SİGORTA VE REASÜRANS İLE EMEKLİLİK ŞİRKETLERİNİN MALİ BÜNYELERİNE İLİŞKİN ESASLAR VE ÖZSERMAYE YETERLİLİĞİ 1 SİGORTA VE REASÜRANS İLE EMEKLİLİK ŞİRKETLERİNİN MALİ BÜNYELERİNE İLİŞKİN ESASLAR Sigortacılığın temel uğraşı belirsizliğin giderilmesi olduğu için, ileride ödenecek borçları tutar, adet, sıklık, yönünden tespit edilmesi gereklidir. Gerçekleşmesi muhtemel ancak zamanlaması kestirilemeyen bu risklere karşı sigorta şirketlerinin mali açıdan yeterli güce sahip olması beklenir. VARLIKLAR > BORÇLAR dengesi Amaç; sigortalıların hak ve menfaatlerinin korunmasını teminen alınacak tedbirlere ve mali bünye zafiyeti bulunan şirketler için yapılacak işlemlere ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Sigorta şirketleri, sigorta sözleşmelerinden doğan taahhütleriyle orantılı olarak teminat tesis etmek zorundadır. 2 1
SİGORTA VE REASÜRANS İLE EMEKLİLİK ŞİRKETLERİNİN MALİ BÜNYELERİNE İLİŞKİN ESASLAR Finansal işlemler belirsizlik içerirler. Krizlerin hızlı yayılma tehlikesi ve şirketlerin finansal piyasalara entegresyonu finansal kuruluşların risk yönetim yapılarının sorgulanmasına neden olmuştur. Bu kapsamda Uluslararası Sigorta Denetçileri Birliği, Solvency sürecini başlatmış ve amaç tüm dünyada sigorta şirketlerinin finansal yeterliliğe yeknesaklık sağlamalarıdır. Birliğe göre, sigorta şirketlerinin finansal gücü valık ve borçların tutarlı ölçümüne ve risklerin bilançoya olan potansiyel etkilerinin tutarlı ölçümüne bağlıdır. Amaç sigortacıların maruz kalacakları risklerin yaratacağı zararları kendilerinin ölçmesini ve bunun için sermaye ayırmasını sağlamaktır. 3 SİGORTA ŞİRKETLERİNİN AYIRMASI GEREKEN TEKNİK KARŞILIKLAR 1. Kazanılmamış primler karşılığı; yürürlükte bulunan her bir sigorta sözleşmesine ilişkin olarak yazılan brüt primin gün esasına göre takip eden hesap dönemine sarkan kısmından oluşur. BİREBİR AYRILIR 2. Devam eden riskler karşılığı; sigorta sözleşmesinin süresi boyunca üstlenilen risk düzeyi ile kazanılan primlerin zamana bağlı dağılımının uyumlu olmadığı kabul edilen sigorta branşlarında ayrılır. KAZANILMAMIŞ PRİMLER KARŞILIĞI x H/P ORANI 4 2
SİGORTA ŞİRKETLERİNİN AYIRMASI GEREKEN TEKNİK KARŞILIKLAR 3. Dengeleme karşılığı; takip eden hesap dönemlerinde meydana gelebilecek tazminat oranlarındaki dalgalanmaları dengelemek ve katastrofik riskleri karşılamak üzere Müsteşarlıkça belirlenen branşlar için ayrılan karşılıktır. ZOR.DEPREM S. PRİMLERİNİN %12 Sİ AYRILIR 4. Matematik karşılık; bir yıldan uzun süreli hayat, sağlık, hastalık ve ferdî kaza sigortası sözleşmeleri için sigorta şirketleri tarafından sigorta ettirenler ile lehdarlara olan yükümlülüklerini karşılamak üzere sözleşme teknik esaslarında belirtilen, istatistiksel ve aktüeryal yöntemler kullanılarak hesaplanan karşılıklardır. BİREBİR AYRILIR 5 SİGORTA ŞİRKETLERİNİN AYIRMASI GEREKEN TEKNİK KARŞILIKLAR 5. Muallâk tazminat karşılığı; kayda geçmiş ancak ödenmemiş tazminat tutarları ile gerçekleşmiş ancak kayda geçmemiş tahmini tazminat tutarları ve bu tazminatlar ile ilgili yapılan gider karşılıkları ve bu tutarların yetersiz kalması durumunda ayrılan karşılıktır. AKTÜERYAL METOTLARLA AYRILIR (AKTÜERYAL ZİNCİR MERDİVEN METODU) 6. İkramiyeler ve indirimler karşılığı; sigorta şirketlerinin ikramiye veya indirim uygulamasına gitmesi durumunda, carî yılın teknik sonuçlarına göre sigortalılar veya lehdarlar için ayrılan ikramiye ve indirim tutarlarından oluşur. YAPILAN İNDİRİM KADAR AYRILIR 6 3
TÜRKİYE DE MALİ YETERLİLİK VE ÖZSERMAYENİN ÖNEMİ Özsermaye bir işletme sahiplerinin kendi kullanımlarına ayırdıkları sermayedir. Yani sahip olduğu varlıklardan bütün borçlarını ödedikten sonra kalan kısmı ifade eder. Özsermaye = Toplam Varlıklar Toplam Borçlar SİGORTA ŞİRKETİ BİLANÇOSU (ÖZET) AKTİFLER (VARLIKLAR) 1. Cari Varlıklar (Nakitler ve bir yıl içinde paraya dönüştürülebilir kalemler ve alacaklar) 2. Cari Olmayan Varlıklar (Sabit kıymetler veya uzun vadeli maddi ve maddi olmayan varlıklar ve alacaklar). PASİFLER (BORÇLAR) 3. Kısa vadeli borçlar 4. Uzun vadeli borçlar 5. Özsermaye = (1+2)-(3+4) 7 TÜRKİYE DE MALİ YETERLİLİK VE ÖZSERMAYENİN ÖNEMİ Özsermaye rakamına ulaşmak için 2 yöntemden bir tanesi tercih edilebilmektedir. Bu 2 yöntemden özsermaye tutarı yüksek olan esas alınır. 1. yöntem: Solvency I 2. Yöntem: İçsel Hesaplama Yöntemi 8 4
TÜRKİYE DE MALİ YETERLİLİK 1. YÖNTEM: SOLVENCY I Hayat ve hayat dışı için özsermaye ayrı ayrı hesaplanır. 1. Hayat Dışı için; a. Prim Esası: Kalan TL x %16 TOPLAMI ALINIR. 95 milyon TL x %18 ÇIKAN TUTAR x (SON 3 YILIN KONSERVASYONU / TOPLAM HASAR) 9 TÜRKİYE DE MALİ YETERLİLİK 1. YÖNTEM: SOLVENCY I Hayat ve hayat dışı için özsermaye ayrı ayrı hesaplanır. 1. Hayat Dışı için; b. Hasar Esası: SON 3 YILDA GERÇEKLEŞEN HASAR x (1/3) Kalan TL x %23 TOPLAMI ALINIR. 70 milyon TL x %26 ÇIKAN TUTAR x (SON 3 YILIN ÖDENEN NET HASARI / BRÜT HASARI) 10 5
TÜRKİYE DE MALİ YETERLİLİK 1. YÖNTEM: SOLVENCY I Hayat ve hayat dışı için özsermaye ayrı ayrı hesaplanır. 2. Hayat için; KAZANILMAMIŞ PRİMLER KARŞILIĞI x %4 = ÇIKAN TUTAR x (NET KAZANILMAMIŞ PRİMLER KARŞILIĞI / BRÜT KAZANILMAMIŞ PRİMLER KARŞILIĞI 11 TÜRKİYE DE MALİ YETERLİLİK 2. YÖNTEM: İÇ HESAPLAMA 1. Aktif Riski: Aktifte yer alan tüm kalemler belirli kat sayı ile çarpılır. 2. Reasürans Riski: reasüre edilen riskin hasar anında reasürörce ödenmemesi için hesaplanır. 3. Aşırı prim artışı riski: bazı branşlarda aşırı prim artışı olmasına karşılık hesaplanır. 4. Muallak tazminat riski: muallak hasardaki sapmalar için hesaplanır. 5. Yazım riski: yetersiz prim belirlenmesi olasılığına karşı hesaplanır. 6. Kur riski: döviz dalgalanmaları için hesaplanır. Tüm bu başlıklar için belirli katsayılar kullanılarak olması gereken özsermaye tutarı hesaplanır. 12 6
TEMİNAT OLARAK KABUL EDİLECEK KIYMETLER 1. Türk Lirası veya dövizler üzerinden açılan vadeli ve vadesiz mevduat, 2. OECD ye üye ülke devletleri tarafından ihraç edilmiş borçlanma senetleri 3. BIST Ulusal 100 Endeksi nde işlem gören şirketlerin hisse senetleri ile tahvilleri, 4. A tipi ve B tipi yatırım fonu katılma belgeleri, 5. Sermayesinin en az % 51 i Türkiye Cumhuriyeti Devletine ait şirketlerin hisse senetleri, tahvil ve benzeri menkul kıymetler 13 HANGİ HALLER MALİ BÜNYENİN ZAYIFLADIĞINI GÖSTERİR? 1. Olması gereken özsermayesinin, minimum garanti fonunu (özsermayenin 1/3 ü) karşılayamaması, 2. Tesis etmesi gereken teminatı tesis edememesi, 3. Teknik karşılıklarını karşılayacak yeterli varlıklarının bulunmaması, 4. Sözleşmelerden doğan yükümlülüklerini yerine getirememesi veya herhangi bir haklı nedene dayanmaksızın, hasar ve tazminatlarını yasal süreleri içerisinde ödememe 5. Özellikle riski yüksek branşlarda olmak üzere, yükümlülüklerini karşılamak üzere gerekli reasürans teminatına sahip olmaması 6. Bünyesinde, faaliyetlerinin kapsamı ve yapısıyla uyumlu, değişen koşullara cevap verebilecek nitelik, yeterlilik ve etkinlikte iç denetim sistemlerinin bulunmaması, 14 7
HANGİ HALLER MALİ BÜNYENİN ZAYIFLADIĞINI GÖSTERİR? 7. Bilgi işlem ve veri tabanı alt yapısının gözetim ve denetim için gerekli özelliklere sahip olmaması, 8. Tüm acenteleri ve şirket satış elemanları tarafından gerçekleştirilen işlemleri de kapsayacak şekilde, poliçe sahiplerine ilişkin gerçekleştirilen işlemlerle ilgili bilgilerin internet üzerinden (online) 24 saat içerisinde şirket bilgi işlem merkezine aktarılamaması, 9. Tüm acenteleri tarafından gerçekleştirilen işlemleri de dahil olmak üzere kayıt dışı poliçe düzenlediğinin tespit edilmesi, 10. Ana sermayedarının mali bünyesinin mevcut veya muhtemel yükümlülüklerini yerine getiremeyecek derecede zayıfladığının anlaşılması, 15 MALİ BÜNYESİ ZAYIFLAYAN ŞİRKETİN GÜÇLENDİRİLMESİ İÇİN TEDBİRLER 1. Şirket kapsamlı bir iyileştirme planı sunmak zorundadır, 2. kâr dağıtımının durdurulması, 3. Varlıklarının kısmen ya da tamamen elden çıkarılmaması veya yeni iştirak ve sabit değerler edinilmemesi, 4. Reasürans ve fiyatlama politikalarının değiştirilmesini, 5. Peşin tahsil edilecek prim miktarının artırılması veya vadelendirme politikasının değiştirilmesi, 6. Vadesi gelmiş alacakları büyük tutarlara ulaşmış olan acentelerin sözleşmelerinin feshedilmesi, 7. Genel kurulun olağanüstü toplantıya çağrılması, 8. Mali bünyeyi zayıflatan karar ve işlemlerden sorumlu yöneticilerin değiştirilmesi istenir. 16 8