8. Gıda Mühendisliği Kongresi 07-09 Kasım 2013, Ankara Türkiye Gıda Mühendislerinin İstihdam Sorununda Üniversite Kontenjanlarının Yeri: Güncel Durum ve Öneriler Dr. Zafer ERBAY TMMOB Gıda Mühendisleri Odası İzmir Şubesi
Gıda Mühendislerinin Kamuda İstihdam Talepleri
Yıl Gıda Ziraat Veteriner Mühendisliği Mühendisliği Hekimlik 2010 59 (%2.1) 1845 930 2011 327 (%8.1) 2077 1655 2012 159 (%5.6) 1017 1656 2013 223 (%34.3) 200 227 Yıl Gıda Mühendisliği Ziraat Mühendisliği Veteriner Hekimlik Sınava giren 7329 17483 7284 75 i geçme oranı %30.5 %6.5 %10.4 Toplam 768 (%7.4) 5139 4468 Yıl Gıda Mühendisliği Ziraat Mühendisliği Veteriner Hekimlik En düşük puan 89.547 73.369 60.410 Atanan yer Şırnak, Silopi, Doruklu Hakkari, Yüksekova, Akpınar Hakkari, Yüksekova, Beşbulak
17% 38% Gıda Mühendisliği Ziraat Mühendisliği Veteriner Hekimlik 45%
Yıl Gıda Mühendisliği Ziraat Mühendisliği Veteriner Hekimlik Kadro Alımı Üniversiteye Yerleşen Oran (%) Kadro Alımı Üniversiteye Yerleşen Oran (%) Kadro Alımı Üniversiteye Yerleşen 2010/2006 59 1530 3.9 1845 1298 142.1 930 1390 66.9 Oran (%) 2011/2007 327 1590 20.6 2077 3284 63.2 1655 1410 117.4 2012/2008 159 2080 7.6 1017 3401 29.9 1656 1495 110.8 Toplam 545 5200 10.5 4939 7983 61.9 4241 4295 98.7
Yıl Gıda Ziraat Veteriner 6000 Mühendisliği Mühendisliği Hekimlik 2004 1373 3169 1206 2005 1404 3181 1251 2006 1530 3180 1390 2007 1590 3195 1410 2008 2080 3310 1495 2009 2325 3990 1510 2010 3000 4140 1630 Kontenjan 5000 4000 3000 2000 1000 2011 3098 4390 1660 2012 4078 5238 1909 2013 4329 5167 1981 2004-2013 %215.3 %63.0 %64.3 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Yıl Gıda Mühendisliği Ziraat Mühendisliği Veteriner Hekimlik
Yıl Toplam Artış Oranı (%) Gıda Mühendisliği 86.2 Endüstri Mühendisliği 61.4 Makina Mühendisliği 59.2 Tıp 53.5 Veteriner Hekimlik 31.2 Ziraat Mühendisliği 29.5
Yıl Toplam Artış Oranı (%) Devlet (%) Özel (%) Gıda Mühendisliği 86.2 86.5 82.4 Endüstri Mühendisliği 61.4 47.4 83.2 Makina Mühendisliği 59.2 43.6 313.5 Tıp 53.5 43.4 180.4 Veteriner Hekimlik 31.2 24.2 *** Ziraat Mühendisliği 29.5 28.8 ***
Yıl Toplam Artış Devlet Özel Oranı (%) 1.Öğretim (%) 2.Öğretim (%) Kontenjan (%) Yerleşen (%) Gıda Mühendisliği 86.2 71.9 156.8 82.4-16.5 Endüstri Mühendisliği 61.4 44.7 55.2 83.2 42.7 Makina Mühendisliği 59.2 41.2 46.9 313.5 145.0 Tıp 53.5 43.4 0 180.4 180.4 Veteriner Hekimlik 31.2 25.0 10 *** *** Ziraat Mühendisliği 29.5 28.8 0 *** ***
60 50 40 Program 30 20 10 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Yıl Gıda Mühendisliği Ziraat Mühendisliği Veteriner Hekimlik
Yıl Üniversite Sayısı Kent Nüfus Sıralaması Gıda Mühendisliği sayısı Oran (%) 1992 ye kadar 34 1-48 20 %58.8 1992 23 1-63 15 %65.2 2006-2008 dönemi 41 23-81 27 %65.9 2010 dan günümüze 10 1-26 5 %50.0 TOPLAM 108 1-81 73 %62.0 Üniversitede Öğrenci Alan İlk Bölüm 1. Tunceli Üniversitesi Fakültede Öğrenci Alan İlk Bölüm 1. Iğdır Üniversitesi 2. Giresun Üniversitesi 3. Bayburt Üniversitesi 4. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi 5. Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi 6. Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi 7. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi 8. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi
Bölümü kurulmuş/kurulumu planlanmış, ancak henüz öğrenci almamış üniversiteler 1. Kayseri Abdullah Gül Üniversitesi 2. Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi 3. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi 4. Bingöl Üniversitesi 5. Bitlis Eren Üniversitesi 6. Yozgat Bozok Üniversitesi 7. Bursa Teknik Üniversitesi 9. Elazığ Fırat Üniversitesi 10. Hakkari Üniversitesi 11. İzmir Yüksek Teknoloji Üniversitesi 12. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi 13. Kars Kafkas Üniversitesi 14. Muş Alparslan Üniversitesi 15. Rize Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi 8. Erzincan Üniversitesi
100 90 80 70 Oran (%) 60 50 40 30 20 10 00 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Yıl 1.Öğretim 2.Öğretim
1. Afyon Kocatepe Üniversitesi 2. Aksaray Üniversitesi 3. Atatürk Üniversitesi 4. Bayburt Üniversitesi 5. Celal Bayar Üniversitesi 6. Cumhuriyet Üniversitesi 7. Erciyes Üniversitesi 8. Gaziantep Üniversitesi 9. Gümüşhane Üniversitesi 10. Iğdır Üniversitesi 11. Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi 12. Kilis 7 Aralık Üniversitesi 13. 19 Mayıs Üniversitesi 14. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi 15. Pamukkale Üniversitesi 16. Tunceli Üniversitesi 2013 yılı itibariyle 2.öğretim programlarındaki toplam kontenjan 950. 2004 ten bugüne toplam gıda mühendisliği kontenjanı %215 artarken, 2.öğretimler %609 artmış! Listedeki üniversitelerin bulunduğu şehirlerden 1 i en büyük 10 şehir içerisinde, 4 ünün ise «il nüfusu» 1 milyonun üzerinde. Listedeki üniversitelerin bulunduğu şehirlerden 4 ü en küçük 5 şehir içerisinde, 6 sının ise «il nüfusu» 250 binin altında. Listedeki üniversitelerden 8 i 8 yıl önce henüz kurulmamıştı!
Öğretim üyesi sayıları Toplam bölüm sayısı: 73. Öğretim üyesi sayısı 15 ve üzerinde olan bölüm sayısı: 10. Öğretim üyesi sayısı genel ortalamanın (7.5) üzerinde olan bölüm sayısı: 27. Öğretim üyesi sayısı 3 ve üzerinde olan bölüm sayısı: 60. Profesörü olan bölüm sayısı: 43. 10 ve üzeri profesörü olan bölüm sayısı: 5 (%40.1). Profesör veya doçenti olmayan bölüm sayısı: 22. Profesör veya doçenti olmayan ancak 1.öğretim programı açan bölüm sayısı: 11. Profesör veya doçenti olmayan ancak 1.öğretim+2.öğretim programı açan bölüm sayısı: 5. 2013 itibariyle var olan lisans programı sayısı: 58 (74). YÖK ün 3 öğretim üyesi şartı 5 e çıkarsa kapanacak lisans programı sayısı: 15 (19). YÖK ün 3 öğretim üyesi şartı 7 ye çıkarsa kapanacak lisans programı sayısı: 26 (33).
Bir örnek Türkiye nin en küçük ili! Kent merkezi nüfus sıralamasında Türkiye de 168. 2012 yılı Ocak ayı itibariyle TMMOB Gıda Mühendisleri Odası nın ilde üye sayısı 3! Üniversite 2008 de kuruluyor. Kurulan üniversitede, mühendislik fakültesinin öğrenci alan ilk bölümü (ek kontenjan ile 2009 da). 2010 da 2. öğretim de açılıyor! Bu esnada öğretim üyesi sayısı 3. 2012 sonunda (1.öğretimler son sınıfta iken) öğretim üyesi sayısı 3. Şu anda mezun verilmiş durumda, 1.öğretim ve 2.öğretimde toplam 400 öğrenci var (1., 2., 3., 4.sınıfta), öğretim üyesi sayısı 5! Öğretim üyelerinin tamamı Yrd.Doç. ve sadece 2 si gıda mühendisi. Öğretim üyelerinin iş yükü: Ders programına göre, 3 öğretim üyesi ile kişi başı haftada 62 (42) saat, 5 öğretim üyesi ile haftada 37 (25) saat ders yükü ile çalışılması gerekiyor! İdari görevleri (1 Dekan Yrd., 1 Bölüm Bşk., 2 Bölüm Bşk. Yrd.)! Ve asli görevi olan «bilimsel araştırma» yükümlülükleri!
Gıda Mühendisliği, Veteriner Hekimlik, Ziraat Mühendisliği (Bitki Koruma) kıyaslaması (2009-2013) 2010: İlk kez özel üniversitelerdeki Gıda Müh. kontenjanları dolmadı! 2012 ve 2013: İlk kez devlet üniversitelerindeki Gıda Müh. kontenjanları dolmadı! Gıda Mühendisliği-Veteriner Hekimlik kıyaslaması (2009-2013) 10 bölüm 2009: 2013: 10 bölümde Gıda Müh. taban puanı yüksek. 2 bölümde en yüksek Veterinerlik puanı, en düşük Gıda Müh. puanından düşük. 2009: 1 bölümde Gıda Müh. taban puanı yüksek. Gıda Mühendisliği-Bitki Koruma kıyaslaması (2009-2013) 17 bölüm 17 bölümde Gıda Müh. taban puanı yüksek. 12 bölümde en yüksek Bitki Koruma puanı, en düşük Gıda Müh. puanından düşük. 2013: 8 bölümde Bitki Koruma puanları yüksek. 4 bölümde en yüksek Bitki Koruma puanı, en düşük Gıda Müh. puanından düşük.
1. Bakanlık alımları ile kontenjanlar arasındaki ilişki Gıda Mühendislerinin aleyhinde. 2. Gıda Mühendisliği bölümlerindeki kontenjan artışı çok büyük. 3. Kontenjan artışı «YÖK» veya «devlet/hükümet politikası» ile açıklanamaz boyutta. 4. Gıda Mühendisliği açısından «özel üniversiteler» kontenjan tartışmasında önemli bir yere sahip değil. 5. Gıda Mühendisliği Bölüm sayısı ihtiyaç gözetmeksizin artıyor. 6. Kontenjanlardaki en büyük artış dilimi 2.öğretim programları ve kontenjanlarında. 7. Gıda Mühendisliği giriş puanları hızla düşüyor. 8. Son 2 yıldır Gıda Mühendisliği okumak için üniversite sınavına girmek yeterli.
Yeni Gıda Mühendisliği Bölümlerinin açılması durdurulmalıdır. 2.öğretim programları acilen kapatılmalıdır. YÖK üzerinde baskı oluşturacak çalışmalar yapılmalıdır. Öğretim üyelerinin bu süreçteki sorumluluğu da ve çözümdeki kilit rolü de önemlidir. Gıda Mühendisleri Odası daha aktif bir role soyunmalıdır. Oda ile akademi ilişkisinin bağımsız olması değerli olmakla birlikte, oda ile akademisyenlerin ilişkisi bağımsız değildir. Öğretim üyelerinin mesleki tedrisat yapıyor olmalarından dolayı meslek odasına üyelikleri zorunludur ve bu konudaki ılımlı yaklaşımlardan vazgeçilmelidir. Yeni bölüm açılması ile 2.öğretim programlarının devamı, günümüz itibariyle mesleğin geleceği, etik, mesleğin prestiji kapsamında değerlendirilmelidir. Gıda Mühendisliği Koordinasyon Kurulu görüş paylaşan bir zemindir. Ancak akademide mücadele edecek bir araca ihtiyaç vardır ve Gıda Mühendisleri Odası nın bu konuda inisiyatif alması gereklidir.
Katkı TEŞEKKÜRLER ve Sorularınız 18.11.2013 20