2007-2012 DÖNEMİ KÜRESEL VE ULUSAL DIŞ TİCARET GELİŞMELERİ

2007-2012 DÖNEMİ KÜRESEL VE ULUSAL DIŞ TİCARET GELİŞMELERİ T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI RİSK YÖNETİMİ VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EKONOMİK ANALİZ VE DEĞERLENDİRME DAİRESİ 30.12.2013, ANKARA S.BAVLI, M.Z. KÖKSAL, A.ATIL 0

İÇİNDEKİLER TABLOSU I-METODOLOJİ...2 II-KÜRESEL GSYH VE TÜRKİYE...5 III-TÜRKİYE TİCARETİ VE ÜRETİMİ......15 IV-BÖLGELERE GÖRE KÜRESEL TİCARET VE TÜRKİYE NİN BÖLGELER İLE TİCARETİ...28 V-SEKTÖRLERE GÖRE KÜRESEL TİCARET VE TÜRKİYE NİN SEKTÖRLERDEKİ YERİ...40 VI-GÜÇLÜ EKONOMİLER KARŞISINDA TÜRKİYE...41 VII- TÜRKİYE NİN DIŞ TİCARETİNE İLİŞKİN DİĞER GÖSTERGELER...44 VIII-SONUÇ...50 EK...53 1

I-METODOLOJİ Ticari gelişmeleri küresel ve ulusal ölçekte ele alan bu çalışmada 2007-2012 dönemi esas alınmıştır 1. Türkiye verileri, Bakanlığımız ve TUİK işbirliği ile oluşturulan dış ticaret veri tabanından temin edilmiştir, veriler kamuya açık kaynaklardan temin edilebilir. Uluslararası dış ticaret verileri, Dünya Bankası Wits Veritabanından temin edilmiştir. Veriler ülkelerin beyanına dayanmakta olup, belirli yıllarda belirli ülkelerin verisini beyan etmediği veya beyan ettiği verileri belirli sektörler için olduğundan daha az gösterdiği (gizleme) tespit edilmiştir. Eksik veriler, mümkün olduğu ölçüde Unctad Trademap veri tabanından tamamlanmıştır. Unctadtrademap ve Worldbank wits veri tabanlarına son erişim tarihi Ağustos 2013 tür. İhracat verileri FOB, ithalat verileri CIF cinsinden değerlendirilmiştir. Dönem ortalamaları, basit ortalamadır ve verinin olduğu yıllar hesaba katılmıştır. Sektör sınıflandırmaları, Internatıonal Standard Industrial Classification of All Economic Activities (ISIC) Rev 4 e göre düzenlenmiştir. ISIC Rev 4 Birleşmiş Milletler tarafından geliştirilen, ISIC Rev 3 faaliyet sınıflamasının son versiyonudur. ISIC Rev 4, kısım, bölüm, grup ve sınıf düzeylerinden oluşmaktadır: 21 kısım, 88 bölüm, 238 grup ve 419 sınıf mevcuttur. Tarafımızca yapılan sektörel gruplama, belirli bölümlerin kendi arasında veya belirli bölümler ile belirli sınıfların birleştirilmesi şeklindedir ve 26 grup oluşturulmuştur. Oluşturulan sektörel gruplama, bu çalışmaya özgüdür (EK). Dünya Bankası Wits Veri Tabanında ISIC Rev.4 bazında veri tutulmadığından, altılı tarife pozisyonları bazında çekilen veriler, dönüşüm tablosu vasıtası ile ISIC Rev. 4 e çevrilmiştir. Türkiye verileri ISIC Rev. 4 bazında mevcut olduğundan, herhangi bir dönüştürme işlemine başvurulmadan doğrudan ISIC Rev. 4 olarak çekilmiştir. Bu çalışmada ülkeler 11 adet coğrafi bölge altında toplanmıştır. Bu bölgeler: Avrupa Birliği 27 (AB 27), Diğer Avrupa (AB Hariç), Diğer Asya/Asya, Avustralya ve Yeni Zelanda, Diğer Okyanusya ve Kutup Bölgesi Ülkeleri, Yakın ve Orta Doğu, Kuzey Afrika, Diğer Afrika, Kuzey Amerika, Güney Amerika ve Orta Amerika ve Karayipler. (Küresel dış ticaret verileri bölge içi ticareti de kapsamaktadır.). Türkiye dış ticareti incelenirken bu bölgelere ilaveten Serbest Bölgeler ve Sınır Ticaret Merkezleri de bulunmaktadır. 1 Bilgi talebi için analiz@gtb.gov.tr e-posta adresi kullanılabilir. 2

AB 27 bölgesi Almanya, Italya, Fransa, Ingiltere, Ispanya, Romanya, Hollanda, Belçika, Polonya, Bulgaristan, Yunanistan, Isveç, Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Danimarka, Finlandiya, Irlanda, Slovakya, Portekiz, Malta, Slovenya, Litvanya, Estonya, Lüksemburg, Letonya, Güney Kıbrıs ülkelerini kapsamaktadır. Türkiye nin de yer aldığı Diğer Avrupa coğrafi grubunun içinde Rusya, Beyaz Rusya, İsviçre, Ukrayna, Norveç, İzlanda, Lihtenştayn, KKTC, Sırbistan, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Makedonya, Arnavutluk, Moldova, Kosova, Karadağ, Cebelitarık, San Marino, Andora, Faroe Adaları ve Vatikan bulunmaktadır. Diğer Asya ülkeleri arasında Güney Kore, Kuzey Kore, Japonya, Tayvan, Endonezya, Tayland, Laos, Malezya, Singapur, Vietnam, Bangladeş, Hong Kong, Filipinler, Sri Lanka, Kamboçya, Burma, Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan, Çin, Hindistan, Pakistan, Nepal, Doğu Timor Tacikistan, Afganistan, Kırgızistan, Moğolistan, Maldivler, Makao, Brunei ve Butan yer almaktadır. Avustralya ve Yeni Zelanda coğrafi grubu içinde Avustralya, Christmas Adalari, Cocos Adalari, Cook Adalari, Heard Ve Mcdon.Ad., Niue Adasi, Norfolk Ad., Tokelau Adalari ve Yeni Zelanda bulunmaktadır. Okyanusya ve Kutup Bölgesi ülkeleri, ABD Küçük Out.Ad., Amerikan Okyan., Amerikan Samoa, Antartika, Fiji, Fransa Güney Böl, Fransiz Polinezyasi, Guam, Kiribati, Kuzey Mariana Ad., Marshall Adalari, Mikronezya, Nauru, Palau, Papua Yeni Gine, Pitcairn, Samoa, Solomon Ada., St.George.ve Sand.Ad, Tonga, Tuvalu, Vallis ve Fortuna, Vanuatu ve Yeni Kaledonya ülkelerini kapsamaktadır. Yakın ve Orta Doğu coğrafi grubu içinde Yemen, Bahreyn, Umman, BAE, Suudi Arabistan, Katar, Lübnan, Ürdün, Kuveyt, İsrail, Filistin, Azerbaycan, Suriye, Gürcistan, İran, Irak ve Ermenistan yer almaktadır. Kuzey Afrika ülkeleri arasında Cezayir, Mısır, Libya, Fas, Tunus, Ceuta, Ceuta ve Mellila ile Mellila yer almaktadır. Diğer Afrika ülkeleri arasında Angola, Benin, Botsvana, Burkina Faso, Burundi, Cape Verde, Cibuti, Ekvator Ginesi, Eritre, Etiopya, Fildisi Kiyisi, Gabon, Gambiya, Gana, Gine, Gine Bissau, Güney Afrika, Ingiliz.Ok.Ad., Kamerun, Kenya, Komorlar, Kongo, Lesotho, Liberya, Madagaskar, Malavi, Mali, Maritus, Mayotte, Moritanya, Mozambik, Namibya, Nijer, Nijerya, Orta Afrika Cumhuriyeti, Ruanda, Sao Tome ve Prin., Senegal, Seyseller, Sierra Leone, Somali, St Helene ve Dep., Sudan, Svaziland, Tanzanya, Togo, Uganda, Zaire(Kongo Dem. Cum, Zambia, Zimbabve, Çad bulunmaktadır. Kuzey Amerika coğrafi grubu içinde, ABD, Kanada, Grönland ve St Pierre bulunmaktadır. 3

Güney Amerika coğrafi grubu içinde, Arjantin, Bolivya, Brezilya, Ekvator, Falkland Adalari, Guyana, Kolombiya, Paraguay, Peru, Sili, Surinam, Uruguay ve Venezuella yer almaktadır. Orta Amerika ve Karayipler coğrafi grubu, ABD Virjin Adalari, Anguilla, Antigua ve Barbuda, Aruba, Bahamalar, Barbados, Belize, Bermuda, Cayman Adalari, Dominik, Dominik Cum., El Salvador, Grenada, Guatemala, Haiti, Hollanda Antilleri, Honduras, Ingiliz Virjin Ad., Jamaika, Kostarika, Küba, Meksika, Montserrat, Nikaragua, Panama, St Lucia, St Vincent, St.Kitts ve Nevis, Trinidad ve Tobago ve Türk ve Caicos Adası ülkelerini kapsamaktadır. Bu çalışmada 6 adet ekonomik işbirliğinin küresel ticarette sektörel ağırlıkları değerlendirilmektedir. Bu ekonomik bölgeler, Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC), Avrupa Birliği 27 (AB 27), Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT), İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT), Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı (SAARC) ve Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (KEİ) dir. Ayrıca, ekonomik işbirliği içerisinde olmasalar da sınırımıza komşu ülkelerde ayrı bir grup olarak çalışmaya ilave edilmiştir. (Küresel dış ticaret verileri bölge içi ticareti de kapsamaktadır.) Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği içinde Rusya Federasyonu, Çin, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, A.B.D, Meksika, Sili, Peru, Japonya, Güney Kore, Tayvan, Endonezya, Tayland, Malezya, Singapur, Vietnam, Hong Kong, Filipinler, Papua Yeni Gine ve Brunei yer almaktadır. EİT içinde Kazakistan, Azerbaycan, Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan, Kirgizistan, Iran, Pakistan, Afganistan, ve Türkiye bulunmaktadır. İslam İşbirliği Teşkilatı içinde Arnavutluk, Azerbaycan, Afganistan, Tacikistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kazakistan, Filistin, Irak, Iran, Suriye,Pakistan, Suudi Arabistan, B.A.E., Bahreyn, Umman, Yemen, Benin, Brunei, Burkina Faso, Mısır, Fas,Cezayir, Cibuti, Malezya, Endonezya, Bangladeş, Fildişi Kıyısı, Gabon, Gambiya, Gine, Gine Bissau, Guyana, Kamerun, Katar, Kırgızistan, Komor, Kuveyt, Libya, Lübnan, Maldivler, Mali, Moritanya, Mozambik, Nijer, Nijerya, Senegal, Sierra Leone, Somali, Sudan, Surinam, Togo, Tunus, Uganda, Çad, Ürdün ve Türkiye bulunmaktadır. Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı içinde Hindistan, Pakistan, Afganistan, Bangladeş, Sri Lanka, Nepal, Maldivler ve Butan yer almaktadır. Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı içinde Rusya Federasyonu, Ukrayna, Romanya, Bulgaristan, Yunanistan, Sırbistan, Arnavutluk, Moldova, Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan ve Türkiye bulunmaktadır. Sınır komşuları arasında Bulgaristan, Yunanistan, Suriye, Irak, İran, Azerbaycan ve Gürcistan yer almaktadır. 4

II-KÜRESEL GSYH VE MAL TİCARETİ 2007-2012 DÖNEMİ KÜRESEL MAL TİCARETİ (MİLYAR $) Kaynak: Dünya Bankası Wits Veri Tabanı, Unctad Trademap Veri Tabanı, Dünya Bankası World Development Indicators 2008 yılında 15,5 trilyon dolar olan küresel mal ihracatında, küresel krizin en fazla hissedildiği 2009 yılında % 23 oranında düşüş kaydedilmiştir. 2010 yılında toparlanmaya başlayan küresel mal ihracatı kriz öncesi değerin üstüne 2011 yılında çıkmıştır. 2010 ve 2011 yıllarında ihracattaki toparlanma % 23 ve % 19 luk artış oranlarına yansımıştır. Wits verilerine göre, bir önceki yıla göre %3 oranındaki düşüş neticesinde 2012 yılında küresel mal ihracatı 17 trilyon dolara ulaşmıştır. Diğer taraftan, Dünya Bankası ödemeler dengesi istatistiklerine göre 2012 yılında küresel mal ihracatı bir önceki yıla göre % 1 artışla 18 trilyon dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Wits verilerine göre 2012 yılında küresel mal ihracatının daha düşük gerçekleşmesi, henüz bazı ülkelere ait istatistiklerin Wits veri tabanında yer almayışıdır. Hem Wits verilerine hem Dünya Bankası ödemeler dengesi istatistiklerine göre 2012 yılında küresel ihracatın yavaşladığını söylemek mümkündür 2. Mal ihracatının izlediği trende benzer şekilde, hizmet ihracatında da 2009 yılında % 10 luk düşüş yaşanmış, 2010 ve 2011 yıllarındaki %9 ve %11 lik artış oranları ile toparlanma süreci gözlenmiştir. 2012 yılında mal ihracatında görülen yavaşlama hizmet ihracatında da görülmektedir. Bir önceki yıla göre %1 artış kaydeden hizmet ihracatı 2012 yılında 4,4 trilyon dolara ulaşmıştır. 24.000 22.000 20.000 18.000 16.000 14.000 12.000 10.000 WDI İhracat (Ödemeler Dengesi Hesabı) 2007 2008 2009 2010 2011 2012 13.631 15.701 12.198 14.889 17.807 17.947 Wits İhracat 13.199 15.459 11.924 14.648 17.491 16.903 WDI Mal ve Hizmet İhracatı (Ödemeler Dengesi Hesabı) 17.148 19.647 15.755 18.776 22.154 22.354 2 Dünya Ticaret Örgütü tarafından da küresel mal ihracatının 2012 yılında bir önceki yıla göre % 0,2 artışla 18,3 trilyon dolar düzeyine ulaştığı açıklanmıştır. 5

2007-2012 DÖNEMİ KÜRESEL MAL VE HİZMET TİCARETİNİN ÜRETİMDEKİ PAYI (MİLYAR $) 32,00 30,00 28,00 26,00 24,00 22,00 20,00 2007 2008 2009 2010 2011 2012 İhracat Payı 29,72 30,56 26,52 29,04 30,74 İthalat Payı 29,50 30,87 26,25 28,91 30,83 Kaynak: Dünya Bankası World Development Indicators Küresel mal ve hizmet ihracatının küresel üretimden aldığı pay küresel kriz öncesinde % 30,5 iken 2009 yılında % 26,5 e düşmüştür. 2010 ve 2011 yıllarında ihracatın üretimden aldığı pay giderek yükselerek 2011 yılında % 30,7 seviyesine ulaşmıştır. Küresel mal ithalatında da benzer trendi görmekteyiz. Küresel üretimin ortalama %30 u dış ticaret konu olmaktadır. COĞRAFİ BÖLGELERE GÖRE 2012 YILI KÜRESEL MAL TİCARETİ(MİLYAR $) Avrupa Birliği 27 Diğer Asya Kuzey Amerika Diğer Avrupa (A.B Hariç) Yakın ve Orta Doğu Güney Amerika Orta Amerika ve Karayipler Avustralya ve Yeni Zelanda Diğer Afrika Kuzey Afrika Diğer Okyanusya ve Kutup Böl. Ülkeleri 5669 5412 1780 1031 1200 622 1127 547 595 501 405 287 292 192 225 194 197 8 2 2793 5705 5787 İthalat İhracat 0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 Kaynak: Dünya Bankası Wits Veri Tabanı, Unctad Trademap Veri Tabanı 6

2012 yılında küresel mal ihracatının % 34 ünü Avrupa Birliği (5,67 trilyon dolar), % 32 sini Diğer Asya (5,41 trilyon dolar) ve %11 ini Kuzey Amerika (1,8 trilyon dolar) oluşturmaktadır. 2007 yılında küresel ihracattan %40 pay alan Avrupa Birliğinin payının beş yılda düzenli olarak düşerek %34 e ulaşması ve aynı süreçte Diğer Asya nın ihracattan aldığı payı % 29 dan % 32 ye çıkartması, Çin, Hindistan, Tayland, Endonezya, Vietnam ve Hong-Kong gibi gelişmekte olan Asya ülkelerinin ihracatlarındaki artıştan kaynaklanmaktadır. 2012 yılında küresel mal ithalatının % 33 ünü Diğer Asya (5,8 trilyon dolar), % 32 sini Avrupa Birliği (5,7 trilyon dolar), ve %16 sını Kuzey Amerika (2,8 trilyon dolar) oluşturmaktadır. 2007-2012 döneminde Avrupa Birliği nin küresel ithalattan aldığı pay % 40 tan % 32 ye düşerken, Diğer Asya nın payı %26 dan %33 e yükselmiştir. Küresel ticarette Avrupa Birliği nin gerisinde yer alan Diğer Asya bölgesinin artık Avrupa Birliği ile başabaş konumda olduğunu söyleyebiliriz. COĞRAFİ BÖLGELERE GÖRE 2007-2012 DÖNEMİ KÜRESEL MAL TİCARETİ(MİLYAR $) Kaynak: Dünya Bankası Wits Veri Tabanı, Unctad Trademap Veri Tabanı 2007-2012 döneminde küresel ihracattan sırasıyla en yüksek payları alan Avrupa Birliği, Asya ve Kuzey Amerika bölgelerinin ihracatlarının küresel kriz sonrası izledikleri seyir benzerdir. 2009 yılında Avrupa Birliği ve Kuzey Amerika bölgelerinin ihracatında %23 lük düşüşler yaşanırken Diğer Asya bölgesinde %18 düzeyinde bir düşüş gerçekleşmiştir. 2010 yılında tüm bölgelerde ihracat artışları gözlenirken en fazla artış %31 ile Asya bölgesinde gerçekleşmiştir. 2010 yılında %12 artış kaydeden Avrupa Birliği nin toparlanmasının Diğer Asya ya ve Kuzey Amerika 7

bölgesine göre daha yavaş olduğu görülmektedir. 2011 yılında da üç bölgenin artış trendini sürdürmekle birlikte 2012 yılına gelindiğinde aynı bölgelerde düşüşler görülmektedir. İhracatta olduğu gibi küresel ithalatta önde gelen bölgeler Avrupa Birliği, Diğer Asya ve Kuzey Amerika dır. 2009 yılında %19 oranında düşüş kaydeden Asya bölgesinin ithalatı bir sonraki yıl %33 artış kaydetmiştir. 2011 ve 2012 yıllarında da sırasıyla % 23 lük ve % 2 lik oranlarla artış trendini sürdüren Asya bölgesinin ithalatı 2012 yılına gelindiğinde Avrupa Birliği nin ithalat rakamlarını geçmiş bulunmaktadır. Bunda Avrupa Birliği nin ithalatının 2012 yılında düşüş kaydetmesi de etkendir. EKONOMİK BÖLGELERE GÖRE 2012 YILI KÜRESEL MAL TİCARETİ (MİLYAR $) Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) 7991 8957 Avrupa Birliği 27 (AB 27) İslam Konferansı Teşkilatı (İKT) 5669 1585 2119 5705 Karadeniz Ekonomik İşb.Teşkilatı (KEİ) Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) Sınır Komşusu Ülkeler 853 907 590 350 423 393 206 262 0 2000 4000 6000 8000 10000 İthalat İhracat Kaynak: Dünya Bankası Wits Veri Tabanı, Unctad Trademap Veri Tabanı İhracat ve ithalat hacimleri dikkate alındığında öne çıkan ekonomik işbirlikleri, Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC), Avrupa Birliği 27 (AB 27) ve İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) olmuştur. 2012 yılında APEC üyesi ülkeler küresel ihracatın %47 sini gerçekleştirerek 8 trilyon dolar ihracat; küresel ithalatın %51 ini gerçekleştirerek 8,9 trilyon dolar ithalat yapmıştır. Avrupa Birliği üyesi ülkeleri 2012 yılında 5,67 trilyon dolarlık ihracat, 5,7 trilyon dolarlık ithalat gerçekleştirerek küresel ihracattan %34, küresel ithalattan %31 oranında pay almıştır. Ekonomik işbirlikleri içerisinde ihracat ve ithalat hacimleri açısından üçüncü sırada yer alan İİT üyesi ülkelerin 2012 yılında gerçekleştirdiği ihracat 2,1 trilyon dolar, gerçekleştirdiği ithalat ise 1,58 trilyon dolardır. Küresel ihracatın %13 ü, küresel ithalatın ise %9 u İİT üyesi ülkeler tarafından gerçekleştirilmiştir. 8

Aynı dönemde Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (KEİ) 907 milyar dolar, Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı 350 milyar dolar, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı(EİT) 393 milyar dolar, sınır komşumuz ülkeler ise 262 milyar dolar ihracat gerçekleştirmiştir. Böylece, küresel ihracattan KEİ %5, Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı %2, EİT %2, sınır komşumuz olan ülkeler ise %2 pay almıştır. İthalata bakıldığında KEİ 853 milyar dolar ile küresel ithalattan %5, Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı 590 milyar dolar ile %3, EİT 423 milyar dolar ile %2, sınır komşumuz ülkeler ise 206 milyar dolar ile %1 pay almıştır. EKONOMİK BÖLGELERE GÖRE 2007-2012 DÖNEMİ KÜRESEL MAL TİCARETİ (MİLYAR $) Kaynak: Dünya Bankası Wits Veri Tabanı, Unctad Trademap Veri Tabanı 2007-2012 döneminde ekonomik bölgelerin ithalatları ve ihracatları, 2008 yılında artış, 2009 yılında azalış, 2010 ve 2011 yıllarında artış ve 2012 yılında azalış şeklinde bir trend izlemiştir. Bu trendin dışında, 2012 yılında artış gösteren KEİ ihracatı ve APEC ülkeleri ile Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı nın ithalatı yer almaktadır. 2009 yılında ihracatında en fazla düşüşün kaydedildiği ekonomik grup %32 oran ile sınır komşularımız iken küresel ihracattan yüksek pay alan APEC, AB 27 ve İİT ekonomik işbirliklerinin ihracatları sırası ile %21, %23 ve %32 düşüş kaydetmiştir. 9

2010 ve 2011 yıllarında tüm ekonomik gruplarda toparlanma gözlenmektedir. En fazla ihracat artışı gösteren ekonomik grup yine 2010 yılında ihracatı bir önceki yıla göre %110 artış kaydeden sınır komşularımızdır. 2010 yılından 2011 yılına APEC ülkelerinin ihracatının artış oranının %28 ten %18 e, İİT ülkelerininkinin ise %39 dan %30 a gerilemesi; bununla birlikte AB ülkelerinin ihracatının artış oranının %12 den %16 ya çıkması ekonomik gruplarda artış görülmekle birlikte toparlanma ivmelerinin farklı olduğunu göstermektedir. 2012 yılında KEİ dışındaki tüm ekonomik grupların ihracatında düşüş kaydedilmiş, en fazla düşüş yine %12 oran ile sınır komşularımız ihracatında görülmüştür. KEİ nin ihracatı ise bir önceki yıla göre %2 artış kaydetmiştir. 2009 yılında ithalatında en fazla düşüşün kaydedildiği ekonomik grup %33 oran ile KEİ iken küresel ithalattan yüksek pay alan APEC, AB 27 ve İİT ekonomik işbirliklerinin ithalatları sırası ile %23, %25 ve %20 düşüş kaydetmiştir. 2010 ve 2011 yıllarında artış oranları ve ivmelere ilişkin ihracatta gözlenen durum ithalatta da karşımıza çıkmaktadır. En fazla ithalat artışı gösteren ekonomik grup yine 2010 yılında ithalatı bir önceki yıla göre %46 artış kaydeden sınır komşularımızdır. 2010 yılından 2011 yılına APEC ülkelerinin ithalatının artış oranı %29 dan %20 ye, İİT ülkelerinin ise %29 dan %21 e gerilemiştir; bununla birlikte AB ülkelerinin ihracatının artış oranı %13 ten %16 ya çıkmıştır. 2012 yılında APEC ülkeleri ile APEC ülkeleri ile Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı dışındaki tüm ekonomik grupların ithalatında düşüş kaydedilmiş, en fazla düşüş yine %10 oran ile sınır komşularımız ithalatında görülmüştür. Bir önceki yıla göre APEC ülkelerinin ithalatı ise %2; APEC ülkeleri ile Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı nın ithalatı ise %3 artış kaydetmiştir. 10

SEKTÖRLERE GÖRE 2012 YILI KÜRESEL MAL TİCARETİ (MİLYAR $) ENERJİ BİLGİSAYAR VE ELEKTRONİK MOTORLU KARA TAŞITLARI MAKİNE VE TEÇHİZAT ANA METAL VE MAKİNE HARİÇ METAL KİMYA TEKSTİL VE DERİ GIDA ÜRÜNLERİ ELEKTRİKLİ TEÇHİZAT KAUÇUK VE PLASTİK Bilinmeyen ECZACILIK ALTIN, KIYMETLİ MADENLER VE TARIM VE BALIKÇILIK DİĞER ULAŞIM ARAÇLARI AĞAÇ VE AĞAÇ ÜRÜNLERİ MADENCİLİK VE TAŞ OCAKÇILIĞI DİĞER İMALAT FAALİYETLERİ MİNERAL ÜRÜNLER SU TEMİNİ, KANALİZASYON VE ATIK YÖNETİMİ MOBİLYA İÇECEKLER BİLGİ VE İLETİŞİM TÜRÜN ÜRÜNLERİ ELEKTRİK VE GAZ ÜRETİMİ VE DAĞITIMI KÜLTÜR, SANAT EĞLENCE, DİNLENCE VE SPOR DİĞER HİZMETLER 3178 2997 2328 1964 1295 1353 1292 1269 1181 1179 1173 1106 817 839 803 808 775 750 671 655 646 628 499 477 444 451 449 427 409 446 334 322 323 245 İthalat 285 250 İhracat 195 190 165 147 134 143 98 98 70 64 41 34 36 38 22 16 5 7 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 Kaynak: Dünya Bankası Wits Veri Tabanı, Unctad Trademap Veri Tabanı 2012 yılında küresel ihracatın %58 si altı sektör tarafından gerçekleştirilmiştir. Bunlar aldıkları paylara göre sırasıyla Enerji, Bilgisayar ve elektronik, Motorlu kara taşıtları, Makine ve teçhizat, Ana metal ve metal ürünleri ve Kimya sektörüdür. Bu sektörlerin 1 trilyon dolar üstü ihracat yapan sektörler olarak sınıflamak da mümkündür. 11

3 trilyon dolarlık ihracat ile küresel ihracattan %18 pay alan Enerji sektörü küresel ihracatta ilk sırada yer alırken, enerji sektörünü 1,9 trilyon dolarlık ihracat ile küresel ihracatın %12 sini oluşturan Bilgisayar ve Elektronik sektörü izlemiştir. 1,35 trilyon dolarlık ihracat ile Motorlu Kara Taşıtları; 1,27 trilyon dolarlık ihracat ile Makine ve teçhizat sektörleri küresel ihracattan %8 pay almışlardır. Ana metal ve metal ürünleri ve Kimya sektörleri de 1,1 trilyon dolarlık ihracat değerleri ile küresel ihracatın %7 sini oluşturmuşlardır. 500 milyar dolar-1 trilyon dolar arasında ihracat hacmine sahip sektörler 3 arasında Tekstil ve Deri, Gıda Ürünleri, Elektrikli Teçhizat ve Kauçuk ve Plastik sektörleri yer almaktadır. Küresel ihracattan aldıkları paylar %4-5 civarında olan bu sektörler küresel ihracatın %18 ini oluşturmaktadır. 250 milyar dolar-500 milyar dolar arasında ihracat hacmine sahip sektörler Eczacılık, Altın, kıymetli madenler ve mücevherat, Tarım ve balıkçılık, Diğer ulaşım araçları, Ağaç ve ağaç ürünleri, Madencilik ve taş ocakçılığı, Diğer imalat faaliyetleri sektörleridir. Küresel ihracattan aldıkları paylar %1-%3 arasında değişen bu sektörlerin toplam olarak küresel ihracattan aldıkları pay %15 tir. Tütün ürünleri, Mobilya, İçecekler sektörlerinin içinde yer aldığı 250 milyar dolar altı ihracat yapan sektörlerin toplam ihracatı küresel ihracatın %7 sini oluşturmaktadır. 3 500 milyar dolar-1 trilyon dolar arasında ihracat yapan sektörler arasında yer alan ve Bilinmeyen olarak sınıflandırılan grup, WITS veri tabanında Harmonize Sistem (2007) nin 999999 numaralı 6 lı kodunda sınıflandırılmıştır. Bu kod evlilik, miras, öğrenci, tabut, insani yardım kuruluşu, malül, sakat, engelli, kişisel, yolcu beraberi gibi türü belirtilmemiş eşyalar ile ülkelerin gizli verilerini kapsamaktadır (örneğin Türkiye nin ithalatında TUİK tarafında gizli veri olarak belirtilen 279999 kodu bu kapsamda 999999 kodu içinde değerlendirilmiştir.). 12

KÜRESEL MAL TİCARETİNDE ÖNE ÇIKAN ÜLKELER (MİLYAR $) AB 27 Diğer Asya Diğer Avrupa Amerika Yakın ve Ortadoğu Güney Amerika Orta Amerika Avustralya ve Yeni Zelenda Almanya Çin Rusya Federasyonu A.B.D Suudi Arabistan Brezilya Meksika Avustralya (H:1.416, T:1.173) (H:2.049,T:1.675) (H:525,T:316) (H:1.354,T:2.334) (H:365,T:131) (H:243,T:223) (H:371,T:371) (H:256,T:249) Fransa Japonya İsviçre Kanada B.A.E (H:557,T:657) (H:799,T:886) (H:226,T:198) (H:426,T:459) (H:199,T:200) Hollanda Güney Kore Türkiye (H:555,T:501) (H:548,T:520) (H:153,T:237) İtalya Hong Kong* Norveç (H:501;T:487) (H:343,T:511) (H:160,T:87) İngiltere (H:474,T:684) Belçika (H:447,T:438) İspanya (H:286,T:326) Polonya (H:180,T:191) İsveç (H:173;T:163) Avusturya (H:159,T:170) Singapur (H:408,T:380) Hindistan (H:290,T:489) Tayvan (H:284,T:270) Tayland (H:230,T:245) Malezya (H:227,T:196) Endonezya (H:190,T:192) Çek Cumhuriyeti (H:156,T:139) Kaynak: Dünya Bankası Wits Veri Tabanı, Unctad Trademap Veri Tabanı * Hong Kong'a ait ihracat ve ithalat rakamları 2011 yılına aittir. 2012 yılında 2 trilyon dolarlık ihracat ile Çin küresel mal ihracatında ilk sırada yer almaktadır. Çin i sırasıyla 1,4 trilyon dolarlık ihracat ile Almanya, 1,35 trilyon dolar ile A.B.D, 799 milyar dolar ile Japonya ve 557 milyar dolar ile Fransa izlemiştir. İhracatta önde gelen ülkelerin coğrafik dağılımına baktığımızda 1 trilyon dolar üstü ihracat gerçekleştiren ülkelerin AB 27, Diğer Asya ve Amerika da yer aldığını görmekteyiz. Bu ülkelerden Almanya nın ihracatının AB 27 bölgesinin toplam ihracatı içindeki payı %25 iken küresel ihracattan aldığı pay %8 dir. Çin in ihracatının kendi bölgesi olan Diğer Asya ihracatındaki payı %38 iken dünya ihracatındaki payı %12 dir. Diğer taraftan, Amerika nın ihracatı bölge ihracatının %76 sını oluştururken dünya ihracatının %8 ini oluşturmaktadır. 500 milyar 1 trilyon dolar arasında ihracat gerçekleştiren 6 ülkenin üç tanesi (Hollanda, Fransa, İtalya) AB 27 bölgesinde, iki tanesi (Japonya, Güney Kore) Diğer Asya bölgesinde, bir tanesi (Rusya) Diğer Avrupa bölgesinde yer almaktadır. Bu grupta 799 milyar dolarlık ihracat ile ilk sırada yer alan Japonya, Asya ihracatının %15 ini, dünya ihracatının %5 ini gerçekleştirmektedir. 557 milyar dolar ile Fransa ve 555 milyar dolar ile Hollanda, her biri AB 27 ihracatının %10 unu, dünya ihracatının %3 ünü gerçekleştirmektedir. 548 milyar dolar ihracat ile Güney Kore, bölge 13

ihracatının %10 unu, dünya ihracatının %3 ünü gerçekleştirmektedir. Kendi bölgesinde en yüksek ihracat gerçekleştiren Rusya nın, bölge ihracatındaki payı %44 iken dünya ihracatındaki payı %3 tür. İtalya ise 501 milyar dolarlık ihracat ile bölge ihracatından %9, dünya ihracatından %3 pay almıştır. 250 milyar 500 milyar dolar arasında ihracat gerçekleştiren 11 ülkenin üç tanesi (İngiltere, Belçika, İspanya) AB 27 bölgesinde, dört tanesi (Singapur, Hong Kong, Tayvan, Hindistan) Asya bölgesinde, bir tanesi (Kanada) Kuzey Amerika bölgesinde, bir tanesi (Suudi Arabistan) Yakın ve Orta Doğu, bir tanesi (Meksika) Orta Amerika bölgesinde, diğeri ise (Avustralya) Avustralya ve Yeni Zellanda bölgesinde yer almaktadır. Türkiye, 153 milyar dolarlık ihracat ile Diğer Avrupa bölgesi ihracatının %13 ünü, dünya ihracatının %1 ini gerçekleştirmektedir. Küresel mal ithalatında da benzer bir gruplaşma ortaya çıkmaktadır. 2012 yılında 2,3 trilyon dolarlık ithalat ile A.B.D küresel mal ithalatında ilk sırada yer almaktadır. A.B.D yi sırasıyla 1,68 trilyon dolar ihracat ile Çin, 1,17 trilyon dolar ile Almanya, 886 milyar dolar ile Japonya ve 657 milyar dolar ile Fransa izlemiştir. Türkiye, 237 milyar dolarlık ihracat ile Diğer Avrupa bölgesi ithalatının %23 ünü gerçekleştirmektedir. Küresel ticarette öne çıkan ülkelerdne ABD, İngiltere, Hindistan ciddi düzeyde dış ticaret açığı verirken, Çin, Rusya Federasyonu ve Almanya ciddi dış ticaret fazlası vermektedir. 14

III-TÜRKİYE TİCARETİ VE ÜRETİMİ 2007-2012 DÖNEMİ TÜRKİYE TİCARETİ (MİLYON $) Kaynak: TUİK, GTB, TCMB 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 2007 2008 2009 2010 2011 2012 İhracat (FOB) 107.272 132.027 102.143 113.883 134.907 152.462 İthalat (CIF) 170.063 201.964 140.928 185.544 240.842 236.545 Mal ve Hizmet İhracatı (Ödemeler Dengesi Hesabı) 0 145.289 177.778 145.300 157.181 184.064 206.368 BEC SINIFLAMASINA GÖRE 2007-2012 DÖNEMİ TÜRKİYE TİCARETİ (MİLYAR $) Kaynak: TUİK, GTB 2007 yılında Türkiye nin ihracatı 107 milyar dolar iken 2009 yılındaki küresel finans krizi ile birlikte 102 milyar dolara gerilemiş, son 3 yıldır ise pozitif bir büyüme ile 2012 yılında 152 milyar dolara ulaşmıştır. Türkiye nin ithalatı ise 2007 yılında 170 milyar dolar iken, 2009 yılında 141 milyar dolara gerilemiş, daha sonraki artışlarla 2011 yılında 241, 2012 yılında ise 236 milyar dolara ulaşmıştır. 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2007 2008 2009 2010 2011 2012 İHRACAT İTHALAT Yatırım malları 14 17 11 12 14 14 27 28 21 29 37 34 Hammadde (Ara Malları) 49 68 50 56 68 83 124 152 100 131 173 175 Tüketim Malları 44 47 41 45 52 56 19 21 19 25 30 27 15

Söz konusu dönemde ihracat ve ithalat arasındaki fark, 2007 yılında ihracat aleyhine 63 milyar dolar iken 2009 yılında 38 milyar dolara gerileyerek en dar seviyesini görmüş 2011 yılında ise 106 milyar dolar ile en yüksek seviyeye ulaşmışken 2012 yılında 84 milyar dolara gerilemiştir. 2007-2012 döneminde ithalatta görünen iki büyük değişiklik 2009 yılındaki %30 luk sert azalış ile 2011 yılındaki %30 luk sert artıştır. Bu sert hareketler büyük oranda hammadde (ara mallar) ithalatındaki değişimden kaynaklanmıştır. 2012 yılında ihracatta görülen artışın aksine ithalatın %2 oranında azalması ise diğer dikkat çekici husustur. İhracat ve ithalatta farklı yöndeki bu gelişimde altın ihracatında yaşanan artış önem arz etmektedir. 2007-2012 döneminde ihracat ağırlıklı olarak hammadde (yaklaşık %50) ve tüketim mallarından (yaklaşık %40) oluşurken ithalat hammadde (yaklaşık %75) ve yatırım malları (yaklaşık %15) ile tüketim mallarından (yaklaşık %12) oluşmuştur. 2009 yılında ithalatta yaşanan azalışın ardında hammadde ithalatındaki ciddi azalış etkili olurken, 2011 yılındaki ciddi artışın ardında da aynı etken yer almıştır. 2012 yılında ise yalnızca yatırım ve tüketim malları ithalatı azalmış, hammadde ithalatı ise 2 milyar dolarlık sınırlı bir artış göstermiştir. 2007-2012 DÖNEMİ TÜRKİYE MAL VE HİZMET TİCARETİNİN ÜRETİMDEKİ PAYI 900.000 800.000 700.000 600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 GSYİH (Milyon Dolar) 648.754 742.094 616.703 731.608 773.980 785.721 İhracat Payı 22,3 23,9 23,3 21,2 24 26,4 İthalat Payı 27,5 28,3 24,4 26,8 32,6 31,5 Kaynak: TUİK 35 30 25 20 15 10 5 0 2007 döneminde GSYİH 649 milyar dolar iken 2008 yılında 742 milyar dolara yükselmiş, 2009 yılındaki krizin etkisi ile 617 milyar dolara gerilemiş ve takip eden artışın ardından 2012 yılında 786 milyar dolara çıkmıştır. 2012 yılındaki artış yaklaşık 12 milyar dolar ile sınırlı kalmıştır. 2007-2010 yılları arasında ithalatın üretim içindeki payı %24-%28 arasında değişirken, 2011 yılında bu oran %33 lere kadar çıkmış, 2012 yılında da %31 lik düzeyinde gerçekleşmiştir. 2011 ve 2012 yılındaki yüksek ithalat payları üretimin ithalata bağımlılığının arttığını göstermektedir. 16

İhracatın üretim içindeki payı ise 2007-2010 döneminde %21-%24 arasında iken 2011 yılında %24, 2012 yılında ise %26 olmuştur. COĞRAFİ BÖLGELERE GÖRE 2012 YILI TÜRKİYE TİCARETİ (MİLYON $) Avrupa Birliği 27 Yakın ve Orta Doğu Diğer Asya Diğer Avrupa (A.B Hariç) Kuzey Amerika Kuzey Afrika Kesinleşmemiş Ülke ve Askeri Bölgeler Diğer Afrika Güney Amerika Serbest Bölgeler Orta Amerika ve Karayipler Avustralya ve Yeni Zelanda Diğer Okyanusya ve Kutup Böl. Ülkeleri Kaynak: TUİK, GTB 59.198 87.448 21.410 42.451 10.575 49.602 14.367 37.416 15.084 6.663 3.308 9.444 5 12.589 İthalat 2.613 3.913 İhracat 4.080 2.191 1.046 2.295 1.069 770 861 490 18 100-20.000 40.000 60.000 80.000 100.000 COĞRAFİ BÖLGELERE GÖRE 2007-2012 DÖNEMİ TÜRKİYE TİCARETİ (MİLYON $) Kaynak: TUİK, GTB 17

2012 yılında Türkiye nin ihracatının %39 u Avrupa Birliği ne, %28 i Yakın ve Orta Doğu ya, %9 u Diğer Avrupa ya, %7 si Asya ya, %6 sı Kuzey Afrika ya, %4 ü Kuzey Amerika ya, %3 ü Diğer Afrika ya, %1 i Güney Amerika ya, %1 i ise Orta Amerika ya gerçekleştirilmiştir. 2012 yılında Türkiye nin ithalatının %37 si Avrupa Birliği nden, %21 i Asya dan, %16 sı Diğer Avrupa dan, %9 u Yakın ve Orta Doğu dan, %6 sı Kuzey Amerika dan, %2 si Güney Amerika dan, %1 i Kuzey Afrika dan, %1 i ise Diğer Afrika dan gerçekleştirilmiştir. Afrika ile Yakın ve Orta Doğu bölgesi ile yapılan ticaret hariç diğer bölgeler ile ticaretinde Türkiye net ithalatçı konumundadır. Türkiye nin Diğer Avrupa karşısında net ithalatçı olmasının temel sebebi enerji ithalatı iken, karşısında net ithalatçı pozisyonunda kaldığı diğer bölgelerden pek çok sektörde ithalatı söz konusudur. Türkiye nin ithalatındaki ve ihracatındaki en büyük pay Avrupa Birliği ne ait olsa da, 2007-2012 döneminde gerek ihracat gerekse ithalat içinde bu pay giderek azalmıştır (özellikle 2012 yılında). Benzer şekilde Diğer Avrupa nın Türkiye ticaretinden aldığı pay azalmıştır. Yakın ve Orta Doğu nun Türkiye ticaretinden aldığı pay ise söz konusu dönemde artmıştır (özellikle 2012 yılında). Asya bölgesi ile ticarette çok sınırlı bir gelişme yaşanmıştır. 2012 yılında Yakın ve Orta Doğu ya ciddi biçimde artan ihracatta ise altın, kıymetli madenler ve mücevherat sektörünün etkisi yer almıştır. AB 27 ülkelerinin 19 u ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 3 ü ile 1 milyar dolara yakın ticaret söz konusudur. Türkiye ile ticaret hacmi oldukça düşük ülkeler arasında Güney Kıbrıs, Letonya, Lüksemburg, Estonya ve Litvanya yer almaktadır. Yakın ve Orta Doğu ülkelerinin 8 i ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 4 ü ile 1 milyar dolara yakın ticaret söz konusudur. Türkiye ile ticaret hacmi oldukça düşük ülkeler arasında Ermenistan, Filistin, Umman, Bahreyn ve Yemen yer almaktadır. Asya ülkelerinin 11 i ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 4 ü ile 1 milyar dolara yakın ticaret söz konusudur. Türkiye ile ticaret hacmi oldukça düşük ülkeler arasında Hong Kong, Tacikistan, Filipinler, Afganistan, Kırgızistan, Sri Lanka, Kamboçya, Burma, Moğolistan, Nepal, Kuzey Kore, Maldivler, Makao, Laos, Brunei, Butan ve Doğu Timor yer almaktadır. Diğer Avrupa ülkelerinin 5 i ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 1 i ile 1 milyar dolara yakın ticaret söz konusudur. Türkiye ile ticaret hacmi oldukça düşük ülkeler arasında Vatikan, Fareo Adaları, Andora, San Marino, Cebelitarık, Lihtenştayn, İzlanda ile Karadağ yer almaktadır. Kuzey Amerika ülkelerinin 2 si (ABD, Kanada) ile ortalama 1 milyar doların üzerinde ticaret yapılırken ikisi ile ticaret sıfıra yakındır. 18

Kuzey Afrika ülkelerinin 4 ü ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 1 i ile 1 milyar dolara yakın ticaret söz konusu iken geriye kalan 3 ü ile ticaret hacmi sıfıra yakındır. Türkiye ile ticaret hacmi oldukça düşük ülkeler arasında Mellila, Ceuta ve Mellila, Ceuta yer almaktadır. Diğer Afrika ülkelerinin yalnızca 1 i ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 11 i ile ortalama 100-500 milyon dolar arasında ticaret söz konusu iken geriye kalanlar ticaret hacmi çok düşüktür. Güney Amerika ülkelerinin yalnızca 1 i ile 1 milyar doların üzerinde, 8 i ile ortalama 100-500 milyon dolar arasında ticaret söz konusu iken geriye kalanlar ticaret hacmi çok düşüktür. Orta Amerika ülkelerinin yalnızca 1 i ile ortalama 1 milyar dolara yakın iken geriye kalanlar ile ticaret hacmi çok düşüktür. EKONOMİK BÖLGELERE GÖRE 2012 YILI TÜRKİYE TİCARETİ (MİLYON $) Avrupa Birliği 27 (AB 27) Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) 59.198 19.879 87.448 82.711 İslam Konferansı Teşkilatı (İKT) 55.218 31.690 Karadeniz Ekonomik İşb.Teşkilatı (KEİ) 18.791 41.510 İthalat Sınır Komşusu Ülkeler 18.995 28.166 İhracat Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) 16.429 16.563 Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı 7.267 1.620-20.000 40.000 60.000 80.000 100.000 Kaynak: TUİK, GTB 19

EKONOMİK BÖLGELERE GÖRE 2007-2012 DÖNEMİ TÜRKİYE TİCARETİ (MİLYON $) Kaynak: TUİK, GTB 2012 yılında Türkiye nin ihracatının %39 u Avrupa Birliği ne, %36 sı İslam İşbirliği Teşkilatı na (İİT), %18 i Sınır Komşusu Ülkelere, %13 ü Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği ne (APEC), %12 si Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı na (KEİ), %11 i Ekonomik İşbirliği Teşkilatı na (EİT), %1 i ise Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı na (SAARC) gerçekleştirilmiştir. 2012 yılında Türkiye nin ithalatının %37 si Avrupa Birliği nden, %35 i Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği nden (APEC), %18 i Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ndan (KEİ), %13 ü İslam İşbirliği Teşkilatı ndan (İİT), %8 i Sınır Komşusu Ülkelerden, %7 si Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ndan (EİT), %3 ü ise Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı ndan (SAARC) gerçekleştirilmiştir. Sınır Komşusu Ülkeler ve İslam İşbirliği Teşkilatı ile yapılan ticaret hariç sayılan diğer ekonomik işbirlikleri ile ticaretinde Türkiye net ithalatçı konumundadır. Türkiye nin KEİ, EİT ve SAARC karşısında net ithalatçı olmasının temel sebebi enerji ithalatı iken, AB 27 ile APEC ten pek çok sektörde ithalatı söz konusudur. Türkiye nin ithalatındaki ve ihracatındaki en büyük pay AB 27 ye ait olsa da, 2007-2012 döneminde gerek ihracat gerekse ithalat içinde bu pay giderek azalmıştır (özellikle 2012 yılında). Benzer şekilde KEİ nin Türkiye ticaretinden aldığı pay azalmıştır. Sınır komşusu ülkeler ile İİT nin ve EİT nin Türkiye ticaretinden aldığı pay ise söz konusu dönemde artmıştır (özellikle 2012 yılında). APEC in Türkiye ihracatından aldığı pay artarken, ithalatından aldığı pay ise azalmıştır. 20

2012 yılında EİT ye, İİT ye ve Sınır komşusu ülkelere ciddi biçimde artan ihracatta altın, kıymetli madenler ve mücevherat sektörünün ektisi yer almıştır. AB 27 ülkelerinin 19 u ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 3 ü ile 1 milyar dolara yakın ticaret söz konusudur. Türkiye ile ticaret hacmi oldukça düşük ülkeler arasında Güney Kıbrıs, Letonya, Lüksemburg, Estonya ve Litvanya yer almaktadır. APEC ülkelerinin 11 i ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 3 ü ile ortalama 1 milyar dolara yakın ticaret söz konusudur. Türkiye ile ticaret hacmi oldukça düşük ülkeler arasında Hong Kong, Filipinler, Peru, Yeni Zelanda, Papua Yeni Gine ve Brunei yer almaktadır. İİT ülkelerinin 15 i ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 7 si ile 1 milyar dolara yakın ticaret söz konusudur. Türkiye ile ticaret hacmi oldukça düşük ülkeler arasında Tacikistan, Yemen, Arnavutluk, Bahreyn, Sudan, Afganistan, Kırgızistan, Umman, Fildişi Kıyısı, Senegal, Mozambik, Kamerun, Togo, Burkina Faso, Benin, Moritanya, Cibuti, Gabon, Filistin, Sierra Leone, Gine, Gambiya, Uganda, Nijer, Somali, Mali, Komor, Çad, Guyana, Maldivler, Surinam, Brunei ve Gine Bissauyer almaktadır. KEİ ülkelerinin 7 si ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 1 i ile 500 milyon dolara yakın ticaret söz konusudur. Türkiye ile ticaret hacmi oldukça düşük ülkeler arasında Arnavutluk, Moldova ve Ermenistan yer almaktadır. EİT ülkelerinin 5 i ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 1 i ile 1 milyar dolara yakın ticaret söz konusudur. Türkiye ile ticaret hacmi oldukça düşük ülkeler arasında Tacikistan, Afganistan ve Kırgızistan yer almaktadır. SAARC ülkelerinin yalnızca 1 i ile ortalama 1 milyar doların üzerinde, 2 si ile 1 milyar dolara yakın ticaret söz konusudur. Türkiye ile ticaret hacmi oldukça düşük ülkeler arasında Afganistan, Sri Lanka, Nepal, Maldivler ve Butan yer almaktadır. Sınır komşularının tamamı ile ortalama 1 milyar doların üzerinde ticaret söz konusudur. 21

SEKTÖRLERE GÖRE 2012 YILI TÜRKİYE TİCARETİ (MİLYON $) ANA METAL VE MAKİNE HARİÇ METAL 22.615 23.260 TEKSTİL VE DERİ 9.223 26.113 MOTORLU KARA TAŞITLARI 16.760 17.218 ENERJİ 7.408 20.343 MAKİNE VE TEÇHİZAT 7.060 19.560 ALTIN, KIYMETLİ MADENLER VE 8.519 16.272 KAUÇUK VE PLASTİK 7.458 15.155 KİMYA 5.614 16.727 ELEKTRİKLİ TEÇHİZAT 9.624 9.083 GIDA ÜRÜNLERİ 5.403 10.479 BİLGİSAYAR VE ELEKTRONİK 3.023 12.800 TARIM VE BALIKÇILIK 6.800 4.173 SU TEMİNİ, KANALİZASYON VE ATIK YÖNETİMİ 509 9.855 İthalat AĞAÇ VE AĞAÇ ÜRÜNLERİ 5.141 2.380 MİNERAL ÜRÜNLER 1.833 5.139 İhracat DİĞER ULAŞIM ARAÇLARI 4.817 1.931 ECZACILIK 4.326 715 DİĞER İMALAT FAALİYETLERİ 3.410 672 MADENCİLİK VE TAŞ OCAKÇILIĞI 1.529 1.875 MOBİLYA 691 1.698 TÜRÜN ÜRÜNLERİ 483 419 BİLGİ VE İLETİŞİM 372 104 İÇECEKLER 230 227 ELEKTRİK VE GAZ ÜRETİMİ VE DAĞITIMI 255 190-5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 Kaynak: TUİK, GTB 2012 yılında Türkiye ihracatının %17 sini Tekstil ve deri, %15 ini Ana metal ve metal ürünleri, %11 ini Motorlu kara taşıtları, %11 ini Altın, kıymetli madenler ve mücevherat, %7 sini Gıda ürünleri, %6 sını Elektrikli teçhizat, %5 ini Makine ve teçhizat, %5 ini Kauçuk ve plastik, %5 ini Enerji, %4 ünü ise Kimya, %3 ünü Mineral ürünler, %3 ünü Tarım ve balıkçılık oluşturmuştur. 2012 yılında Türkiye ithalatının %10 unu Ana metal ve metal ürünleri, %9 unu Enerji, %8 ini Makine ve teçhizat, %7 sini Motorlu kara taşıtları, %7 sini Kimya, %6 sını Kauçuk ve plastik, %5 ini Bilgisayar ve elektronik, %4 ünü Elektrikli teçhizat, %4 ünü Altın, kıymetli madenler ve mücevherat, %4 ünü Su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi, %4 ünü Tekstil ve deri oluşturmaktadır. 22

2007-2012 döneminde 26 sektörün 8 inde dış ticaret fazlası verilmiştir. Önemli ölçüde dış ticaret fazlası verilen sektörlerin başında Tekstil ve deri (H:26 milyar $, T:9 milyar $), Altın, kıymetli madenler ve mücevherat (H:16 milyar $, T:8,5 milyar $), Gıda ürünleri (H:10 milyar $, T:5 milyar $) yer almıştır. Mineral ürünler (H:5 milyar $, T:2 milyar $), Madencilik ve taş ocakçılığı (H:2 milyar $, T:1,5 milyar $), Mobilya (H:2 milyar $, T:0,7 milyar $), Elektrik ve gaz üretim ve dağıtımı 4 (H:0,2 milyar $, T:0,3 milyar $) az düzeyde dış ticaret fazlası verilen diğer sektörlerdir. Motorlu kara taşıtları sektörünün 2007-2010 dönemi ortalama ihracatı 16,4 milyar $, ortalama ithalatı 14,6 milyar $ iken 2011 yılında ihracat 17,5 milyar $, ithalat 20,3 milyar $, 2012 yılında ihracat 16,8 milyar $, ithalat 17,2 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Yani son iki yılda motorlu kara taşıtları sektörü dış ticaret açığı vermeye başlamıştır. 2007-2012 döneminde 26 sektörün 18 inde dış ticaret açığı verilmiştir. Önemli düzeyde dış ticaret açığı verilen sektörlerin başında Enerji (H:7 milyar $, T:20 milyar $), Makine ve teçhizat (H:7 milyar $, T:20 milyar $), Kauçuk ve plastik (H:7 milyar $, T:15 milyar $), Kimya (H:5,6 milyar $, T:16,7 milyar $), Bilgisayar ve Elektronik (H:3 milyar $, T:13 milyar $), Su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi (H:0,5 milyar $, T:10 milyar $) yer almıştır. Ana metal ve metal ürünleri sektörü (H:22,6 milyar $, T:23,3 milyar $), Elektrikli teçhizat 5 (H:9,6 milyar $, T:9 milyar $), Tarım ve balıkçılık (H:4 milyar $, T:7 milyar $), Ağaç ve ağaç ürünleri (H:2,4 milyar $, T:5 milyar $), Diğer ulaşım araçları (H:2 milyar $, T:5 milyar $), Eczacılık (H:1 milyar $, T:4 milyar $), Diğer imalat faaliyetleri (H:1 milyar $, T:3 milyar $), Tütün ürünleri (H:0,5 milyar $, T:0,5 milyar $), Bilgi ve iletişim (H:0,1 milyar $, T:0,4 milyar $), İçecekler (H:0,2 milyar $, T:0,2 milyar $) az düzeyde dış ticaret açığı verilen diğer sektörlerdir. Türkiye nin önemli düzeyde ihracatının olduğu belli başlı sektörlerden; Ana metal ve metal ürünleri ihracatında en büyük pazarlar Yakın ve Ortadoğu (8 milyar $) ile AB 27 (6 milyar $) iken, Diğer Avrupa, Asya, Kuzey Afrika, Diğer Afrika ve Kuzey Amerika bölgeleri de ortalama 1 milyar $ lık pazarlardır. Ana metal ve metal ürünleri ithalatında en büyük tedarikçiler AB 27 (9 milyar $), Asya (6 milyar $), Diğer Avrupa (6 milyar $) iken Yakın ve Orta Doğu 1 milyar $ lık bir tedarikçidir. Tekstil ve deri ihracatında en büyük pazarlar AB 27 (16 milyar $) ve Diğer Avrupa (3 milyar $), Yakın ve Orta Doğu (2,7 milyar $) iken Kuzey Afrika, Asya ve Kuzey Amerika bölgeleri de 1 milyar 4 Elektrik ve gaz üretim ve dağıtım sektörünün 2007-2011 dönemi ortalama ihracatı 140 milyon $, ithalatı 32 milyon $ iken, 2012 yılında ihracat 150 milyon $, ithalat ise 255 milyon $ olmuştur. 5 Elektrikli teçhizat sektörünün 2007-2011 dönemi ortalama ihracatı 7,7 milyar $, ithalatı 8,2 milyar $ iken, 2012 yılında ihracat 9,6 milyar $, ithalat 9 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. 23

$ lık pazarlardır. Tekstil ve deri ithalatında en büyük tedarikçiler Asya (6 milyar $) ve AB 27 (2 milyar $) dir. Motorlu kara taşıtları ihracatında en büyük pazar AB 27 (11,8 milyar $) iken Diğer Avrupa, Yakın ve Orta Doğu ile Kuzey Amerika 1 milyar $ lık pazarlardır. Motorlu kara taşıtları ithalatında en büyük tedarikçiler AB 27 (14 milyar $) ve Asya dır (2,2 milyar $). Gıda ürünleri ihracatında en büyük pazarlar AB 27 (3,4 milyar $) ile Yakın ve Orta Doğu dur (4 milyar $). Gıda ürünleri ithalatında en büyük tedarikçiler AB 27 (1,8 milyar $) ile Diğer Avrupa (1,6 milyar $) iken Diğer Asya ise 1 milyar $ lık bir tedarikçidir. Elektrikli teçhizat ihracatında en büyük pazar AB 27 dir (4,4 milyar $). Elektrikli teçhizat ithalatında en büyük tedarikçiler AB 27 (4,4 milyar $) ile Asya dır (4 milyar $). Altın, kıymetli madenler ve mücevherat ihracatında en büyük pazar Yakın ve Orta Doğu (12,6 milyar $) iken Diğer Avrupa ile AB 27 bölgeleri 1 milyar $ lık diğer pazarlardır. 2012 yılında Yakın ve Orta Doğu ya yapılan altın, kıymetli madenler ve mücevherat ihracatındaki artış zirve yapmıştır. 2007-2011 dönemde söz konusu bölgeye yapılan ihracat ortalama 1,1 milyar $ iken 2012 yılında bu değer 12,6 milyar $ a çıkmıştır. Altın, kıymetli madenler ve mücevherat ithalatında en büyük tedarikçiler Yakın ve Orta Doğu (3,5 milyar $) ile Diğer Avrupa (2,5 milyar $) iken AB 1 milyar $ lık bir tedarikçidir. 2011, 2012 yıllarında Yakın ve Orta Doğu dan yapılan altın, kıymetli madenler ve mücevherat ithalatındaki artış zirve yapmıştır. 2007-2010 döneminde söz konusu bölgeden yapılan ithalat ortalama 400 milyon $ iken, 2011 ve 2012 yıllarında bu değer 1,4 milyar $ ve 3,5 milyar $ a çıkmıştır. 24

TÜRKİYE TİCARETİNDE ÖNE ÇIKAN ÜLKELER (MİLYON $) AB 27 Asya Yakın ve Orta Doğu Diğer Avrupa Kuzey Afrika Kuzey Amerika Güney Amerika Diğer Afrika Almanya Çin Iran Rusya Federasyonu Misir A.B.D. Brezilya Güney Afrika (H:13.124,T:21.401) (H:2.833,T:21.295) (H:9.922,T:11.965) (H:6.681,T:26.625) (H:3.679,T:1.342) (H:5.604,T:14.131) (H:1.003,T:1.770) (H:382,T:1.290) Italya Hindistan B.A.E. Isviçre Cezayir Kanada (H:6.373,T:13.344) (H:792,T:5.844) (H:8.175,T:3.597) (H:2.125,T:4.305) (H:1.813,T:925) (H:1.058,T:954) Fransa Güney Kore Irak Ukrayna Libya (H:6.199,T:8.590) (H:528,T:5.660) (H:10.822,T:149) (H:1.829,T:4.394) (H:2.139,T:416) Ingiltere Japonya Suudi Arabistan (H:8.694,T:5.629) (H:332,T:3.601) (H:3.677,T:2.171) Ispanya Kazakistan Israil (H:3.717,T:6.024) (H:1.069,T:2.056) (H:2.330,T:1.710) Hollanda Tayvan Azerbeycan (H:3.244,T:3.661) (H:119,T:2.059) (H:2.585,T:340) Belçika Endonezya Suriye (H:2.360,T:3.690) (H:244,T:1.796) (H:498,T:67) Yunanistan (H:1.401,T:3.540) Polonya (H:1.854,T:3.058) Romanya (H:2.495,T:3.236) Türkmenistan (H:1.480,T:304) Malezya (H:165,T:1.278) Tayland (H:176,T:1.312) Bulgaristan (H:1.685,T:2.754) Isveç (H:1.186,T:2.135) Çek Cumhuriyeti (H:786,T:2.005) Avusturya (H:1.001,T:1.634) Macaristan (H:518,T:1.184) Finlandiya (H:302,T:1.115) Kaynak: TUİK, GTB 2007-2012 döneminde Türkiye ile ortalama 1 milyar doların üzerinde ticaret yapan 43 ülke bulunmaktadır. Söz konusu ülkelerin 2012 yılı Türkiye ihracatından aldığı pay %82, Türkiye ithalatından aldığı pay ise %86 dır. Türkiye ticaretinde öne çıkan ülkelerin 16 sı AB 27 de, 10 u Asya da, 7 si Yakın ve Orta Doğu da, 3 ü Diğer Avrupa da, 3 ü Kuzey Afrika da, 2 si Kuzey Amerika da, 1 i Güney Amerika da, 1 i Diğer Afrika dadır. Anılan 16 AB ülkesinden yalnızca İngiltere karşısında Türkiye net ihracatçı konumundadır. 34,5 milyar dolar düzeyindeki Türkiye-Almanya ticaretinde, Motorlu kara taşıtları sektörü (H:2,6 milyar $, T:5,3 milyar $) öne çıkmaktadır. Tekstil ve deri (H:4 miyar $, T:0,3 milyar $) ile Makine ve teçhizat (H:0,7 milyar $, T: 4 milyar $) öne çıkan diğer sektörlerdir. 25

20 milyar dolar düzeyindeki Türkiye-İtalya ticaretinde, Makine ve teçhizat (H:0,2 milyar $, T:3 milyar $), Motorlu kara taşıtları (H:1,5 milyar $, T:1 milyar $), Tekstil ve deri (H:1,4 milyar $, T:0,8 milyar $) öne çıkmaktadır. 15 milyar $ düzeyindeki Türkiye-Fransa ticaretinde, Motorlu kara taşıtları (H:2,2 milyar $, T:1,7 milyar $) ile Tekstil ve deri (H:1,2 milyar $, T:0,1 milyar $) öne çıkmaktadır. 14 milyar $ düzeyindeki Türkiye-İngiltere ticaretinde, Tekstil ve deri (H:2,6 milyar $, T:0,1 milyar $) ile Motorlu kara taşıtları (H:1,2 milyar $, T:1,3 milyar $) öne çıkmaktadır. 10 milyar $ civarındaki Türkiye-İspanya ticaretinde, Tekstil ve deri (H:1,6 milyar $, T:0,2 milyar $) ile Motorlu kara taşıtları (H:0,6 milyar $, T:1,4 milyar $) öne çıkmaktadır. Anılan 10 Asya ülkesinden yalnızca Türkmenistan karşısında Türkiye net ihracatçı konumundadır. 24 milyar dolar civarındaki Türkiye-Çin ticaretinde öne çıkan sektörlerin başında Bilgisayar ve elektronik (H:7 milyon $, T:5 milyar $) gelmektedir. Elektrikli teçhizat (H:60 milyon $, T:2,8 milyar $), Makine ve teçhizat (H:46 milyon $, T:2,7 milyar $), Tekstil ve deri (H:0,2 milyar dolar, T:2,7 milyar $) öne çıkan diğer sektörlerdir. Türkiye nin Çin e ihracatı içinde ise yalnızca Madencilik ve taşocakçılığı (H:1 milyar $) ile Mineral ürünler (H:0,8 milyar $) öne çıkmaktadır. 7 milyar dolar civarındaki Türkiye-Hindistan ticaretinde Enerji (H:7 milyon $, T:2,5 milyar $), Kimya (T:70 milyon $, T:0,85 milyar $) ile Tekstil ve deri (H:35 milyon $, T: 0,55 milyar $) öne çıkmaktadır. Türkiye nin Hindistan a ihracatında ise yalnızca son iki yıldır artarak 200 milyon dolara ulaşan Altın, kıymetli madenler ve mücevherat sektörü görece yüksek bir değere sahiptir. 6 milyar dolar düzeyindeki Türkiye-Kore ticaretinde Bilgisayar ve elektronik (H:2 milyon $, T:1 milyar $), Makine ve teçhizat (H:20 milyon $, T:0,8 milyar $), Motorlu kara taşıtları (H:10 milyon $, T:0,75 milyar $), Kauçuk ve plastik (H:7 milyon $, T:0,8 milyar $) öne çıkmaktadır. İran hariç anılan 7 Yakın ve Orta Doğu ülkesi karşısında Türkiye net ihracatçı konumundadır. 22 milyar dolar düzeyindeki Türkiye-İran ticaretinde, 2012 yılında öne çıkan başlıca sektör altın, kıymetli madenler ve mücevherat (H:6,5 milyar $) olmuştur. 12 milyar dolar düzeyindeki Türkiye-BAE ticaretinde öne çıkan temel sektör altın, kıymetli madenler ve mücevherattır (H:5,6 milyar $, T: 3,3 milyar $). BAE ye altın, kıymetli madenler ve mücevherat ihracatı ortalama 1 milyar dolar, ithalatı ise ortalama 600 milyon dolar iken, bu değerler 2012 yılında yükselmiştir. Ana metal ve metal ürünleri (H:0,85 milyar $, T:0,1 milyar $) öne çıkan bir diğer sektördür. 26

11 milyar dolar düzeyindeki Türkiye-Irak ticaretinde, Gıda ürünleri (H:2,6 milyar $, T:3 milyon $), Ana metal ve metal ürünleri (H:2,3 milyar $, T:2 milyon $), Elektrikli teçhizat (H:0,9 milyar $, T:1 milyon $), Tekstil ve deri (H:0,7 milyar $, T:3 milyon $), Tarım ve balıkçılık (H:0,7 milyar $, T:1 milyon $) öne çıkmaktadır. Anılan 3 Diğer Avrupa ülkesi karşısında Türkiye net ithalatçı konumundadır. 33 milyar dolar düzeyindeki Türkiye-Rusya ticaretinde Enerji (H:0,2 milyar $, T:4,3 milyar $), Tekstil ve deri (H:1,8 milyar $, T:9 milyon $), Ana metal ve metal ürünleri (H:0,5 milyar $, T:3 milyar $), Motorlu kara taşıtları (H:0,85 milyar $, T:6 milyon $) öne çıkmaktadır. 7 milyar dolar düzeyindeki Türkiye-Ukrayna ticaretinde Ana metal ve metal ürünleri (H:0,2 milyar $, T:2,2 milyar $) öne çıkmaktadır. 6 milyar dolar düzeyindeki Türkiye-İsviçre ticaretinde Altın, kıymetli madenler ve mücevherat (H:1,3 milyar $, T:2,5 milyar $) öne çıkmaktadır. Anılan 3 Kuzey Afrika ülkesi karşısında Türkiye net ihracatçı konumundadır. 5 milyar dolar düzeyindeki Türkiye-Mısır ticaretinde Enerji (H:1,5 milyar $, T:0,2 milyar $), 3 milyar dolar düzeyindeki Türkiye-Cezayir ticaretinde Enerji (H:24 milyon $, T:1 milyar $), öne çıkmaktadır. Anılan 3 Amerika ülkesi karşısında Türkiye net ithalatçı konumundadır. 20 milyar dolar civarındaki Türkiye-ABD ticaretinde, Su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi (H:12 milyon $, T:2,7 milyar $), Diğer ulaşım araçları (H:0,5 milyar $, T:1,8 milyar $), Motorlu kara taşıtları (H:0,8 milyar $, T:0,2 milyar $), Tarım ve balıkçılık (H:0,2 milyar $, T:1,3 milyar $), Enerji (H:0,2 milyar $, T:1,3 milyar $), Ana metal ve metal ürünleri (H:1,2 milyar $, T:0,4 milyar $), Tekstil ve deri (H:881 milyar $, T:42 milyon $) sektörleri öne çıkmaktadır. 27

IV- BÖLGELERE GÖRE KÜRESEL TİCARET VE TÜRKİYE NİN BÖLGELER İLE TİCARETİ COĞRAFİ BÖLGELERE GÖRE TİCARET AVRUPA BİRLİĞİ 27 (AB 27) Küresel Ticaretteki Payı 652.829 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,48) 478.842 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,37) 580.528 milyon $ Makine ve teçhizat (0,46) 369.339 milyon $ Makine ve teçhizat (0,29) 453.703 milyon $ Kimya (0,41) 419.334 milyon $ Kimya (0,36) 447.653 milyon $ Ana metal ve met. ürünleri (0,38) 405.377 milyon $ Ana metal ve met. ürünleri (0,34) 423.325 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,22) 520.298 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,22) 372.936 milyon $ Enerji (0,12) 961.467 milyon $ Enerji (0,3) 330.943 milyon $ Gıda ürünleri (0,41) 325.797 milyon $ Gıda ürünleri (0,41) 309.844 milyon $ Eczacılık (0,65) 245.090 milyon $ Eczacılık (0,49) 277.672 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,37) 236.939 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,31) 271.961 milyon dolar Kauçuk ve plastik (0,42) 247.673 milyon dolar Kauçuk ve plastik (0,37) 237.579 milyon $ Tekstil ve deri (0,28) 296.749 milyon $ Tekstil ve deri (0,36) 201.123 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,45) 149.790 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,37) 153.926 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,48) 134.761 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,40) 122.611 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,29) 147.995 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,33) 5.669 milyar $ (%34) 5.705 milyar $ (%32) AB 27-DÜNYA (2012) İHRACAT İTHALAT TÜRKİYE - AB 27 (2012) 59,2 milyar $ (%39) 87.4 milyar $(%37) 15.892 milyon $ Tekstil ve deri (0,61) 2.003 milyon $ Tekstil ve deri (0,22) 11.796 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,7) 14.222 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,83) 5.770 milyon $ Ana metal ve met.ürünleri (0,26) 8.986 milyon $ Ana metal ve met.ürünleri (0,39) 4.379 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,46) 4.444 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,49) 3.395 milyon $ Gıda ürünleri (0,32) 1.837 milyon $ Gıda ürünleri (0,34) 3.274 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,44) 7.400 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,49) 2.278 milyon $ Enerji (0,31) 7.433 milyon $ Enerji (0,37) 2.236 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,74) 3.562 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,28) 2.213 milyon $ Makine ve teçhizat (0,31) 11.832 milyon $ Makine ve teçhizat (0,6) 1.682 milyon $ Kimya (0,3) 7.793 milyon $ Kimya (0,47) 1.245 milyon $ Mineral ürünler (0,24) 861 milyon $ Mineral ürünler (0,47) 1.183 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,28) 1.255 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,18) 1.107 milyon $ Altın,kıymetli maden,mücev (0,07) 1.067 milyon $ Altın,kıymetli maden,mücev. (0,13) 546 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,28) 1.805 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,37) 442 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,19) 2.857 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,56) 330 milyon $ Su, kanalizasyon, atık (0,65) 4.922 milyon $ Su, kanalizasyon, atık (0,5) 174 milyon $ Eczacılık (0,24) 2.802 milyon $ Eczacılık (0,65) Sektör Ticaretindeki Payı AB 27, küresel düzeyde en büyük ihracatçı ve ithalatçıdır, üstelik bu özelliği pek çok sektör için geçerlidir. AB 27, Türkiye için de en önemli ihracat pazarı ve ithalat kaynağıdır. Türkiye nin ihracatındaki önemli 5 sektörde de (Tekstil ve deri, Ana metal ve metal ürünleri, Motorlu kara taşıtları, Gıda ürünleri, Elektrikli teçhizat) AB 27 öne çıkmaktadır. Özellikle motorlu kara taşıtları sektörü gerek ithalat gerek ihracat açısından doğrudan AB 27 ile ticarete dayanmaktadır. Yine Türkiye üretimi için önemli ithalat kalemlerinden olan Ana metal ve metal ürünleri, Makine ve teçhizat, Plastik ve kauçuk, Elektrikli teçhizat sektörlerinde de en büyük tedarikçi AB 27 dir. 28

ASYA ASYA-DÜNYA (2012) Küresel Ticaretteki Payı 1.269.799 milyon $ Bilgisyr ve elektronik (0,65) 1.104.713 milyon $ Bilgisyr ve elektronik (0,47) 501.439 milyon $ Tekstil ve deri (0,60) 198.487 milyon $ Tekstil ve deri (0,24) 466.467 milyon $ Enerji (0,16) 1.356.371 milyon $ Enerji (0,43) 418.442 milyon $ Makine ve teçhizat (0,33) 368.799 milyon $ Makine ve teçhizat (0,29) 396.052 milyon $ Ana metal ve met. ürün (0,34) 341.947 milyon $ Ana metal ve met. ürün (0,29) 362.349 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,27) 187.181 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,14) 339.649 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,45) 240.047 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,31) 317.036 milyon $ Kimya (0,29) 371.270 milyon $ Kimya (0,32) 241.778 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,37) 182.232 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,27) 187.831 milyon $ Gıda ürünleri (0,23) 204.407 milyon $ Gıda ürünleri (0,25) 174.318 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,39) 107.452 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,26) 153.739 milyon $ Altın,kıymetli maden,mücev. 207.162 milyon $ Altın,kıymetli maden,mücev. (0,34) (0,47) 71.590 milyon dolar Tarım ve balıkçılık (0,17) 162.640 milyon dolar Tarım ve balıkçılık (0,36) 225.762 milyon $ Madencilik ve taş ocakçılığı 20.690 milyon $ Madencilik ve taş ocakçılığı (0,08) (0,7) 5.412 milyar $ (%32) 5.787 milyar $ (%33) İHRACAT İTHALAT TÜRKİYE - ASYA (2012) 10.6 milyar $ (%7) 48.6 milyar $ (%21) 1.186 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,05) 5.846 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,25) 1.091 milyon $ Mineral ürünler (0,21) 756 milyon $ Mineral ürünler (0,41) 1.131 milyon $ Madencilik ve taş ocakçılığı (0,60) 51 milyon $ Madencilik ve taş ocakçılığı (0,03) 910 milyon $ Kimya (0,16) 4.138 milyon $ Kimya (0,25) 686 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,07) 3.918 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,43) 669 milyon $ Gıda ürünleri (0,06) 984 milyon $ Gıda ürünleri (0,18) 674 milyon $ Makine ve teçhizat (0,1) 5.682 milyon $ Makine ve teçhizat (0,29) 613 milyon $ Enerji (0,08) 3.347 milyon $ Enerji (0,16) 486 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,07) 3.368 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,22) 284 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,02) 2.203 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,13) 271 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,06) 997 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,15) 199 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,07) 8.096 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,63) Sektör Ticaretindeki Payı Asya bölgesi, küresel bazda ikinci büyük ihracatçı ve ithalatçıdır. Asya nın en baskın olduğu sektör bilgisayar ve elektronik ile tekstil ve deridir. Asya, küresel anlamda üçüncü büyük enerji ihracatçısıdır. Türkiye nin Asya bölgesine ihracatı çok zayıftır. Türkiye, Asya bölgesine Madencilik ve taş ocakçılığı, Mineral ürünler gibi yoğun teknoloji gerektirmeyen ürünler ihraç etmektedir. Diğer taraftan, Türkiye için önemli ithalat kalemleri olan Ana metal ve metal ürünleri, Makine ve teçhizat, Kimya, Plastik ve kauçuk sektörlerinin de yaklaşık dörtte biri Diğer Asya dan temin edilmektedir. Türkiye bilgisayar ve elektronik ihtiyacının yarısından fazlasını, Elektrikli teçhizat ihtiyacının ise yarıya yakınını Asya dan karşılamaktadır. 29

KUZEY AMERİKA KUZEY AMERİKA-DÜNYA (2012) Küresel Ticaretteki Payı 246.591 milyon $ Enerji (0,08) 481.162 milyon $ Enerji (0,15) 185.565 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,14) 342.236 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,26) 169.309 milyon $ Makine ve teçhizat (0,13) 214.863 milyon $ Makine ve teçhizat (0,17) 147.475 milyon $ Kimya (0,13) 139.573 milyon $ Kimya (0,12) 128.367 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,07) 390.137 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,17) 94.045 milyon $ Gıda ürünleri (0,12) 90.448 milyon $ Gıda ürünleri (0,11) 98.329 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,08) 159.830 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,14) 89.417 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,21) 49.361 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,11) 79.182 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,12) 89.786 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,13) 63.658 milyon $ Altın, kıymetli maden,mücev. (0,14) 72.328 milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,16) 56.959 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,08) 129.752 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,17) 54.821 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,17) 44.500 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,13) 46.372 milyon $ Eczacılık (0,1) 80.956 milyon $ Eczacılık (0,16) 19.231 milyon $ Tekstil ve deri (0,02) 163.575 milyon $ Tekstil ve deri (0,20) 1.780 milyar $ (%11) 2.793 milyar $ (%16) İHRACAT İTHALAT TÜRKİYE - KUZEY AMERİKA (2012) 6.7 milyar $ (%4) 15 milyar $ (%6) 1.539 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,07) 472 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,02) 979 milyon $ Tekstil ve deri (0,04) 49 milyon $ Tekstil ve deri (0,01) 933 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,06) 236 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,01) 519 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,27) 1.856 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,39) 452 milyon $ Gıda ürünleri (0,04) 391 milyon $ Gıda ürünleri (0,07) 429 milyon $ Mineral ürünler (0,08) 48 milyon $ Mineral ürünler (0,03) 355 milyon $ Makine ve teçhizat (0,05) 993 milyon $ Makine ve teçhizat (0,05) 226 milyon $ Kimya (0,04) 906 milyon $ Kimya (0,05) 205 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,05) 1.428 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,21) 169 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,02) 641 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,04) 159 milyon $ Enerji (0,02) 1.507 milyon $ Enerji (0,07) 101 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,01) 314 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,03) 47 milyon $ Eczacılık (0,07) 584 milyon $ Eczacılık (0,13) 36 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,01) 636 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,05) Sektör Ticaretindeki Payı Kuzey Amerika, ticaret hacmi yüksek pek çok sektörde genellikle üçüncü ihracatçı konumundadır; ithalatta ise özellikle motorlu kara taşıtları sektöründe ikinci büyük ithalatçıdır. Türkiye nin ABD ye ihracatı oldukça zayıftır. Tekstil ve deri, Ana metal ve metal ürünleri ile Motorlu kara taşıtları sektörlerinde ihracat imkanları daha iyi değerlendirilebilir. 30

DİĞER AVRUPA DİĞER AVRUPA-DÜNYA (2012) Küresel Ticaretteki Payı 493.489 milyon $ Enerji (0,16) 93.882 milyon $ Enerji (0,03) 115.587 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,10) 90.356 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,08) 63.942 milyon $ Kimya (0,06) 73.157 milyon $ Kimya (0,06) 61.896 milyon $ Eczacılık (0,13) 48.008 milyon $ Eczacılık (0,1) 47.268 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,02) 77.872 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,03) 46.811 milyon $ Makine ve teçhizat (0,04) 100.849 milyon $ Makine ve teçhizat (0,08) 43.605 milyon $ Gıda ürünleri (0,05) 51.072 milyon $ Gıda ürünleri (0,06) 37.224 milyon $ Tekstil ve deri (0,04) 51.353 milyon $ Tekstil ve deri (0,06) 36.110 milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,08) 25.815 milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,06) 30.380 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,04) 50.224 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,06) 24.200 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,02) 56.747 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,04) 21.851 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,03) 48.582 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,07) 20.076 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,06) 23.999 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,07) 1.200 milyar $ (%7) İHRACAT 1.031 milyar $ (%6) İTHALAT TÜRKİYE- DİĞER AVRUPA (2012) 14.4 milyar $ (%9) 37.4 milyar $ (%16) 1.583 milyon $ Altın,kıymetli maden, mücev. (0,1) 2.567 milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,3) 1.312 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,08) 65 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0) 1.293 milyon $ Ana metal ve metal ürün.(0,06) 5.731 milyon $ Ana metal ve metal ürün.(0,25) 1.233 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,3) 1.558 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,23) 822 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,11) 344 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,02) 729 milyon $ Makine ve teçhizat (0,1) 489 milyon $ Makine ve teçhizat (0,03) 706 milyon $ Enerji (0,1) 5.135 milyon $ Enerji (0,25) 620 milyon $ Kimya (0,11) 1.705 milyon $ Kimya (0,1) 570 milyon $ Gıda ürünleri (0,05) 1.635 milyon $ Gıda ürünleri (0,3) Sektör Ticaretindeki Payı Türkiye nin de içinde bulunduğu Diğer Avrupa bölgesi, enerji ihracatında dünya ikincisi olup, Ana metal ve metal ürünleri ile Eczacılık hariç diğer sektörlerin ihracatında veya ithalatında önemli bir ağırlığı bulunmamaktadır. Bölgenin Ana metal ve metal ürünleri, Motorlu kara taşıtı ile Tekstil ve deri ihracatında Türkiye nin katkısı yüksektir. Türkiye enerji üzerinde Diğer Avrupa ile ciddi bir ticari ilişki içerisindedir. Türkiye nin Diğer Avrupa ya ihracat olanakları Ana metal ve metal ürünleri ile Gıda ürünleri sektörlerinde araştırılabilir. 31

YAKIN VE ORTA DOĞU YAKIN VE ORTA DOĞU-DÜNYA (2012) Küresel Ticaretteki Payı 872.954 milyon $ Enerji (0,29) 42.028 milyon $ Enerji (0,01) 65.829 milyon $ Kimya (0,06) 29.382 milyon $ Kimya (0,03) 42.373 milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. 50.943 milyon $ Altın,kıymetli maden,mücev. (0,09) (0,11) 16.016 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,01) 58.067 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,05) 14.752 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,02) 20.479 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,03) 13.844 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,01) 49.587 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,02) 5.647 milyon $ Makine ve teçhizat (0) 59.906 milyon $ Makine ve teçhizat (0,05) 5.539 milyon $ Gıda ürünleri (0,01) 42.324 milyon $ Gıda ürünleri (0,05) 3.876 milyon $ Tekstil ve deri (0) 33.282 milyon $ Tekstil ve deri (0,04) 3.760 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,01) 31.909 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,04) 1.014 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0) 56.904 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,04) 1.127 milyar $ (%7) 622 milyar $ (%4) İHRACAT İTHALAT TÜRKİYE -YAKIN VE ORTA DOĞU (2012) 42,5 milyar $ (%28) 12.592 milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,77) 21,4 milyar $ (%9) 3.459 milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,41) 8.146 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,36) 1.227 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,05) 3.902 milyon $ Gıda ürünleri (0,37) 95 milyon $ Gıda ürünleri (0,02) 2.667 milyon $ Tekstil ve deri (0,10) 158 milyon $ Tekstil ve deri (0,02) 2.277 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,24) 82 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,01) 1.783 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,24) 2.709 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,18) 1.428 milyon $ Enerji (0,19) 916 milyon $ Enerji (0,05) 1.408 milyon $ Kimya (0,25) 1.270 milyon $ Kimya (0,08) 1.205 milyon $ Mineral ürünler (0,23) 31 milyon $ Mineral ürünler (0,02) 1.657 milyon $ Makine ve teçhizat (0,23) 91 milyon $ Makine ve teçhizat (0) 1.047 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,25) 64 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,01) 1.021 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,06) 23 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0) 1.104 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,46) 54 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,01) 760 milyon $ Mobilya (0,45) 2 milyon $ Mobilya (0) Sektör Ticaretindeki Payı Yakın ve Orta Doğu bölgesinin dünya ticaretine en büyük katkısı enerji sektöründen gelmektedir. Türkiye nin önemli ihracat kalemlerinden olan Ana metal ve metal ürünleri ile Gıda ürünlerinin önemli bir kısmı Yakın ve Orta Doğu ya ihraç edilmektedir. Motorlu kara taşıtları ile Tekstil ve deri sektörlerinde de Yakın ve Orta Doğu nun ihtiyacını karşılama imkanları araştırılabilir. 32

KUZEY AFRİKA KUZEY AFRİKA-DÜNYA (2012) Küresel Ticaretteki Payı 137.501 milyon $ Enerji (0,05) 24.215 milyon $ Enerji (0,01) 12.227 milyon $ Tekstil ve deri (0,01) 10.578 milyon $ Tekstil ve deri (0,01) 4.980 milyon $ Gıda ürünleri (0,01) 17.332 milyon $ Gıda ürünleri (0,02) 4.154 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,01) 15.308 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,03) 3.954 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0) 17.731 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,01) 3.340 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0) 20.212 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,02) 3.929 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,01) 9.241 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,01) 2.242 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0) 9.015 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0) 1.494 milyon $ Kauçuk ve plastik (0) 8.758 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,01) 700 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0) 6.509 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,02) 197 milyar $ (%1) 194 milyar $ (%1) İHRACAT İTHALAT TÜRKİYE- KUZEY AFRİKA (2012) 9,4 milyar $ (%6) 3.3 milyar $ (%1) 1.862 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,08) 205 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,01) 1.590 milyon $ Enerji (0,21) 1.445 milyon $ Enerji (0,07) 1.346 milyon $ Tekstil ve deri (0,05) 368 milyon $ Tekstil ve deri (0,04) 701 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,04) 53 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0) 700 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,07) 15 milyon $ Elektrikli teçhizat (0) 674 milyon $ Makine ve teçhizat (0,1) 11 milyon $ Makine ve teçhizat (0) 540 milyon $ Gıda ürünleri (0,05) 49 milyon $ Gıda ürünleri (0,01) 430 milyon $ Kimya (0,08) 623 milyon $ Kimya (0,04) 486 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,07) 211 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,01) Sektör Ticaretindeki Payı Kuzey Afrika nın küresel ticarete Enerji dışında ciddi bir katkısı yoktur. Düşük ithalat kapasitesi de bu bölge ile ticaretin geliştirilmesine engel temel hususlardan biridir. Bunun doğal bir sonucu olarak Türkiye nin bölge ile ticaret çok sınırlıdır. 33

EKONOMİK BÖLGELERE GÖRE KÜRESEL VE TÜRKİYE TİCARETİ ASYA PASİFİK EKONOMİK İŞBİRLİĞİ (APEC) Küresel Ticaretteki Payı 1.468.530 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,75) 1.591.911 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,68) 1.080.147 milyon $ Enerji (0,36) 1.723.974 milyon $ Enerji (0,54) 626.833 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,46) 600.138 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,46) 609.112 milyon $ Makine ve teçhizat (0,48) 664.671 milyon $ Makine ve teçhizat (0,51) 562.650 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,48) 542.675 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,46) 479.026 milyon $ Kimya (0,43) 524.163 milyon $ Kimya (0,45) 451.527 milyon $ Tekstil ve deri (0,54) 388.080 milyon $ Tekstil ve deri (0,47) 424.469 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,57) 416.574 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,54) 329.558 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,5) 308.721 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,46) 304.692 milyon $ Gıda ürünleri (0,38) 322.518 milyon $ Gıda ürünleri (0,4) 207.526 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,47) 170.960 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,42) 204.642 milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,45) 219.910 milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,5) 186.552 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,44) 223.883 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,5) 123.460 milyon $ Madencilik ve taş ocakçılığı (0,5) 214.581 milyon $ Madencilik ve taş ocakçılığı (0,67) 7.991 milyar $ (%47) 8.957 milyar $ (%51) APEC-DÜNYA (2012) İHRACAT İTHALAT TÜRKİYE- APEC (2012) 19,9 milyar $ (%13) 82,7 milyar $ (%35) 3.499 milyon $ Tekstil ve deri (0,13) 4.275 milyon $ Tekstil ve deri (0,46) 2.729 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,12) 7.422 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,32) 1.964 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,12) 2.449 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,14) 1.642 milyon $ Mineral ürünler (0,32) 682 milyon $ Mineral ürünler (0,37) 1.277 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,31) 3.282 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,48) 1.166 milyon $ Gıda ürünleri (0,11) 2.305 milyon $ Gıda ürünleri (0,43) 1.098 milyon $ Kimya (0,2) 5.023 milyon $ Kimya (0,30) 1.097 milyon $ Makine ve teçhizat (0,16) 6.502 milyon $ Makine ve teçhizat (0,33) 1.145 milyon $ Madencilik ve taş ocakçılığı (0,61) 245 milyon $ Madencilik ve taş ocakçılığı (0,16) 859 milyon $ Enerji (0,12) 6.366 milyon $ Enerji (0,31) 727 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,1) 3.755 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,25) 726 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,08) 4.158 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,46) 576 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,3) 2.922 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,61) 128 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,04) 8.764 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,68) Sektör Ticaretindeki Payı Çalışma kapsamındaki ekonomik bölgeler arasında APEC dış ticaret hacmi bakımından en önemli gruptur. Asya ve Amerika ülkelerinin oluşturduğu grup karşısındaki en güçlü rakip AB 27 dir. APEC in en baskın olduğu sektör bilgisayar ve elektroniktir. İkinci büyük enerji ihracatçısıdır. Türkiye nin APEC ülkelerine ihracatı oldukça zayıf iken bu ülkelerden ithalatı bir o kadar yüksektir. Türkiye nin enerji ithalatı ile üretim için önemli girdilerden olan Ana metal ve metal ürünleri, Makine ve teçhizat, Kauçuk ve plastik, Kimya gibi sektörlerin yaklaşık üçte biri APEC ten temin edilmektedir. Tekstil ve deri, Elektrikli teçhizat ile Bilgisayar ve elektronik sektörü ithalatının ise yarıya yakını APEC ten karşılanmaktadır. Türkiye nin APEC e ihracatı Madencilik ve taşocakçılığı, Mineral ürünler gibi yoğun teknoloji gerektirmeyen sektörlere odaklanmıştır. Türkiye nin önemli ihracat kalemlerinden olan Ana metal ve metal ürünleri, Tekstil ve deri ile Motorlu kara taşıtları sektörlerinde APEC e ihracat olanakları araştırılabilir. 34

AVRUPA BİRLİĞİ (AB 27) AB 27-DÜNYA (2012) Küresel Ticaretteki Payı 652.829 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,48) 478.842 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,37) 580.528 milyon $ Makine ve teçhizat (0,46) 369.339 milyon $ Makine ve teçhizat (0,29) 453.703 milyon $ Kimya (0,41) 419.334 milyon $ Kimya (0,36) 447.653 milyon $ Ana metal ve met. ürünleri (0,38) 405.377 milyon $ Ana metal ve met. ürünleri (0,34) 423.325 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,22) 520.298 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,22) 372.936 milyon $ Enerji (0,12) 961.467 milyon $ Enerji (0,3) 330.943 milyon $ Gıda ürünleri (0,41) 325.797 milyon $ Gıda ürünleri (0,41) 309.844 milyon $ Eczacılık (0,65) 245.090 milyon $ Eczacılık (0,49) 277.672 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,37) 236.939 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,31) 271.961 milyon dolar Kauçuk ve plastik (0,42) 247.673 milyon dolar Kauçuk ve plastik (0,37) 237.579 milyon $ Tekstil ve deri (0,28) 296.749 milyon $ Tekstil ve deri (0,36) 201.123 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,45) 149.790 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,37) 153.926 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,48) 134.761 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,4) 122.611 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,29) 147.995 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,33) 5.669 milyar $ (%34) 5.705 milyar $ (%32) İHRACAT İTHALAT TÜRKİYE - AB 27 (2012) 59,2 milyar $ (%39) 87.4 milyar $(%37) 15.892 milyon $ Tekstil ve deri (0,61) 2.003 milyon $ Tekstil ve deri (0,22) 11.796 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,7) 14.222 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,83) 5.770 milyon $ Ana metal ve met.ürünleri (0,26) 8.986 milyon $ Ana metal ve met.ürünleri (0,39) 4.379 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,46) 4.444 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,49) 3.395 milyon $ Gıda ürünleri (0,32) 1.837 milyon $ Gıda ürünleri (0,34) 3.274 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,44) 7.400 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,49) 2.278 milyon $ Enerji (0,31) 7.433 milyon $ Enerji (0,37) 2.236 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,74) 3.562 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,28) 2.213 milyon $ Makine ve teçhizat (0,31) 11.832 milyon $ Makine ve teçhizat (0,6) 1.682 milyon $ Kimya (0,3) 7.793 milyon $ Kimya (0,47) 1.245 milyon $ Mineral ürünler (0,24) 861 milyon $ Mineral ürünler (0,47) 1.183 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,28) 1.255 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,18) 1.107 milyon $ Altın,kıymetli maden,mücev (0,07) 1.067 milyon $ Altın,kıymetli maden,mücev. (0,13) 546 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,28) 1.805 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,37) 442 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,19) 2.857 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,56) 330 milyon $ Su, kanalizasyon, atık (0,65) 4.922 milyon $ Su, kanalizasyon, atık (0,5) 174 milyon $ Eczacılık (0,24) 2.802 milyon $ Eczacılık (0,65) Sektör Ticaretindeki Payı AB 27, APEC ten sonra küresel düzeyde en büyük ihracatçı ve ithalatçıdır. AB 27, Türkiye için de en önemli ihracat pazarı ve ithalat kaynağıdır. Türkiye nin ihracatındaki önemli 5 sektörde de (Tekstil ve deri, Ana metal ve metal ürünleri, Motorlu kara taşıtları, Gıda ürünleri, Elektrikli teçhizat) AB 27 öne çıkmaktadır. Özellikle motorlu kara taşıtları sektörü gerek ithalat gerek ihracat açısından doğrudan AB 27 ile ticarete dayanmaktadır. Yine Türkiye üretimi için önemli ithalat kalemlerinden olan Ana metal ve metal ürünleri, Makine ve teçhizat, Plastik ve kauçuk, Elektrikli teçhizat sektörlerinde de en büyük tedarikçi AB 27 dir. 35

İSLAM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (İİT) İİT-DÜNYA (2012) Küresel Ticaretteki Payı 1.314.896 milyon $ Enerji (0,44) 172.943 milyon $ Enerji (0,05) 101.540 milyon $ Kimya (0,09) 101.047 milyon $ Kimya (0,09) 99.514 milyon $ Tekstil ve deri (0,12) 73.570 milyon $ Tekstil ve deri (0,09) 89.199 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,05) 141.853 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,06) 79.210 milyon $ Gıda ürünleri (0,1) 100.506 milyon $ Gıda ürünleri (0,13) 74.714 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,06) 158.438 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,13) 56.481 milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,13) 60.846 milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,14) 39.276 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,06) 64.484 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,1) 33.272 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,08) 57.273 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,13) 31.337 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,04) 75.400 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,1) 28.677 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,02) 118.374 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,09) 22.167 milyon $ Makine ve teçhizat (0,02) 149.963 milyon $ Makine ve teçhizat (0,12) 18.953 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,06) 32.563 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,1) 8.449 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,02) 42.850 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,1) 2.119 milyar $ (%13) 1.585 milyar $ (%9) İHRACAT İTHALAT TÜRKİYE - İİT (2012) 55,2 milyar $ (%36) 31,7 milyar $ (%13) 12.825 milyon $ Altın, kıymetli maden,mücev. (0,79) 3.840 milyon $ Altın, kıymetli maden,mücev. (0,45) 10.694 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,47) 3.645 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,16) 4.886 milyon $ Gıda ürünleri (0,47) 863 milyon $ Gıda ürünleri (0,16) 4.439 milyon $ Tekstil ve deri (0,17) 2.483 milyon $ Tekstil ve deri (0,27) 3.308 milyon $ Enerji (0,45) 2.482 milyon $ Enerji (0,12) 3.283 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,34) 95 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,01) 2.767 milyon $ Makine ve teçhizat (0,39) 154 milyon $ Makine ve teçhizat (0,01) 2.418 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,32) 3.052 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,2) 2.056 milyon $ Kimya (0,37) 2.114 milyon $ Kimya (0,13) 1.568 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,09) 97 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,01) 1.431 milyon $ Mineral ürünler (0,28) 91 milyon $ Mineral ürünler (0,05) 1.361 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,57) 146 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,03) 1.193 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,29) 998 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,15) 426 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,14) 313 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,02) Sektör Ticaretindeki Payı Ele alınan ekonomik işbirlikleri arasında İİT, birinci enerji ihracatçısıdır. Bölgenin Ana metal ve metal ürünleri, Tekstil ve deri ile Motorlu kara taşıtları ihracatında Türkiye nin katkısı büyüktür. Bölge ithalatında üretim için önemli girdiler olan Ana metal ve metal ürünleri, Makine ve teçhizat, Kimya gibi sektörler öne çıkmaktadır. Türkiye nin önemli ihracat kalemlerinden Ana metal ve metal ürünleri ile Gıda ürünlerinin yaklaşık yarısı İİT ye yapılmaktadır. Motorlu kara taşıtları, Tekstil ve deri gibi sektörlerde Türkiye nin bölgeye ihracat olanaklarını araştırılabilir. 36

KARADENİZ EKONOMİK İŞBİRLİĞİ (KEİ) KEİ-DÜNYA (2012) Küresel Ticaretteki Payı 420.579 milyon $ Enerji (0,14) 96.591 milyon $ Enerji (0,03) 102.952 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,09) 72.778 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,06) 40.026 milyon $ Tekstil ve deri (0,05) 44.099 milyon $ Tekstil ve deri (0,05) 39.130 milyon $ Kimya (0,04) 56.641 milyon $ Kimya (0,05) 36.606 milyon $ Gıda ürünleri (0,05) 47.613 milyon $ Gıda ürünleri (0,06) 30.721 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,02) 39.536 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,03) 29.495 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,07) 28.799 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,06) 22.219 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,03) 43.454 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,06) 20.661 milyon $ Makine ve teçhizat (0,02) 84.972 milyon $ Makine ve teçhizat (0,07) 20.020 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,03) 42.512 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,06) 12.819 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,01) 62.036 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,03) 5.179 milyon $ Eczacılık (0,01) 30.921 milyon $ Eczacılık (0,06) 907 milyar $ (%5) 853 milyar $ (%5) İHRACAT İTHALAT TÜRKİYE - KEİ (2012) 18,8 milyar $ (%12) 41,5 milyar $ (%18) 3.729 milyon $ Tekstil ve deri (0,14) 220 milyon $ Tekstil ve deri (0,02) 2.710 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,12) 6.888 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,3) 1.829 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,11) 624 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,04) 1.642 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,22) 686 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,05) 1.436 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,34) 2.048 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,3) 1.253 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,13) 187 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,02) 1.199 milyon $ Makine ve teçhizat (0,17) 184 milyon $ Makine ve teçhizat (0,01) 1.028 milyon $ Kimya (0,18) 1.836 milyon $ Kimya (0,11) 654 milyon $ Enerji (0,09) 8.097 milyon $ Enerji (0,40) 636 milyon $ Gıda ürünleri (0,06) 1.641 milyon $ Gıda ürünleri (0,3) Sektör Ticaretindeki Payı KEİ nin en baskın olduğu sektör Enerjidir ve incelenen ekonomik işbirlikleri arasındaki üçüncü büyük enerji ihracatçısıdır. KEİ nin dikkate değer ihracat yaptığı bir diğer sektör ise Ana metal ve metal ürünleridir. Türkiye, enerji ithalatının yaklaşık yarısını KEİ den temin etmektedir. Enerji, Ana metal ve metal ürünleri ile Tekstil ve deri ithalatı haricinde diğer sektörlerde KEİ ile ciddi bir ticaret söz konusu değildir. 37

EKONOMİK İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (EİT) EİT-DÜNYA (2012) Küresel Ticaretteki Payı 161.204 milyon $ Enerji (0,05) 44.421 milyon $ Enerji (0,01) 41.321 milyon $ Tekstil ve deri (0,05) 15.504 milyon $ Tekstil ve deri (0,02) 37.997 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,03) 45.356 milyon $ Ana metal ve metal ürün.(0,04) 20.443 milyon $ Altın,kıymetli maden,mücev. (0,05) 15.562 milyon $ Altın,kıymetli maden,mücev. (0,04) 16.983 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,01) 29.063 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,02) 16.840 milyon $ Kimya (0,02) 31.540 milyon $ Kimya (0,03) 16.596 milyon $ Gıda ürünleri (0,02) 20.590 milyon $ Gıda ürünleri (0,03) 10.099 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,01) 17.453 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,02) 9.719 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,02) 13.357 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,03) 8.613 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,01) 20.599 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,03) 7.655 milyon $ Makine ve teçhizat (0,01) 40.048 milyon $ Makine ve teçhizat (0,03) 3.570 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0) 23.763 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0,01) 393 milyar $ (%2) 423 milyar $ (%2) İHRACAT İTHALAT TÜRKİYE - EİT (2012) 16,6milyar $ (%11) 16,4 milyar $ (%7) 6.772 milyon $ Altın,kıymetli maden,mücev. (0,42) 25 milyon $ Altın,kıymetli maden,mücev. (0) 2.163 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,1) 2.706 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,12) 1.014 milyon $ Makine ve teçhizat (0,14) 11 milyon $ Makine ve teçhizat (0) 931 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,1) 5 milyon $ Elektrikli teçhizat (0) 919 milyon $ Tekstil ve deri (0,04) 632 milyon $ Tekstil ve deri (0,07) 914 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,12) 671 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,04) 875 milyon $ Kimya (0,16) 282 milyon $ Kimya (0,02) 110 milyon $ Enerji (0,01) 828 milyon $ Enerji (0,04) Sektör Ticaretindeki Payı EİT nin en baskın olduğu sektör enerjidir. EİT nin diğer sektörlerdeki ihracatında Türkiye nin payı büyüktür. EİT, Türkiye için ihracat olanaklarının kısıtlı olduğu bir bölgedir. 38

SINIR KOMŞULARI SINIR KOMŞUSU-DÜNYA (2012) Küresel Ticaretteki Payı 186.669 milyon $ Enerji (0,06) 33.199 milyon $ Enerji (0,01) 10.148 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,01) 21.106 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,02) 9.929 milyon $ Kimya (0,01) 10.986 milyon $ Kimya (0,01) 6.466 milyon $ Gıda ürünleri (0,01) 21.057 milyon $ Gıda ürünleri (0,03) 5.875 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,01) 6.159 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,01) 4.604 milyon $ Tekstil ve deri (0,01) 8.734 milyon $ Tekstil ve deri (0,01) 2.391 milyon $ Makine ve teçhizat (0) 17.427 milyon $ Makine ve teçhizat (0,01) 2.227 milyon $ Eczacılık (0) 7.664 milyon $ Eczacılık (0,02) 1.647 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0) 11.574 milyon $ Bilgisayar ve elektronik (0) 1.126 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0) 10.584 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,01) 987 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0) 4.918 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,01) 767 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0) 5.387 milyon $ Diğer ulaşım araçları (0,01) 450 milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0) 7.001 milyon $ Altın, kıymetli madenler, mücev. (0,02) 262 milyar $ (%2) 206 milyar $ (%1) İHRACAT İTHALAT TÜRKİYE - SINIR KOMŞUSU (2012) 28,2 milyar $ (%18) 6.883 milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,42) 19 milyar $ (%8) 195 milyon $ Altın, kıymetli maden, mücev. (0,02) 4.536 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,2) 1.420 milyon $ Ana metal ve metal ürün. (0,06) 3.140 milyon $ Gıda ürünleri (0,3) 209 milyon $ Gıda ürünleri (0,04) 1.786 milyon $ Tekstil ve deri (0,07) 152 milyon $ Tekstil ve deri (0,02) 1.715 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,23) 797 milyon $ Kauçuk ve plastik (0,05) 1.666 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,17) 58 milyon $ Elektrikli teçhizat (0,01) 1.365 milyon $ Makine ve teçhizat (0,19) 78 milyon $ Makine ve teçhizat (0) 1.235 milyon $ Kimya (0,22) 424 milyon $ Kimya (0,03) 1.030 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,43) 193 milyon $ Ağaç ve ağaç ürünleri (0,04) 972 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,23) 491 milyon $ Tarım ve balıkçılık (0,07) 858 milyon $ Mineral ürünler (0,17) 52 milyon $ Mineral ürünler (0,03) 732 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,04) 92 milyon $ Motorlu kara taşıtları (0,01) 555 milyon $ Enerji (0,07) 3477 milyon $ Enerji (0,17) Sektör Ticaretindeki Payı Türkiye nin sınır komşularının dünya ticaretinde önemli bir ağırlığı bulunmamaktadır: enerji hariç diğer sektörlerde ciddi bir varlık gösterememektedir. Türkiye nin sınır ülkelerine ihracatı önemli bir düzeydedir. Türkiye nin sınır komşularının tamamı ile ortalama 1 milyar doların üzerinde ticareti söz konusudur. 39

V- SEKTÖRLERE GÖRE KÜRESEL TİCARET VE TÜRKİYE NİN SEKTÖRLERDEKİ YERİ SEKTÖRLERE GÖRE 2012 YILI KÜRESEL TİCARETİ VE TÜRKİYE NİN DURUMU İHRACAT İTHALAT SEKTÖR DÜNYA TÜRKİYE SIRA DÜNYA TÜRKİYE SIRA ENERJİ 2.997.118 7.408 50 3.178.480 20.343 28 BİLGİSAYAR VE ELEKTRONİK 1.964.016 3.023 37 2.327.622 12.800 32 MOTORLU KARA TAŞITLARI 1.352.959 16.760 21 1.295.334 17.218 17 MAKİNE VE TEÇHİZAT 1.269.472 7.060 28 1.291.811 19.560 21 ANA METAL VE MAKİNE 1.179.003 22.615 17 1.180.607 23.260 15 HARİÇ METAL ÜRÜNLERİ İMALATI KİMYA 1.105.867 5.614 31 1.172.586 16.727 22 TEKSTİL VE DERİ 838.826 26.113 6 817.482 9.223 22 GIDA ÜRÜNLERİ 808.264 10.479 21 803.472 5.403 37 ELEKTRİKLİ TEÇHİZAT 750.182 9.624 20 775.142 9.083 26 KAUÇUK VE PLASTİK 654.896 7.458 21 671.364 15.155 12 ECZACILIK 476.996 715 35 499.277 4.326 22 ALTIN, KIYMETLİ MADENLER 451.072 16.272 11 443.951 8.519 14 VE MÜCEVHERAT DİĞER ULAŞIM ARAÇLARI 445.841 1.931 26 408.692 4.817 23 TARIM VE BALIKÇILIK 426.517 4.173 22 448.725 6.800 18 AĞAÇ VE AĞAÇ ÜRÜNLERİ 321.538 2.380 27 334.315 5.141 18 LİSTE TOPLAMI 15.042.567 141.625 15.648.860 178.375 DİĞER 1.860.760 10.837 2.019.468 58.170 GENEL TOPLAM 16.903.327 152.462 17.668.328 236.545 Küresel ihracattan en büyük payı alan iki temel sektör vardır Enerji ile Bilgisayar ve elektronik. Söz konusu sektörleri, Motorlu kara taşıtları, Makine ve teçhizat, Ana metal ve metal ürünleri, Kimya, Elektrikli teçhizat ile Tekstil ve deri takip etmektedir. Hem Türkiye ihracatında hem de küresel ihracatta önemli payı olan üç sektör söz konusudur. Motorlu kara taşıtları, Ana metal ve metal ürünleri ile tekstil ve deri. Küresel tekstil ve deri sektörü ihracatında Türkiye aynı zamanda 6 ncı sıradadır. 40

VI- GÜÇLÜ EKONOMİLER KARŞISINDA TÜRKİYE AB 27 KÜRESEL EKONOMİDE ÖNE ÇIKAN BAZI ÜLKELER VE TÜRKİYE GSYH Mal İhracatı Mal İthalatı 41 Mal İhr/GSYH Mal ve Hiz. İhr/GSYİH Dışa Açıklık Oranı Cari Denge/GSYH Almanya 3.400 1.416 1.173 42 52 76 7 Fransa 2.613 557 657 21 27 46-2 Birleşik Krallık 2.435 474 684 19 32 48-4 İtalya 2.013 501 487 25 30 49-1 İspanya 1.349 286 326 21 32 45-1 Hollanda 772 555 501 72 87 137 10 İsveç 526 173 163 33 49 64 7 Polonya 490 180 191 37 46 76-4 Belçika 484 447 438 92 85 183-1 Avusturya 400 159 170 40 57 82 2 Kuzey Amerika ABD 15.685 1.354 2.334 9 14 24-3 Asya Diğer Avrupa Çin 8.358 2.049 1.675 25 29 45 2 Japonya 5.960 799 886 13 15 28 1 Hindistan 1.842 290 489 16 24 42-5 Kore 1.130 548 520 49 57 95 4 Endonezya 878 190 192 22 24 43-3 Tayland 366 230 245 63 75 130 1 Malezya 304 227 196 75 87 139 6 Singapur 275 408 380 149 201 287 19 Hong Kong** 263 343 511 130 224 324 1 Rusya Federasyonu 2.015 525 316 26 29 42 4 Türkiye*** 789 152 237 19 26 49-6 İsviçre 632 226 198 36 63 67 12 Norveç 500 160 87 32 41 49 14 Brezilya 2.253 243 223 11 13 21-2 Güney Amerika Arjantin 471 81 68 17 20 32 0 Venezuela 381 83 62 22 26 38 3 Avustralya ve Yeni Zelanda Avustralya 1.521 256 249 17 21 33-4 Orta Amerika Meksika 1.178 371 371 31 33 63-1 Yakın ve Orta Doğu Suudi Arabistan 711 365 131 51 56 70 23 İran 546 83 53 15 30 25 4,9 Kaynak: Dünya Bankası Wits Veri Tabanı, Unctad Trademap Veri Tabanı, Dünya Bankası World Development Indicators * Açık mavi işaretli değerler UNCTAD veri tabanından alınmıştır. ** Hong Kong'a ait ihracat ve ithalat rakamları ile İran'a ait Mal ve Hiz. İhr/GSYH değerleri 2011 yılına aittir. *** Türkiye ye ait veriler TUİK ten alınmıştır.

ENERJİ DAHİL VE HARİÇ TİCARET VERİLERİ Enerji Dahil Mal İhracatı Enerji Dahil Mal İthalatı Enerjinin İhracatta ki Payı 42 Enerjinin İthalattak i Payı Enerji İthalat ı Enerji Dengesi /GSYH Enerji İhracatı AB 27 Almanya 1.416 1.173 2% 14% 32 169-4% Fransa 557 657 4% 17% 21 113-4% Birleşik Krallık 474 684 14% 14% 65 94-1% İtalya 501 487 3% 21% 16 104-4% İspanya 286 326 7% 24% 20 79-4% Hollanda 555 501 14% 22% 76 108-4% İsveç 173 163 8% 16% 14 26-2% Polonya 180 191 4% 13% 8 25-4% Belçika 447 438 11% 17% 50 75-5% Avusturya 159 170 2% 12% 4 21-4% Kuzey ABD Amerika 1.354 2.334 10% 18% 133 430-2% Asya Çin 2.049 1.675 1% 18% 29 306-3% Japonya 799 886 2% 34% 12 302-5% Hindistan 290 489 18% 38% 53 185-7% Kore 548 520 10% 35% 57 184-11% Endonezya 190 192 33% 22% 63 43 2% Tayland 230 245 6% 19% 14 47-9% Malezya 227 196 20% 14% 46 28 6% Singapur 408 380 18% 32% 75 123-18% Hong Kong** 343 511 0% 4% 1 18-7% Diğer Rusya Avrupa Federasyonu 525 316 70% 1% 368 4 18% Türkiye* 152 237 5% 9% 7 20-2% İsviçre 226 198 0% 7% 1 13-2% Güney Amerika Norveç 160 87 66% 6% 105 5 20% Brezilya 243 223 11% 18% 26 40-1% Arjantin 81 68 6% 12% 5 8-1% Venezuela 83 62 91% 3% 75 2 19% Avustraly Avustralya a ve Yeni Zelanda 256 249 28% 17% 73 42 2% Orta Meksika Amerika 371 371 14% 9% 52 33 2% Yakın ve Suudi Orta Doğu Arabistan 365 131 87% 4% 317 5 44% İran 83 53 69% 1% 57 0 10% Kaynak: Kaynak: Dünya Bankası Wits Veri Tabanı, Unctad Trademap Veri Tabanı, Dünya Bankası World Development Indicators *Türkiye verisi TUİK ten alınmıştır. ** Hong Kong'a ait ihracat ve ithalat rakamları 2011 yılına aittir. 2012 yılında en yüksek GSYH ye, bir başka deyişle mal ve hizmet üretimine sahip ülkeler sırasıyla ABD (15,7 trilyon $), Çin (8,4 trilyon $), Japonya (5,9 trilyon $) ve Almanya dır (3,4 trilyon $). Tek başına ABD küresel üretiminin %22 sini, Çin %12 sini, Japonya %8 ini, Almanya %5 ini, Türkiye ise %1 ini; seçilen 31 ülkenin tamamı küresel üretimin %84 ünü karşılamaktadır. Anılan ülkelerin

küresel ihracata katkısı ise Çin (2 trilyon $), Almanya (1,4 trilyon $), Amerika (1,4 trilyon $) ve Japonya (799 milyar $) şeklindedir. Liste kapsamı ülkelerin ihracat/ithalat oranı genellikle 100 e yakın veya 100 ün üzerindedir. ABD de (%58), Birleşik Krallık ta (%69), Hindistan da (%58), Hong Kong da (%67) ve Türkiye de (%64) bu oran düşüktür. Liste kapsamındaki ülkelerin üretimi içinde ihracatın payına bakıldığında bazı ülkelerin üretiminin önemli bir oranının ihraç edildiği, bazılarının ise görece düşük bir kısmının ihraç edildiği görülmektedir. Liste kapsamındaki ekonomilerden ABD, Japonya, Brezilya ve Avustralya da ihracat/gsyh oranı %20 lerin altındadır: yani iç talebi karşılamaya yönelik bir üretim söz konusudur. Birleşik Krallık, İtalya, İspanya, Çin, Rusya Federasyonu, Meksika ve İran da %30 lar civarındadır. Türkiye de bu oran %26 olup, Arjantin, Venezuela, Hindistan ve Endonezya ile benzerlik göstermektedir. Türkiye nin 500 milyar dolar ihracat hedefi için %26 lık oran veri iken üretimini Fransa gibi 2,6 trilyon dolara çıkarması veya üretim düzeyi veri iken ihracat oranını Hollanda gibi %87 ye yükseltmesi gerekmektedir. Dışa açıklık oranı İhracat/GYSH oranı ile paralellik göstermektedir: bu oranın düşük olduğu ülkelerde dışa açıklık oranı düşük yüksek olduğu ülkelerde de yüksektir. Liste kapsamı ülkeler arasında en yüksek cari açık oranı Türkiye ye aittir. Liste kapsamında ihracatı büyük oranda enerjiye dayanan ülkeler arasında Suudi Arabistan (%87), Venezuela (%91), Rusya Federasyonu (%70), İran (%69) ve Norveç (%66) bulunmaktadır. Avustralya (%28), Endonezya (%33) ve Malezya (%20), enerji ihracatının önemli olduğu diğer ekonomilerdir. İhracat gelirleri önemli oranda enerjiye dayanan anılan ülkeler ile Meksika haricinde tüm ülkelerde Enerji Dengesi/GSYH oranı negatif değerlere sahiptir. Bu oran büyüdükçe üretimde ithal enerjiye bağımlılık artmakta, azaldıkça azalmaktadır. Bu bağlamda Japonya, Kore, Tayland, Singapur ile Hong Kong da üretimde ithal enerjiye bağımlılığın görece yüksek olduğu söylenebilir. Türkiye için bu oran -%2 olarak görünse de gerçek değerinin daha yüksek olduğu düşünülmektedir. Yüksek enerji ithalatı üretime yansıtılabildiği sürece ekonomide büyük tedirginlik yaratacak bir durum değildir. Liste kapsamı ülkelerde de bu durum daha net görülmektedir. 43

VII- TÜRKİYE NİN DIŞ TİCARETİNE İLİŞKİN DİĞER GÖSTERGELER Bu bölümde 2007-2012 dönemi için Türkiye nin ihracat ve ithalatındaki beyanname sayıları, dahilde işleme rejimi kapsamındaki dış ticareti ile ödeme şekli ve döviz türlerine göre dış ticareti irdelenmiştir. Beyanname rakamları dış ticaret değerlerine bağlı olarak artış veya azalış göstermektedir. 2007-2012 döneminde ortalama 2.977.741 adet ihracat, 2.557.528 adet ithalat beyannamesi olmak üzere, yıllık ortalama 5.535.269 adet beyanname ile işlem yapılmıştır. 2007-2012 DÖNEMİ TÜRKİYE NİN İHRACAT VE İTHALATINDA BEYANNAME SAYISI Kaynak: GTB, H:İhracat, T:İthalat 44

2007-2012 YILLARI DAHİLDE İŞLEME REJİMİ KAPSAMINDA TÜRKİYE NİN İTHALATI VE İHRACATI (MİLYON $) Kaynak: GTB 2007-2012 döneminde ortalama olarak ithalatın %14 ü, ihracatın ise %47 si dahilde işleme rejimi kapsamında gerçekleştirilmiştir. 2011-2012 döneminde dahilde işleme rejimi kapsamında yapılan ithalatın toplam ithalat içindeki payı ortalamanın altına düşerek %13 e gerilemiştir. Benzer şekilde 2012 yılında dahilde işleme rejimi kapsamında yapılan ihracatın toplam ihracat içindeki payı ortalamanın altına düşerek %43 e gerilemiştir. 2012 yılı toplam ihracatı içinden altın ihracatı çıkarıldığında %43 oranının biraz daha yükseldiği görülmektedir. 2007-2012 döneminde ortalama 27,6 milyar dolarlık mal dahilde işleme rejimi kapsamında ithal edilmiş ve aynı dönemde dahilde işleme rejimi kapsamında ortalama 57,5 milyar dolar değerinde mal ihraç edilmiştir. 2007-2012 döneminde dahilde işleme rejimi kapsamında ödenen her 1 dolar karşılığında 2 dolar elde edilmiştir. 45

2007-2012 döneminde ortalama olarak Türkiye nin ihracatının %59 u mal mukabili, %18 i vesaik mukabili, %11 i akreditif, %9 u peşin ödeme şeklinde gerçekleştirilmiştir. 2009 yılında tüm ödeme şekillerinde azalış görülmekle birlikte %49 luk düşüş ile akreditif olarak gerçekleştirilen ihracat en fazla azalış gösteren ödeme şekli olmuştur. 2012 yılına kadar peşin ödeme şeklinde gerçekleştirilen ihracat en az kullanılan ödeme şekillerinden birisidir. Ancak, 2012 yılında peşin olarak gerçekleştirilen ihracat bir önceki yıla göre %126 artış göstermiş ve böylece akreditif yoluyla gerçekleştirilen ihracatın önüne geçmiş, vesaik mukabili ödeme şeklindeki ihracat ile başabaş konuma gelmiştir. 2007-2012 DÖNEMİ ÖDEME ŞEKİLLERİNE GÖRE TÜRKİYE NİN İHRACATI (MİLYON $) Kaynak: GTB 2007-2012 döneminde ortalama olarak Türkiye nin ithalatının %48 i peşin ödeme şeklinde, %19 u mal mukabili ödeme, %14 ü akreditif ve %8 i vesaik mukabili ödeme şeklinde gerçekleştirilmiştir. İthalatta akreditif ödeme şekli giderek ağırlık kazanmıştır. Akreditif ödeme şeklinde yapılan ithalatın payı, 2010 yılından önce toplam ithalatın %8 ini oluştururken son 3 yılda artış kaydederek 2012 yılında %22 seviyesine ulaşmıştır. Aynı süreçte vesaik mukabili ödeme şeklinin ithalattaki payı %10 lardan %6 ya düşmüştür. 2010 yılına kadar akreditif ödeme 46

şeklinde gerçekleştirilen ithalat en az kullanılan ödeme şekillerinden biri iken 2010 ve 2011 yıllarında %111 lik artış göstererek ithalatta mal mukabili ödeme şeklinin önüne geçmiştir. 2007-2012 DÖNEMİ ÖDEME ŞEKİLLERİNE GÖRE TÜRKİYE NİN İTHALATI (MİLYON DOLAR) Kaynak: GTB 47

2007-2012 DÖNEMİ DÖVİZ TÜRLERİNE GÖRE TÜRKİYE NİN İHRACATI (MİLYON $) Kaynak: GTB 2007-2012 döneminde Türkiye nin ihracatında AVRO ve Dolar egemen para birimleridir. Ortalama olarak ihracatımızın % 48 i AVRO, % 46 sı Dolar, %3 ü İngiliz Sterlini, %2 si TL ile gerçekleştirilmiştir. 48

2007-2012 DÖNEMİ DÖVİZ TÜRLERİNE GÖRE TÜRKİYE İTHALATI (MİLYON $) Kaynak: GTB 2007-2012 döneminde ortalama olarak ithalatımızın % 62 si Dolar, % 33 ü AVRO, %3 ü TL, % 1 i ise İngiliz Sterlini ile gerçekleştirilmiştir. 49