VERİ TABANI ve YÖNETİMİ

VERİ TABANI ve YÖNETİMİ Maltepe Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

2 BÖLÜM -12- TETİKLEYİCİ (TRIGGER)

3 Giriş Trigger lar Trigger lar Ne Zaman Kullanılmalıdır? Klasik Trigger ların Özellikleri Trigger lar Nasıl Çalışır? Trigger Oluşturmak

4 12.1. Trigger lar Trigger yani tetikleyici, ilişkisel veritabanı yönetim sistemlerinde bir tabloda belirli olaylar meydana geldiği zaman yani ekleme, güncelleme, silme işlemlerinden biri gerçekleşmeden önce veya sonra çalışan ve belirli işlemleri kodlandığı şekilde yerine getiren yordamdır. Tetikler veritabanında yapılan değişikliklerle birlikte otomatik olarak çalışan prosedürel program parçacıklarıdır.

5 12.1. Trigger lar (devam ) Trigger lar, veri değişiminin hemen ardından log dosyalar üzerinden otomatik olarak devreye giren özel bir Stored Procedure dür. Genellikle karmaşık iş kurallarını gerçekleştirmek için veya basamaklı veri bütünlüğünü programlamak için kullanılırlar.

6 12.2. Trigger lar Ne Zaman Kullanılmalıdır? Trigger lar aşağıdaki amaçlara yönelik kullanılırlar. Değişiklikleri takip etmek için: Kritik kayıtlar üzerinde değişiklik yapan kişiler ve değişiklik miktarlarını ya da kayıtlarının takibini tutmak için kullanılırlar. Birincil anahtar üretmek için: IDENTITY( ) fonksiyonu birincil anahtar olarak sadece sayı üretebilmektedir. Bazı durumlarda birincil anahtarın belli harf ve rakamlardan oluşması gerekebilir. Böyle durumlarda yine trigger lara başvurulabilmektedir.

7 12.2. Trigger lar Ne Zaman Kullanılmalıdır? (devam) Trigger lar aşağıdaki amaçlara yönelik kullanılırlar. Karmaşık iş kurallarını gerçeklemek için: Bazen uygulama veritabanının dışında bir veritabanına karşı, yabancı anahtar geçerliliğini denetlemek gerekebilmektedir. Bu durumda sadece veritabanı içindeki işler denetlenebilmektedir. Fakat trigger lar ile diğer veritabanları da denetlenebilmektedir. Mail atmak gibi işleri otomatikleştirmek için: Örneğin herhangi bir sipariş verildiğinde müşteriye bilgilendirme mail göndermek için kullanılabilmektedir.

8 12.2. Trigger lar Ne Zaman Kullanılmalıdır? (devam) Bunların dışında; Standart hata mesajlarının dışında hata mesajı vermek için Veritabanı erişimlerini takibe almak için Yeni nesne oluşturma işlemlerini, sunucu veritabanlarının tutarlılıklarını sağlamak için Nesne değişikliklerini takip etmek ve engellemek için kullanılabilmektedirler.

9 12.3. Klasik Trigger ların Özellikleri Bir trigger, birden fazla olayı gerçekleştirebilmektedir. Örneğin bir tabloya kayıt eklendiğinde devreye giren bir trigger bu kayıtları başka bir yere de ekledikten sonra başka bir tablo üzerinde de güncellemeler yapabilmektedir. Trigger, geçici tablo yada sistem tablosu oluşturamaz ama bu türden tablolara erişebilmektedir.

10 12.3. Klasik Trigger ların Özellikleri Temel olarak iki farklı trigger çeşidi vardır. + AFTER Trigger AFTER trigger ı sadece tablolar üzerinde tanımlanabilmektedir. + INSTEAD OF Trigger INSTEAD OF trigger ı hem tablolar hem de view lar üstünde tanımlanmaktadır.

11 12.3. Klasik Trigger ların Özellikleri Bu iki trigger ın karşılaştırılması tabloda verilmektedir.

12 12.4. Trigger lar Nasıl Çalışır? Trigger ı tetikleyen bir olayla karşılaşıldığında işlem ile trigger ikisi birlikte bir transaction bloğu olarak ele alınır. Trigger lar çalıştığı zaman INSERTED ve DELETED tablolarını kullanırlar. Bu tabloların her ikisi de ana tabloyla yani trigger ın tetiklediği tabloyla eşdeğer alanlara sahiptir. Bu tablolar mantıksal tablo şeklinde RAM de bulunurlar. Gerçek tabloya bir kayıt eklendiği zaman trigger çalışırsa bu kayıt aynı zamanda Inserted tablosuna da eklenir. İstenildiğinde bu tablodaki kayıtlara erişilebilmektedir.

13 12.4. Trigger lar Nasıl Çalışır? Tablodan bir kayıt silindiğinde, silinen kayıt DELETED tablosunda saklanır. UPDATE işlemi ise, DELETE ve hemen ardından yapılmış olan bir INSERT işlemi olarak ele alınır. Bir kayıt UPDATE edildiğinde orijinal kayıt DELETED tablosuna eklenir. Değişen kayıtta INSERTED tablosuna eklenir.

14 12.5. Trigger Oluşturmak Genel olarak bir trigger oluşturma ifadesi şu şekildedir. CREATE TRIGGER trigger_adı ON tablo_adı {FOR AFTER/INSTEAT OF} {INSERT/UPDATE/DELETE} AS Çalışacak olan SQL ifadeleri

15 12.5. Trigger Oluşturmak (devam) Örnek: Bir satış yapıldığı zaman stokta eğer ürün varsa otomatik olarak stoktan düşen, yoksa uyarı mesajı veren bir trigger yazalım. Bu işlem için gerekir. Müşteriler Kitaplar Satışlar öncelikle aşağıdaki tabloları oluşturmamız Bu tablolara ait nitelikler ve SQL ifadeleri şöyledir.

16 12.5. Trigger Oluşturmak (devam) Müşteriler tablosu ve nitelikleri aşağıdaki SQL kodu ile birlikte verilmektedir. Bu kodları SQL Server da bir Query oluşturarak yazıp derleriz.

17 12.5. Trigger Oluşturmak (devam) Ürünler tablosu ve nitelikleri aşağıdaki SQL kodu ile birlikte verilmektedir. Bu kodları SQL Server da bir Query oluşturarak yazıp derleriz.

18 12.5. Trigger Oluşturmak (devam) Son olarak satışlar tablosu ve nitelikleri aşağıdaki SQL kodu ile birlikte verilmektedir. Bu kodları SQL Server da bir Query oluşturarak yazıp derleriz.

19 12.5. Trigger Oluşturmak (devam) Oluşturduğumuz bu tablolara aşağıdaki gibi kayıtlar ekleyelim.

20 12.5. Trigger Oluşturmak (devam) Tüm gerekli işlemlerin ardından herhangi bir satış yapıldığında stok miktarına bağlı olarak gerekli işlemleri yapacak olan trigger ımız şöyle olacaktır.

21 12.5. Trigger Oluşturmak (devam) Burada müşteri numarası 1 olan kişi, 2 numaralı üründen 1 adet sipariş vermektedir. SQL ifadesi çalıştırıldığında önceki ve sonraki kayıtların durumu aşağıdaki gibi olacaktır.

22 12.5. Trigger Oluşturmak (devam) Benzer şekilde satışlar tablosunda bir kayıt silindiğinde (iptal edildiğinde) çalışacak olan bir DELETE trigger ı yazalım. DELETE trigger ı için SQL ifademiz şöyle olacaktır.

23 12.5. Trigger Oluşturmak (devam) Bu trigger ise satış sonrası fatura kesildikten sonra teslim edilen ürünleri silmek için kullanılabilir. Silinen kayıtlar daha önceden bahsettiğimiz gibi DELETED tablosunda tutulmaktadır. Ayrıca bu trigger iptal edilen (yani ürünler tablosundan silinen) ürün adedini tekrar ürünler tablosuna eklemektedir.

24 12.5. Trigger Oluşturmak (devam) Bu trigger ıda çalıştırmak için SQL ifademiz şöyle olacaktır.

25 12.5. Trigger Oluşturmak (devam) Bir INSERT, UPDATE veya DELETE işlemi bir tabloya uygulandığında bu tablo üzerinde sırasıyla bir Instead Of INSERT, Instead Of UPDATE veya Instead Of DELETE Trigger ı varsa bu işlem tablo üzerinde gerçekleşmez. Onun yerine tetikleyici içinde yazılı kodlar yapılır. Bu işlemleri gösterebilmek için bir tablo oluşturalım. Bu tabloya ait nitelikler aşağıda verilmektedir.

26 12.5. Trigger Oluşturmak (devam) Instead Of DELETE örneğine ait trigger aşağıda verilmektedir. Herhangi bir silme işlemi denendiğinde bu silme işleminin ne zaman denendiğini belirten bir trigger oluşturalım.

27 12.5. Trigger Oluşturmak (devam) Bu denemeye ilişkin SQL ifadeleri ve sonuçları aşağıda verilmektedir.

28 12.5. Trigger Oluşturmak (devam) Bütün INSTEAD OF trigger ları benzer şekilde; Ekleme için Instead Of INSERT, Güncelleme için Instead Of UPDATE, Silme işlemi için ise Instead Of DELETE olarak oluşturulmaktadır.