ISL203 ENVANTER VE BİLANÇO

5. HAFTA ISL203 ENVANTER VE BİLANÇO Aktif Hesapların Envanteri (12 Ticari Alacaklar) Yrd. Doç.Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr 2 Alacak Hakkı Bir malın teslimi, bir hizmetin görülmesi yada borç verilmesi karşılığında ortaya çıkan belirli bir parayı isteme hakkına alacak denir. Alacaklar, vadelerine göre (kısa vadeli-uzun vadeli), teminatlarına göre(teminatlı-teminatsız), ticari bir işlemden doğmuş olup olmamalarına göre(ticari alacaklar-diğer alacaklar) ve borçluya göre (müşterilerden, ortaklardan, personelden, iştiraklerden alacaklar) bölümlere ayrılabilir. THP Alacakların Sınıflandırılması Tekdüzen Hesap Planının esas aldığı ana bölümlere aşağıda verilmiştir. ALACAKLAR Kısa Vadeli Alacaklar (1 Dönen Varlıklar) Uzun Vadeli Alacaklar (2 Duran Varlıklar) 12 Ticari Alacaklar 13 Diğer Alacaklar 22 Ticari Alacaklar 23 Diğer Alacaklar 3 4 12 Ticari Alacaklar Grubu 12-Ticari Alacaklar Bir yıl içinde paraya dönüşmesi öngörülen ve işletmenin ticari ilişkisi nedeniyle ortaya çıkan senetli ve senetsiz alacakları bu hesap grubunda gösterilir. Ticari ilişkilerden dolayı ana kuruluş, iştirak ve bağlı ortaklıklarından olan alacakları varsa bu gruptaki ilgili hesabın yardımcı hesaplarında gösterilir. Tekdüzen Hesap Planında Ticari Alacaklar Grubu aşağıdaki hesaplar içerir. 12- Ticari Alacaklar Grubu 120-Alıcılar Hs. 121-Alacak Senetleri Hs. 122-Alacak Senetleri Reeskontu Hs.(-) 124-Kazanılmış FinansalKiralama Faiz Gelirleri Hs.(-) 126-Verilen Depozito ve Teminatlar Hs. 127 Diğer Ticari Alacaklar Hs. 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hs. Hs.(-) 5 6 1

İşletmenin esas faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından ortaya çıkan, çek veya senede bağlanmamış alacakların izlendiği hesaptır. Borç Alacak Artışlar D.Başı Mevcut Açılış Devir Faiz Kredili Mal ve Hizmet Satış Azalışlar Tahsil edilen paralar Müşteriden alınan senetler Müşterilere yapılan satış iskontoları İdari takibe alınan alacaklar Şüpheli duruma düşen alacaklar D.sonu kapanış Alıcılar Hs. aktif karakterli ana hesaptır. Her bir müşteri için ayrıca yardımcı hesaplar açılabilir. Örnek: İşletme 10 Ekim 2012 de 377,5 TL si peşin, kalanı kredili olmak üzere KDV dahil 877,5 TL değerinde mal satmıştır. (KDV oranı% 17olarakalınacaktır.) 8 7 7,5 K D V H a riç T u tar = = 7 5 0 T L 1,1 7 K D V = 8 7 7,5-7 5 0 = 1 2 7,5 T L 100 Kasa Hs. 600 Yurtiçi Satışlar Hs. 391 Hesaplanan KDV Hs. Müşteriye kısmen kredili mal satış 31.12.201.. Borç Alacak 377,5 500 750 127,5 7 8 Mal ve hizmet alınması sırasında 191 İndirilecek KDV Hs. Kullanılacaktır. Mal ve hizmet satılması sırasında 391 Hesaplanan KDV Hs. Kullanılır. KDV bir gelir unsuru değildir. Bu nedenle hasılata ve maliyete eklenmez. Ancak KDV den muaf olan banka ve sigorta şirketlerindedurumfarklıdır. Örnek: Müşteri işletmeye olan 500 TL lik senetsiz borcunu işletmeninbankahesabınayatırmaksuretiyleödenmiştir. 31.12.201.. Borç Alacak 102 Bankalar Hs. 500 500 Müşteriden tahsilat yapılması 9 10 Örnek: A İşletmesi B işletmesine KDV si peşin kalanı kredili olmak üzere% 18KDVhariçTL likmalsatılmıştır. Örnek: Bİşletmesininkaydı 102 Bankalar Hs. Mal satış kaydı 600 Yurtiçi Satışlar Hs. 391 Hesaplanan KDV Hs. 31.12.201.. Borç Alacak 3.600 3.600 153 Ticari Mallar Hs. 191 İndirilecek KDV Hs. Mal alış kaydı 100 Kasa Hs. 320 Satıcılar Hs. 31.12.201.. Borç Alacak 3.600 3.600 11 12 2

Örnek: B İşletmesinin vadesi gelen borcunu vadesinde ödeyemeyeceğini A işletmesine bildirmiş ve daha ileri tarihli 21.000 TL lik bir bono imzalayarak vermeyi önermiştir. A işletmesi de bu öneriyikabuletmiştir. Aİşletmesininkaydı /./201.. Borç Alacak 21.000 642 Faiz Gelirleri Hs. Senetsiz Alacağın Senede Bağlanması 1.000 Örnek: B İşletmesinin vadesi gelen borcunu vadesinde ödeyemeyeceğini A işletmesine bildirmiş ve daha ileri tarihli 21.000 TL lik bir bono imzalayarak vermeyi önermiştir. A işletmesi de bu öneriyikabuletmiştir. Bİşletmesininkaydı 320 Satıcılar Hs. 780 Finansman Giderleri Hs. /./201.. Borç Alacak 1.000 321 Borç Senetleri Hs. 21.000 Senetsiz borcun senede bağlanması 13 14 Örnek Değerleme ve Envanter Aşağıdakilerden hangisi Dönen Varlıklar ve Duran Varlıklar hesapsınıflarınınherikisindedeyeralanbirhesaptır? a) VerilenAvanslarHs. b) ŞüpheliTicariAlacaklarKarşılığı Hs. c) GelecekAylaraAitGiderler d) AlıcılarHs. e) İndirilecek KDVHs. Değerleme: TTK ya göre itibari değer, VUK a göre mukayyet değer ile değerlenir. Envanter işlemleri ve kayıtları: İlk önce ana hesap ile yardımcı hesaplar arasında uygunluk kontrolü yapılır. Faiz işletilmişse bu işlem kayda alınır. Müşteriye uygulanacak ıskontolar kayda alınır. Şüpheli ve değersiz alacaklar kayda alınır. 15 16 Örnek(Mutabakat işlemi): Serdemir işletmesinin 31.12.201. tarihinde müşterilerine hesap özetlerini göndermiştir. Müşterilerden Ertan Ticaret borcunun 4.450 TL olduğunu bildirerek hesabının düzeltilmesini istemiştir. Yapılan inceleme sonucunda müşteri Ertan Ticaret in yapmış olduğu 550 TL lik ödemenin yanlışlıkla Müşteri Ertan Sönmez in hesabına alacak kaydedildiği, farkın buradan geldiği tespit edilmiştir. BORÇ 120.07 Ertan Ticaret ALACAK 120.09 Ertan Sönmez 120.08 Ertan Ticaret Düzeltme kaydı 8.000 3.000 550 31.12.201. Borç Alacak 550 550 Örnek(HesabaFaizİşletilmesi): Dönemsonundaanlaşmauyarınca Artan A.Ş. in hesabına 300 TLve Umut A.Ş nin hesabına 400 TLfaiz tahakkukettirilmiştir. 120.02 Artan A.Ş. 300 120.03 Umut A.Ş. 400 31.12.201.. Borç Alacak 642 Faiz Gelirleri Hs. 700 Müşterilere Faiz işletilmesi 700 17 18 3

Örnek: Müşterilerden Umut A.Ş. aldığı malın KDV hariç 500 TL lik kısmının siparişine uygun olmadığı gerekçesi ile iade etmiştir.(iade giderlerianlaşmagereğialıcıyaaittir.) Örnek(Yabancı Paralı İşlemler): Yurtdışındaki müşterilerinden olan John Stone 13.000 $ malı veresiye satın almıştır. İlgili tarihte dövizkuru1$=1.79tl dir. 610 Satıştan İade Hs. 391 Hesaplanan KDV Hs. 120.03 Umut A.Ş. 500 Mal satıştan iade /./201.. Borç Alacak 500 90 590 120.07 John Stone 601 Yurtdışı Satışlar Hs. 601. 07John Stone 780 Yurtdışına mal satış 31.12.201. Borç Alacak 23.270 23.270 19 20 Örnek(Yabancı Paralı İşlemler): Yurtdışındaki müşterilerinden olan John Stone 13.000 $ satın alınan malın 1$ = 1.79 TL kuru üzerinden karşılığı hesaba alınmış durumdadır. Bilanço günündeki değerleme kuru ise 1$ = 1.85 TL dir. 120.07 John Stone 780 646 Kambiyo Karları Hs. 13.000*(1.85-1.79)= 780 TL Döviz kurundaki artışın yansıtılması 31.12.201. Borç Alacak 780 780 Örnek(Değersiz Alacaklar): Müşteri Mehmet Sarı olan 8.000 TL lik alacağın tahsil edilemeyeceği 20.11.201. tarihinde mahkeme kararı ile Serdemir işletmesine bildirilmiştir. 659 Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hs. 659.03 Değersiz Alacak Zararları 120.06 Mehmet Sarı Alacağın tahsilinin imkansızlaşması 20.11.201. Borç Alacak 8.000 8.000 21 22 121 Alacak Senetleri Hesabı 121 Alacak Senetleri Hesabı İşletmenin sattığı mal, mamul ve hizmetlere veya bir alacağına karşılık ve henüz tahsil etmediği bono ve poliçelerinin izlendiği aktifkarakterlihesaptır. Senet karşılığı mal alan müşteri, aşağıdaki işlemlerden birini veya birkaçınıyapabilir. Birbonoimzalayaraksatıcıyaverebilir. Birpoliçekeşideedipsatıcıyaverebilir. Alacaklısı olduğu bir senedi(bono ve poliçeyi) satıcı firmaya ciroeder. İşletme; alıcı üzerine kendi lehine bir poliçe çekebilir. Bu poliçenin muhatap tarafından kabul edilmesi durumunda işletmeiçinbir AlacakSenedi doğar. Borç Alacak Artışlar Geçen yıldan devir Senet alınması Senetsiz alacağın senede bağlanması Azalışlar Senet tahsili Senet ıskontosu Senet yenilenmesi Senet Cirosu Senetli alacağın şüpheli hale gelmesi 23 24 4

Örnek: İşletme % 18 hariç 1.000 TL tutarında mal satmış, karşılığındaaynıtutarlıbirbonoalınmıştır. KDVtutarı=1.000x0,18=180TL / /201.. Borç Alacak 1.180 Mal satış kaydı 600 Yurtiçi Satışlar Hs. 391 Hesaplanan KDV Hs. 1.000 180 Bono, borçlusu tarafından imzalanıp alacaklısına verilen ve belli bir vade sonunda belli bir paranın ödeneceğini bildiren ticari belgedir. Bono; düzenleyen(keşideci) için borç kendisine ödeme yapılacak kişi(lehdar)içinalacaksenediniteliğitaşır. 25 26 AlacakSenedininYeniBirAlacakSenediİleDeğiştirilmesi Mal ve hizmet satışı karşılığında alınan senet borçlusu tarafından ödenemediği taktirde ileri vadeli yeni bir senet ile değiştirilebilir. İki senet arasındaki fark alacaklı için bir gelir niteliğindedir ve 642 FaizGelirleriHs. nınalacağınakaydedilir. AlacakSenedininCiroEdilmesi Senet cirosu, senet üzerindeki alacak hakkının bir başkasına(üçüncü bir kişiye) devredilmesinin ifade eder. Senet ciroedildiğinde«121alacaksenetlerihs.» alacaklandırılır. / /201.. Borç Alacak 300 Banka Kredileri Hs. 1.000 1.000 Bukayıtaşağıdakiişlemlerdenhangisineaittir? a) Alacaksenetlerininiskontoettirilmesi b) Alacaksenetlerininteminatkarşılığıverilmesi c) Alacaksenetleritahsiledilerekbankakrediborcununödenmesi d) Teminatkarşılığındakredialınması e) Mevcutbankakredilerineilaveteminatverilmesi 27 28 M. İşletmesi, H İşletmesine başvurarak borçlusu olduğu 5.600 TL lik senet karşılığında 2.900 TL lik bir çek ile ileri vadeli 3.600 TL lik senedi ciro etmeyi önermiştir. Öneri kabul edilmiş ve değiştirme işlemi tamamlanmıştır. Bu bilgilere göre M işletmesininyapmasıgerekenkayıtaşağıdakilerdenhangisidir? C 321 Borç Senetleri Hs. 780 Finansman Giderleri Hs. 101 Alınan Çekler Hs. 121.01 Cüzdandaki Senetler / /201. Borç Alacak 5.600 900 2.900 3.600 Bu bilgilere göre H işletmesinin yapması gereken kayıt aşağıdakilerdenhangisidir? D 101 Alınan Çekler Hs. 642 Faiz Gelirleri Hs. / /201. Borç Alacak 2.900 3.600 5.600 900 29 30 5

Alacaklı tarafından borçluya hitaben düzenlenmiş vadesi geldiğinde söz konusu olan paranın üçüncü bir şahsa (yada emrine)ödenmesiniifadeedensenettir. Keşideci;Poliçeyidüzenleyen,ödemeemriniverenkişidir. Lehdar: Poliçeüzerindekibedelitahsiledecekkişi Muhatap: Poliçeüzerindekibedeliödeyecekkişidir. Muhatappoliçeyikabulezorlanamaz. Aşağıdaüçsoruyuverilenbilgileregörecevaplayınız. PAŞ.TicariilişkiiçindeolduğuMAŞ.üzerineNAŞ.lehinebir poliçekeşideetmişvepoliçekabuledilmiştir. 1. Bu bilgilere göre poliçeninkabulüyle PAŞ ninyapılması gereken kayıtaşağıdakilerdenhangisidir? / /201. Borç Alacak 320 Satıcılar Hs. 1.000 1.000 31 32 Aşağıdaüçsoruyuverilenbilgileregörecevaplayınız. PAŞ.TicariilişkiiçindeolduğuMAŞ.üzerineNAŞ.lehinebir poliçekeşideetmişvepoliçekabuledilmiştir. 2. Yukarıdaki bilgilere göre poliçenin kabulüyle M AŞ nin yapılmasıgerekenkayıtaşağıdakilerdenhangisidir? / /201. Borç Alacak 320 Satıcılar Hs. 1.000 321 Borç Senetleri Hs. 1.000 Aşağıdaüçsoruyuverilenbilgileregörecevaplayınız. PAŞ.TicariilişkiiçindeolduğuMAŞ.üzerineNAŞ.lehinebir poliçekeşideetmişvepoliçekabuledilmiştir. 3. Yukarıdaki bilgilere göre poliçenin kabulüyle N AŞ nin yapılmasıgerekenkayıtaşağıdakilerdenhangisidir? / /201. Borç Alacak 1.000 1.000 33 34 Envanter işlemleri ve Kayıtları Envanter Kayıtları Alacaksenetlerinin muhasebe dışı envanterinde Miktar belirlemesi: Cüzdandaki, tahsildeki, teminattaki, kabuldeki senetlerin tutarlar ve vadeleri belirlenerek dökümü yapılır. Değer belirlemesi: Tüm senetlerin bilanço gününden vadeye kadar geçecek günleri belirlenir. Bu günlerden hareketle her senedin ve sonunda tüm senetlerin reeskont tutarları hesaplanır. Yabancı paralı senetlerin bilanço günündeki kurlara göre değerleri bulunur. Tahsil gücü belirlemesi: Senetler borçlular açısından değerlendirilerek tahsili şüpheli hale gelmiş veya tahsil yeteneğini yitiren senetler varsa bunlar listelenir. Örnek: Serdemir işletmesi dönem sonunda 30.000 TL lik bir senedin kayıtlarda olmasına rağmen cüzdanda bulunmadığını tespit ediyor. Araştırma sonucunda senedin satıcı Salih Gül e verildiğiancakkaydınunutulduğuanlaşılıyor. 31.12.201. Borç Alacak 320 Satıcılar Hs. 320.08 Salih Gül 121Alacak Senetleri Hs. 121.01 Cüzdandaki Senetler Ciro edilen senedin cüzdandan çıkarılması 30.000 30.000 35 36 6

122 Alacak Senetleri Reeskontu 122 Alacak Senetleri Reeskontu Hesabı Senetli alacakların bilanço gününde tasarruf değeri(peşin değer) ile değerlemesini sağlamak amacıyla alacak senetleri için hesaplanan reeskont tutarının izlenmesinde kullanılan Aktifi düzenleyici pasif karakterli bir hesaptır. VUK na göre vadesi gelmemiş alacakların tasarruf değerini hesaplamada, senette faiz açıklanmamışsa bu oran kullanılır. Faiz oranı açıklanmamışsa; Türk paralı senetlerde Merkez Bankasının resmi iskonto oranı, yabancı paralı senetlerde geçerli olan Londra BankalararasıFaizOranı(LIBOR)kullanılır. 122 Alacak Senetleri Reeskontu Vergi Usul Kanunu'nun 281. maddesine göre, senede bağlı alacaklar değerleme günü kıymetine indirgenebilir. Bu işleme reeskont denir. Reeskont; bilanço gününde senetli alacakların ve senetli borçların tasarruf değerleri ile değerlenmesini sağlamak amacıyla hesaplanan ve alacak senetlerinden ve borç senetlerinden düşülen tutardır. Reeskont işlemi; işletmenin tahakkuk eden gelir veya gider unsurlarının bu dönemle ilgili olmayan kısımlarının dönemsellik kavramı gereği ayrıştırılmasıdır. 37 38 Değerleme: Envanter işlemleri ve Kayıtları TTK ya göre alacak senetleri itibari (nominal) değerle VUK a göre banka, banker ve sigorta şirketleri dışındaki işletmeler alacak senetlerini mukayyet yada tasarruf değeri ile değerleyebilirler. Uygulamadaki zorluk nedeniyle sadece banka, bankerler ve sigorta şirketleri alacak ve borç senetlerini tasarruf değeri ile değerlemek zorundadır. Reeskont bir dönem sonu envanter işlemidir ve bilanço tarihinde yapılır. İşletme senetlerini mukayyet değer ile değerlese yıl sonunda herhangi bir envanter işlemine gerek kalmadan alacak senetleri borç kalanı ile bilançoda yer alır. Alacak senetleri tasarruf değeri ile değerlenirse bu işleme reeskont işlemi denir. Alacak senetlerinin tasarruf değeri, bilanço günü itibariyle iskontolu(peşin) değeridir. Tasarruf değeri ölçüsü uygulandığında alacak senetlerinin gerçek değerleri tek tek hesaplanır. Hesaplamada her senedin değerleme günü ile vade tarihi arasındaki gün sayısı esas alınarak reeskont (iskonto) tutarı hesaplanır. Reeskont tutarı senedin nominal değerinden düşülürse peşin değer bulunur. 39 40 Envanter işlemleri ve Kayıtları 122 Alacak Senetleri Reeskontu Hs. Reeskont hesaplamasında maliye bakanlığı iç ıskonto formülünün uygulanmasının uygun olacağı görüşünü benimsemiştir. İçıskontoformülüşuşekildedir: Tasarruf Değeri = İtibari Değer Reeskont Tutarı İşletmeni dönem sonu itibariyle sahip olduğu alacak senetlerinin tutarı ve vadeleri aşağıdaki gibidir. (İskonto oranı % 10 dur) Reeskont tutarını hesaplayarak kaydını yapınız. Senet Tutarı Vade Gün Sayısı 10.000 20 Ocak 2013 20 Gün 5.000 14 Şubat 2013 45 Gün 30 Nisan 2013 120 Gün 41 42 7

122 Alacak Senetleri Reeskontu Hs. 122 Alacak Senetleri Reeskontu Hs. Senetler için reeskont tutarları 10.000 x 20 x 10 R 1= =54,5TL 36.500+(20 x 10) 5.000 x 45 x 10 R 2 = =60,9TL 36.500+(45 x 10) x 120 x 10 R 2 = =636,6TL 36.500+(120 x 10) Reeskont Toplamı = 54,5+60,9+636,6 =752 TL Senetler için reeskont tutarları 10.000 x 20 x 10 R 1= =54,5TL 36.500+(20 x 10) 5.000 x 45 x 10 R 2 = =60,9TL 36.500+(45 x 10) x 120 x 10 R 2 = =636,6TL 36.500+(120 x 10) Reeskont Toplamı = 54,5+60,9+636,6 =752 TL 31.12.201. Borç Alacak 657 Reeskont Faiz Giderleri Hs. 752 122 Alacak Senetleri Reeskontu Hs.(-) 752 01.01.201. Borç Alacak 122 Alacak Senetleri Reeskontu Hs.(-) 752 647 Reeskont Faiz Gelirleri Hs. 752 43 44 Örnek: Envanter Kayıtları Örnek: Serdemir işletmesi 31.12.201. tarihinde 70.000 TL nominal değerli takip eden yıl 31.03.201. vadeli bir senedi olup, bu senedi tasarruf değeri ile değerlemeye karar vermiştir. Reeskont işleminde uygulanacak faiz oranı% 12 dir. Örnek: İşletmenin bilanço gününde Alacak Senetlerinin Hesabının durumuşöyledir. Tasarruf değeri(peşin)= Senedin Nominal Değeri Reeskont Tutarı= 70.000-2.012 = 67.988TL 31.12.201. Borç Alacak 657 Reeskont Faiz Giderleri Hs. 2.012 122 Alacak Senetleri Reeskontu Hs.(-) 2.102 Alacak Senedi için Reeskont Ayrılması 45 46 Envanter Kayıtları 121. Alacak Senetleri Hesabı 122 Alacak Senetleri Reeskontu Hs. Aktifi düzenleyen Pasif karakterli geçici bir hesaptır. BukayıttansonrabilançodaAlacakSenetlerinin görünümüşöyleolacaktır. Aktif 31.12 Bilanço Pasif 12 Ticari Alacaklar 67.888 70.000 122 Alacak Senetleri Reeskontu Hs.(-)(2.012) 657 Reeskont Faiz Giderleri Hs. nın borcundaki 2.012 TL dönem sonunda gider hesaplarıyla birlikte 690 Dönem K/Z ına devredilir. Yani dönem karından düşülür. 01/01/201.(takip eden yılda) Borç Alacak 122 Alacak Senetleri Reeskontu Hs.(-) 2.012 647 Reeskont Faiz Gelirleri Hs. 2.012 Reeskont işleminin iptal edilmesi İşletme senetli alacaklarına tasarruf değeri ölçüsü uygulandığında senetli borçlarına da aynı değerleme ölçüsünü uygulamak zorundadır. Bir değerleme işlemi gereği gider yazılarak kardan düşülen 2.012 TL fiilen gerçekleşmediği için izleyen yılın başında gelir yazılarak iptal edilir. 47 48 8

Reeskont Uygulaması VUK ve Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği uyarınca reeskontişlemiihtiyaridir.spkuyarıncazorunludur. Alacak senetleri reeskonta tabi tutulmuşsa borç senetleri de reeskontatabi tutulur. Vadeli çek reeskontu, vadesi üç aydan uzun senetsiz alacakların reeskontu, şüpheli alacaklar için ayrılan reeskont tutarı kanunen kabuledilmeyengiderdir. Verilen vadeli çek reeskontundan kaynaklanan gelirler, borçların reeskontundan kaynaklanan gelirler(senetsiz) vergiye tabi olmayangelirniteliğindedir. Reeskont Uygulaması Alacak senetleri reeskontu kanunen kabul edilir gider, borç senetlerireeskontuvergiyetabi gelirdir. Reeskonthesaplanmasındaiçiskontoyöntemikullanılır. Alacak ve borç senetlerinde faiz oranları belirlenmişse bu oran, belirlenmemişse TC Merkez Bankasının tespit ettiği oran, döviz cinsindensenetlerdeliborkullanılır. Hatır senetleri, müflisten olan senetli alacaklar, vade içermeyen senetler için reeskont hesaplanmaz. Hesaplansa bile kanunen kabuledilemeyengiderolarakkabuledilir. 49 50 124 Kazanılmamış Finansal Kiralama Faiz Gelirleri(-) Bu hesap, finansal kiralamanın yapıldığı tarihte kiralama işlemlerinden doğan alacaklar ile kira ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki farkı gösteren henüz kazanılmamış finansal kiralama faiz gelirlerinin izlendiği hesaptır. Bu gelirlerin hesaplanmasınailişkinbilgilerbilançodipnotlarındayeralır. Finansal kiralama sözleşme tutarı ile finansal kiralamayla ilgili kira ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki fark, bu hesaba alacakkaydedilir. 124 Kazanılmamış Finansal Kiralama Faiz Gelirleri(-) Her dönem sonunda gerçekleşmiş olan faiz gelirleri tutarı bu hesaba borç, 60 Brüt Satışlar hesap grubunda ilgili satış geliri hesabınaalacakkaydedilir. Ancak esas faaliyet konusu finansal kiralama olmayan işletmelerce yapılan finansal kiralama işlemiyle ilgili gerçekleşmiş faizgelirleri642faizgelirlerihs.alacakkaydedilir. 51 52 124 Kazanılmamış Finansal Kiralama Faiz Gelirleri(-) Aşağıdakilerden hangisi bir bilanço hesabıdır? a) 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar Hs. b) 642 Faiz Gelirleri Hs. c) 124/224 Kazanılmamış Finansal Kiralama Faiz Gelirleri Hs. d) 647 Reeskont Faiz Gelirleri Hs. e) 643 Komisyon Gelirleri Hs. 126 Verilen Depozito ve Teminatlar Hs. İşletme tarafından üçüncü kişilere karşı bir işin yapılması veya bir sözleşmenin karşılığı olarak geri alınmak üzere verilen depozito veteminatniteliğindekitutarlarınizlendiğihesaptır. Bu hesapta yalnızca nakit ödenen değerler izlenir. Teminat olarak verilen menkul kıymet, alacak senedi, emtia gibi kıymetler de Nazımhesaplardagösterilir. Bir yıldan uzun süreli olarak verilen depozito ve teminatlar ise Duran Varlıklarda 226 Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabında izlenir. 53 54 9

126 Verilen Depozito ve Teminatlar Hs. Örnek: İşletme resmi bir dairenin açtığı ihaleye girmek üzere 2.200 TLnakditeminatyatırmıştır.Ödenenteminatınkaydı / / Borç Alacak 126 Verilen Depozito ve Teminatlar Hs. 2.200 100 Kasa Hs. 2.200 126 Verilen Depozito ve Teminatlar Hs. Örnek: İşletme resmi bir dairenin açtığı ihaleye girmek üzere 2.200 TL nakdi teminat yatırmıştır. İşletme ihaleyi kaybetmiş, yatırdığı teminatıgerialınmıştır. / / Borç Alacak 100 Kasa Hs. 2.200 126 Verilen Depozito ve Teminatlar Hs. 2.200 55 56 127 Diğer Ticari Alacaklar Hs. 127 Diğer Ticari Alacaklar Hs. İşletmenin ticari faaliyetleri sonucu ortaya çıkan ve yukarıda sayılan hesapların kapsamına girmeyen tahsili gecikmiş alacaklar vediğersenetsizticarialacaklarınizlendiğihesaplardır. Kredikartlarındanalacaklar İnşaattaahhütişlerinden alacaklar Protestoluveiadeedilmişsenetler Tahsiligecikmişsenetsiz alacaklar Diğerçeşitlialacaklar Örnek: İşletme 29 Haziran da bir müşteriye Garanti bankasının Kredi Kartı hesabı karşılığında% 18 KDV dahil 1.062 TL tutarında malsatmıştır. NetFaturaTutarı=1.062/1.18=900TL 1.062-900 =162 TL => KDV tutarı / / Borç Alacak 127 Diğer Ticari Alacaklar Hs. 1.062 600 Yurtiçi Satışlar Hs. 391 Hesaplanan KDV Hs. 900 162 57 58 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabı 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabı Ödeme süresi geçmiş, bir sebeple vadesi birkaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş, yazı ile birden fazla istenmiş ya da dava veya icra safhasına aktarılmış senetli ve senetsiz alacaklar 128 ŞüpheliTicariAlacaklarHesabındaizlenir. Ayrıca dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar, yapılan protestoya veya bir defadan fazla istenmiş olma koşulunabağlı olmak üzere davaveyaicraaşamasındaolmasada şüphelialacaksayılır. Temelmuhasebe kavramlarından«ihtiyatlılıkkavramı» gereğince işletmenin karşılaşabileceği riskleri göz önüne alınması gerekir. Şüpheli ticari alacaklar işletme için risk taşıyan bir unsurdur ve karşılıkayrılmalıdır. Şüpheli hale gelen alacakların tamamı veya bir kısmı için ayrılan karşılıklar hesabının alacağındaizlenir. Bu nedenle Hs.(-) nı 128 ŞüpheliTicariAlacaklarHs. nıdüzenleyen birhesaptır. 59 60 10

Şüpheli Hale Gelemeyen Karşılık Ayrılamayan Alacaklar Başka bir tüccara kefillik yada hatır senedi verilmesi dolayısıyla doğan alacağın tahsil edilememesi. Teminata bağlı, menkul rehinli veya gayri menkul ipoteği şeklinde teminata bağlı alacaklar Şüpheli hale geldiği dönem kaydı unutulan alacaklar şüpheli hale gelmez ve karşılık ayrılmaz. VUK ta bu gider Kanunen Kabul Edilmeyen Gider Kabul edilir. 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabı Örnek: Yapılan protestoya rağmen tahsil edilemeyen 30.000 TL değerindeki alacak senedi dava ve icra takibine alınmış ve % 50 oranındakarşılıkayrılmıştır. İzleyen dönemde söz konusu şüpheli ticari alacağın TL si tahsiledilebilmişvekalanınıntahsiledilmeolanağıkalmamıştır. / / Borç Alacak 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hs. 30.000 121.01 Cüzdandaki Senetler 30.000 61 62 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabı 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabı Örnek: Yapılan protestoya rağmen tahsil edilemeyen 30.000 TL değerindeki alacak senedi dava ve icra takibine alınmış ve % 50 oranındakarşılıkayrılmıştır. İzleyen dönemde söz konusu şüpheli ticari alacağın TL si tahsiledilebilmişvekalanınıntahsiledilmeolanağıkalmamıştır. / / Borç Alacak 654 Karşılık Giderleri Hs. 15.000 Hs. 15.000 Örnek: Yapılan protestoya rağmen tahsil edilemeyen 30.000 TL değerindeki alacak senedi dava ve icra takibine alınmış ve % 50 oranındakarşılıkayrılmıştır. İzleyen dönemde söz konusu şüpheli ticari alacağın TL si tahsiledilebilmişvekalanınıntahsiledilmeolanağıkalmamıştır. / / Borç Alacak 100 Kasa Hs. Hs.(-) 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hs. 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar Hs. 15.000 30.000 5.000 63 64 Serdemir işletmesi 11.08.201. Soner Uslu ya senet karşılığında olarak %18 KDV dahil TL lik mal satmıştır. 121Alacak Senetleri 121.05.Soner Uslu 600 Yurtiçi Satışlar Hs. 391 Hesaplanan KDV Hs. Mal Satışı 11.08.201. Borç Alacak 15.000 2.700 Soner Uslu nun 10.10.201. tarihinde borcunu ödeyemeyeceği anlaşılmış ve işletmemize borcu kadar karşılık ayrılmıştır. 10.10.201. Borç Alacak 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hs. Senetli Alacağın Şüpheli Duruma Düşmesi 10.10.201. Borç Alacak 654 Karşılık Giderleri Hs. (-) Şüpheli TicariAlacak İçin karşılıkayrılması 65 66 11

a. 25.11.201. tarihinde işletmemiz tarafından daha önce tamamı için karşılık ayırdığı Soner Uslu dan olan TL lik alacağın tahsil edilemeyeceği kesinleşmiştir. 25.11.201. Borç Alacak Hs.(-) 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hs. Alacağın tahsil edilememesi b. 25.11.201. tarihinde işletmemiz daha önce tamamı için karşılık ayırdığı Soner Uslu dan olan TL lik alacağının 5.000 TL lik kısmını 30.11.201. tarihinde tahsil etmiş, kalanın tahsil olanağı ortadan kalkmıştır. 30.11.201. Borç Alacak 100 Kasa Hs. Hs.(-) 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hs. 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar Hs. Alacağın kısmen tahsiledilmesi 5.000 5.000 67 68 c. 30.11.201. tarihinde işletmemiz daha önce tamamı için karşılık ayırdığı Soner Uslu dan olan TL lik alacağının tamamını tahsil etmiştir. 30.11.201. Borç Alacak 100 Kasa Hs. Hs.(-) 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hs. 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar Hs. Alacağın tamamen tahsil edilmesi Örnek: 768.000TL likşüphelialacağı5/8 iiçinkarşılıkayrılmıştır. Alacaklarla ilgili olarak 3 TL lik tahsilat yapılarak, kalanın değersiz alacak haline gelmesi durumunda, konusu kalmayan karşılıklarhesabınane şekildeve hangitutardakayıtyapılır? KarşılıkTutarı =768.000x5/8=480.000TL./ /201. Borç Alacak 100 Kasa Hs. Hs.(-) 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hs. 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar Hs. 3 480.000 768.000 32.000 69 70 Örnek: 768.000TL likşüphelialacağı5/8 iiçinkarşılıkayrılmıştır. Alacaklarla ilgili olarak 3 TL lik tahsilat yapılarak, kalanın değersiz alacak haline gelmesi durumunda, konusu kalmayan karşılıklarhesabınane şekildeve hangitutardakayıtyapılır? a) Hesabınborcuna448.000TL b) Hesabınborcuna288.000TL c) Hesabınalacağına288.000TL d) Hesabınalacağına230.000TL e) Hesabınalacağına32.000TL Değersiz Alacaklar VUK un hükümlerine göre kazai bir hükme(mahkeme kararı) ve kanat verici bir belgeye göre tahsiline artık imkan kalmayan alacaklardeğersizalacaklardır. Diğer bir hükme göre konkordato veya anlaşma yoluyla tahsilindenvazgeçilenalacaklardadeğersizalacaksayılır. 71 72 12

Değersiz Alacaklar Önceki dönemden şüpheli hale gelen ve tamamına karşılık ayrılan TL lik alacağın borçlusu iflas etmişve alacağın tahsil edilemeyeceğikesinleşmiştir. / /201. Borç Alacak Hs. (-) 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hs. Diğer Alacaklar İşletmenin ticari bir nedene dayanmadan meydana gelen ve en çok bir yıl içinde tahsil edilmesi düşünülen alacakları 13 Diğer Alacaklar grubunda izlenir. Bu grupta yer alan alacaklarla ilgili mutabakat sağlanır ve daha sonra senetli-senetsiz, Türk paralı-yabancı paralı oluşları göz önünde tutularak ticari alacaklar hesaplar grubundaki gibi değerlenir. İşletmeden ayrılan ortağın, personelin borçları ilgili hesaplardan çıkarılarak 136 Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabında takip edilir. 73 74 Diğer Alacaklar Kaynakça Diğer alacaklarla ilgili olarak şüpheli duruma düşen alacaklar için karşılıklar ayrılabilir, senetleri için reeskont hesaplanabilir. Değersiz hale gelen alacaklarda karşılığı ile birlikte mahsup edilir veya doğrudan gider yazılabilir. Bu işlemler ticarialacaklarda olduğu gibi yapılır. Bu grubun içinde şu hesaplar yer alır. 131-ORTAKLARDAN ALACAKLAR 132-İŞTIRAKLERDEN ALACAKLAR 133-BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR 135-PERSONELDEN ALACAKLAR 136-DIĞER ÇEŞITLI ALACAKLAR 137-DIĞER ALACAK SENETLERI REESKONTU(-) 138- ŞÜPHELI DIĞER ALACAKLAR 139-ŞÜPHELI DIĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI (-) Nalan AKDOĞAN, Orhan SEVİLENGÜL, Tek Düzen Muhasebe Sistemi Uygulaması, Gazi Kitapevi, Ankara. Orhan Sevilengül, Genel Muhasebe, Gazi Kitapevi, Ankara, 2011. Orhan Sevilengül, Çözümlü Muhasebe Problemleri, Gazi Kitapevi, Ankara, 2011. Abdullah Karakaya, Genel Muhasebe Ders Notları, Safranbolu, 2002. Ahmet Vecdi CAN/ Sakarya Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü Ders Notları Nalan AKDOĞAN, Nejat TENKER, Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Gazi Kitapevi. CEMALCILAR, Ö., "Muhasebenin amaçlarına Ulaşmada Muhasebenin Kuramsal Yapısına Bağlılığın Gereği ve Önemi", Muhasebe ve Denetime Bakış, Ocak 2003. 8 No lu TMS-Maddi, Maddi Olmayan Duran Varlıklar ile Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar IASC, International Accounting Standards Committee, International Accounting Standards 1999, London, 1999. 75 76 Teşekkür Ederim Sağlıklı ve mutlu bir hafta geçirmeniz temennisiyle, iyi çalışmalar dilerim 77 13