SOĞUTMA ISI POMPASI İKLİMLENDİRME VE YALITIM TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ Sahibi E.S.S.İ.A.D. Adına Metin Akdaş Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Bekir Cansevdi Editör Prof. Dr. Ali Güngör Reklam İçin ESSİAD Yayın Kurulu Metin Akdaş Mak.Yük. Müh. Sebahattin Bozbey Öğr.Gör. Yücel Canlı Bekir Cansevdi Yard. Doç. Dr. M. Turhan Çoban Nejat Demircioğlu Mustafa Engin Deryaaşan Dr. Müh. Erol Ertaş Prof Dr. Ali Güngör Prof Dr. Arif Hepbaşlı Av. Bülent Kaptan Osman Nuri Kaya Kemal Kılıç Yard. Doç Dr. Dilek Kumlutaş Murat Kurtalan Ömer Sabri Kurşun Prof. Sabri Savaş Hakan Semerci Hilmi Sözer Lale Ulutepe Yard. Doç. Dr. Koray Ülgen Danışma Kurulu Prof Dr. Ö. Ercan Ataer Erkut Beşer Yard. Doç. Dr. Hüseyin Bulgurcu Prof. Dr. Orhan Büyükalaca Prof Dr. Muhammed Eltez Prof Dr. Zafer İlken İbrahim İşbilen Öğr. Gör. Emine Güzel Özkan Cüneyt Özyaman Ener Pelin Müjdat Şahan Prof Dr. Tuncay Yılmaz Dizgi &Grafik Tasarım Habib Yılmaz Baskı ve Cilt Kanyılmaz Matbaası Yönetim Yeri Anadolu Cad. No:4 Tepekule İş Merk. Kat:2/28 Salhane Bayraklı / İZMİR Tel: 232 486 7 1-486 19 17 Fax: 232 489 19 17 Web: www.essiad.org.tr e-mail: essiad@essiad.org.tr Fiyatı: 5. YTL Yıllık Abone: 2. YTL Abonelik için yukarıdaki adres ve telefonlara başvurulmalıdır Basım Tarihi: 23. 11. 25 14 ESSİAD dan 15 Sektörden Haberler 16 Ürün Tanıtımı 22 Bilimsel 31 Uygulamalardan 5 Yönetim Sistemleri 56 Hukukçu Gözüyle İçindekiler Sektörümüzün Buluşma Noktası: TESKON 25 İZFAŞ; Meslek Odaları İşbirliğiyle Yeni Bir Ufuk Açıyor Evaporatörlerin Uygulama ve Teknik Özellikleri Hakkında Uygulanması Gereken Önemli Noktalar Cemil Atay Hakan Acül İklimlendirme Cihazlarında Kullanılan Soğutucu Akışkanların Transfer Özellikleri ve Performans Analizi Yard.Doç.Dr. Hüseyin Bulgurcu M. Osman Isıkan Yard.Doç.Dr. Ayhan Onat Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Genel Cerrahi ve Plastik Cerrahi Ameliyathanelerinin Laminar Flow Hijyenik Klima Sistemleri Uygulaması Ali Büyükyıldız Laboratuvar Akreditasyonu: ISO/IEC 1725:25 Hakan Semerci Yard.Doç.Dr. M. Turhan Çoban Faydalı Modeller Küçük Buluş veya Küçük Patent Av. Bülent Kaptan ISSN 134-198 Soğutma Dünyası İlanların her türlü hukuki ve mali sorumluluğu ilan verene aittir. Dergideki yazı ve fotoğraflardan kaynak belirtilmeden alıntı yapılamaz. Dergimiz basın ahlak kurallarına uymayı kabul ve taahhüt eder. Makale ve bilimsel yazılardaki hukuki ve teknik sorumluluk yazarına aittir. 58 Sayısal Metodların Uygulanması 65 İnternet Gezgini Nemli Havanın Termodinamik Özellikleri Yard.Doç.Dr. M. Turhan Çoban Yapı Endüstrisi Kemal Kılıç
S S. E. S S. E... 199 İ. A İ. A. D.. D. EGE SOĞUTMA SANAYİCİLERİ VE İŞ ADAMLARI DERNEĞİ EGE SOĞUTMA SANAYİCİLERİ VE İŞ ADAMLARI DERNEĞİ Anadolu Cad. No:4 Tepekule İş Merkezi Kat:2/28 Salhane Bayraklı / İZMİR Tel: 232 486 7 17-486 19 17 Fax: 232 486 19 17 E.S.S.İ.A.D. Yönetim Kurulu Başkan Murat Kurtalan Başkan Vekili Mustafa E. Deryaaşan Başkan Yardımcısı Hilmi Sözer Genel Sekreter Lale Ulutepe Sayman Erdal Tekan Üyeler Osman Nuri Kaya İbrahim Ü. Tatlıdil E.S.S.İ.A.D. Denetleme Kurulu Başkan Metin Akdaş Başkan Yardımcısı Yusuf Türkoğlu Raportör Günay Yabaş Reklam Dizini İMEKSAN... 1 MELTEM MAKİNA... 2 KLİTERM... 3-4 TERKAN ISI SAN... 5 DİNAMİK ISI... 6 ENEKO... 7 EGE SOĞUTMACILIK...8 F.D.R. SOĞUTMA...9 CANTAŞ...1 İZOCAM... 11 AAF... 38 MTT ISITMA SOĞUTMA... 39 KLİMA PLUS...4 KARYER... 41 TERMOMAK... 68 İLG AKUSTİK İZOLASYON... 69 LAZER SOĞUTMA... 7 AFS... 71 MESSAN SOĞUTMA... 72 TEKNİON... 73 AKDENİZ SOĞUTMA... 74 NURSAC... 75 DOĞU ISITMA SOĞUTMA... 76 KLAS ISITMA SOĞUTMA... 77 FRİTERM... 78 TÜRKOĞLU... ARKA KAPAK Editör den Yeniden merhaba sevgili okurlar. Ülkemizde sektörümüzle ilgili kongreler, dergiler, kitaplar giderek artıyor, kendilerini geliştiriyor. Gelişen yeni teknolojilere, ürünlere, bilgilere ulaşmak gereksinimi giderek artıyor. Sektörde çalışanların kendisini sürekli geliştirmesi zorunlu bir hale geliyor. Soğutma Dünyası olarak amacımız bu bilginin yayılmasına katkıda bulunmak. Biliyoruz ki bilgi paylaşıldıkça büyür. Bilgilerinizi bizimle paylaşmaya davet ediyoruz. Sayfalarımızı inceleyin, yeni bilgiler bulacaksınız. Her bir kurumun ayrı ayrı katkılarıyla sektörümüz istenen gelişimleri yakalayacağına inanıyoruz. Bu sayımızla birlikte, TMMOB Makina Mühendisleri Odası'nca VII. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi ve Sergisi 23-26 Kasım tarihlerinde İzmir Kültürpark Fuar Alanında düzenlenen, iki yıla yakın bir süredir hazırlıkları süren gelenekselleşen kongre bildirileriyle, seminerleriyle, panelleriyle, kurslar ve tesisat alanındaki ürün ve hizmetler kanalıyla sektördeki gelişmelerle buluşuyoruz. İki yıla yakın bir süredir hazırlıkları devam eden birikimleri edinmek için delege olduğunuzu biliyoruz. Soğutma Dünyası olarak biz de oradayız. Standımıza bekliyoruz, görüşmek dilekleriyle... Bu kongredeki gelişimler ve son durum için internette http://teskon.mmo.org.tr adresini ziyaret edebilirsiniz. Bu sayımızda ilginizi çekecek yazıları sunuyoruz. Bu sayıda başlanan yeni bir yazı dizisinde, Soğutma teknolojilerinde sayısal metotların uygulanması konuları işlenecektir. İlk işlenen konu başlığı ise Nemli Havanın Termodinamik Özelikleri. Yazı dizisi içerikleriyle ilginizi çekecektir. Hazırlanan uygulama programları da internet aracılığı ile ulaşımınıza açık olacaktır. Katkıları için yeni yayın kurulu üyemiz Yrd.Doç.Dr.M. Turhan ÇOBAN'a teşekkürler... Bu sayımızda ilginizi çekecek ikinci yazımız: İklimlendirme Cihazlarında Kullanılan Soğutucu Akışkanların Transfer Özellikleri ve Performans Analizi. Bu makalede değişik alternatif çalışma akışkanların termofiziksel özelikleri ile cihazlardaki davranışları incelenmiş ve yorumlanmıştır. Ülkemizde kalite bilincinin yerleşmesi ve gelişmesi üreticilerin ürünlerinin performanslarını da rekabet edebilir düzeye getirmelerini zorunlu kılmaktadır. Bu gereksinim ise akredite laboratuvarların kurulması ve geliştirilmesini zorlamaktadır. Bir konu başlığı da bu nedenlerle Laboratuvar Akreditasyonu: ISO/IEC 1725:25 olarak seçilmiştir. Soğutma sistemlerinin önemli bileşenlerinden olan evaporatörler, Evaporatörlerin Uygulama ve Teknik Özellikleri Hakkında Vurgulanması Gereken Önemli Noktalar konu başlığında incelenmiştir. Uygulamalardan sayfalarında Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Genel Cerrahi ve Plastik Cerrahi Ameliyathanelerinin Laminar-Flow ve Hijyenik Klima Uygulaması tanıtılmaktadır. Hukukçu gözüyle sayfalarında ise Faydalı Modeller: Küçük Buluş veya Küçük Patent konusu işlenmektedir. Ayrıca yeni ürünler ve ürün tanıtımları ile ilgili sayfalarımızı da bulacaksınız. Firmalardan beklentilerimiz yeni ürün tanıtımlarını teknik bilgiler olarak sayfalarımızda yer alacak biçimde hazırlamaları ve paralelinde sizlere hizmeti ilke edinmiş dergimizin gelişmesine yönelik reklam bağlantılarını da gerçekleştirmeleridir. Sektörümüzün sayılı dergilerinden olmaya aday Soğutma Dünyası dergimize hepimiz sahip çıkalım. Katkı ve katılımlarınızı bekliyoruz. Dergimizde yer almasını düşündüğünüz ve ele alınmasını istediğiniz konuları, görüşlerinizi ve eleştirilerinizi lütfen bizlere iletiniz. Başarı hepimizindir. Bu sayıda katkıları bulunan tüm yazarlarımıza, komisyon üyelerimize, arkadaşlarımıza ve reklamlarla katkılarda bulunan firmalarımıza teşekkür ederiz. Siz üyelerimizin deneyimlerini, birikimleri ve yeniliklerinizle birlikte yeni ürünlerinizi aktarabileceğiniz yazıları, sizlerden geldikçe yayınlamayı sürdüreceğiz. Bir sonraki sayımızda görüşmek dilekleriyle sevgi ve saygılar... Prof.Dr.Ali GÜNGÖR
ESSİAD dan SEKTÖRÜMÜZÜN BULUŞMA NOKTASI: TESKON 25 Sektörümüz için yoğun geçen bir dönemin sonunda sizlere tekrar merhaba. Bildiğiniz gibi KOBİ statüsündeki firmaların devletin verdiği desteklerden yararlanmasının en bildik yolu KOSGEB'e başvurmak olarak görülüyor. Ancak yeni yönetmeliğe göre, eğer KOSGEB'den herhangi bir konuda destek almak istiyorsanız; STRATEJİK YOL HARİTASI'nı tamamlamak ve bitirmek zorundasınız. Artık KOSGEB, kendisine sunulan Stratejik Yol Haritası' nı onaylamadan destek vermemektedir. Nedir peki bu Stratejik Yol Haritası? KOSGEB desteklerinin daha etkin olması ve işletmelere katkısının artırılması amacıyla 25 yılından itibaren desteklerin Stratejik Yol Haritası'na dayalı verilmesi uygulamasına geçilmiştir. Bu uygulamanın temel amacı işletmelerin gelecek üç yıl ile ilgili zaman zaman oluşturdukları planlamaları basit bir mekanizma ile yazılı hale getirmelerinin sağlanmasıdır. Böylece işletmelerin KOSGEB'den alabilecekleri desteklerin nitelik ve zaman-lamasının en fazla fayda sağlayacak şekilde planlanması sağlanmış olacaktır. KOSGEB İzmir İşletme Müdürlüğü ile bu konuda yapılan görüşmelerde, ESSİAD çatısı altındaki üye firmalara yönelik olarak, KOSGEB ile işbirliği yapma kararı almıştır. Derneğimize üye olmayan firmalar ise KOSGEB'in en yakın İşletme Geliştirme Müdürlüğüne başvurmaları gerekmektedir. KOSGEB'den destek almayı planlayan firmaların bu konuya önemle dikkat etmelerini öneriyoruz. Makine Mühendisleri Odası tarafından iki yıl arayla İzmir'de düzenlenen Ulusal Tesisat Kongresi ve SergisiTESKON, bu yıl 7. kez Tesisat sektörünü bir araya getiriyor. Bu yıl organizasyonun sergi bölümünün yürütülmesini İZFAŞ üstleniyor. Makine Mühendisleri Odası ise kongreye daha fazla ağırlık vermeyi planlıyor. ESSİAD'ın da destekleyen kuruluşlar arasında bulunduğu TESKON 25'te sektörümüz için verimli sonuçların alınmasını diliyor, tesisat sektörü açısından ülkemiz ve Ege Bölgesi için eşsiz bir fırsat olan TESKON'u ziyaret etmenizi bekliyoruz Ege Soğutma Sanayicileri ve İş Adamları Derneği olarak 25 yılının başında hızlandırdığımız eğitim faaliyetlerine önümüzdeki aylarda tekrar başlıyoruz. Eğitimler ilk başta üye firma çalışanlarına yönelik olarak başlatılmıştı. Ancak sektörümüzün bu yönde büyük eksiklerinin olduğu tespit edilmiş ve tüm ISK sektörü bu eğitim çalışmamıza dahil edilmiştir. Bu nedenle bölgemizde bulunan sektör çalışanlarının eğitimleri takip etmelerini önemle tavsiye ediyoruz. Sektörümüzü bilinçsiz ellerden kurtarmanın ilk aşaması olan bu eğitimlerin faydalı olmasını diliyoruz Saygılarımızla ESSİAD YÖNETİM KURULU 25-Sayı:3 14
Sektörden haberler İZFAŞ; MESLEK ODALARI İŞBİRLİĞİYLE YENİ BİR UFUK AÇIYOR 1993 yılından bu yana Makina Mühendisleri Odası tarafından düzenlenen Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi, bu yıl 23-26 Kasım 25 tarihleri arasında Uluslararası İzmir Fuar Alanı'nda Kongre boyutu yine Makina Mühendisleri Odası tarafından, sergi boyutu ise ihtisas fuarı konseptinde İZFAŞ olarak bizim tarafımızdan organize ediliyor. Böylece kongreye fuar boyutu da eklenmiş oluyor. İZFAŞ'ın meslek odaları ve sivil toplum örgütleriyle birlikte yeni ufuklar açtığını belirten İZFAŞ Genel Müdürü Doğan İşleyen; Dünyada artık pek çok kongre, beraberinde bir sergiyi ve ileri aşamasında bir fuarı gündeme getirmektedir. Günümüzde ihtisas fuarları kongresiz; kongreler de fuarsız ya da sergi alansız düşünülemez. Çağdaş yaşamın temposu gözönüne alındığında, sektör temsilcileri ve ziyaretçiler için avantajlı olan her iki etkinliğin de birarada bulunduğu organizasyonları takip etmektir. İZFAŞ olarak bu gelişmenin bilincindeyiz. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi ve Fuarı, daha önce yaptığımız Minex-Maden Kongresi ve Fuarı ile 1-4 Aralık 25 tarihinde yapacağımız IV. Ulusal Hidrolik Pnömatik Kongresi ve Fuarı bizim için bu açıdan da önemli etkinliklerdir. Etkinliğin İZFAŞ için çok önemli olan bir başka boyutu ise bir meslek odasıyla ortak gerçekleştiriliyor olmasıdır. İzmir'in sivil toplum örgütleri ve meslek odaları, diğer kentlerle kıyaslandığında son derece etkin ve etkili bir konuma sahiptir. Velhasıl İzmir, öncü rolünü bu alanda da sürdürmektedir. İZFAŞ, geleceğin nda ana rollerden birini sivil toplum örgütlerinin üstleneceğinin bilincinde bir kurum olarak, sivil toplum örgütleriyle birarada çalışmak amacı ve kararlılığındadır. Partnerimizin bize getireceği bakış açısı ufkumuzu açarken, portföyümüzü geliştirmekte ve daha kalıcı etkinliklere imza atmamızı, daha büyük bir şevkle çalışmamızı sağlamaktadır. İZFAŞ'ın öncelikli amacı sektörün gözbebeği, başarılı bir kongreye, aynı düzeyde başarılı bir fuar eklemektir. Etkinliğimiz Uluslararası İzmir Fuar Alanı'nda gerçekleştirilecektir. 1 no'lu holde organizasyonun kongre bölümü, 11 bin metrekarelik 2 no'lu holde ise fuar sergi alanı düzenlenecektir. İZFAŞ'ın amacı bu yıla değin ulusal boyutta gerçekleşmiş toplantıya, uluslararası düzeyde ilgiyi de zaman içinde çekmektir. Uluslararası İlişkiler Direktörlüğümüz bu amaçla çalışmalarına başlamıştır. İZFAŞ'ın geniş portföyünü, 74 yıllık İEF birikimini ve başarısı dünyaca kabul görmüş ihtisas fuarı deneyimini, Hidrolik ve Pnömatik sektörünün kullanımına açtık. İşbirliğimizin artarak süreceğini ve etkinlikteki değişmez partnerimiz Makine Mühendisleri Odası'yla çok daha geniş kapsamlı organizasyonlara imza atacağımızı umut ediyoruz. Sektörün yerli öncü kuruluşları ise yerlerini daha şimdiden ayırtmıştır. Şunu şimdiden rahatlıkla söyleyebilirim ki, bu kez sektördeki değişiklikleri, yenilikleri yalnızca bilim adamları anlatmayacak, sektörün önde gelen tüm temsilcileri yeni ürünleriyle İzmir'de olacak ve mamullerini tanıtacaktır. Teknolojik açıdan cazip olan etkinliği, ticari ilişkiler açısından da yüksek bir seviyeye çıkarmayı amaçlıyoruz. Eminim bu yılki organizasyon ticari bağlantılarıyla da dikkat çekecektir şeklinde konuştu. 15 25-Sayı:3
Ürün tanıtımı EVAPORATÖRLERİN UYGULAMA VE TEKNİK ÖZELLİKLERİ HAKKINDA VURGULANMASI GEREKEN ÖNEMLİ NOKTALAR Cemil ATAY. FRİTERM A.Ş Satış ve Pazarlama Bölüm Mühendisi.. Hakan ACÜL FRİTERM A.Ş. Ar-Ge Bölüm Mühendisi GİRİŞ: Evaporatörler (Buharlaştırıcılar-Soğutucular), soğutucu akışkanın buharlaşarak, soğutulmak istenen ortamdan ısının çekilmesini sağlayan elemanlardır. Soğutma uygulamalarında, soğutucu akışkanın cinsine, çalışma şartlarına, soğutulmak istenen sıvı veya havanın sirkülasyon yöntemine, soğutucu akışkan kontrol tipine ve uygulama yerine göre değişen çok farklı konstrüksiyon ve boyutlarda dizayn edilmiş buharlaştırıcı tipleri bulunmaktadır. Ticari ve endüstriyel, şok dondurma uygulamalarında geniş bir kullanım aralığı bulunan evaporatörlerin (buharlaştırıcılar) dizayn, uygulama ve teknik özellikleri hakkında bilinmesi gereken önemli noktalar bu yazıda özetlenmiştir. 1. EVAPORATÖRDE KAPASİTENİN BELİRLENMESİ İÇİN GEREKLİ PARAMETRELER Evaporatör seçiminde gerek duyulacak bilgiler aşağıda sıralanmıştır: 1.1 - Oda sıcaklığı ve relatif (bağıl) nem seviyesi, 1.2 - Oda sıcaklığı-evaporasyon sıcaklık farkı, (mal cinsine göre) 1.3 - Oda sıcaklığı-hava üfleme sıcaklığı, 1.4 - Oda boyutları (En x Boy x Genişlik) / Üfleme mesafesi, 1.5 - Gerekli hava debisi. 2. EVAPORATÖR SEÇİMİNDE GÖZ ÖNÜNE ALINMASI GEREKEN TEMEL KONULAR 2.1. Soğuk oda bağıl nem koşulu: Özellikle besin maddelerinin soğutulması esnasında soğuk odanın bağıl neminin belirli koşullarda olması istenir. Soğutulmuş bir hacimde, sıcaklığın en düşük olduğu yer evaporatör yüzeyidir. Bu nedenle oda nemi yeterli seviyede yüksekse, oda havası evaporatör üzerinden geçerken çiğ nokta sıcaklığının altına düşecek ve havanın içerisindeki nem yoğuşmaya o başlayacaktır. Hava sıcaklığı C'nin altında ise, bu nem donacaktır. Oda sıcaklığı ile evaporasyon sıcaklığı farkını belirli sınırların altında tutmak suretiyle, oda havasının bağıl nemini de belirli bir seviyede tutmak mümkündür. Odanın bağıl nemi, soğuk oda sıcaklığı ile buharlaştırıcı yüzey sıcaklığı (veya buharlaştırıcı sıcaklığı ) farkının bir fonksiyonudur. RH % 1 95 9 85 8 75 7 65 6 55 5 6 7 8 9 1 11 12 13 14 ΔT (K) ΔT- Relatif Nem Eğrisi ΔT = Oda sıcaklığı Evaporasyon sıcaklığı o -5 C soğuk odalarda istenilen nem koşullarını sağlayabilmek için evaporatör seçiminde ΔT tayini grafik yardımıyla yapılabilir. Oda sıcaklığı ve malın cinsi biliniyorsa, o mal için uygun nem teknik tablolardan yararlanılarak bulunabilir. Bulunan nem için olması gerekli odaevaporasyon sıcaklığı farkı tespit edilebilir. Böylece evaporasyon sıcaklığı bulunmuş olur. Buna bağlı olarak kompresör ve evaporatör seçimlerinin netleştirilmesi gerekir. 2.2. Hava hızı: Lamel ve boru üzerinden geçen havanın hızı dış yüzey ısı transfer katsayısını doğrudan ve büyük oranda etkiler. Hava hızının artırılması elbette ki güç harcamasını da önemli ölçüde artıracaktır. 25-Sayı:3 16
Ürün tanıtımı Dolayısıyla değerlendirme yapılırken elde edilen kapasite artışı ile fanların çektiği güç artışı birlikte değerlendirilmeli ve optimum bir seçim yapılmalıdır. Şoklama işlemi sırasında ise yüksek bir hava hızına ihtiyaç vardır. Yüksek hava hızı daha güçlü ve yüksek basınçlı fan demektir. Basınç yeterli değilse hava miktarı düşeceği için şoklama iyi olmaz. Daha güçlü fan ise tünel içinde cihazı tarafından alınması gerekli daha fazla ısı üretimi demektir. Çeşitli ürünler için farklı olabilmekle birlikte genel olarak 3-6 m/s hızlar en uygun ve ekonomik hızlar olarak bulunmuştur. Bu değer boş odada hava geçiş kesitindeki hava hızlarıdır. Bundan daha yüksek hızlara çıkmak çok az kazanç sağlamaktadır. Ürün üzerinde ortalama 5 m/s gibi bir hava hızı alarak dizayn yapmak, çalışma sahasında güzel bir hava dağılımı ile birleştirildiğinde dondurucu içindeki tüm ürün üzerinde tavsiye edilen hava hızlarını sağlamaktadır. 3. KULLANIM YERİNE GÖRE EVAPORATÖRLER 3.1. Standart tip (FE)oda soğutucular Hava hızı : 2,5-3,7 m/sn (orta hızlı) * Soğuk hava direk ürün üzerine gelmez. * Soğutma tavandan tabana doğru yapılır. * Odanın soğutulması bir noktadan sağlanır. 3.3. Çift Üflemeli tip (DD) oda soğutucular Hava Hızı : 1,5-3,5 m/sn (Orta Hızlı) * Özellikle et işleme mahalleri gibi havanın doğrudan vurması istenmeyen yerlerde kullanım. (Soğuk hava direk ürün üzerine gelmez) * Düşük tavan yüksekliği için uygun (h: 2,2 2,8m) * Soğutma tavandan tabana doğru yapılır * Odanın ortasına monte edildiğinde göreli olarak daha homojen bir sağlanır *Genel uygulamalarında yaygın kullanım. * Geniş kapasite ve hatve seçenekleri. 3.4. Çok Düşük Hızlı (DC) oda soğutucular: 3.2. Kabin tip (WR) oda soğutucular Hava Hızı : 1,6-2,5 m/sn (Düşük Hızlı) * Küçük kabinlerde ve düşük tavan yüksekliği için uygun. (h: 2,2-2,8m) Hava Hızı :,6-,95 m/sn (Çok Düşük Hızlı) * Çiçek, et ve hassas ürün uygulamalarında kullanım. *Düşük tavan yüksekliği için uygun. (h: 2,2-2,8m) * Soğuk hava direkt ürün üzerine gelmez. * Soğutma tavandan tabana doğru yapılır. 17 25-Sayı:3
Ürün tanıtımı * Odanın ortasına monte edildiğinde göreli olarak daha homojen bir sağlanır 3.5. Endüstriyel soğutucular (FES): * Genel Endüstriyel uygulamalarında yaygın kullanım * Geniş kapasite ve hatve seçenekleri dondurucular -35 C oda ve -4 C evaporasyon şartlarında 6,2 kw -56,7 kw gibi geniş bir kapasite aralığına sahiptir. Devreleme, şoklama uygulamalarının bir gereği olarak çok düşük akışkan basınçlarına uygun olacak şekilde tasarlanmıştır. Şok dondurucular, kendi genişliğinde oda içinde 3-6 m/s serbest hava hızı elde edilecek şekilde dizayn edilmiştir. İyi dizayn edilmiş ve doğru çalıştırılan bir dondurucuda ürün üzerindeki hava hızı tünelin her yerinde aynı olmalıdır. Böylece tüm ürünlerin eşite yakın şekilde dondurulması sağlanmış olur. Tünel dizaynının, hava akımına karşı ürünlerin yarattığı direncin tüm hava geçiş kesitinde eşit olacak şekilde yapılması çok önemlidir. Aksi takdirde hava en kolay yolu tercih ederek ürüne çarpmadan geçecek ve dondurma işlemi verimsiz olacaktır. Kasetlemede, elektrostatik toz boyalı galvaniz ve paslanmaz sac seçenekleri sunulmaktadır. Çelik ayaklar taşıma sırasında ürünün yere uygun şekilde konmasını kolaylaştırır. 3.6.1 Şok Dondurucu (FSL-H)Serisi FSL-H serisi şok dondurucular, fan bölümü ile batarya bloğu birbirinden ayrılabilecek tarzda imal edilmektedir. En belirgin özelliği batarya bloğu ile fanların üfleme noktalarındaki mesafe S serisinden farklı olarak 36 mm daha yüksektir. Bu sayede oda içerisine yapabileceğimiz ürün 3.6. Şok Dondurucular: Şok dondurucularda kullanılan evaporatörler son yıllarda giderek daha fazla standardize olmuş ve fabrikasyon olarak üretilmektedir. Yüksek basınçlı ve yüksek debide hava temin eden fanlarla donatılmış olan bu evaporatörler taahhütçünün yerinde yapmak zorunda kaldığı birçok zor yerleştirme ve montaj işini ortadan kaldırmakta ya da azaltmaktadır. Bu ürünlerin değişik yerleştirme şekillerine uygun versiyonları vardır. Ülkemizde de FRİTERM şok dondurucu evaporatörlerini paket olarak S (Standart) Tip, H Tip, K (Kompakt) Tip ve T (Tavan Tipi) serisi olmak üzere 4 farklı şekilde sunmaktadır. Tüm modellerde lamel aralığı 12 mm'dir. Şok 25-Sayı:3 18
Ürün tanıtımı miktarı da artmaktadır. Oda yüksekliğinin elverdiği durumlarda H serisi, ürün yükleme açısından daha büyük kapasitelere imkan sağlamaktadır. Oda genişliğine en yakın boyuttaki ürün seçilerek içerideki hava hızları şoklama için ideal noktalara gelecektir. Oda genişliğinin ürünün yerleştirilmesine imkan vermesi haricinde ilave bir mesafeye ihtiyaç duyulmayacaktır. Herhangi bir müdahaleye ihtiyacı doğmaması için, elektrikli defrost sistemi yedeklenmiştir. 3.6.2 Şok Dondurucu (FSL-S)Serisi FSL- S serisi şok dondurucular, FSL-H serisi ürünle aynı karakterlerde olup, kapasite-ler de aynıdır. Bu seriden tek farkı ürünün bitmiş yüksek-liğidir. H seri-sinde fanlar ile batarya bloğu arasındaki 36 mm mesafe kaldırılarak, yükseklik düşürülmüştür. Bu sayede oda yüksekliklerinin müsade etmediği şok odalar ı n d a kullanılması imkanı sağlanmaktadır. Ürün yerleştirilmesi ve defrost sistem yedeklemesi H serisi ile aynıdır. odalar için ideal çözümler sunar. 3.6.4 Şok Dondurucu (FSL-T)Serisi FSL-T serisi şok evaporatörleri, standart endüstriyel tipler gibi tavana asılabilecek tarzdadır. Endüstriyel evaporatörlerden farkı kullanılan fanların trifaze yüksek devirli olmasıdır. Tavana asılabildiklerinden yer kaplamaz. Evaporatör çevresi taşıyıcı karkasla çevrilmiş olduğundan, ürün rijit bir haldedir. İstenirse alt noktadan platform yapılarak sabitlenebilir. Elektrikli defrost sistemi şok uygulamalarına göre tasarlanmış, drenaj tavası izoleli hale getirilmiştir. Alt tava menteşeli olup, ürünü yerinden sökmeden müdahaleye izin vermektedir. 3.6.3 Şok Dondurucu (FSL-K)Serisi FSL-K serisi şok evaporatörleri batarya ve fan tek blok üzerine yerleştirilerek kompakt bir ürün haline getirilmiştir. Bu sayede ürün yüksekliği minimum seviyede tutulurken, evaporatör üst noktasına kadar mal yüklemesi yapılabilecektir. Şoklanacak ürünler fanların tam karşına konduğundan, hava direkt ürünlerin üzerinden geçecektir. Özellikle döner tarzı et mamüllerini şoklamak için ideal çözümler sunmaktadır. Defrost sistemi S ve H serilerinde olduğu gibi yedeklendiği için, oda içlerinde herhangi bir müdahaleye ihtiyaç kalmaz. Kompakt bir ürün olduğundan özellikle boyut sorunu yaşanan 19 25-Sayı:3
Ürün tanıtımı 4. EVAPORATÖRLERDE UYGULANAN DEFROST YÖNTEMLERİ Oda soğutucularda, sıfır derecenin altındaki evaporasyon sıcaklıklarında kar eritme (defrost) sistemi mutlaka bulunmalıdır. Aksi halde kanat aralarında donan su, kısa sürede hava hareketini azaltarak (hatta tamamen durdurarak) işleminin devamına engel olur. Kanat aralarının geniş tutulması bir dereceye kadar karlanma süresinin uzun olmasına yardım edecektir. Uygulanan defrost sistemleri: 1) 2) 3) 4) 5) 6) Elektrikle eritme Sıcak gaz ile eritme Su ile eritme Sıcak salamura ile eritme Oda havasıyla eritme (2 ºC'ın üzerinde oda sıcaklıkları için) Isıtılmış hava ile eritme (sıcak hava oda dışından irtibatla, yan damperlerle alınır.) 4.1. Elektrikli Defrost: Friterm A.Ş'de kullanılan ısıtıcılar kendinden kablolu olduğu için, elle yapılan bağlantılarda ortaya çıkan elektriksel hatalar burada görülmez. Operatörün tek yapması gereken hazır olan kablonun ucunu klemense girmektir. Böylece işçilik hataları sıfıra indirilmiştir. Lamel üzerindeki özel ısıtıcı deliklerinin içindeki boş borulara ısıtıcılar yerleştirilerek eritme sağlanır. Defrost işlemi, el ile veya otomatik defrost zaman saatleriyle kontrol edilir. Kullanılacak elektrik rezistansının gücü evaporatörün değerine göre değişecektir. Elektrikli defrost yönteminde hafif defrost(e1 Tip) ve ağır defrost (E2 Tip) sistemleri bulunur. Evaporasyon sıcaklığı 1 ºC'a kadar olan uygulamalarda hafif defrost sistemi, evaporasyon sıcaklığının daha düşük olduğu uygulamalarda ise ağır defrost sistemi uygulanır. Ağır defrost sisteminde uygulanan güç hafif defrost sistemine oranla daha fazladır. Bunun yanında uygulama özelliklerine göre, ağır defrost sisteminde tava ısıtıcısı, izolasyonlu tava ve drenaj borusu ısıtıcısı da bulunur. CE direktifleri doğrultusunda imalat yapması gereken üretici firmalar ısıtıcıların test ve montajında hassas olmalıdırlar. Friterm A.Ş'de kablolu ısıtıcılara yüksek voltaj testi uygulanmaktadır. Her ısıtıcıya 1 saniye süresince 1V yüklenir ve max ölçülmesi gereken değerimiz 1mA'dir. Isıtıcılarda izolasyon kusursuzdur ve hiçbir kaçağa imkan vermez. İzolasyon direnci testi de uygulanan diğer bir testtir. Bataryaya 7 saniye boyunca 5 V yüklenir ve ölçülen min direnç 1MΩ 'dur. Bunun yanı sıra, ısıtıcıların ısınınca hareket etme meyilleri vardır. Hareket eden ısıtıcılar bataryanın içinde kayarak kapak saclarına dayanır. Böylece bağlantılarda kısa devreler meydana gelir. Bu durumun oluşmasını mutlaka önlemek gerekmektedir. 5. EVAPORATÖRLERDE UYGULANMASI TAVSİYE EDİLEN ÖNEMLİ ÖZELLİKLER 5.1. Açılır Kapanır Menteşeli tava özelliği: Açılır Kapanır Menteşeli tava özelliği, çoğunlukla tavana monte edilen soğutucularda çok önemli bir kolaylık sağlar. Soğutucunun bakım işlemlerinin daha pratik olarak yapılabilmesini ve gerektiği zaman müdahalesini kolaylaştırır. 25-Sayı:3 2
Ürün tanıtımı 5.2. Fan Davlumbazı Isıtıcısı 5.4. Drenaj Borusu Isıtıcısı: Çok düşük sıcaklık aralıkların da çalışan ünitelere uygulanır. Isıtıcı defrost kablosu fan davlumbazının etrafına sarılır. Evaporatör fanlarında oluşacak olan buz parçacıklarını önleyerek, fan balans hassasiyetinin bozulmamasını ve buza vurarak tahrip olmamasını sağlar. Endüstriyel uygulamalarda mutlaka uygulanmalıdır. 5.3. Tava Isıtıcısı ve Tava İzolasyonu: Gerek yoğuşan suyun, gerekse buzların defrost sırasında eritilmesi sonucu ortaya çıkan suyun toplanması için bir tavaya ihtiyaç vardır. Tavada toplanan su drenaj borusu vasıtası ile dışarı atılır. Donmuş muhafaza odalarında kullanılan evaporatörlerde, drenaj tavası ve borusu içinde kalabilecek suyun donma riski vardır. Bu nedenle tava içine ısıtıcı konulur. Isıtıcının verimli olması, odayı ısıtmaması ve tavada donma olmaması için derin ve şok odalarında tavalar kesinlikle izolasyonlu olmalıdır. KANAT MALZEMESİ Normal aluminyum lamel Epoksi kaplı lamel Tamamen epoksi kaplı batarya Hidrofilik kaplı lamel Bakır lamel Epoksi+Poliüretan Tava ısıtıcısı tarafından tavada çözülen su, defrost öncesi tava tahliyesinde bulunan donmuş su nedeniyle tahliye edilemeyebilir. Bu sebeple tava tahliyesine de esnek kablo rezistanslardan konularak, tahliyede donmuş suyun çözülmesi sağlanır. 5.5. Endüstriyel Soğutma Uygulamalarında Kullanılan Soğutucular için Taşıyıcı Ayaklar: Friterm A.Ş Tarafından Endüstriyel Soğutma uygulamaları için üretilen yüksek kapasitesine haiz endüstriyel soğutucularda Taşıyıcı Ayaklar standarttır. Bu ayaklar nakliye ve taşıma esnasında ürünü ve drenaj tavasını korumasının yanı sıra soğutucunun tavana asılmadan yerden takviyeli olarak montajına imkanı verir ve endüstriyel ağır evaporatörün şantiyede emniyetli ve kolaylıkla yerine Endüstriyel tip soğutucu yerleştirilmesini sağlar. 6. EVAPORATÖRLERDE KULLANILAN KANAT MALZEMESİ ÖZELLİKLERİ Evaporatörlerde kullanılan ana kanat malzemesi alüminyumdur. Kullanım yerine bağlı olarak kullanılması tavsiye edilen kanat malzemeleri aşağıdaki tabloda detaylıca tanımlanmıştır. KANAT MALZEMELERİNİN TAVSİYE EDİLEN KULLANIM YERLERİ Normal Ortam, Normal atmosfer şartları içerisinde aşındırıcı etkinin yüksek olmadığı yerlerde Deniz Kenarları,Gemiler,Termik Santraller,Tütün işleme tesisleri,peynir üretim ve stok yerlerinde Yoğurt üretim yerleri,peynir üretim ve stok yerleri,korozif ortamlarda DX ve sulu bataryalarının özellikle hijyenik santraller ve yüksek nemli yerlerde kullanımında Deniz Kenarları,Gemiler,Yüksek Korozif ortamlarda Yüksek Korozif şartlardaki ortamlar,yüksek Nem,Gaz Türbini giriş havası bataryalarında 21 25-Sayı:3
* Bilimsel İKLİMLENDİRME CİHAZLARINDA KULLANILAN SOĞUTUCU AKIŞKANLARIN TRANSFER ÖZELLİKLERİ ve PERFORMANS ANALİZİ Yard. Doç. Dr. Hüseyin BULGURCU Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir MYO, İklimlendirme ve Soğutma Programı, hbulgur@yahoo.com Yard. Doç. Dr. Ayhan ONAT Balıkesir Üniversitesi, Gönen MYO, İklimlendirme ve Soğutma Programı, onat@ksu.edu.tr. M. Osman ISIKAN Marmara Ünv. Tekn. Eğitim Fak. Makine Eğitimi Böl. Enerji Eğitimi oisikan@marmara.edu.tr ÖZET Avrupa Topluluğu şartnamelerine göre HCFC türü soğutucu akışkanların 24 yılından itibaren yeni cihazlarda kullanımı ve 21 yılında ise servis amaçlı kullanımı yasaklanmıştır. Amerika Birleşik Devletleri ise bu HCFC terk ediş takvimini Montreal Protokolüne uygun olarak gecikmeli olarak 23 yılına kadar ötelemiştir. Bu durumda alternatif akışkanlar olarak azeotrop R-47C, R- 417A, R-421A ve zeotrop özelliklere daha yakın olan R-41A akışkanları öne çıkmıştır. Bu çalışmada iklimlendirme cihazlarının çalışma rejimlerine (yüksek basınçlı sistemler) uygun buharlaşma ve yoğunlaşma sıcaklıklarında R-22, R-47C, R-417A, R-421A ve R41A soğutucu akışkanlarının genel kullanım özellikleri ve performansları incelenmiştir. Bu akışkanlar 1 kw kapasitesindeki kuramsal tek kademeli bir çevrim üzerinde denenmek suretiyle akış debisi, sıkıştırma oranı, STK( tesir katsatyısı), ITK(ısıtma tesir katsayısı), hacimsel kapasite ve boru çapları hesaplanmıştır. Bu çalışmalar Solkane 4. ve KleaCalc yazılımı ile yapılmış olup sabit buharlaşma ve sabit yoğunlaşma sıcaklıklarında farklı karakteristikler elde edilmiştir. R-22 ile R-47C arasında performanslar yönünden büyük paralellikler mevcuttur. İklimlendirme cihazlarında R-22 akışkanını R-47C'ye dönüştürebilmek için mineral yağın %95'ini almak ve filtreyi değiştirmek gerekmektedir. R-41A diğer akışkanlara göre %6 daha yüksek sistem basınçlarında çalışmaktadır. Boru çapları ise %2 oranında daha küçük seçilmelidir. Anahtar Kelimeler : R-22, Soğutucu akışkanlar, Alternatif Akışkanlar, İklimlendirme, Performans. 1. GİRİŞ 1992 yılında Kopenhag Toplantısında R-22'nin de içinde bulunduğu HCFC soğutucu akışkanlarının kullanımının yasaklanması bir takvime bağlandı. % 1996 KAPASİTESİ 1989 verileriyle bu gazların ODP oranının ağırlıkça %3.1 olduğu belirlenmişti. Bu oran 24 yılından başlanarak kademeli olarak 22 yılında %.5'e düşürülecek, 23 yılında ise tamamen kaldırılacaktı. Ayrıca 21 yılından itibaren HCFC üretimi gerektiren hiçbir ekipman üretilmeyecekti (Bulgurcu, 2). 1995 Viyana Toplantısında HCFC'lerin %3.1 oranı %2.8'e düşürüldü. 1997'deki protokol metninde Avrupa Birliği HCFC'lerdeki bu oranları %2.8'den %2'ye düşürdü ve tamamen kaldırma tarihini 215 yılına çekti. Ancak ABD, Japonya ve Kanada gibi ülkeler bu sürecin hızlandırılmasına karşı çıktılar. Gerekçe olarak mevcut dönüşüm tarihinin sabitleşmesinin CFC soğutucu akışkanların dönüşümüne katkı yapacağını öne sürdüler (Gushee ve David, 1994). Amerika Birleşik Devletlerinin HCFC'lerin üretimden kaldırılmasını uzun sürece yaymasındaki tavrının nedenleri arasında en büyük HCFC üreticisi olmasının yanında, özellikle R-22 konusunda kendi içlerinde de tartışmaların devam etmesi etkili olmuştur. Çünkü R-52 alternatifi olarak geliştirilen R-42A, R42B, R-48A gibi bazı geçiş dönemi akışkanlarında R-22 kullanılmaktadır. Termodinamik özelliklerinin çok iyi olması endüstriyel ve ticari uygulamalarda R-22'yi kolay vazgeçilemez hâle getirmiştir (Onat, vd., 24). Ancak Avrupa Topluluğu farklı bir düzenleme ile (237/2) HCFC'lerin yasaklanmasını üretim ve tüketim kontrolleri olarak iki ayrı periyotta 1 5 %1 %65 22 24 yeni ekipman yapılmayacak (AT) %35 21 yeni ekipman yapılmayacak (ABD) Şekil 1. HCFC-22'nin terk ediş takvimi. Montreal Protokolü/ABD terkediş takvimi AT terkediş programı %1 215 22 faz değişme * Yazarlarının izni ile yayınlanmıştır.bu Makale 7-9 Eylül 25 tarihinde Trabzon da düzenlenen ULIBTK'5 15. Ulusal Isı Bilimi ve Tekniği Kongresi nde bildiri olarak sunulmuştur. 25-Sayı:3 22
Bilimsel değerlendirmiştir. Buna göre HCFC'ler 1997 yılı üretimi esas alınarak 1 Ekim 2 tarihinden 1 Ocak 225 tarihine kadar kademeli olarak sıfırlanacaktır. HCFC tüketimi ise 1 Ocak 2'den 1 Ocak 21 yılına kadar kademeli olarak azaltılarak yasaklanacaktır (www.iciklea.com, 25). Şekil 1'de HCFC'lerin terk ediliş takvimi gösterilmektedir. R-22'nin termo-fiziksel özelliklerini şu şekilde özetlemek mümkündür. Ozon Delme Potansiyeli (ODP) değeri R-11'e göre oldukça düşük olup.5'dir. Küresel Isınma Etkisi (GWP) değeri.37, atmosferik kaynama sıcaklığı -4.76 C, kritik sıcaklığı 96.17 C'dir. Düşük sıcaklıklarda mineral yağlarla karışım dışında pek problemi yoktur. Konutsal klima ve endüstriyel uygulamalarda çok yaygındır. İklimlendirme sistemleri için R-22 alternatiflerini şu şekilde sıralamak mümkündür: R-47C, R-41A, R-417A ve R-421A. 2. GENEL ÖZELLİKLER 2.1 R-22 (CHCIF ) 2 Atmosfer basıncında kaynama sıcaklığı -4,8 C, molekül ağırlığı 86,5 kg/kmol'dür. R- 22 basınç oranının daha küçük olması avantaj ise de amonyak gibi orta basınç soğutucu akışkandır. Böylelikle iki kademe ile -6 ila -75 C sıcaklıklara inilebilir. Pistonlu kompresörler, vidalı ve rotorlu kompresörler normalde R-22 ile kullanılabilirken hermetik tipler önemli bir yüzdeyi oluştururlar. Düşük sıcaklıklarda, yüksek süpürme hacimli santrifüj kompresörlerde dahi kullanılabilir. R-22 soğutucu akışkanı R-12 ve R-52 yerine geçiş akışkanıdır. Aynı süpürme hacmi için etkisi R-12'den %6 fazladır. R-22 oldukça iyi bilinen ve yaygın olarak denenmiş bir soğutucu akışkandır. Dünyanın her yerinde hala sıkça kullanılmaktadır ve donmuş gıda teşhir kabinleri, dik tip dondurucular, yatık dondurucular, klimalar, soğuk odalar, bilimsel amaçlı donmuş muhafaza odaları, taşıma amaçlı, ticari (özellikle süper marketler), endüstriyel ve ayrıca ısı pompalarında geniş uygulamaları karşılamaktadır. R-22 yanıcı ve zehirleyici değildir (EC standart sınır değeri [TLV-TWA] 1 ppm). ODP değeri R- 12'den %94.5 daha azdır. Kalan %5.5 ODP değeri ile ozon tabakasına zararlı olarak etiketlenmiştir. Uluslararası düzenlemeler ile halihazırda HCFC'ler için terk ediş süreci başlamıştır (Anonim, 1999). Soğutulan makine şartlarında R-22 termal ve kimyasal olarak kararlıdır. Metaller ile uyumluluğu R-12 ile mukayese edilebilir. Standart yapı malzemeleri: bakır, pirinç, monel metal, nikel, dökme demir, çelik ve alüminyum. Magnezyum, kurşun, çinko ve alüminyum alaşımlarında ağırlıkça %2'den fazla magnezyum kullanılmamalıdır ( www.trane.com, 25). Plastik ve elastomerlere karşı R-12'den daha agresiftir ve kurşunu farklı derecelerde etkilemektedir. Kloropren kauçuk (CR), klorosülfonatlı polietilen kauçuk (CSM) ve politetrafloretilen (PTFE) kullanılabilir ancak akriliknitril butadiyen kauçuk (NBR veya HNBR) ve florinli kauçuk tipleri (FPM tipleri) kullanılamaz. R-22 ile madeni yağlar yüksek sıcaklıklarda iyi karışım yaparlar, ancak düşük sıcaklıklarda karışımda tabakalaşma oluşur. Büyük tabakalaşma düşük sıcaklık uygulamalarında yağın kompresöre geri dönüşünü zorlaştırır. Bu durumda yüksek verimli bir yağ ayırıcı veya yarı sentetik yağ kullanımı tavsiye edilir ( www.dupont.com, 25). 2.2 R-47C (Zeotrop Karışım) Kaynama noktası atmosfer basıncında kabarcıklaşma noktası sıcaklığı -43,8 C, çiğlenme noktası - 36,7 C'dir. Molekül ağırlığı 86,2 kg/kmol'dür. R-22 alternatifi olarak ne saf maddelerin, ne azeotrop veya kısmen azeotropik karışımların özellikleri HCFC-22 özelliklerine uymaz. R-47C soğutucu akışkanı R-125, R-32 ve R-134a'nın (%25/23/52) zeotropik bir üçlü karışımı olup yaklaşık 7 K sıcaklık kaymasına sahiptir. R-22'nin bazı uygulamalarında uzun vadeli bir alternatifidir. İklimlendirme uygulama-ları için birim süpürme hacmi başına etkisi ile tesir katsayısı yaklaşık olarak R-22'ye eşittir. R-47C için ısı değiştiricilerin seçimi kritik önem arz etmektedir. R-22 ile çalışan bir tesiste kondenser ve evaporatör tarafında boru-yüzey tipi ısı değiştirici kullanılıyorsa R-47C'ye dönüşümden sonra kapasitesinde %1, STK değerinde %18 azalma ortaya çıkar. Bu olay zeotrop karışımların yüzeysel ısı iletkenlik 23 25-Sayı:3
Bilimsel katsayısının düşük olmasından kaynaklanır. Hava lı tesisler ile lamelli ısı değiştiricilerde bu etki son derece dikkat çekicidir ve performans verileri mukayese edilebilir. Bazı durumlarda R-22 çalışma şartlarından daha iyi olabilir. Düşük kaynama sıcaklıklı (R-32 ve R-125) buhar kaçaklarına neden olurken dolaşan karışımın konsantrasyonu yüksek kaynama sıcaklıklı R- 134a'ya doğru kayar. R-47C mutlaka sıvı doldurulmalıdır. Gaz fazında silindirde ayrışma olmaktadır ( www.dupont.com, 25). Mevcut R-22 tesisleri R-47C'ye dönüştürülebilir. Bu tip bir değişiklik için R-47C uyumludur ancak tesis parametreleri, özellikle ısı değiştiriciler kesin olarak gözden geçirilmelidir. Taşmalı evaporatörler büyük miktarda kaçak eğilimi olan tesisler olduğundan R-47C'ye dönüştürülmemelidir. Genelde santrifüj kompresörlü tesisleri asla R-47C'ye dönüştürülemez. R-32 yanıcıdır, diğer taraftan R-125 ve R-134a yanıcı değildir. Her ikisi de R-47C orijinal karışımı içinde tüm buhar ve sıvı karışımlarında (kaçak durumunda bile) yanıcı değildir. R-47C termal ve kimyasal olarak kararlıdır ve R-22'den daha düşük oranda zehirlilik seviyesine sahiptir. Karışımların müsaade edilen hacimsel oranları (TLV) 1 ppm'dir. Metallerle uyumluluğu R-22 ile kıyaslanabilir. Soğutma makinelerinin imalatında kullanılan tüm standart malzemelerle kullanılabilir. Çinko, kurşun, magnezyum ve alüminyum alaşımları ağırlıkça %2'den fazla magnezyum içermemelidir. R-47C'nin elastomerlere göre davranışı diğer karışımlara benzer. Kloropren kauçuk (CR), akrilonitril butadiyen kauçuk (NBR) veya hidrojene akrilonitril butadiyen kauçuk (HNBR) R-47C ile uyumlu elastomer tipleridir. Florine kauçuk (FPM) tiplerinin şartlandırılmış olanları tavsiye edilir, bazı formüller kabarcıklaşma ve şişme oluşturur. Buna rağmen yağlama yağlarının herhangi bir etkisinin olup olmadığı dikkate alınmalıdır. Poliester yağ ile etilen-propilen butadiyen kauçuk (EPDM) sadece düşük bir şişme etkisi oluşturur. Uygulamadan önce, bazı özel plastikler ve elastomerler farklı formüllü olabileceği için deneylere tabi tutulmaları tavsiye edilir. R-47C madeni yağ ile karışmaz. Farklı poli ester yağlar R-47C ile sıcaklığa ve orana bağlı olarak iyi karışım yaparlar ( www.dupont.com, 25). 2.3 R-41A (Yakın-Azeotrop Karışım) Atmosfer basıncında kaynama sıcaklığı -51,6 C'dir. Moleküler ağırlığı 72,6 kg/kmol'dür. R- 41A uluslararası olarak R-22'nin uzun vadeli alternatifi olarak tercih edilmektedir. Bununla birlikte R-13B1 için de bir alternatiftir. Bu soğutucu akışkan çok düşük sıcaklık kayması ile yakınazeotrop özellikler gösterir. Orta basınçlı tesislerinde, klimalarda ve ısı pompalarında R-22 yerine veya yeni tesislerde kullanılır. Temel farkı R-22'den daha yüksek çalışma basınçlarına sahip olmasıdır. R-41A 42 C yoğunlaşma sıcaklığında 25 bar basınçlara ulaşmakta iken R-22 bu basınçlarda sadece 62 C'de kalmaktadır. R- 41A'nın en büyük avantajı birim süpürme hacmi başına etkisinin R-22'den %5 daha fazla olmasıdır. Bu yolla daha küçük elemanlar kullanılarak kompakt cihazlar yapılabilir. Kompresörler gibi elemanları bu basınç artışına göre tasarlanmalıdır. Yüksek çalışma basınçları ortaya çıktığından R-41A mevcut R- 22'li tesislerde dönüşüm için uygun değildir. Gazı değiştirerek dönüşüm için tesis tasarımında revizyon yapılarak R-47C tavsiye edilir. ( www.dupont.com, 25). R-41A'nın iklimlendirme cihazları, ısı pompaları, soğuk depolar, ticari ve endüstriyel uygulamaları olup düşük sıcaklık kademeleri için R-13B1'in alternatifidir. R-13B1 için dönüşüm yöntemleri başarıyla uygulanabilmektedir. R- 41A yanıcı ve zehirli değildir. PAFT deneylerine göre TVL değeri 1 ppm olarak tavsiye edilmektedir. R-32 ve R-125 gazlarının AEL değerleri 1 ppm'dir. R-41A termal ve kimyasal olarak kararlıdır. Soğutma makinelerinin imalatında kullanılan çelik, bakır, alüminyum ve pirinç gibi tüm standart malzemelerle kullanılabilir. Bununla birlikte çinko, kurşun, magnezyum ve alüminyum alaşımları ağırlıkça %2'den fazla magnezyum içermemelidir. R-41A ile aşağıdaki plastik veya elastomerlere minimum veya düşük şişme oluşur: Poliamid (PA), fenol reçinesi, politetraflor etilen (PTFE), poliasetal (POM), kloropren kauçuk (CR) ve hidrojene edilmiş akrilonitril butadiyen kauçuk (HNBR). Uygulamadan önce, bazı özel plastikler ve elastomerler farklı formüllü olabileceği için deneylere tabi tutulmaları tavsiye edilir. Ayrıca yağlama yağlarının herhangi bir etkisinin olup 25-Sayı:3 24
Bilimsel olmadığı dikkate alınmalıdır. Florine kauçuk (FPM) tipleri tavsiye edilmez. Poliester yağ ile etilen-propilen butadiyen kauçuk (EPDM) sadece düşük bir şişme etkisi oluşturur. Poliester yağlar R-41A ile uyumludur ( www.rmsgas.com, 25). 2.4 R-417A (Zeotrop Karışım) Atmosfer basıncında kabarcıklaşma noktası -41.8 C, çiğlenme noktası -36.7 C'dir. Molekül ağırlığı 16.6 kg/kmol'dür. 1997 yılından bu yana başarı ile kullanılmaktadır. 21 yılında ICOR International şirketi R-22 yerine, doğrudan kullanılabilecek NU-22 ticari markası altında ve Rhodia şirketi ise Isceon 59 ticari markası ile R-417A soğutucu akışkanı piyasaya sürmüşlerdir ( İsa ve İslamoğlu, 23). R-417A zeotropik üçlü karışımdır, silindirden sıvı fazında transfer edilmesi tavsiye edilir. Herhangi bir kaçak oluşumunda verime önemli bir etkisi olmaksızın R-417A ile doldurulabilir ( www.rmsgas.com, 25). R-417A ve iklimlendirme işlemleri için verimli bir akışkandır. R-417A yüksek sıcaklıklarda yüksek bir verimlilik gösterir, buna ek olarak düşük basma sıcaklıklarına sahip olması bir avantajdır. R-417A soğuk depolama uygulamaları için uygun bir gazdır. R-417A, +3 C ile -3 C sıcaklık aralığında meyve depolamasında kullanılabilir. Sistem maksimuma yakın yüklerde çalışırken dahi bir avantaj olarak düşük basma hattı sıcaklıkları rapor edilmiştir (Anonim, 24). 2.5 R-421A (Zeotrop Karışım) R-421A bir HFC karışımlı dönüşüm akışkanı olup sıfır ODP değerine sahiptir ve hem sentetik hem de Şekil 2. R-22, R-421A ve R-41A akışkanlarının basınç-sıcaklık değişimi. mineral yağlarla uyumludur. R-421A ikili bir karışım olup kendine ait yağ ile birlikte bulunur, silindirden sıvı fazında sisteme transfer yapılır. Herhangi bir kaçak durumunda sistem önemli bir performans değişimi olmaksızın R-421A ile doldurabilir. Şekil 2'de R-22, R-421A ve R-41A akışkanlarının basınç-sıcaklık değişimi gösterilmektedir. R-421A ve iklimlendirme işlemleri için verimli bir akışkandır. Özellikle yüksek sıcaklıklarda yüksek bir performans gösterir. Buna ilaveten düşük basma sıcaklıklarına sahip olması bir avantajdır. Sistem maksimum yüke yakın değerlerde çalışırken bile düşük kompresör basma sıcaklıklarına sahip olması bir şanstır. R-421A'daki şarj ekipmanları sıvı olarak yapılır. Sıvı şarjı doğrudan kompresöre yapılmamalıdır. Toplam R- 421A şarj miktarı sistem tipine bağlıdır. Sıvı depoları R-22'li sistemlere benzer ölçülerdedir. Sıvı deposu olmayan sistemlerde evaporatörde uygun sıcaklık ve kızgınlık sağlamak için yeterince ilave gaz eklenmesi tavsiye edilir. Optimum performans için daha büyük genleşme vanası iğnesi gerekebilir. Kılcal borulu sistemlerde kılcalı değiştirmeye gerek yoktur. Diğer akışkanlardan farklı olarak sıvı hattı gözetleme camında ara sıra kabarcık oluşumu nadir olarak görülebilir. Bu akışkan için gözetleme camındaki az sayıdaki kabarcık sistemin eksik şarjlı olduğunu gösteren bir güvenli bir belirti değildir. EPA şartnameleri R- 421A içeren ekipman dönüşümlerinin etiketlenmesini şart koşmaktadır. R-421A akışkanı R- 125/R-134A'nın %58/42 karışımıdır ve kendine ait yağa sahiptir, yağ ilave edilmesine gerek yoktur ( www.rmsgas.com, 25.). 2.6 R-22'den R-47C'ye Dönüşüm R-47C için poliester (POE) yağ kullanılması tavsiye edilmektedir. Sistemdeki kalan madeni yağ en fazla %5 olmalıdır. %5'ten daha fazla yağ kalması halinde erken kompresör arızaları ve sistemde kapasite kayıpları ortaya çıkabilir. Çünkü madeni yağ R-44A/R-57 ile karışım yapmaz ve evaporatör iç yüzeylerinde kalarak sistemde kapasite kayıplarına neden olur. R-47C sadece halihazırda R-22 kullanan sistemlerde kullanılmalıdır. Kesinlikle R-22 veya diğer soğutucu akışkanlarla karıştırılmamalıdır. Genleşme vanasının değişmesi gerekmeyebilir. 25 25-Sayı:3
Bilimsel Mevcut R-22 vanası, R-47C ile kullanıldığında yaklaşık olarak aynı kapasitede olacaktır. Ancak kızgınlık ayarının yeniden ayarı gerekebilir. Filtrekurutucular dönüşüm zamanında değiştirilmelidir. Şayet gevşek dolgulu (silikajelli) filtre kullanılıyorsa moleküler filtre veya katı özlü filtreler tavsiye edilir. Kayma olduğundan basınç regülatörlerini yeniden ayarlamak gerekebilir. EPR üreticileri ile yeni ayarlar için görüşün. Bazı tecrübeler göstermiştir ki sıvı depolu sistemlerde R-47C ayrışarak kapasitesini azaltabilir. R-47C normal yoğunlaşma basınçlarında R-22'den daha yüksek basınçlar gösterir. Güvenlik kontrollerinin ayarlarını değiştirmek gerekebilir. Sistem, ortam sıcaklığını kontrol etmek için alçak basınç anahtarı kullanıyorsa, devreye girmek ve devreyi kesme noktaları değişebilir. R-47C'de basınç ayarı yapılırken, soğutucu akışkanın evaporatör ve kondenserdeki ortalama sıcaklık kayması 8 C olduğundan düzeltme gerekir. Soğutucu akışkanda sıcaklık kayması olduğundan TGV kızgınlık ayarının basınç ve doymuş buhar tablo-ları kullanılarak ölçülmesi ve/veya ayarlanması önemlidir. Örnek: TGV'nin kuyruğunda ölçülen basınç 79 psig'tir. Basınç-sıcaklık tablosu R-47C için 79 psig için doymuş buhar sıcaklığını 1,5 C olarak gösterir. Şayet soğutucu akışkanın ölçülen gerçek sıcaklığı 15,5 C ise kızgınlık 5 C'dir. R-47C kullanılan sistemlerde basınç kayıpları R-22'den büyüktür. Pilot kontrollü solenoid vanaların ve basınç regülatörlerinin uygun çalışmasını kontrol edilmeli ve madeni yağlar kesinlikle kullanılmamalıdır. Sadece POE yağ kullanılmalıdır (Anonim, 24). 3. MATERYAL ve YÖNTEM Teorik çevrimde kullanılacak R-22 alternatifleri olarak R47C, R41A ve R-421A akışkanları seçilmiş, çevrim için ICI Klea firması tarafından geliştirilen KLEACALC 5. ve SOLKANE 4. yazılımları kullanılmıştır (Anonim, 22), (www.solvay-fluor.com, 25). Buharlaştırıcı Sıcaklığı -1/+2 C Kızgınlık Miktarı 7 K Kondenser Sıcaklığı +25/+55 C Aşırı Soğutma Miktarı 5 K Kompresör sıkıştırma verimi % 8 Soğutma Yükü 1 kw Özellikler şu parametrelere göre hesaplanmıştır; Yoğuşturucu basıncı [bar] Buharlaştırıcı basıncı [bar] STK (kızgınlık dahil) [-] Kompresör gücü [kw] Kütlesel debi [kg/s] Basma hattı sıcaklığı [ C] Sıkıştırma oranı [-] Bilgisayar programında; (STK) için, STK Qe W (1) Kompresör gücü için, W Akışkanın kütlesel debisi için, m Sıkıştırma oranı için p Formülleri kullanılmıştır. R-22 ve alternatifleri için Şekil 3'den Şekil 8'e kadar buharlaşma sıcaklığına bağlı kompresör sıkıştırma işi, sıkıştırma oranı, kütlesel debi, hacimsel kapasite, STK ve ITK, Şekil 9'dan Şekil 12'ye kadar yoğuşma sıcaklıklarına bağlı sıkıştırma oranı, kütlesel debi, STK ve ITK ve Şekil 13'den Şekil 15'e kadar ise buharlaşma sıcaklıklarına bağlı emme, sıvı ve basma hattı boru çapı değişimleri karşılaştırılmalı grafikler halinde verilmiştir. Kompresör sıkıştırma işi [kw] r komp 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 h p p komp c e c Q m e h r g h ç h g -1-5 5 1 15 2 Buharlaşma sıcaklığı [C] (2) (3) (4) R-22 R-47C R-41A R-421A Şekil 3. Buharlaşma sıcaklığı-kompresör işi ilişkisi. 25-Sayı:3 26
Bilimsel Sıkıştırma oranı 6 5 4 3 2 1 R-22 R-47C R-41A R-421A STK 1 8 6 4 2 R-22 R-47C R-41A R-421A -1-5 5 1 15 2-1 -5 5 1 15 2 Buharlaşma sıcaklığı [ C] Buharlaşma sıcaklığı [ C] Şekil 4. Buharlaşma sıcaklığı sıkıştırma oranı ilişkisi Şekil 7. Buharlaşma sıcaklığı ile STK değişimi. Kütleseldebi[g/s] 12 1 8 6 4 2 R-22 R-47C R-41A R-421A -1-5 5 1 15 2 ITK 1 8 6 4 2 R-22 R-47C R-41A R-421A -1-5 5 1 15 2 Buharlaşma sıcaklığı [ C] Buharlaşma sıcaklığı [ C] Şekil 5. Buharlaşma sıcaklığı-kütlesel debi ilişkisi. Şekil 8. Buharlaşma sıcaklığı ile ITK değişimi. Hacimsel kapasite [kj/m3] 1 8 6 4 2 R-22 R-47C R-41A R-421A -1-5 5 1 15 2 Sıkıştırma oranı 4 3 2 1 R-22 R-47C R-41A R-421A 25 3 35 4 45 5 55 Buharlaşma sıcaklığı [ C] Yoğunlaşma sıcaklığı [ C] Şekil 6. Buharlaşma sıcaklığı ile hacimsel kapasite değişimi. Şekil 9. Yoğunlaşma sıcaklığı ile sıkıştırma oranı değişimi. 27 25-Sayı:3
Bilimsel Kütlesel debi [g/s] 14 12 1 8 6 4 2 R-22 R-47C R-41A R-421A Emme hattı çapı, De [mm] 25 2 15 1 5 R-22 R-47C R-41A 25 3 35 4 45 5 55-1 -5 5 1 15 2 Yoğunlaşma sıcaklığı [ C] Buharlaşma sıcaklığı, Te [ C] Şekil 1. Yoğunlaşma sıcaklığı ile kütlesel debi değişimi. Şekil 13. Buharlaşma sıcaklığı ile emme hattı boru çapı değişimi. STK 15 1 5 R-22 R-47C R-41A R-421A Basma hattı çapı, Db [mm] 15 1 5 R-22 R-47C R-41A 25 3 35 4 45 5 55-1 -5 5 1 15 2 Yoğunlaşma sıcaklığı [ C] Buharlaşma sıcaklığı, Te [ C] Şekil 11. Yoğunlaşma sıcaklığı ile STK değişimi. Şekil 14. Buharlaşma sıcaklığı ile basma hattı boru çapı değişimi. ITK 2 15 1 5 R-22 R-47C R-41A R-421A 25 3 35 4 45 5 55 Sıvı hattı çapı, Ds [mm] 9,5 9 8,5 8 R-22 R-47C R-41A -1-5 5 1 15 2 Yoğunlaşma sıcaklığı [ C] Buharlaşma sıcaklığı, Te [ C] Şekil 12. Yoğunlaşma sıcaklığı ile ITK değişimi. Şekil 15. Buharlaşma sıcaklığı ile sıvı hattı boru çapı değişimi. 25-Sayı:3 28
Bilimsel 4. BULGULAR ve TARTIŞMA Şekil 3'den Şekil 8'e kadar R-22, R-47C, R- 41A ve 421A için buharlaşma sıcaklığına bağlı olarak sırasıyla kompresör sıkıştırma işi, sıkıştırma oranı, kütlesel debi ilişkisi, hacimsel kapasite değişimi, STK ve ITK değişim oranları verilmiştir. Şekil 3'de R-421A'nın en yüksek sıkıştırma işine sahip olduğu görülecektir. Onu sırasıyla R-41A, R-47C takip etmektedir. En az sıkıştırma işiyle çalışan soğutucu akışkan R- 22 olduğu görülmektedir. Şekil 4'de en yüksek sıkıştırma oranına sahip akışkanın R-41A olduğu, onu R-22'nin takip ettiği ve diğerlerinin hemen hemen benzer özellik gösterdiği görülmektedir. Şekil 5 incelendiğinde R-421A'nın oldukça yüksek debilerde çalıştığı, diğer akışkanların birbirine yakın değerlerde kaldıkları görülmektedir. Şekil 6'da ise hacimsel kapasite açısından en yüksek R-41A olduğu görülmektedir. Diğer akışkanlar ise birbirine çok yakın değerlerdedir. Şekil 7'de STK açısından değerlendirildiğinde R-421A en düşük diğerlerde diğer akışkanların aynı değerlerde olduğu görülmektedir. ITK arasındaki ilişkiye bakıldığında ise Şekil 8'de de görüleceği gibi yine R-421A en düşük diğerlerde diğer değerler ise oldukça birbirine yakın çıkmıştır. Şekil 9'dan Şekil 12'ye kadar R-22, R-47C, R- 41A ve 421A için yoğunlaşma sıcaklığına bağlı olarak sırasıyla sıkıştırma oranı, kütlesel debi ilişkisi, hacimsel kapasite değişimi, STK ve ITK değişim oranları verilmiştir. Şekil 9'da sıkıştırma oranı grafiğine bakıldığında sıkıştırma oranının en yüksek değerde R-47C olduğu görülmektedir. Diğer akışkanların sıkıştırma oranlarının aynı değerlerde yoğunlaşmaktadır. Şekil 1'a kütlesel debi açısından bakıldığında R-421A oldukça yüksek değerlere sahip olmaktadır. Diğer akışkanlar yaklaşık olarak aynı değerleri paylaşmaktadırlar. Şekil 11 ve Şekil 12'deki STK ve ITK değişim oranlarına baktığımızda aynı paralellikler görülmektedir. R-421A STK ve ITK açısından en düşük değerlere sahip olmaktadır. Diğer akışkanlar ise yaklaşık aynı değerlere sahip olmaktadır. Şekil 13'den Şekil 15'e kadar R-22, R-47C, R- 41A ve 421A için buharlaşma sıcaklığına bağlı olarak sırasıyla emme hattı boru çapı, basma hattı boru çapı ve sıvı hattı boru çapı değişim oranları verilmiştir. Şekil 13, Şekil 14 ve Şekil 15'e bakıldığında bütün boru hatları için (emme, basma ve sıvı) R-41A'nın yaklaşık %2 oranlarında daha küçük boru çaplarına sahip olduğu görülmektedir. Diğer akışkanların yaklaşık aynı değerlerde emme, basma ve sıvı hattı boru çaplarına sahip olduğu anlaşılmaktadır. 5. SONUÇLAR Avrupa Topluluğu şartnamelerine göre HCFC türü soğutucu akışkanların geçen yıldan (24) itibaren yeni cihazlarda kullanımı ve 21 yılında ise servis amaçlı kullanımı yasaklanmıştır. Alternatif akışkanlar olarak azeotrop R-47C, R- 417A, R-421A ve zeotrop özelliklere daha yakın olan R-41A akışkanları öne çıkmıştır. Bu akışkanlar 1 kw kapasitesindeki kuramsal tek kademeli bir çevrim üzerinde denenmek suretiyle akış debisi, sıkıştırma oranı, STK, ITK, hacimsel kapasite ve boru çapları hesaplanmıştır. Solkane 4. ve KleaCalc yazılımı ile yapılmış olup sabit buharlaşma ve sabit yoğunlaşma sıcaklıklarında farklı karakteristikler elde edilmiştir. R-22 ile R-47C arasında performanslar yönünden büyük paralellikler mevcuttur ve mineral yağın %95'ini almak ve filtreyi değiştirmek suretiyle dönüşüm mümkün iken R41A akışkanının öne çıkan özellikleri %6 daha yüksek sistem basınçlarına sahip olması ve %2 oranda daha düşük boru çapları gerektirmesidir. 6. KAYNAKLAR Anonim, Copeland Application Engineering, 24. Anonim, İnternet-DuPont Refrigerants EMEA Products, 24. Anonim, KLEA Calc Version 5., 22. Anonim, Refcycle Software Professional Inc., 1999. Bulgurcu, H., Soğutucu Akışkanların Çevresel Etkileri, Seminer Notu, Mart 2. Gushee, David, E., "Montreal Protocol Negotiations: Should the HCFC Phaseout Schedule Be Accelerated in 1995", (NCSE report) October 12, 1994. 29 25-Sayı:3
Bilimsel İsa, K., İslamoğlu Y., R-22 Alternatifi Soğutucu Akışkanların Değerlendirilmesi, Termodinamik Dergisi, Ağustos, 23. Onat, A., İmal, M., İnan, A. T., Soğutucu Akışkanların Ozon Tabakası Üzerine Etkilerinin Araştırılması ve Alternatif Soğutucu Akışkanlar, KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi 7(1)-24. www.dupont.com / suva/ DuPont Suva Refrigerants EMEA Products-Suva 41A.htm, V-Near Azeotropic blend 41A.htm., 25. Sektörden haberler ESSİAD YÖNETİM KURULU'NDAN İZMİR VALİ SİNE ZİYARET Ege Soğutma Sanayicileri ve İş Adamları Derneği Yönetim Kurulu Üyeleri, 9 Kasım 25 tarihinde İzmir Valisi Oğuz Kağan KÖKSAL'ı makamında ziyaret etti. Yeni görevinde başarılar dilemek ve sektörünün çalışmaları hakkında bilgi vermek amacıyla gerçekleştirilen ziyarete, Yönetim Kurulu Başkanı Murat Kurtalan, Başkan Vekili Mustafa E. Deryaaşan, Başkan Yardımcısı Hilmi Sözer, Genel Sekreter Lale Ulutepe, Sayman Erdal Tekan ve Yönetim Kurulu Yedek Üyesi Hakan Semerci nin katıldı. Vali KÖKSAL a ESSİAD'ın çalışmaları hakkında bilgi verildi. Ziyarette özellikle Ozon tabakasına zarar veren soğutucu gazların ıslahı konusunda yakın bir tarihte ESSİAD tarafından kurulması planlanan laboratuar hakkında da vali KÖKSAL'a bilgi veren ESSİAD Yönetim Kurulu Üyeleri, bu çalışmada kendilerine destek verilmesini istedi. Bu konuda kanunda da boşlukların bulunduğunu ve Çevre İl Müdürlüğüyle yapılan görüşmeler de de toplanacak soğutucu gazların imhası konusunda herhangi bir kurum tarafından bu işlemin gerçekleştirilmediğine değinildi. Karşılıklı görüş alışverişinin gerçekleştiği toplantı sonunda İzmir Valisi Oğuz Kağan KÖKSAL; Sivil ve resmi kurumların ortak çalışması sonucu daha verimli işlerin başarılabileceğini ve bu ilişkilerin devam etmesi gerektiğini belirtti. 25-Sayı:3 3
Uygulamalardan EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HASTANESİ GENEL CERRAHİ VE PLASTİK CERRAHİ AMELİYATHANELERİNİN LAMİNAR FLOW HİJYENİK KLİMA SİSTEMLERİ UYGULAMASI Ali BÜYÜKYILDIZ. Makine Mühendisi Kliterm Mühendislik San. ve Tic. A.Ş ÖZET : E.Ü. Hastanesi Genel Cerrahi ve Plastik Cerrahi bölümlerinde bulunan 5 adet ameliyathane, yoğun bakım üniteleri, postoff, laboratuvarlar ve hasta hazırlık bölümlerinde bulunan eski klima ve havalandırma sistemi tamamen sökülerek, yeniden DIN 1946/4 normlarına uygun % 1 taze havalı, laminar flow'lu hijyenik klima sistemi tesis edilmiştir.bu sayede, gerek ameliyat öncesi, gerek ameliyat esnasında gerekse de ameliyattan sonra hastanın enfeksiyon kapma riskini tamamen ortadan kalkarak, güvenli bir ısıl konfor ortamında sağlığına kavuşturabilmektedir. Bu yazıda, hem yapılan uygulamalar hem de Hijyenik Klima Sistemi ve Teknolojisi hakkında yararlı olacağını umduğum bazı bilgileri özet olarak vermeye çalıştım. 1. TEMİZ ODA HİJYENİK KLİMA SİSTEM TANIMI : Ürün, alet, teçhizat ve insanların; uluslararası kabul edilen temizlik standartlarına (DIN 1946/4) göre toz, partikül, atık anestezik gaz ve kötü kokular gibi ölü parçacıklardan veya mikrop, mikroorganizma gibi canlı parçacıklardan koruyacak şekilde sıcaklık, nem, basınç, gürültü seviyesi ve hava hareketi belli ölçüler içinde olan hijyenik ortama temiz oda denir. Temiz odada esas amaç, öncelikle uluslar arası kabul edilen temizlik standartlarına göre temiz hava ortamı elde etmek, daha sonra prosesle ilgili teknolojik ortamı gerektiren her türlü şartı sağlayıp kontrol altında tutmaktır. Temiz oda dizaynı yapılırken sıcaklık, nem, basınç, test-gürültü seviyesi ve hava hareketinden hangilerinin önemli olduğu kullanılış amacına göre belirlenir ve seçim kriterleri oluşturulur. Dolayısıyla yapım, imalat, işletmede bütün faktörlerin dikkate alınması zorunludur. 1.1. Temiz Oda Teknolojisinin Ne Olduğunu Şu Şekilde Özetleyebiliriz. Ürünlerin kirlenmeye karşı korunması. Çevrenin kirlenmeye karşı korunması. İnsanların çevreye karşı korunması. İnsanların, insanlardan açığa çıkan mikroplara karşı korunması. 31 25-Sayı:3