Yıldız, Mete ve M. Zahid Sobacı (ed.) (2013). Kamu Politikası: Kuram ve Uygulama. Adres Yayınları. Ankara.
Yıldız, Mete Sobacı, Mehmet Zahid (Editörler) Kamu Politikaları Adres Yayınları / 1. Baskı: Ekim 2013 ISBN13: 978-975-250-037-2 2013, Adres Yayınları Sayfa Düzeni: Liberte Yayınları Kapak Tasarımı: Muhsin Doğan Montaj: Merkez Repro Baskı: Tarcan Matbaası Adres: Zübeyde Hanım Mah. Samyeli Sok. No: 15, İskitler, Ankara Telefon: (312) 384 34 35-36 Faks: (312) 384 34 37 Sertifika No: 25744 liberteyayıngrubu Adres: GMK Bulvarı No: 108/16, 06570 Maltepe, Ankara Telefon: (312) 230 87 03 Faks: (312) 230 80 03 E-mail: info@liberte.com.tr Web: www.liberte.com.tr Sertifika No: 16438 Adres Yayınları Liberte Yayın Grubu nun tescilli bir markasıdır.
Doç. Dr. Mete Yıldız ODTÜ Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü nden mezun oldu. Kamu yönetimi alanında University of Southern California dan yüksek lisans (1999) ve Indiana University-Bloomington dan doktora (2004) derecelerini aldı. 2001-2004 yılları arasında Indiana Üniversitesi nde dersler verdi. Halen Hacettepe Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü nde öğretim üyesi (Doç. Dr.) olarak görev yapmaktadır. Başlıca ilgi alanları kamu yönetimi reformu, kamu politikaları, yönetim-teknoloji etkileşimi (e-dönüşüm ve e-devlet), yerel yönetimler ve karşılaştırmalı kamu yönetimi konularıdır. Doç. Dr. Mehmet Zahid Sobacı Uludağ Üniversitesi, İİBF, Kamu Yönetimi Bölümü nden 2001 yılında mezun olan Mehmet Zahid Sobacı, yüksek lisans (2005) ve doktora derecesini (2009) Uludağ Üniversitesi nden almıştır. Halen Uludağ Üniversitesi İİBF Kamu Yönetimi Bölümü nde görev yapan Sobacı nın akademik ilgi alanları şunlardır: İdari reform, kamu yönetiminde yeni eğilimler, politika transferi ve e-devlet. Sobacı nın, Kuram ve Uygulamada Kamu Yönetimi: Ulusal ve Küresel Perspektifler ve İdari Reform ve Politika Transferi: Yeni Kamu İşletmeciliğinin Yayılışı adlı kitapları ve kamu yönetiminde yeni eğilimler ve idari reforma odaklanan çeşitli makaleleri bulunmaktadır.
Katkıda Bulunanlar Alfabetik sıraya göre, Muhittin Acar Prof. Dr., Hacettepe Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü A. Argun Akdoğan Doç. Dr., Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Ali Erkan Alaç Polis Akademisi Öğretim Üyesi. Nurtaç Arslan Hacettepe Üniversitesi, İİBF, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü, Lisansüstü Öğrencisi. Deniz Aydınlı Hacettepe Üniversitesi Yüksek Lisans adayı. Cenay Babaoğlu Arş. Gör., Hacettepe Üniversitesi, İİBF, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü. Şenol Baştürk Öğr. Gör. Dr., Uludağ Üniversitesi, İİBF, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü. Mustafa Kemal Bayırbağ Yrd. Doç. Dr., Orta Doğu Teknik Üniversitesi, İİBF, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü. Ulaş Bayraktar Doç. Dr., Mersin Üniversitesi, İİBF, Kamu Yönetimi Bölümü. Dilek Çelik Hacettepe Üniversitesi, İİBF, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü, Lisansüstü Öğrencisi. Hasan Hüseyin Çevik Prof. Dr., Polis Akademisi, Güvenlik Bilimleri Fakültesi. Leyla Çiftçi Hacettepe Üniversitesi, İİBF, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü, Lisansüstü Öğrencisi. Can Umut Çiner Yrd. Doç. Dr., Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü. Kadir Dede Arş. Gör., Hacettepe Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Yelda Devlet Uluslararası Göç Örgütü-Türkiye Ofisi (IOM), ODTÜ Doktora adayı. Serdar Eldemir Hacettepe Üniversitesi, İİBF, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü, Lisansüstü Öğrencisi.
M. Murat Erdoğan Doç. Dr., Hacettepe Üniversitesi, İİBF, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi ve Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi Müdürü. H. Tuğba Eroğlu Doç. Dr., Selçuk Üniversitesi, İİBF, Kamu Yönetimi Bölümü. Fatma Neval Genç Doç. Dr., Adnan Menderes Üniversitesi, Nazilli İİBF, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü. Alican Kaptı Polis Akademisi Öğretim Üyesi. Naci Karkın Yrd. Doç. Dr., Pamukkale Üniversitesi, İİBF, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü. Yasemin Kaya Yrd. Doç.Dr., Uludağ Üniversitesi, İİBF, Kamu Yönetimi Bölümü. Özer Köseoğlu Yrd. Doç. Dr., Sakarya Üniversitesi, İİBF, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü. Göktuğ Morçöl Prof. Dr., Pennsylvania State University, School of Public Affairs, Amerika Birleşik Devletleri. Gökhan Orhan Doç. Dr., Balıkesir Üniversitesi, Bandırma İİBF, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü. Uğur Sadioğlu Dr., Hacettepe Üniversitesi, İİBF, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü. Sinem Sinangil Hacettepe Üniversitesi, İİBF, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü, Lisansüstü Öğrencisi. Mehmet Zahid Sobacı Doç. Dr., Uludağ Üniversitesi, İİBF, Kamu Yönetimi Bölümü. Savaş Zafer Şahin Yrd. Doç. Dr., Atılım Üniversitesi, İşletme Fakültesi, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü. Hasan Engin Şener Yrd. Doç.Dr., Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, İşletme Fakültesi, İnsan Kaynakları Yönetimi Bölümü. Arzu Akkoyunlu-Wigley Prof. Dr., Hacettepe Üniversitesi, İİBF, İktisat Bölümü. Simon Wigley Doç. Dr., Bilkent Üniversitesi, İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi, Felsefe Bölümü. Nihal Yavuz Yrd. Doç. Dr., Orta Doğu Teknik Üniversitesi, İİBF, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü. Hasan Hüseyin Yıldırım Doç. Dr., Hacettepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Sağlık İdaresi Bölümü. Türkan Yıldırım Doç. Dr., Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sağlık Kurumları Yöneticiliği Bölümü. Mete Yıldız Doç. Dr., Hacettepe Üniversitesi, İİBF, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü.
İÇINDEKILER SUNUŞ Mete Yıldız, Mehmet Zahid Sobacı...14 BÖLÜM 1 Mete Yıldız, Mehmet Zahid Sobacı Kamu Politikası ve Kamu Politikası Analizi: Genel Bir Çerçeve...20 BÖLÜM 2 Mustafa Kemal Bayırbağ Kamu Politikası Analizi için Bir Çerçeve Önerisi...48 BÖLÜM 3 Gökhan Orhan Kamu Politikasına Yorumlamacı Yaklaşımlar...72 BÖLÜM 4 Göktuğ Morçöl Karmaşıklık Kuramı ve Kamu Politikaları...94 BÖLÜM 5 Ulaş Bayraktar Özgün Bir Siyasal Bilim Ekolü Geliştirmek Adına Bir İlham Kaynağı Olarak Fransız Kamu Politikası Analizi Yazını...120 BÖLÜM 6 Mehmet Zahid Sobacı Politika Ağları: Aktörler Arası İlişkiler Üzerinden Kamu Politikasını Anlamak...136 BÖLÜM 7 H. Tuğba Eroğlu Türkiye de Kamu Politikası Oluşturulmasında Uluslararası Aktörlerin Rolü...154 BÖLÜM 8 Cenay Babaoğlu Kamu Politikası Sürecinde Sivil Toplum Kuruluşlarının Rolü...174
BÖLÜM 9 Mete Yıldız, Dilek Çelik, Nurtaç Arslan, Leyla Çiftçi, Serdar Eldemir, Sinem Sinangil Kamu Politikalarında Düşünce Üretim Kuruluşlarının Rolü: Genel Çerçeve ve Türkiye den Örnekler...196 BÖLÜM 10 A. Argun Akdoğan Gündem Belirleme...220 BÖLÜM 11 Alican Kaptı, Ali Erkan Alaç Kamu Politikalarının Uygulama Aşaması. 238 BÖLÜM 12 Özer Köseoğlu Kamu Politikası Sürecinde Karar Verme Modelleri...256 BÖLÜM 13 Hasan Hüseyin Çevik Gelişmiş Ülkelerde ve Türkiye de Kamu Politikası Başarısızlığı...278 BÖLÜM 15 Simon Wigley, Arzu Akkoyunlu-Wigley Türkiye de Eğitim Politikalarının Gelişimi ve Sonuçları...320 BÖLÜM 16 Hasan Hüseyin Yıldırım, Türkan Yıldırım Türkiye Sağlık Reformları ve Politikaları: Politika Analizi Çerçevesinde Bir Değerlendirme...364 BÖLÜM 17 Şenol Baştürk Kamu Politikası Olarak Sosyal Politika... 398 BÖLÜM 18 M. Murat Erdoğan, Yelda Devlet, Deniz Aydınlı Türkiye nin Göç Politikası...436 BÖLÜM 19 Yasemin Kaya Çevre Politikası İlkeleri, Aktörleri ve Araçları: Söylemden Pratiğe Bir Süreç Analizi...478 BÖLÜM 14 Can Umut Çiner Karşılaştırmalı Kamu Politikası...298 BÖLÜM 20 Fatma Neval Genç Türkiye de Âfet Yönetimi Politikalarının Dönüşümü...512
BÖLÜM 21 Savaş Zafer Şahin Yaşanabilirlik İlkesi Üzerinden Türkiye de Kentsel Dönüşüm Sürecinin Bir Kamu Politikası Aracı Olarak Değerlendirilmesi...536 BÖLÜM 22 Nilay Yavuz Toplu Ulaşım Kullanımını Teşvik Politikaları...568 BÖLÜM 23 Hasan Engin Şener Türkiye deki Kamu Personel Politikalarının Bir Analizi...586 BÖLÜM 24 Muhittin Acar, Kadir Dede Bir Kamu Politikası Olarak Türkiye de Yolsuzlukla Mücadele: Yasal-Kurumsal Çerçeve...624 BÖLÜM 25 Uğur Sadioğlu Yerelleşme Politikaları ve Türkiye Örneği...656 BÖLÜM 26 Naci Karkın Türkiye nin E-Devlet Politikalarının Değerlendirilmesi...692 SONUÇ VE DEĞERLENDIRME Mete Yıldız, Mehmet Zahid Sobacı Kamu Politikası Çalışmaları Nereye?...718
Sevgili eşim Dürdane ye Mete Yıldız Sevgili eşim Elif e Mehmet Zahid Sobacı
II. KISIM UYGULAMA
BÖLÜM 15 Türkiye de Eğitim Politikalarının Gelişimi ve Sonuçları Simon Wigley & Arzu Akkoyunlu-Wigley Özet Bu çalışma temel olarak, Türkiye deki eğitim politikalarının gelişimi ve sonuçlarını beşerî sermâye ve beşerî yapabilirlikler teorisi bağlamında değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Türkiye deki eğitim politikaları gerek ilk ve ortaöğretim gerekse yükseköğretim düzeyinde eğitimin niceliğinin artırılmasına öncelik vermektedir. Ancak, eğitim politikaları eğitimin niteliğinin artırılması konusunda gerekli iyileştirilmelerin yapılmasını ihmâl etmiş görünmektedir. Son 15 yılda en azından temel eğitim döngüsünün tamamlanması konusunda cinsiyet, sosyo-ekonomik temel ve bölgesel farklılıklar bağlamında ilerlemeler sağlanmış olmasına rağmen Türkiye de eğitimin her düzeyinde gelir, toplumsal cinsiyet ve bölgesel düzeyde eşitsizlikler bulunmaktadır. Benzer şekilde, öğrenme çıktıları açısından toplumsal cinsiyet, sosyo-ekonomik statü ve bölgeler arasında büyük farklılıklar bulunmaktadır. Tüm bu olgular, Türk siyasetinin merkezindeki devlet elitlerinin ve Türk toplumunun çevresini temsil eden siyasî temsilcilerin, Türkiye ekonomisi için beşerî sermâyenin geliştirilmesi veya bireylerin yapabilirliklerinin artırılması yerine birbirleri ile çelişen ideal vatandaş konusundaki görüşlerini telkin etmeye çalıştıklarını göstermektedir. Bu nedenle, eğitim politikalarının eğitimin niteliğini arttıracak ve eğitimdeki gelir, toplumsal cinsiyet ve bölgesel bazlı eşitsizlikleri azaltacak biçimde yeniden düzenlenmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Anahtar Sözcükler: Türkiye de Eğitim Politikası, Yükseköğretim Politikası, Beşerî Sermâye, Yapabilirlikler Teorisi, Eğitimde Eşitsizlikler.
A. GIRIŞ Eğitim politikaları, çoğunlukla birbiri ile potansiyel olarak çelişen iki ayrı amaca ulaşmak için tasarlanmaktadır. Eğitim, bir yandan siyasî liderler tarafından kendi ideal vatandaş görüşlerini telkin etmek için bir araç olarak görülebilmektedir (Gellner, 1983 ve Weber, 1976). Diğer yandan, eğitim, işgücünün verimliliğini arttırarak ekonominin büyüme potansiyelini arttırmak için bir yol olarak da görülebilir. Bu çalışmada, Türkiye deki eğitim politikalarının günümüzde ve Tartışma Soruları 1. Türkiye de eğitime katılımın artmasının Türkiye nin beşerî sermâye stoğu üzerindeki etkisini tartşınız. geçmişte, beşerî sermâye ve beşerî yapabilirliklerin artırılmasından ziyâde ortak bir ulusal kimliğin oluşturulması üzerine yoğunlaştığı tartışılmaktadır. Yönetici elitler, işgücünün verimliğini attırmak yerine kendi görüşlerine uygun Türk vatandaş modelini dayatma üzerine yoğunlaşmışlardır. Diğer bir ifadeyle, yukarıdan aşağıya sosyal mühendislik üzerine yapılan vurgu nedeniyle son yıllarda eğitimin niceliğinde meydana gelen ilerlemelere rağmen eğitimin niceliği ve niteliği konusuna yeterince önem verilmemiştir. Beşerî sermâye yaklaşımın kendisinin de eğitim politikasının oluşturulması ve değerlendirilmesi için yeterince iyi bir ölçüt olmadığı çalışmanın ilerleyen bölümünde tartışılacaktır. Verimliliği öne çıkaran bu yaklaşım, toplumun bazı kesimlerinin (örneğin kadınların) eğitim olanaklarının kısıtlanmasında, kişilerin kazançları veya büyüme üzerinde olumsuz etkileri olmadığı sürece büyük bir mahsur görmemektedir. Amartya Sen (1999) tarafından öncüllüğü yapılan ve daha sonra Birleşmiş Milletler İnsanî Gelişme Raporları tarafından temel alınan beşerî yapabililirlikler yaklaşımına göre, tüm bireylerin aile gelirinden veya ekonomiye katkılarından bağımsız olarak eşit düzeyde eğitim alma hakkı bulunmaktadır. Yapabilirlikler yaklaşımının savunucuları yeterince eğitim alamayan bir kişinin gelir bakımından yoksunluk içerisinde olmasa bile (diğer hanehalklarının geliri veya kamu politikaları nedeniyle), en azından iki ayrı bakımdan yoksunluk içerisinde olduğunu savunmaktadır. Bunlardan birincisi, eğitimin sağladığı bilişsel yeteneklerden (örneğin okuryazarlık, hesap yapabilme vb.) mahrum kalacaklardır. İkincisi, hayatta değer verdikleri şeyleri başarmaları için daha az olanakları bulunacaktır. Örneğin, yasal haklarını savunabilmek, siyasî tartışmalara katılabilmek, baskıcı eşden kaçmak ve kabûl edilemez iş koşullarından sakınabilmek için daha az olanakları bulunacaktır. Bu nedenle, beşerî sermâye yaklaşımı kişilerin yaşam kalitesini yeterince dikkate alan politikalar sunmakta başarısız olabilmektedir. Kısacası, eğitime erişim hakkı yalnızca göreli verimliliğe veya kişilerin yeterince kaynağa sâhip olup olmamasına bağlı olmamalıdır (Wigley ve Akkoyunlu-Wigley, 2006; Akkoyunlu-Wigley ve Wigley, 2008). 2. Türkiye de eğitime katılımın artmasının beşerî yapabilirlikler üzerindeki etkisini tartşınız. 3. Dershane ve vakıf üniviversitelerin yükseköğretimde yarattığı fırsat eşitsizliklerini gelir dağılımı açısından değerlendiriniz. 4. Neo-liberal politikalar ve Bologna sürecinin yükseköğretim politikaları üzerindeki etkilerini tartışınız. KAMU POLITIKASI 321