GÜLFEM POLAT 2601080348
KOKU YÖNETMELİĞİ Koku Yönetmeliği 9 Bölüm, 22 Madde ve 5 Ek ten oluşturulmuştur. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar
AMAÇ VE KAPSAM Bu yönetmeliğin amacı, Türkiye de koku ile ilgili şikayetleri engellemek amacıyla kokuya sebep olan emisyonların denetimine yönelik idari ve teknik usul ve esasları düzenlemektir. Bu Yönetmelik, koku şikayetine neden olan faaliyetlerden ileri gelen koku sorunlarının belirlenmesi ve çözümü ile ilgili işlemler ve yaptırımları kapsar. Bu Yönetmelik İşçi sağlığı ve güvenliği mevzuatı kapsamına giren işyeri çalışma ortamlarında uygulanmaz.
Koku Kaynağı Olan Tesis ve Faaliyetler Listesi Atık Yönetimi Kompost Tesisi Geri kazanım tesisi (koku sorununa yol açıyorsa) Katı Atık Depolama Sahası
Koku Kaynağı Olan Tesis ve Faaliyetler Listesi Gıda ve bitkisel Sanayi Gül Ürünleri Kahve-Kakao Kanyak Fabrikası Konsantre Fabrikası Maya Üretim Tesisi Meyve Suyu ve Meşrubat Tesisi Sebze Meyve Şoklama Tesisi Su Ürünleri İşleme Tesisi Süt Ürünleri Turşu Salça Fabrikası Un Fabrikası Şeker Fabrikası Mandıralar Yağ Sanayi Alkoloid Fabrikası Bira Fabrikası Şarap Fabrikası Sirke Fabrikası Suma Fabrikası
Koku Kaynağı Olan Tesis ve Faaliyetler Listesi Hayvancılık, hayvan besleme Tavuk Çiftlikleri Besi Ahırları Devekuşu, Bıldırcın Çiftlikleri Domuz Çiftlikleri
Koku Kaynağı Olan Tesis ve Faaliyetler Listesi Hayvancılık Sanayi, hayvansal ürünler ve yemler Yem Sanayi Balık yemi Üretimi Sakatat işleme yerleri Balık unu, yağı Salyangoz Fabrikası Kesimhane Entegre Et Tesisleri Mezbaha Kemik Unu (Rendering) Üretimi
Koku Kaynağı Olan Tesis ve Faaliyetler Listesi Kimya Sanayii Asfalt Üretim Tesisi Bentonit Cam Yünü tesisi İzolasyon Tesisi LPG Dolum Tesisi Petrokimya Tesisi PVC boru, Rafineriler Kimya Sanayi ( Boya ve Vernik Sanayi, uçucu organik bileşiklerin kullanıldığı veya üretildiği tesisler, amonyak üretim tesisleri vb.)
Koku Kaynağı Olan Tesis ve Faaliyetler Listesi Diğer Arıtma Tesisi Koku Yayan Uygunsuz foseptik veya Uygunsuz Atıksu Deşarjı Pirina İşleme Tesisi Mantar Üretim Çiftliği Gübre Fabrikası Mantar Toprağı Üretimi Deri Sanayi Kağıt Fabrikası Sabun Yağı Sigara Fabrikası
TANIMLAR Koku : İnsanda koku alma duyusunu harekete geçiren ve kokunun algılanmasına neden olan bazı uçucu maddeler. Koku emisyonu : Bir kaynaktan ortama atılan ve yayılan kokulu gazlardır. Bu gazın belli bir konsantrasyonu ve debisi vardır. Bacadan veya alan kaynaktan örnek alınarak emisyon konsantrasyonu ve debisi ölçülür. Koku imisyonu : Ortam havasında bulunan kokulu gazlardır. Belli bir debisi yoktur.
TANIMLAR Koku konsantrasyonu : Standard koşullardaki (25 0 C, 1 Atm) 1 m 3 gaz içinde bulunan koku birimi sayısıdır. Konsantrasyon, KB/m 3 olarak ifade edilir. Koku birimi : 1 Koku Birimi (KB), kokulu maddenin 1 m 3 nötral seyreltme havası içinde bulunan ve insanda koku hissi yaratan en az kokulu madde miktarıdır. 1 KB/m 3 lık koku değeri, koku konsantrasyon skalasındaki başlangıç noktasıdır. Nötral (temiz) hava : İçinde kokuya neden olacak herhangi bir madde bulunmayan hava. Bu hava kokulu gazın seyreltilmesi için kullanılır. Ayrıca, ölçümlerde referans hava olarak da kullanılır. Nötr hava, sıcaklığı, basıncı ve nem oranı belli olan havadır.
Koku ölçümü yapmak için bilinen en iyi sensör insan burnu. Olfaktometri, temel olarak kokulu gazın kontrollü olarak belli konsantrasyonlarda insan burnuna sunulması ve bu kokunun insanın koku alma duyusu üzerinde yarattığı etkinin ölçülmesi yöntemidir.
Olfaktometrinin Prensipleri Bilinen belli bir kokuyu bilinen konsantrasyonlarda insan burnuna sunarak ve yarattığı etkiyi ölçerek burnun koku alma yeteneğini kalibre etmek, İnsan burnunu bir dedektör olarak kullanarak bilinmeyen koku konsantrasyonlarını tayin etmek. Olfaktometri yöntemini kullanarak koku konsantrasyonunu ölçen cihazlara Olfaktometre denilmektedir.
Şekil 1. Olfaktometre
OLFAKTOMETRE Olfaktometre, kokulu bir gaz numunesinin belirli oranlarda nötral (yani kokusuz) hava ile seyreltilerek koku konsantrasyonun ölçüldüğü bir cihazdır. Bu cihazda farklı oranlarda seyreltilmiş kokulu gaz örnekleri, test için kullanılan denek, ya da panelistlere koklatılarak koku konsantrasyonu tayin edilir.
Kokulu gaz örneği Kokulu örnek besleme Önseyreltme ünitesi Seyreltme havası Kokulu örneği dozlama ünitesi Seyreltme havasının hazırlanması Karıştırıcı Maske veya koklama tüpü Gaz ve Hava Akım Yönleri Ek bir ünite kullanmadan ön seyreltme durumunda ön seyreltme havasının hazırlanması durumunda Şekil 2. Olfaktometri prensibinin şematik olarak gösterimi
NUMUNE ALMA YÖNTEMLERİ Dinamik numune alma: Kokulu gazın kaynağından olfaktometreye sürekli olarak gaz akımı sağlayacak bir hat çekilir. Bu hat, olfaktometreye bir T parçası ile bağlanır ve böylece istendiğinde olfaktometreye istenen hacimde kokulu gaz numunesi alınabilir.
NUMUNE ALMA YÖNTEMLERİ Statik numune alma: Numune, kokulu gazın kaynağından uygun bir numune alma kabına doldurulur. Bu numune kabı olfaktometreye bağlanır ve koku konsantrasyonu ölçülür.
ÖRNEK ALMADA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR Numune alma sırasında kondensasyonu önlemek için numuneyi, kuru ve kokusuz hava (nötr hava ) ile ön-seyreltme işlemine tabi tutmak mümkündür. Olfaktometreye partikül girmemelidir.
ÖRNEK ALMADA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR Numune alma sisteminde koku olmadığından emin olunmalıdır. Kokulu gaz numunesi içindeki bileşenler arasında kimyasal reaksiyonların olmaması, aynı zamanda kokulu maddelerin sistemin duvarları tarafından adsorbe edilmemesi için numunenin olfaktometreye taşınacağı mesafe minimum olmalıdır.
Şekil 3. Olfaktometre'ye örnek alma torbasının bağlanması
OLFAKTOMETRE İLE ÖLÇÜM Olfaktometre ile ölçüm yaparken koku konsantrasyonu ölçülecek gazı içeren örnek torbası önce olfaktometreye bağlanır. Torbadan emilen kokulu gaz, olfaktometrede nötr hava ile koku eşiğine erişinceye dek seyreltilir.
OLFAKTOMETRE İLE ÖLÇÜM Seyreltilmiş kokulu gaz, önce çok düşük konsantrasyonlardan başlamak üzere sıra ile olfaktometre etrafında oturan panelistlere gönderilir. Panelist sayısı 4 dür. Panelistlerin önünde gönderilen kokulu gazı koklayacakları koklama portları(burun maskeleri) vardır. Panelistler, bu portlardan kokuyu algılar ve değerlendirirler.
Şekil 4. Panelist grubu (koku ölçümü sırasında )
Koku kontrol yöntemleri iki ayrı başlık altında ele alınabilir. Tesis türüne göre Önlem Yapısına göre
Gıda Sanayii: Tesis Türüne Göre Proses Kontrolü: Üretimde kullanılan hammaddeler, prosesler, çalışma sıcaklıkları ve süreleri, havalandırma koşulları v.b., Depolama: Organik maddelerin, hammadde ve ürünlerin depolanma süre ve sıcaklıkları, depo yapısı v.b.,
Tesis Türüne Göre Absorbsiyon: Oluşan kokulu gaz ve sıvıların absorbsiyon ile arıtılması, Biyo-filtre: Oluşan kokulu gaz ve sıvıların biyolojik bir ortamda bakterilerce parçalanarak arıtılması, Oksidasyon: Oluşan kokulu gaz ve sıvıların yükseltgenerek parçalanması ve bu şekilde arıtılması.
Tesis Türüne Göre Atıksu Arıtma Tesisleri Kapalı sistemler: Kokuya neden olan ancak proses gereği koku oluşumunun önlenemeyeceği ön durultma havuzu, anaerobik arıtma havuzu gibi ünitelerin üzerlerinin kapatılarak kokulu gazların çevreye yayılmasının önlenmesi ve toplanarak arıtılması.
Tesis Türüne Göre Tüm organik işletme gazlarını biyofiltreden geçirme. Bacalarda flare: Oluşan kokulu gazların çeşitli durumlarda, flare bacası ile yakılması. Bu kapsamda yer flare sistemi önlenmelidir.
Önlem Yapısına Göre Azalan tercih sırası ile Kaynakta önleme, Arıtma, Seyreltme, Etkinliğini azaltma/maskeleme.
Kaynakta önleme Ekonomik ve daha etkili Uygun hammadde kullanımı Uygun hammadde ve atık depolama Proses kontrolü Sızıntı ve kaçakların önlenmesi
Arıtma Buhar yoğuşturma Adsorpsiyon Biyofiltre
YOĞUŞTURMA Atık gazdaki çözücü buharları ya da diğer kokulu gazları, sıcaklıklarını çiğ noktalarının altına düşürerek ayırmaya yarayan bir tekniktir.
ADSORPSİYON Gaz moleküllerinin, belirli bileşikleri diğerlerine tercih eden katı yüzeylerde tutunduğu ve dolayısıyla sıvıdan ayrıldığı heterojen bir tepkimedir
BİYOFİLTRASYON Kokulu gaz bakteri ortamından geçirilerek gazın içerisindeki çeşitli maddelerin besin olarak bakterilerce parçalanması sağlanmaktadır.