tmmob makina mühendisleri odası III. ULUSAL ÖLÇÜMBİLİM Ü İ İ İİ KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI 7-8 EKİM 1999 ESKİŞEHİR MMO Yayın No: 226 ISBN: 975-395-329-1
tnınıob makina mühendisleri odası Sümer Sok. No:36/1-A Demirtepe/ANKARA Tel : 0-312- 231 31 59-231 31 64 Faks : 0-312-231 31 65 MMO Yayın No: 226 ISBN : 975-395-329-1 Bu kitabın yayın hakkı MMO'ya aittir. Kitabın hiç bir bölümü değiştirilemez, alıntı yapılamaz. MMO'nun izni olmadan kitabın hiç bir bölümü elektronik, mekanik fotokopi vs. yollarla kopye edilip kullanılamaz. Dizgi Baskı Tel MMO Eskişehir Şube Lale Ofset Matbaacılık 0-222- 231 85 36 Faks : 0-222- 234 76 11
SUNUŞ Sanayimizin gelişmesi ve uluslar arası rekabet ortamında yerini alabilmesi ancak, kaliteye yönelik çalışmaların ve ürün belgeleme sistemlerinin yaşama geçilmesi ile olanaklarıdır. Ölçümbilim bir ülkede ölçme, standartlaşma, kontrol ve kalite sistemlerinin altyapısını oluşturarak kalite güvenliği için ürün özelliklerinin belirlenmesine ve kalite kontrolüne ilişkin kapsamlı bir sistem oluşmasını sağlar. Bu bağlamda ölçümbilim alanında mevcut durumun saptanarak sağlıklı bir ölçümbilim sistemi kurulmasının altyapısını oluşturmak ve oluşturulan sistemin uluslar arası ölçüm sisteminde tanınmasını sağlayacak çalışmaları başlatmak, kurulan sistemin sanayi ve hizmet sektöründe uygulanabilirliğini sağlamak amacıyla III. ULUSAL ÖLÇÜMBİLİM KONGRESİ'ni düzenliyoruz. Ölçme ve kalibrasyon teknolojilerinin, cihaz ve ekipmanlarının yer alacağı, III. Ulusal Ölçümbilim Kongresi Paralelinde düzenlenen "III. ULUSAL ÖLÇME CİHAZLARI ve TAKIMLARI SERGİSİ'"nin bu alanda çalışan, konuya ilgi duyan üyelerimize ve kişilere faydalı olacağı inancındayız. Kongre ve serginin düzenlenmesine katkıda bulunacak tüm kurum ve kuruluşlara, bilimadamı ve uygulayıcılara, sergiye katılacak tüm firmalara teşekkür ederiz. Saygılarımızla, Kongre Yürütme Kurulu - Kongre Düzenleme Kurulu
KONGRE DÜZENLEME KURULU. Emin KORAMAZ MMO Başkan Vekili /. Hüseyin ÖZGÜL MMO Saymanı Yaşar ÇEVİK MMO Ankara Şube Başkan Vekili Fatma KALLECİ MMO Adana Şube Yönetim Kurulu Üyesi Ümit BÜYÜKEŞMELİ MMO Antalya Şube Sekreteri Raif GÜNEY MMO Bursa Şube Yönetim Kurulu Üyesi Zeki ADER MMO Eskişehir Şube Başkan Vekili Bülent BARIKAN MMO İstanbul Şube Yönetim Kurulu Üyesi / M.Berkay ERİŞ MMO İzmir Şube Teknik Görevlisi İlknur ATEŞ MMO İçel Şube Yönetim Kurulu Üyesi Tamer ÖZKAN MMO Konya Şube Yönetim Kurulu Üyesi Mustafa YILMAZ MMO Kayseri Şube Yönetim Kurulu Üyesi Kemal AKÇAY MMO Trabzon Şube Yönetim Kurulu Yedek Üyesi KONGRE YÜRÜTME KURULU Ali H. BÜYÜKCAN Mualla KABADAYI /; Ahmet T. İNCE RErhan KUTLU Cemal SİLAN Sevilay UĞUR Engin ŞAKARER Tanfer YANDAYAN Gürcan DUMAN Tamer KAHYAOĞLU İsmet ÖZTUNALI Tayyar ÇAYDERE M Berkay ERİŞ Tuncay SAĞIR Melih ŞAHİN / KONGRE SEKRETERİ K.Levent GÜLER KONGRE DANIŞMANLAR KURULU Ali AKSEL Naci EKEM Atakan BAŞTÜRK Nimetuüah BURNAK Ayhan ÖNDER Rabia İNCE Bilge BERK Sebahattin ÖZENLİ j Can ÇOĞUN Servet GÜLER Enver SAK Şakir BAYTAROĞLU Hamza KARAÇELİK Tülin OĞRAK Hanife URAL Uğur ERTUĞRUL Macit KARABAY Vural CEYHUN II
İÇİNDEKİLER 10 MW-1WRF Güç Aralığında Kalibrasyon Faktörü Ölçümü Murat CELEP-Şenel YARAN-Hasan DİNÇER, 1 AC Büyüklüklerin, AC/DC Transfer Standartları İle Ölçülmesi Mehedin ARİFOVİÇ-Züleyha DÜZ 7 Ankastre Kiriş Tipi Yük Hücrelerinin Tasarım Kriterleri Dr.Şakir BAYTAROĞLU -Hakan Özgür ÖZBAY. 12 Aydınlık Düzeyi ve Parıltı Murat DURAK-Ferhad SAMEDOV-A Kamuran TÜRKOĞLU 21 Birincil Vakum Standardının Küçük Hacimlerinin Hassas Ölçümleri Alper ELKATMIŞ-Rıfat KANGI 29 "CUCKOVV" Yöntemi İle Referans Hidrometre Kalibrasyonu Ümit Yüksel AKÇADAĞ-Orhan SAKARYA-S.Eren SAN 34 Dinamik Yüklü Kaymalı Yataklardaki Sürtünme Kuvvetinin Ölçülmesi Ertuğrul DURAK-Aydın BIYIKLIOĞLU-Cahit KURBANOĞLU 40 Endüstride Kalibrasyon Periyotlarının Tesbiti İçin Bir Yaklaşım Modeli Mehmet Nuri TEVRUZ 47 Endüstriyel Ürünlerde Titreşim Testleri Enver SADIKHOV-Baki KARABÖCE-Eyüp BİLGİÇ-Cafer KIRBAŞ 55 Fotometrik Ölçü Cihazları Ölçüm Hata Kaynaklarının İncelenmesi ve Kalibrasyon Teknikleri Gazanfer BİRDAL 59 Gaz Debi Ölçüm Aralığının Orifis Sistemi İle Genişletilmesi ve Anemometre Kalibrasyonları Hakan KAYKISIZLI-Başak AKSELLİ-Dr Vahit ÇİFTÇİ 65 Geçer Mastarların Titan Karbo Nitriir (TİCN) Kaplanarak Ömürlerinin Arttırılması Doç.Dr.Baybars ORAL-Müzeyyen ECE- Necmi ÖZTABAK 71 Geometrik Toleransların Ölçümlemelerinde Oluşabilecek Yanılgılar Üzerinde Bir Araştırma Dr. Macit KARABAY-Prof.Dr. Bilgin KAFTANOĞLU 77 III
Gerin im Ölçerli Kuvvet Dönüştürücüsü Yay Elemanlarının Yükleme Türüne Göre irdelenmesi Yrd Doç.Dr. Kenan URAL-Hakan Özgür ÖZBAY 86 I Hassas Poligonlarda Açı Kalibrasyonu ve Euromet Project No.371 Karşılaştırma Sonuçlan Tanfer YANDA YAN-S. Aslı AKGÖZ-Nuray KARABÖCE 94 HastaTedavisinde Kullanılan Teçhizatın Metrolojik Karakteristikleri, Kalibrasyonun Önemi Dr. Yaşar ODACIOĞLU-Uzm Ümit ŞAHİN 102 / Kalite Güvence Sistem Standartlarında Muayene, Ölçme ve Deney Teçhizatının Kontrolü Hüseyin AKÇEŞME 106 Kuvvet Ölçme Cihazlarının Ölçüm Belirsizliği Cihan KUZU-Sinan FANK-Çetın DOĞAN-Hayrettin PARLAKTÜRK 113 Morötesi Bölgede Işınım Düzeyi Ölçümü Prensipleri Murat DURAK-Ferhad SAMADOV-A.Kamuran TÜRKOĞLU 119 J Odyometrik Cihazlar ve Kalibrasyonu Baki KARABÖCE-Enver SADIKHOV-Eyüp BİLGİÇ 125 Ortamdaki Sıcaklık Değişimlerinin Direnç Değeri Üzerindeki Etkisi Levent SÖZEN-Handan SAKARYA-Denizhan ATEŞALP ORHAN-Mehmet ÇINAR. 131 Otomatik Olmayan Tartı Aletleri Mualla KAB AB ADAYI 136 Otomotiv Sektöründe Optik Test ve Ölçümlerin Yeri : A.Kamuran TÜRKOĞLU-Murat DURAK- Uğur KÜÇÜK- Ferhad SEMADOV 140 / Ölçüm Cihaz ve Ekipmanları İçin Kalite Güvence Sistemleri Tülin OĞRAK 146 Ölçme ve Kalibrasyon Akreditasyon Özer YILDIRIM 149 Paslanmaz Çelikten İmal Edilen Kütle Standartları İçin Temizleme Prosedürleri Sevda KAÇMAZ-Lenara CHOLAKH. 154 Referans Halka-Tampon Mastar (Settıng Rıng-Plug Gauges) /. Kalibrasyonu ve Euromet 384 Nolu Proje Karşılaştırmaları, Ölçüm Sonuçları Tanfer YANDAYAN-İlker MERAL-Okhan GANİOĞLU 158 IV
Referans ROCKVVELL Sertlik Bloklarının Kalibrasyonu ve Kalibrasyonda Kullanılan Sertlik Standardı Makinaları Sinan FANK-Hayrettin PARLAKTÜRK-Çetin DOGAN-Cihan KUZU 164 Referans Ubbelohde Viskometre Kullanarak Standart Newtonıan Sıvılarının Kinematik Vizkozitelerinin Belirlenmesi Orhan SAKARYA-Ümit Yüksel AKÇADAĞ-S.Eren SAN 169 Sabit Vida Tampon Mastarlarının Kalibrasyon Metodlarının Karşılaştırılması Yrd.Doç.Dr.Mustafa YILMAZ-Esma İŞEL 174 Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 1 nin Ölçümbilimdeki Yeri (Yasal Metroloji) Enver SAK 181 Sanayide Kalite Güvence Sistemi İçinde İstatistik Proses Kontrolün Önemi Dr.ŞakirBAYTAROĞLU 184 Sıvı-Cam Termometreler Ali UYTUN-Ufuk ABACIOĞLU-Aliye KARTAL DOĞAN 189 S-Parametre Ölçümleri İbrahim ALTINSOY-Şenel YARAN-Murat CELEP-Cem HAYIRLI 196 Surveillance Visıt To An Accredıted Laboratory in England RabiaİNCE 202 Tartım Cihazlarında Kullanılan Yük Hücrelerinin Tip Onayı Hayrettin PARLAKTÜRK-Sinan FANK-Çetin DOĞAN-Cihan KUZU 206 Telefon Hattı Vasıtasıyla Um e Zaman Dağıtım Sistemi Kullanılarak Kişisel Bilgisayarların Zaman Senkronizasyonu Ramiz GAMİDOV-Mustafa ÇETİNTAŞ-Alev ÇORMAN 211 TKS Laboratuar Akreditasyonu-EGE Kaimem Örneği M.Berkay ERİŞ-A.Tarkan TEKCAN 216 Tork Anahtarlarının ve Tork El Aletlerinin Doğrulama Ölçümleri Çetin DOĞAN-Sinan FANK-Osman AKKOYUNLU Hayrettin PARLAKTÜRK-Cihan KUZU 222 Türk Hava Kuvvetleri Metroloji ve Kalibrasyon Sistemi Hüseyin DİNÇ 229 Türkiye'de Kalibrasyon Sistemi ve Kalibrasyon Laboratuarları Şahin ÖZGÜL-Dr.Müh.Erhan TUNALI-Adem CENGİZ 237 Ultrasonik Dönüştürücülerin Karakterizasyonu Eyüp BİLGİÇ- Enver SADIKHOV- Baki KARABÖCE- Funda PARLAKTÜRK 241
Ulusal Gaz Debi Ölçüm Standardı Bell Prover'in Tanıtılması Başak AKSELLİ-Hakan KAYKISIZLI-Dr Vahit ÇİFTÇİ 248 / Ulusal Metroloji Labaratuvarlarının Karşılıklı Tanınma Anlaşması "Mutual Recognıtıon Agreement (MRA)" SevilayUĞUR 253 UME-BNM/LCIE 10V Josephson Gerilim Standardı Karşılaştırma Ölçümleri Okan YILMAZ-Saliha SELÇİK-Özlem YILMAZ 260 UME ile PTB Arasında Yapılan Kalay ve Çinko Sabit Noktalarının Karşılaştırmaları Aliye KARTAL DOĞAN-Sevilay UĞUR-Agah BAĞÇE-Dieter HEYER (PTB Almanya) 267 î UME Otomatik Kapasitans Ölçüm Sistemi Gülay GÜLMEZ-Yakup GÜLMEZ-Enis TURHAN-Turgay ÖZKAN 272 UME Radyasyon Sıcaklığı Laboratuvarı Tarafından Şişe Cam Araştırma Merkezi'nde Gerçekleştirilen Yerinde Kalibrasyon ve Sonuçları Seda OĞUZ-Sevilay UĞUR-Esat GÜNERTÜRKÜN 281 UME-SİMKO 10 VDC Gerilim Karşılaştırma Ölçümleri Özlem YILMAZ-T.MURSALOĞLU-Saliha SELÇİK-Hanife URAL-Okan YILMAZ 286 ı UME'de Birincil (Primer) RF Güç Ölçümlerinin Gerçekleştirilmesi Murat CELEP-Şenel YARAN-İbrahim ALTINSOY-Cem HAYIRLI 293 UME'de Etalon Sayaçların Otomatik Kalibrasyonu Savaş ACAK-Hüseyin ÇAYCI-Erol KAZANÇ 298 UME'deki Güç ve Enerji Ölçümleri Hüseyin ÇAYCI-Savaş ACAK-Erol KAZANÇ 303 UME'de Hassas Maxwell-Wien Köprüsü Yapımı Gülay GÜLMEZ-Yakup GÜLMEZ-Enis TURHAN-Turgay ÖZKAN 308 / UME'de İndüktans Karşılaştırma Köprüsü Yapımı Yakup GÜLMEZ-Gülay GÜLMEZ-Enis TURHAN-Turgay ÖZKAN 316 UME'de Üretilen Sıcaklık Kontrollü İndüktans Standardı Yakup GÜLMEZ-Gülay GÜLMEZ-Enis TURHAN-Turgay ÖZKAN 323 Üretim ve Endüstriyel Ölçümbilim Faruk DEMİREL- Nebi Doğan ÖZDÖNGÜL- Murat YAZGAN-Gonca ÇAKIR 330 Üretim Süreci ve Kalite Kontrol Laboratuvarlarında Kullanılan / Kumpas/Mihengir Seçim Kriterleri Dr Şakir BAYTAROĞLU 336 Yüzey Yansıma Bilgileri Kullanılarak Cisimlerin Renginin Belirlenmesi Uğur KÜÇÜK-A.Kamuran TÜRKOĞLU-Ferhad SAMEDOV 341 VI