Yapılan Parametre Sayısı 9 9 9 9 Teknik Düzenlemelere Aykırılık Nedeni Parametre Kükürt Damıtma %95 te Sıcaklık Damıtma %95 te Sıcaklık Damıtma %95 te Sıcaklık Damıtma 5 C Soğuk Filtre Tıkanma Noktası Karbon Kalıntısı Damıtma 5 C Su Kükürt Kükürt Parlama Noktası
Tablo : AKİS Kapsamında Yıllara Göre K. Benzin 95 Oktan Numunelerine İlişkin Veriler Yıl 5 Raporun Dönemi Yaz/Kış Yaz Yaz/Kış Yaz/Kış Belirlenen Numune Sınırı En Az En Az En Az En Az Örneklem Seçim Yöntemi Basit Tesadüfi Örnekleme Basit Tesadüfi Örnekleme Basit Tesadüfi Örnekleme Basit Tesadüfi Örnekleme Dönemler için Belirlenen Numune Sayısı 8 Alınan Numune Sayısı 7 9 Numunelere Ulaşamama Yüzdesi(%) 5 Teknik Düz. Aykırı& Marker Geçerli Numune Sayısı Teknik Düz. Aykırı & Marker Geçersiz Numune Sayısı Teknik Düz. Uygun & Marker Geçerli Numune Sayısı 57 9 Teknik Düz. Uygun& Marker Geçersiz Numune Sayısı Teknik Düzenlemeler Uygunluk Oranı(%) 98, 9, Analiz Yapılan Parametre Sayısı 7 7 7 7 Araştırma Oktan Sayısı Teknik Düzenlemelere Aykırılık Nedeni Parametre Araştırma Oktan Sayısı Kaynama Noktası Sonu Damıtma Kalıntı Oranı Kaynama Noktası Sonu Kükürt Mevcut Gom Motor Oktan Sayısı
,%,%,% 99,% 98,7% 98,% 98,7% 98,9% 98,% 97,% 9,% 9,% 95,% 9,% 9,% 9,% 5 Motorin K. Benzin 95 Oktan Şekil : Yıllara Göre K. Benzin 95 Oktan ve Motorin Numunelerinde Teknik Düzenlemelere Uygunluk sonuçlarının yanı sıra, ve 5 yıllarında gerçekleştirilen AKİS çalışmaları da göz önünde bulundurulduğunda ülkemizde satışa sunulan motorin ve benzin türlerinde teknik kriterlere uyulması açısından ciddi oranda başarının sağlanmış olduğu görülmektedir. Özellikle benzinde bu başarı oranının % lere ulaşmış olması ve yılı hariç tüm yıllarda ulusal marker seviyelerinin geçerli olması da uygulamaların öne çıkan sonuçları arasında yer almaktadır. Teknik düzenlemelere aykırı numuneler incelendiğinde ise, alınan motorin numunelerinde - yılları için damıtma, karbon kalıntısı, kükürt, parlama noktası, soğuk filtre tıkanma noktası ve su parametrelerinde; son yılda herhangi bir aykırı numuneye rastlanmayan benzin için ise - yılları için araştırma oktan sayısı, damıtma kalıntı oranı, kaynama noktası sonu, kükürt, mevcut gom ve motor oktan sayısı parametreleri kaynaklı aykırılıklara rastlandığı tespit edilmiştir. Öte yandan, her iki akaryakıt türünde de temelde istasyonlarının kapalı veya tadilatta olması ya da istasyonda ürün bulunmaması gibi sebeplerle, belirlenen numune sayısının altında numune alınabildiği, bu durumun motorine kıyasla benzinde daha belirgin olduğu görülmektedir. Bu durum, daha sonraki dönemler için yapılacak AKİS çalışmaları için belirlenen numune sayılarının arttırılması yönünde bir öneri sunmaktadır.
. Sonuç yılında AKİS kapsamında yaz ve kış dönemine ilişkin; Alınması hedeflenen adet Motorin numunesinin 8 ü, adet Kurşunsuz Benzin 95 Oktan numunesinin ise i alınarak akredite laboratuvarlarca analizleri yapılmıştır. Motorin numunelerinin %98,7 si, Kurşunsuz Benzin 95 Oktan numunelerinin ise % ü teknik düzenlemelere uygun çıkmıştır. Bir başka ifadeyle, alınan numunelerin (Motorin ve Kurşunsuz Benzin 95 Oktan Benzin) %99, ü teknik düzenlemelere uygun çıkmıştır. Alınan Motorin numunelerinin 8 adedinin ulusal marker referans cihaz ölçümü sonucu geçerli çıkmış olup, adedinin ulusal marker referans cihaz ölçümü sonucu geçersiz çıkmıştır. Alınan Kurşunsuz Benzin 95 Oktan numunelerinin ise tamamının ulusal marker referans cihaz ölçümü sonucu geçerli çıkmıştır. Bir başka ifadeyle, alınan numunelerin (Motorin ve Kurşunsuz Benzin 95 Oktan) %99,7 sinin ulusal marker referans cihaz ölçümü sonucu geçerli çıkmıştır.
EKLER İller Bazında yılı AKİS Analizi Yapılan Numune Sayıları ve Teknik Düzenlemelere Uygunluk Sonuçları MOTORİN BENZİN İller AYKIRI UYGUN TOPLAM AYKIRI UYGUN TOPLAM Adana 5 5 5 5 Adıyaman Afyonkarahisar Ağrı Aksaray Amasya Ankara 5 5 Antalya 9 9 9 9 Ardahan Artvin Aydın Balıkesir Bartın Batman Bayburt Bilecik Bingöl Bitlis Bolu Burdur Bursa 9 9 9 9 Çanakkale Çankırı Çorum Denizli 8 8 Diyarbakır Düzce Edirne Elazığ Erzincan Erzurum Eskişehir 9 9 Gaziantep Giresun Gümüşhane Hakkari
Hatay 7 8 8 8 Iğdır Isparta İstanbul 5 İzmir Kahramanmaraş 5 5 5 5 Karabük Karaman Kars Kastamonu Kayseri Kırıkkale Kırklareli Kırşehir Kilis Kocaeli Konya Kütahya Malatya Manisa 8 8 8 8 Mardin Mersin Muğla Muş Nevşehir Niğde Ordu Osmaniye Rize Sakarya 8 8 5 5 Samsun Siirt Sinop Sivas Şanlıurfa 5 5 Şırnak Tekirdağ 7 7 Tokat Trabzon 5 5 Tunceli Uşak Van 5
Yalova Yozgat Zonguldak Genel Toplam 5 78 8