Türkiye e-performans - 2012
Hazırlayanlar Ali Arifoğlu Yudum Paçin Murathan Kurfalı 1
Kısaltmalar EDMER ODTÜ BİT E-Devlet Araştırma ve Uygulama Merkezi Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgi İletişim Teknolojileri ITU Information Telecommunication Union (Bilgi Teknolojileri Birliği) WEF World Economic Forum (Dünya Ekonomi Forumu) Bu rapor 2013 yılında Uluslararası Telekomünikasyon Kurumu (ITU) tarafından yayınlanan Bilgi Toplumu Ölçümü (Measuring the Information Society) raporu, Dünya Bankası, Birleşmiş Milletler ve Dünya Ekonomi Forumu (WEF) tarafından yayınlanan Küresel Bilgi Teknoloji Raporu 2013 (The Global Information Technology Report 2013), verilerine göre, ODTÜ, EDMER araştırma merkezi tarafından hazırlanmıştır 2
İçindekiler 1 Giriş... 4 2 Yöntem... 5 3 Bulgular... 7 3.1 Türkiye... 7 3.1.1 Teknolojik Altyapı... 8 3.1.2 E-Toplum... 9 3.1.3 İnsan Kaynağı... 10 3.1.4 Politik ve Düzenleyici Ortam... 11 3.1.5 Ekonomik Ortam... 12 3.2 Son 3 Yıllık Gelişim... 13 3.3 Türkiye ve Dünya... 15 3.3.1 Genel... 15 3.3.2 Tüm Bölgeler Türkiye Karşılaştırması... 15 4 Sonuç ve Değerlendirme... 27 5 EK... 28 6 Referans... 33 3
1 Giriş Bilgi ve iletişim teknolojilerinde süregelen gelişme ve yeniliklerden etkilenmekte olan devletler, e-dönüşüm sürecini başlatmışlardır. Devletler, e-dönüşüm yolunda ilerleme kaydedebilmek amacıyla e-performans değerlendirmesine gereksinim duymaktadır. e-devlet çalışmalarında değerlendirme süreci ilerlemenin, başarı ve eksikliklerin belirlenmesinde, gelecek e-devlet çalışmaları için geri bildirimler sağlanmasında önemli bir rol oynamaktadır. Devletler e- devlet projeleri için büyük miktarda kaynak ayırmaktadır, bu nedenle başarının garanti edilmesi için e-devlet performans ölçümü yapılmalı ve devletler değerlendirme çıktılarını göz önüne alarak gerekli aksiyonları gerçekleştirmelidir. Günümüzde ülkelerin e-devlet performanslarının değerlendirilmesi amacıyla araştırma kurumları tarafından geliştirilmiş olan çeşitli yöntemler bulunmaktadır. Ancak, var olan e-devlet değerlendirme yöntemlerinde önemli eksiklikler göze çarpmaktadır. Örneğin, yöntemlerin ürettiği sonuçlara bakıldığında aynı ülkeler için farklı e-performans değerleri görülmektedir. Ayrıca, yöntemlerde yer alan birçok metrik, değerlendirme sonucu üzerinde etki katsayısı düşük olduğu için elde edilen performans skorunu önemli ölçüde etkilememekte, ancak diğer taraftan değerlendirme sürecinin zorlaşmasına neden olmaktadır. Yöntemlerdeki bu gibi eksiklikler nedeniyle ülkeler gerçek e- dönüşüm performans sonuçlarını öğrenme sorunu yaşamaktadır. Bu gereklerden yola çıkarak, ODTÜ e-devlet Araştırma ve Uygulama Merkezi (EDMER) tarafından yeni bir e-performans Değerlendirme Yöntemi geliştirilmiştir. 4
2 Yöntem e-performans Değerlendirme Yöntemi, Dünya ve Türkiye de bugüne kadar üretilmiş olan başarılı e-dönüşüm değerlendirme metotları baz alınarak türetilen yeni bir e-performans değerlendirme yöntemi olarak sunulmaktadır. Bu yöntem, incelenen e-dönüşüm değerlendirme metotlarında yaygın olarak yer almakta olan ölçüm göstergelerini içererek, e-dönüşüm değerlendirme sürecinde devletlere yardımcı olmayı hedeflemektedir. Önerilen yöntem, kendine özgü metrikleri kapsayan altı ölçüm kategorisinden oluşmaktadır: Teknolojik Altyapı, e-toplum, İnsan Kaynağı, Politik ve Düzenleyici Ortam, Ekonomi Ortamı ve Web tabanlı Servis ve Uygulamalar. Tablo 1 : Ölçüm Kategorileri No Ölçüm Kategorisi Adı 1 Teknolojik Altyapı 2 e-toplum 3 İnsan Kaynağı 4 Politik ve Düzenleyici Ortam 5 Ekonomi Ortamı 6 Web tabanlı Servis ve Uygulamalar Yöntem kullanılarak her bir ölçüm kategorisi için ülke başarıları ve e-dönüşüm indeksi üretilerek ülkenin e-dönüşüm sürecindeki ortalama performansı belirlenmektedir. Ayrıca, ülkeler e-performans skorlarına göre sıralanarak dünyadaki e-performans durumları belirlenmektedir. Yöntemin pilot uygulaması 30 ülke seçilerek, ülke verilerinin başlıca araştırma merkezlerinden elde edilmesi ile gerçekleştirilmiştir. Proje ile hedeflenen sonuçlara ulaşmak için tüm proje çalışanlarının dahil olacağı ve e-performans değerlendirme yönteminin 156 dünya ülkesine uygulanacağı bir çalışma yöntemi belirlenmiştir. Yöntemin dünya çapında uygulanması için öncelikli olarak ülkelerin veri bilgileri toplanmıştır. Ülke verilerine ulaşmak için uluslararası araştırma merkezlerinin çevrimiçi veritabanlarına ve ülke istatistik 5
kurumlarına başvurulmuştur. Çevrimiçi veritabanlarına sahip araştırma merkezleri ve kurumlar Birleşmiş Milletler, Dünya Bankası, Uluslararası Telekomünikasyon Kurumu, Dünya Ekonomi Forumu dur. Tablo 2: Araştırma sırasında verilerin alındığı kurumlar No Kurum Adı 1 Birleşmiş Milletler 2 Dünya Bankası 3 Uluslararası Telekomünikasyon Kurumu 4 Dünya Ekonomi Forumu Toplanan veriler analiz edilerek, ülkeler için detaylı e-dönüşüm performans sonuçları oluşturulmuştur. Sonuçlar, ülkelerin metrik ve e-dönüşüm alanları bazında skorları e-karne şeklinde yansıtılmıştır. Ayrıca, ülkelerin e-dönüşüm alanlarındaki skorlarına ve genel e-performans analizlerine göre sıralamaları gerçekleştirilmiştir. Ülke değerlendirmelerinin tamamlanması sonrasında kıtaların ve bölgelerin e-dönüşüm performans analizleri gerçekleştirilmiştir. 6
3 Bulgular 3.1 Türkiye 2010 2011 2012 6.52 6.16 5.00 Şekil 1: 2012 Türkiye Genel Değerlendirmesi Bu bölümde Türkiye nin 2012 yılı e-performans karnesi ayrıntılı bir şekilde verilmektedir. 2012 yılında Türkiye nin aldığı puanlara bakılacak olursa, Ekonomik ortam kategorisinin 7.04 puanla diğer tüm kategorilerden yüksek puan aldığı, e-toplum, Teknolojik Altyapı, Politik ve Düzenleyici Ortam ve İnsan Kaynağı kategorilerinin ise Ekonomik Ortamı izlediği görülmektedir. (Şekil-1) Türkiye nin 3 yıl boyunca aldığı e-dönüşüm puanlarına baktığımızda, (2010, 6.52; 2011, 6.16; 2012, 5.00) Türkiye nin e-dönüşüm indeksinde düşüş olduğu görülecektir. Ayrıntılı bilgi 3.2 de verilmiştir. 7
3.1.1 Teknolojik Altyapı 2010 2011 2012 6.58 5.93 6.07 Şekil 1: Türkiye 2012 teknolojik altyapı sonuçları Türkiye nin 2012 yılına ait teknolojik altyapı Geniş-bant internet fiyatlarının puanları Şekil 1 de gösterilmektedir. Şekil cep telefonu fiyatlarına göre analiz edildiğinde, internet teknolojisinin milli gelirde daha düşük bir mobil teknolojiye olan üstünlüğü orana sahip görülecektir. Fiyatlar açısından bir karşılaştırma yapacak olursak, geniş-bant internet fiyatlarının cep telefonu fiyatlarına göre milli gelirde daha düşük bir orana sahip olduğu görülmektedir. Kullanım açısından bakılırsa, yine internetin Bilgisayara sahip hane üstünlüğü görülecektir; 100 kişiye düşen genişbant internet 100 kişiye düşen sabit telefon halkı ve internete sahip hane halkı oranı oldukça hattından daha yüksektir. Diğer bir ayrıntı ise bilgisayara sahip hane halkı ve internete sahip hane halkı oranındaki düşüklük, internetin mobil teknolojilerden üstün olmasına rağmen böyle bir verinin çıkması dikkat çekiyor. 8
3.1.2 E-Toplum 2010 2011 2012 6.1 5.97 6.38 Şekil 2: Türkiye 2012 e-toplum sonuçları Türkiye nin 2012 yılına ait e-toplum BİT teşviklerinde devlet başarılı değil puanları Şekil 2 de verilmektedir. E- Toplum kategorisinde, bilgi iletişim teknolojisi(bit) teşvikinde devlet başarısı alt-kategorisinin en düşük puanı aldığı gözlenmektedir. Bir başka deyişle, 2012 yılındaki Devletçe sağlanan BİT teşvikleri yetersiz kalmıştır. İnternet kullanıcı yüzdesi ve bilgisayar kullanıcı yüzdesi de düşük olarak gözlenmektedir.. Buna karşın firma düzeyinde internet kullanımı ortalamanın çok üstünde bir puana sahiptir. Bir başka Firmalar teknolojiyi etkin deyimle, bireysel internet kullanımında, kullanıyor. firma düzeyinde internet kullanımının çok daha gerisinde kalındığı gözlenmektedir. Bir önceki yıl ile kıyaslandığında ülke e- Toplum puanının arttığı gözlenmektedir. 9
3.1.3 İnsan Kaynağı 2010 2011 2012 5.67 5.43 4.11 Şekil 3: Türkiye 2012 insan kaynakları sonuçları Türkiye nin 2012 yılına ait insan kaynağı Orta dereceli okullara kayıt puanları Şekil-3 de gösterilmektedir. İnsan oranının çok düşük. kaynağı kategorisinde, orta dereceli okullara kayıt oranının çok düşük bir puana sahip olduğu görülmektedir. Yetişkin okuryazar oranı da, orta dereceli okullara kayıt oranından yüksek olsa da düşük bir Çalışanlar için eğitim kapsamı puana sahiptir. Çalışanlar için eğitim kapsamı ortalamanın üstünde ise daha yüksek bir puan almasıyla dikkat çekiyor. Fakat genel olarak bu kategorilerde iyi puan alındığı söylenememektedir. 10
3.1.4 Politik ve Düzenleyici Ortam 2010 2011 2012 5.74 6.17 5.79 Şekil 4: Türkiye 2012 politik ve düzenleyici ortam puanları Türkiye nin 2012 yılına ait politik ve Yargı bağımsızlığı dünya düzenleyici ortam puanları Şekil 4 de ortalamasının altında. gösterilmektedir. Şekilden de görülebileceği gibi, yasa yapıcı birimlerin etkinliğinin, diğer alt kategorilerden daha yüksek bir puana sahip olduğu görülmektedir. Anlaşmazlıkların çözümü için yasal çerçevenin etkinliği, yargı bağımsızlığının aldığı düşük puanlara BİT in önemli olduğu belirtiliyor rağmen bu çelişki dikkat çekmektedir. ancak gerekli yasal Devletin vizyonu için BİT in öneminin, BİT düzenlemeler ile ilgili yeterli gelişme yok.. ile ilgili yasalardan daha yüksek puan almasından da, BİT in öneminin görece fark edildiğinin ama yasalarla desteklenmesinde geri kalındığını göstermektedir. 11
3.1.5 Ekonomik Ortam 2010 2011 2012 7.59 6.07 7.64 Şekil 5: Türkiye 2012 ekonomik ortam puanları Türkiye nin 2012 yılına ait ekonomik ortam Yıllık gelir gelişiminin çok puanları Şekil 5 de gösterilmektedir. düşük kaldığı görülmekte. Şekilden, yıllık gelir gelişiminin çok düşük kaldığı görülmektedir. Buna rağmen işletme kurmak için gerekli zaman, yıllık milli gelir ve yerel rekabet yoğunluğunun İşletme kurmak için gerekli dünya ortalamasının çok üstünde puanlar zaman, yıllık milli gelir ve yerel almıştır. Ekonominin genel durumunun rekabet yoğunluğunun dünya dünya ortalamasının üstünde olduğu fakat ortalamasının çok üstünde yıllık gelir gelişiminin çok gerilerde kaldığı puanlar aldığı gözlenmektedir. gözlenmektedir. 12
3.2 Son 3 Yıllık Gelişim Çalışma kapsamında ortaya çıkan bulgularda, Türkiye nin son üç yıla ait (2010-2012) e-performans skorunun ortalamanın (5.00) üstünde seyrettiği görülmektedir. Şekil 6 de de görüldüğü üzere Türkiye e-performans skorlarında paralel bir azalma gözlenmektedir. Şekil 6: Türkiye son 3 yıllık e-dönüşüm ve kategori puanları 13
Türkiye nin son 3 yıllık teknolojik altyapı puanlarına (2010, 6.58; 2011, 5,93; 2012, 6.07)bakıldığında 2011 yılındaki gözle görülen düşüşün ardından 2012 yılında yükseldiği görülmektedir. Son 3 yıllık insan kaynağı puanlarına (2010, 5.67; 2011, 5.43; 2012, 4.11) bakıldığında 2012 yılında diğer yıllara oranla düşüş olduğu gözlenmektedir. Son 3 yıllık ekonomi ortamı puanlarına (2010, 7.59; 2011, 6.07; 2012, 7.64) bakıldığında son 3 yılda alınan puanlarının 6 nın üstünde olduğu, diğer kategorilere göre en istikrarlı kategori olduğu gözlenmektedir Son 3 yıllık e-toplum puanlarına (2010, 6.1; 2011, 5.97; 2012, 6.38) bakıldığında 2011 yılında keskin bir düşüş yaşandığı, 2012 yılında ise 2010 yılına göre yüksek bir puan aldığı görülmektedir.. Son 3 yıllık politik ve düzenleyici ortam puanlarına (2010, 5.74; 2011, 6.17; 2012, 5.79) bakıldığında en yüksek puanın 2011 yılında alındığı, 2010 ve 2012 yılında ise hayli düşük puanlar alındığı görülmektedir. 14
3.3 Türkiye ve Dünya Bu bölümde, Türkiye nin dünyanın diğer bölgeleriyle karşılaştırılması ve Türkiye nin e-dönüşüm indeksi ile dünyanın diğer bölgelerinin indeksi karşılaştırılmıştır. 3.3.1 Genel Türkiye e-dönüşüm indeksine göre sıralanmış ülkeler tablosunda, (bk. Ek, Tablo- 1), 156 ülke arasında 56. sırada yer almıştır. Kategorilere göre ise Teknoloji Altyapısı nda 59., İnsan Kaynağı nda 82., Ekonomi Ortamı kategorisinde 8., e- Toplum da 42. ve Politik ve Düzenleyici Ortam kategorisinde 52. olmuştur. Sonuçlara bakıldığında, Türkiye nin dünya sıralamasında e-dönüşüm indeksinin ortalama bir sıralamada kaldığı dikkat çekmiştir. Ayrıca Ekonomi Ortamı kategorisinde ilk 10 da olması kayda değer bir gelişme olmuştur, en düşük kategori ise yetiştin okuryazar oranı verisine dayanan içeren İnsan Kaynağı olmuştur. 3.3.2 Tüm Bölgeler Türkiye Karşılaştırması Şekil 7: 2012 Türkiye ve Bölgeler 15
Kıtalara ayrılan bölgelerle Türkiye nin 2012 yılına ait verilerine göre Teknolojik Altyapı, Politik ve Düzenleyici Ortam, E-Toplum, İnsan Kaynakları ve Ekonomi Ortamı kategorilerine ait puanları karşılaştırılmıştır. 2012 yılı için tüm bölgeler ve Türkiye nin e-dönüşüm indeksi sonuçları karşılaştırılması yapıldığında (Şekil 7) Türkiye nin Okyanusya, Kuzey Avrupa, Batı Avrupa, Kuzey Amerika nın gerisinde kaldığı diğer tüm bölgelerden ise yüksek puan aldığı görülecektir. Ayrıntılı puanlar ekte verilmiştir. 16
3.3.2.1 Afrika Şekil 8: Türkiye ve Afrika karşılaştırmaları 17
Batı Afrika ve Türkiye karşılaştırılması yapıldığında, Batı Afrika nın teknolojik altyapı, insan kaynağı, ekonomi ortamı, e-toplum ve politik ve düzenleyici ortam kategorilerinde sırasıyla 1.90, 1.83, 4.62, 3.11 ve 3.81 puan aldığı görülecektir. Türkiye ile karşılaştırıldığında ise en büyük fark teknolojik altyapı kategorisine aittir. (Türkiye: 6.07, Batı Afrika: 1.90). Politik ve düzenleyici ortam ise farkın en aza indiği kategori olmuştur. (Türkiye: 5.79, Batı Afrika: 3.81). Grafiğin geneline baktığımızda, Batı Afrika nın tüm kategorilerde Türkiye nin gerisinde kaldığı açıkça görülebilmektedir. Doğu Afrika nın teknolojik altyapı kategorisinde 2.02, insan kaynağı kategorisinde 2.54, ekonomi ortamı kategorisinde 4.37, e-toplum kategorisinde 3.11, politik ve düzenleyici ortam kategorisinde 4.73 puan olduğu görülmektedir. Türkiye ve Batı Afrika karşılaştırmasında olduğu gibi, Doğu Afrika yla Türkiye arasında en çok puan farkının olduğu kategori teknolojik altyapı olmuştur, puan farkının en az olduğu kategori ise yine aynı şekilde politik ve düzenleyici ortam olmuştur. Genel tabloya baktığımızda ise Türkiye nin bütün kategorilerde Doğu Afrika dan üstün olduğu görülmektedir. Türkiye ve Güney Afrika karşılaştırılması yapıldığında Doğu ve Batı Afrika ya göre daha yakın sonuçlar çıktığı görülecektir. E-Toplum kategorisi aradaki farkın en fazla olduğu kategori olmuştur. (Türkiye: 6.38, Güney Afrika: 2.68). Politik ve düzenleyici ortam ise önceki iki Afrika bölgesi gibi Türkiye yle en az farka sahip kategori olmuştur( Türkiye: 5.79, Güney Afrika: 5.29). Genel grafiğe baktığımızda ise Türkiye nin tüm kategorilerde Güney Afrika bölgesinden yüksek puan aldığı görülecektir. Kuzey Afrika nın teknolojik altyapı, insan kaynağı, ekonomi ortamı, e-toplum ve politik ve düzenleyici ortam kategorilerinde sırasıyla 4.14, 2.82, 4.97, 4.36 ve 3.20 puan aldığı görülecektir. Türkiye ile karşılaştırıldığında ise en büyük farkın ekonomik ortam kategorisine ait olduğu görülmektedir. (Türkiye: 7.64, Kuzey Afrika: 4.97). İnsan kaynağı ise farkın en aza indiği kategori olmuştur. (Türkiye: 18
4.48, Batı Afrika: 2.82). Grafiğin geneline baktığımızda, Kuzey Afrika nın tüm kategorilerde Türkiye nin gerisinde kaldığı açıkça görülebilmektedir. Orta Afrika nın diğer Afrika bölgelerine göre Türkiye yle arası en fazla bölge olduğu görülecektir. Farkın en fazla olduğu kategori teknolojik altyapı kategorisidir. (Türkiye: 6.07, Orta Afrika: 1.68). İnsan kaynağı kategorisi ise farkın en az olduğu kategori olmuştur. (Türkiye: 7.64, Orta Afrika: 4.05). Genel grafiğe bakıldığında ise, Türkiye nin Orta Afrika dan tüm kategorilerde daha fazla puan aldığı görülecektir 19
3.3.2.2 Amerika Şekil 9: Türkiye ve Amerika Karşılaştırmaları 20
Türkiye ve Güney Amerika incelendiğinde, Güney Amerika nın sadece insan kaynağı kategorisinde Türkiye den önde olduğu (Türkiye: 5.27, Güney Amerika: 4.48), diğer kategorilerde ise Türkiye nin gerisinde kaldığı görülmektedir. Ekonomi ortamı kategorisinin Türkiye nin Güney Amerika dan en fazla puan farkıyla ileride olduğu kategori olduğu görülmektedir.(türkiye: 7.64, Güney Amerika: 4.88). Genel grafiğe bakıldığında Güney Amerika karşısında insan kaynağı zayıf fakat ekonomi ortamı güçlü bir Türkiye olduğu sonucu çıkarılabilir. Kuzey Amerika bölgesinin tüm kategorilerde Türkiye den önde olduğu görülmektedir. Teknolojik altyapı, insan kaynağı, ekonomi ortamı, e-toplum ve politik ve düzenleyici ortam kategorilerinde sırasıyla 8.1, 8.05, 7.77, 8.19 ve 8.14 tür. Aradali farkın en aza indiği kategori ekonomi ortamı (Türkiye: 7.64, Kuzey Amerika: 7.77), farkın en çok açıldığı kategori ise insan kaynağı (Türkiye: 4.48, Kuzey Amerika: 8.05) dır. Türkiye ve Merkezi Amerika karşılaştırması yapıldığında Türkiye nin tüm kategorilerde Merkezi Amerika dan yüksek puan aldığı görülmektedir. İnsan kaynağı kategorisinde Merkezi Amerika ve Türkiye arasındaki fark en aza inmiştir. (Türkiye: 4.48, Merkezi Amerika: 3.78). Türkiye nin Merkezi Amerika ya göre en başarılı olduğu kategori ise diğer Amerika bölgelerinde olduğu gibi ekonomi ortamı olmuştur. Türkiye nin tüm kategorilerde Karayipler den fazla puan aldığı görülecektir. Ekonomi ortamı kategorisi Türkiye nin en çok farkla üstün olduğu kategoriyken (Türkiye: 7.64, Karayipler: 3.66) insan kaynağı en az farkla üstün olduğu kategori olmuştur (Türkiye: 4.48, Karayipler: 3.57). 21
3.3.2.3 Asya Şekil 10: Türkiye ve Asya Karşılaştırmaları 22
Türkiye ve Batı Asya incelendiğinde yapıldığında, ekonomi ortamı ve insan kaynağı dışındaki tüm kategorilerde birbirine yakın puanlar alındığı görülecektir. Ekonomi ortamı kategorisinde Türkiye daha öndeyken ( Türkiye: 7.64, Batı Asya: 5.95), insan kaynağı kategorisinde ise Batı Asya daha öndedir (Türkiye: 4.48, Batı Asya: 5.56). Türkiye ile Doğu Asya arasındaki farkın yine çok az olduğu görülmektedir. Fakat, Doğu Asya Türkiye den neredeyse tüm kategorilerde yüksek puan almıştır. Türkiye nin Batı Asya dan yüksek puan aldığı kategori ise ekonomi ortamıdır (Türkiye: 7.64, Doğu Asya: 7.01). Türkiye ve Güney Asya karşılaştırılması yapıldığında Türkiye nin tüm kategorilerde Güney Asya dan daha fazla puan aldığı görülmektedir. Farkın en fazla olduğu kategori teknolojik altyapı (Türkiye:6.07 Güney Asya: 3.26) en az olduğu kategori ise politik ve düzenleyici ortamdır (Türkiye: 5.79, Güney Asya: 4.27) Türkiyenin teknolojik altyapı, e-toplum ve ekonomi ortamı kategorilerinde Güneydoğu Asya ya göre daha yüksek, politik ve düzenleyici ortam ve insan kaynağı kategorilerinde daha geride kaldığı görülmektedir. Merkezi Asya nın insan kaynakları kategorisinde büyük farkla önde olduğu (Türkiye: 4.48, Merkezi Asya: 9.33) diğer kategorilerde ise Türkiye nin gerisinde olduğu görülmektedir. 23
3.3.2.4 Avrupa Şekil 11: Türkiye ve Avrupa karşılaştırmalar 24
Batı Avrupa nın ekonomi ortamı dışındaki tüm kategorilerde Türkiye nin ilerisinde olduğu (Türkiye: 7.64, Batı Avrupa: 6.47) görülmektedir. E-toplum kategorisi ise Türkiye nin Batı Avrupa ya en yakın ikinci kategorisi olmasıyla dikkat çekmektedir (Türkiye: 6.38, Batı Avrupa: 8.42). Genel grafiğe bakıldığında, Türkiye nin ekonomik ortam kategorisindeki başarısı dikkat çekerken, diğer kategorilerin geliştirilmeye ihtiyacı olduğu görülmektedir. Türkiye ve Doğu Avrupa karşılaştırılması yapıldığında, Batı Avrupa dan çok farklı bir sonuçla karşılaşılmaktadır. Türkiye Doğu Avrupa ya karşı ekonomi ortamı, e-toplum, politik ve düzenleyici ortam kategorilerinde ileri olduğu, teknolojik altyapı ve insan kaynağı kategorilerinde ise gerilerde kaldığı görülmektedir. İnsan kaynağı kategorisinde Doğu Avrupa ya göre aldığı düşük puan dikkat çekmektedir (Türkiye: 4.48, Doğu Avrupa: 8.18). Güney Avrupa nın teknolojik altyapı ve insan kaynağı kategorilerinde Türkiye den daha önde diğer kategorilerde ise daha düşük puan aldığı gözlenmektedir. Türkiye nin diğer bölgelerde olduğu gibi ekonomi ortamı kategorisinde Güney Avrupa bölgesinden de farkla yüksek bir puan aldığı görülmektedir (Türkiye: 7.64, Güney Avrupa: 4.32) Türkiye ve Kuzey Avrupa incelendiğinde, Kuzey Avrupa nın Türkiye ye olan üstünlüğü dikkat çekmektedir. Türkiye ekonomi ortamı kategorisinde Kuzey Avrupa bölgesinde de üstünlüğünü korumaktadır (Türkiye: 7.64, Kuzey Avrupa: 6.16). Kuzey Avrupa nın insan kaynağı kategorisinde daha büyük bir farkla ileride olduğu görülmektedir (Türkiye: 4.48, Kuzey Avrupa: 8.83). 25
3.3.2.5 Okyanusya Şekil 12: Türkiye ve Okyanusya karşılaştırması Türkiye ve Okyanusya karşılaştırması yapıldığında Okyanusya bölgesinin üstünlüğü dikkat çekmektedir. Türkiye nin ekonomi ortamı ve teknolojik altyapı kategorisinde daha yüksek puan aldığı görülmektedir. Fakat İnsan kaynağı, politik ve düzenleyici ortam ve e-toplum kategorilerinde Okyanusya nın daha fazla puan aldığı görülmektedir. 26
4 Sonuç ve Değerlendirme 2012 yılı e-performans ölçme ve değerlendirme raporu kapsamında 156 ülkeye ait teknolojik altyapı, e-toplum, politik ve düzenleyici ortam, insan kaynağı ve ekonomi ortamı kategorilerinden veriler toplanmış ve e-performans indeksi çıkarılmıştır. Yapılan çalışma sonucunda, Türkiye nin bu beş kategoride 2012 yılına ait puanları analiz edilmiş ayrıca dünya bölge bazında elde edilen puanlar değerlendirilerek, Türkiye nin puanlarıyla karşılaştırılması yapılmıştır. Türkiye nin kendi içinde değerlendirilmesi yapıldığında, ekonomik ortamın en yüksek puana sahip kategori olduğu görülmüştür, Türkiye nin son yıllarda elde etmiş olduğu ekonomik istikrar rapor sonuçlarına yansımıştır. Türkiye ve bölgeler karşılaştırmalarında, Türkiye nin ekonomik ortamı kategorisindeki performansın yine öne çıktığı, fakat Batı ve Kuzey Avrupa, Kuzey Amerika, Doğu Asya ve Okyanusya bölgeleriyle karşılaştırmalarında kategorilerin çoğunda geride kaldığı gözlenmiştir. Yapılan değerlendirmelerin sonucunda, ekonomik ortamdaki gelişme ve istikrarın teknoloji, eğitim ve politik ve düzenleyici ortamdaki iyileştirmelere yansıması durumunda Türkiye nin gerisinde kaldığı bölgelere yetişeceği tahmin edilmektedir. 27
5 EK Tablo 1: 2012 Dünya E-Dönüşüm Sıralaması Sıra Ülke E- Sıra Ülke E- Dönüşüm Dönüşüm İndeksi İndeksi 1 Norveç 7,06 32 Macaristan 5,55 2 Avustralya 7,05 33 Suudi 5,54 Arabistan 3 Hollanda 7,02 34 Kazakistan 5,51 4 İsveç 6,97 35 Slovenya 5,51 5 Yeni Zelanda 6,93 36 Portekiz 5,49 6 Kanada 6,91 37 Umman 5,39 7 Finlandiya 6,88 38 Kıbrıs 5,38 8 Danimarka 6,87 39 Çin Halk 5,35 Cumhuriyeti 9 Estonya 6,86 40 İspanya 5,30 10 Almanya 6,85 41 Çek 5,24 Cumhuriyeti 11 Birleşik Krallık 6,85 42 Panama 5,21 12 İsviçre 6,84 43 Uruguay 5,2 13 Katar 6,84 44 Slovakya 5,07 14 Singapur 6,82 45 Brunei 5,02 Sultanlığı 15 Lüksemburg 6,80 46 Türkiye 5,00 16 Avusturya 6,59 47 Polonya 4,99 17 Fransa 6,57 48 Karadağ 4,98 18 Belçika 6,52 49 Gürcistan 4,85 19 Amerika Birleşik 6,51 50 Ermenistan 4,84 Devletleri 20 İrlanda 6,39 51 Morityus 4,82 21 İzlanda 6,39 52 İtalya 4,81 22 Japonya 6,35 53 Ürdün 4,78 23 İsrail 6,16 54 Sri Lanka 4,74 24 Bahrain 6,02 55 Tayland 4,55 25 Birleşik Arap Emirlikleri 6,02 56 Kosta Rika 4,53 26 Malezya 6 57 Rusya 4,50 27 Şili 5,96 58 Güney Afrika 4,49 28 Litvanya 5,75 59 Trinidad ve 4,48 Tobago 29 Azerbaycan 5,63 60 Seyşel Adaları 4,42 30 Malta 5,62 61 Kuveyt 4,39 31 Hong Kong 5,57 62 Hırvatistan 4,38 28
Sıra Ülke E- Dönüşüm İndeksi Sıra Ülke E- Dönüşüm İndeksi 63 Tacikistan 4,36 103 Belarus 2,98 64 Makedonya 4,35 104 Guatemala 2,94 65 Meksika 4,34 105 Senegal 2,94 66 Barbados 4,31 106 Nijerya 2,87 67 Brezilya 4,16 107 Guyana 2,82 68 Fas 4,14 108 Honduras 2,80 69 Romanya 4,14 109 Kırgızistan 2,76 70 Bulgaristan 4,13 110 Uganda 2,76 71 Kolombiya 4,1 111 Bolivya 2,73 72 Yunanistan 4,06 112 Gabon 2,71 73 Filipinler 3,99 113 Tunus 2,71 74 Moldova 3,98 114 El Salvador 2,66 75 Endonezya 3,96 115 Maldivler 2,59 76 Vietnam 3,96 116 Paraguay 2,58 77 Ukrayna 3,94 117 Zimbabve 2,53 78 Mongolya 3,88 118 Burkina Faso 2,52 79 Arnavutluk 3,87 119 Libya 2,45 80 Jamaika 3,74 120 Özbekistan 2,4 81 Hindistan 3,68 121 Pakistan 2,37 82 Arjantin 3,59 122 Bangladeş 2,31 83 Bosna Hersek 3,59 123 Kamerun 2,31 84 Kape Verde 3,59 124 Cezayir 2,25 85 Lübnan 3,59 125 Fildişi 2,19 Sahilleri 86 Ruanda 3,58 126 Suriye Arap 2,11 Cumhuriyeti 87 Gana 3,54 127 Malavi 2,09 88 Kenya 3,50 128 Etiyopya 2,08 89 Sırbistan 3,48 129 Nikaragua 2,07 90 Peru 3,40 130 Mozambik 2,05 91 Botsvana 3,37 131 Lesoto 1,97 92 Dominik Cumhuriyeti 3,33 132 Mali 1,93 93 Mısır 3,26 133 Türkmenistan 1,93 94 Surinam 3,23 134 Svaziland 1,90 95 Gambiya 3,22 135 Moritanya 1,87 96 İran 3,22 136 Benin 1,83 97 Ekvador 3,19 137 Nepal 1,80 98 Namibya 3,17 138 Cibuti 1,74 99 Kamboçya 3,14 139 Fiji 1,71 100 Zambiya 3,13 140 Timor-Leste 1,70 101 Butan 3,03 141 Angola 1,68 102 Venezuela 2,99 142 Senegal 2,94 29
Sıra Ülke E- Dönüşüm İndeksi Sıra Ülke E- Dönüşüm İndeksi 143 Gine 1,52 150 Komorlar 0,96 144 Yemen 1,47 151 Çad 0,91 145 Madagaskar 1,43 152 Tanzanya 0,91 146 Nijer 1,35 153 Kongo 0,89 147 Papua Yeni Gine 1,14 154 Haiti 0,78 148 Burundi 1,08 155 Guinea- 0,74 Bissau 149 Küba 0,97 156 Eritre 0,73 Tablo 2: 2012 Yılı Bölgesel E-Dönüşüm Puanları Bölge E-dönüşüm Bölge indeksi Batı Afrika 2.55 Güney Doğu Afrika Güney Afrika Kuzey Afrika Asya 2.8 Güneyd oğu Asya 2.99 Karayip ler 3.25 Merkez i Asya Orta Afrika 1.99 Batı Güney Amerika Kuzey Amerika Merkezi Amerika Avrupa 3.74 Doğu Avrupa 6.71 Güney Avrupa 3.52 Kuzey Avrupa Batı Asya 5.06 Okyanu sya Doğu Asya 5.56 Türkiye 5 E-dönüşüm indeksi 3.21 4.42 3.5 4.31 6.74 4.63 4.65 6.67 6.12 30
Tablo 3: 2011 Bölgesel E-Dönüşüm Puanları Bölge E- dönüşüm indeksi Bölge Batı Afrika 4.07 Güney Doğu Afrika Güney Afrika Kuzey Afrika Asya 3.97 Güneydoğu Asya E-dönüşüm indeksi 4.72 5.79 4.64 Karayipler 5.51 4.87 Merkezi Asya Orta Afrika 3.24 Batı Güney Amerika Kuzey Amerika Merkezi Amerika Avrupa 5.12 Doğu Avrupa 8.38 Güney Avrupa 5.2 Kuzey Avrupa 4.77 8.17 5.85 6.08 8.18 Batı Asya 6.35 Okyanusya 7.11 Doğu Asya 7.07 Türkiye 6.16 31
Tablo 4: 2010 Yılı Bölgesel E-Dönüşüm Puanları Bölge E-dönüşüm Bölge indexi Batı Afrika 4.51 Güney Doğu Afrika Güney Afrika Kuzey Afrika Asya 4.21 Güneyd oğu Asya 5.11 Karayipl er 5.56 Merkezi Asya Orta Afrika 3.8 Batı Güney Amerika Kuzey Amerika Merkezi Amerika Avrupa 5.51 Doğu Avrupa 8.95 Güney Avrupa 5.63 Kuzey Avrupa Batı Asya 6.69 Okyanu sya E-dönüşüm indexi 5.14 6.28 5.81 5.03 8.67 6.56 6.75 8.67 7.56 Doğu Asya 7.39 Türkiye 6.52 32
6 Referans World Economic Forum, The Global Information Technology Report 2013, Erişim Tarihi 18 Şubat 2014 UNdata, http://data.un.org/, Erişim Tarihi 18 Şubat 2014 International Telecommunication Union, Mesauring the Information Society, Erişim Tarihi 18 Şubat 2014 The Worls Bank, http://data.worldbank.org/, Erişim Tarihi 18 Şubat 2014 33