ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ 9- NİSAN 205 ADANA KONGRE BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI ISBN:...
.ULUSLARARASI ÇUKUROVA KADIN ÇALIŞMALARI KONGRE KİTABI ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ KADIN SORUNLARI ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ (KADAUM) kadaum.kongre@gmail.com ISBN:... 2
İÇİNDEKİLER Sayfa No DÜZENLEME KURULU...4 BİLİM KURULU...5 KONGRE PROGRAMI...6 KONGRE AÇILIŞ KONUŞMASI...3 DAVETLİ KONUŞMACI METİNLERİ...5 SÖZLÜ BİLDİRİLER ( Programdaki Oturum sırasına göre)...65 3
ONUR KURULU Prof.Dr. Mustafa Kibar Prof.Dr. Ülkü Köymen Prof.Dr. Gaye Erbatur Doç.Dr. Refia Yıldırım DÜZENLEME KURULU Prof.Dr. Gülseren Ağrıdağ Doç.Dr. Müge Kantar Davran Doç.Dr. Filiz Yurtal Doç.Dr. Elife Hatun Kılıçbeyli Doç.Dr. Nüket Elpeze Ergeç Yard.Doç.Dr.Metehan Çelik Öğr.Gör. Münire Akgül SEKRETERYA Doç.Dr. Elife Hatun Kılıçbeyli Öğr.Gör. Münire Akgül Elif Telsiz Şeyda Özçelik Yasemen Özfındık Koti Engin Esendemir 4
BİLİMSEL KURUL Prof.Dr. Adnan Gümüş- Çukurova Üniversitesi Prof.Dr. Asım Yapıcı- Çukurova Üniversitesi Prof.Dr. Ayşe Gül Yılgör- Mersin Üniversitesi Prof.Dr. Birnur Eraldemir- Çukurova Üniversitesi Prof.Dr. Deniz Abik- Çukurova Üniversitesi Prof.Dr. Dilek Batislam- Çukurova Üniversitesi Prof.Dr. Dolunay Şenol- Kırıkkale Üniversitesi Prof.Dr. Esra İbanoğlu- Gaziantep Üniversitesi Prof.Dr. Gülseren Ağrıdağ- Çukurova Üniversitesi Prof.Dr. H. Yıldız Dasgan- Çukurova Üniversitesi Prof.Dr. Hatice Çubukçu- Çukurova Üniversitesi Prof.Dr. Hatice Korkmaz Güvenmez- Çukurova Üniversitesi Prof.Dr. Hatice Sofu- Çukurova Üniversitesi Prof.Dr. M. Ali Kirman- Sütçü İmam Üniversitesi Prof.Dr. Mete Korkut Gülmen- Çukurova Üniversitesi Prof.Dr. Nazan Alparslan- Çukurova Üniversitesi Prof.Dr. Nazan Koluman- Çukurova Üniversitesi Prof.Dr. Nilüfer Pembecioğlu- İstanbul Üniversitesi Prof.Dr. N. Yeşim Yalçın Mendi- Çukurova Üniversitesi Prof.Dr. Nurcay Türkoğlu- Çukurova Üniversitesi Prof.Dr. Nurgül Keser- Sakarya Üniversitesi Prof.Dr. Nüket Örnek Büken- Hacettepe Üniversitesi Prof.Dr. Sevinç Gülseçen- İstanbul Üniversitesi Prof.Dr. Sonay Güçray- Çukurova Üniversitesi Prof.Dr. Suat Gezgin- İstanbul Üniversitesi Prof.Dr. Yaşare Arnas Aktaş- Çukurova Üniversitesi Doç.Dr. Aslı Davas- Ege Üniversitesi Doç.Dr. Beyhan Cengiz Özyurt- Celal Bayar Üniversitesi Doç.Dr. Bezen Coşkun- Zirve Üniversitesi Doç.Dr. Elif Hatun Kılıçbeyli- Çukurova Üniversitesi Doç.Dr. Feride Önal- Yıldız Teknik Üniversitesi Doç.Dr. Filiz Yurtal- Çukurova Üniversitesi Doç.Dr. Gözde Yirmibeşoğlu- Akdeniz Üniversitesi Doç.Dr. Hatice Kurdak- Çukurova Üniversitesi Doç.Dr. Hatice Palaz Erdemir- Celal Bayar Üniversitesi Doç.Dr. Işıl Var- Çukurova Üniversitesi Doç.Dr. Kamuran Tarım- Çukurova Üniversitesi Doç.Dr. Mediha Sarı- Çukurova Üniversitesi Doç.Dr. Muzaffer Sümbül- Çukurova Üniversitesi Doç.Dr. Müge K. Davran- Çukurova Üniversitesi Doç.Dr. Nuran Öztürk- Çukurova Üniversitesi Doç.Dr. Nüket Elpeze Ergeç- Çukurova Üniversitesi Doç.Dr. Oya Yüreğir- Çukurova Üniversitesi Doç.Dr. Perihan Dinç- Artut- Çukurova Üniversitesi Doç.Dr. Serdar İskit- Çukurova Üniversitesi Y.Doç.Dr Gülbahtiyar Demirel- Cumhuriyet Üniversitesi Y.Doç.Dr.Metehan Çelik- Çukurova üniversitesi Öğr.Gör. Münire Akgül- Çukurova Üniversitesi Öğr.Gör. Sema Sancak- Yüzüncüyıl Üniversitesi 5
I.ULUSLARARASI ÇUKUROVA KADIN ÇALIŞMALARI KONGRESİ 9- Nisan 205 BALCALI-ADANA Kongre Yeri: Devlet Su İşleri (DSİ) Seyhan Sami Kayahan Eğitim Tesisleri Adnan Kahveci Blv. Baraj İçi Çukurova/Adana 9 NİSAN 205 Perşembe 08.00-09.00 Kayıt 09.00-0.00 Açılış ve Konuşmalar 0.00-0.0 Yaşamdan Umutlar - Dans Gösterisi; Öğr.Gör.Münire Akgül Yönetiminde. 0.0-0.30 ARA 0.30-2.30 İkili Konferans Oturum Başkanı: Prof. Dr. Gülseren Ağrıdağ, Prof. Dr. Bahar Taner Ana Salon Konuşmacılar Prof. Dr. Yakın Ertürk Kadının İnsan Hakları Mücadelesi: Ulusal ve Uluslararası Perspektif Prof. Dr. Fatmagül Berktay Türkiye'de Kadınların Özgürleşme Mücadelesi: Bitmeyen Bir Yolculuk 2.30-3.30 ÖĞLE YEMEĞİ ARASI - DSİ Sosyal Tesisleri DİA Gösterisi: Doç. Dr. Deniz Dülgeroğlu Savaşın Hayatlarını Cehenneme Çevirdiği Kadınlar Panel: Çalışma Yaşamında Kadın Ana Salon Oturum Başkanı: Prof. Dr. Seyhan Tükel, Prof. Dr. Yakın Ertürk Konuşmacılar Prof. Dr. Şevkat Bahar Özvarış Toplumsal Cinsiyet ve Çalışan Kadın Prof. Dr. Gamze Yücesan Özdemir Ekmek ve Gül: Muhafazakar Liberal Dönemde Kadın Emeği Doç. Dr. Müge Kantar Davran Kırsalda Kadın Dr. Buhara Önal Kadın Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Sorunları Woman in the World Oturum Başkanı: Prof. Dr. Z. Nazan Alparslan, Doç. Dr. Özkan Özgün Konuşmacılar: 2. Salon Prof. Dr. Raphaela Averkorn Women in 9th Century in Europe Prof. Dr. Elçin Kürşat Socio-cultural progress in the Ottoman Times Dr. Lilly Seidler-Fall Women Roles on the Casamance-Gambia Civil Role: Peace Woods Project Dr.Martina Palli Women in Italian Media in the 9th Century Oturum Başkanı: Prof.Dr. Mete Korkut Gülmen 3.45-5.5 Rabia Sohbet, Firdevs Gür Kadına Yönelik Şiddetin Kadına Verilen Sosyal 3. Salon (Sağlık) 4. Salon (Medya) Haklarla İlişkisi Ülkü Özer, Fatma Gözükara Şanlıurfa da Menopoza Girmiş Kadınların, Menopoza İlişkin Sorunlarının, Baş Etme Yollarının ve Bakış Açılarının Belirlenmesi Fatma Gözükara, İbrahim Koruk, Ayşegül Kılıçlı, Özlem Güner, Sibel Ayhan, Sidar Aytekin, Deniz Altun Şanlıurfa da Çalışan Kadın Sağlık Profesyonellerinin Doğurganlık Özellikleri ve Doğurganlığa Bakış Açıları Ahsen Şirin, Özlem Gül Gebeliklerinin İsteğe Bağlı Sonlandıran Kadınların Psikososyal-Ekonomik Özelliklerinin Yaşadıkları Anksiyete Durumuna Etkisinin İncelenmesi Sare Mıhçıokur, Cihangir Özcan, Ü.Nihal Bilgili Aykut 978-203 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırmaları Sonuçlarına Göre Doğurganlık Eğilimlerinin Değişimi Demet Akarçay, Arzu Koçak Uyaroğlu, Doğa Başer Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Kavramının Sağlık Üzerine Etkilerine İlişkin Görüşleri Oturum Başkanı: Prof.Dr. Suat Gezgin H. Hale Künüçen Nuri Bilge Ceylan Filmlerinde Kadın Oyuncular Hatice P. Erdemir, Tansu Özbaysal Kadın- Medya ve İletişim Tülây Atay Avşar, Selen Doğan Kadınların Güçlenmesi Ve Yurttaş Gazeteciliği Ekseninde Toplumsal Cinsiyet Odaklı Medya - Bir STK Deneyimi: 6
Uçan Süpürge Yerel Kadın Muhabirler Ağı Neriman Açıkalın, Burak Şahin Kadına Yönelik Şiddetin Görünmeyen Yüzünün Türk Sinemasındaki Tasviri: Vesikalı Yarim Tuğba Aksakal, Suat Gezgin Yerel Alandaki Kadın Haklarının Savunulmasında Medyanın Rolü ve Aracılık İşlevi Oturum Başkanı: Prof.Dr. Hatice Kurdak Cezair Çaytaş Toplumsal Cinsiyet ve Kadınların Toplumsal Hayatta 5. Salon Karşılaştıkları Zorluklar ve Çözüm Önerileri (Toplumsal Veda Bilican Gökkaya Küçük Kalplerin, Büyük Yükleri: Çocukluktan Cinsiyet) Kadınlığa Şafak Kaypak Toplumsal Cinsiyet Bakış Açısından Kadın ve Kentli Hakları Fatih Feramuz Yıldız Küresel Toplumsal Cinsiyet Uçurum Raporu Analizleri, Türkiye İçin Değerlendirmeler ve İş te Eşitlik Platformu Dilek Bilgiç, Şule Gökyıldız, Semiha Aydın Özkan, Gülseren Dağlar, Handan Güler, Hülya Demirci, Zekiye Turan, Ayten Dinç, Tuba Uçar, Eylem Toker, Saadet Gonca Mavi, Havva Özkan, Neşe Çelik, Özgür Alparslan Ebelik Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Algı ve Tutumları: Çok Merkezli Çalışma Halime Yüceer Arslan, Gülşah Polat Kadın Pantolon Giyimine Cinsiyet Faktörünün Etkisi 6. Salon (Sanat- Oturum Başkanı: Prof. Dr. Dilek Batislam Edebiyat) Selin Lafçı Osmanlıca İki Kadın Dergisi: Hanım ve Hanımlar Aynur Gazanferkızı Bir Kadın Çalışması Feminizm: Lilit ve Albaslının Folklordaki Kadın İmgesine Etkisi Mevlüde Zengin Kadın ve Delilik: Charlotte Perkins Gilman ın Sarı Duvar Kağıdı Başlıklı Öyküsü E. Funda Seçal Moda Fotoğrafçılığında Kadının Metalaşması ve Kadın Kimliğinin Oluşmasına Etkisi 5.5-5.30 ÇAY/KAHVE ARA İkili Konferans Oturum Başkanı: Prof. Dr. Hatice Sofu, Doç. Dr. Filiz Yurtal Ana Salon Konuşmacılar Prof. Dr. Adnan Gümüş, Eğitimde Toplumsal Cinsiyet ve Güncel Sorunlar Prof. Dr. Ayşe Azman, Devamlılık ve Kopuş Ekseninde Türk Modernleşmesi ve Kadın Hareketi Oturum Başkanı: Doç. Dr. Ertan Kara Rabia Sohbet, Firdevs Gür Genç Kızların Meme Kanserine Bakışı Banu Karaöz, Ahsen Şirin Perinatal Hemşirelikte Karşılaşılan Etik İkilemler ve Yasal Sorunlar Özge İpek, Fatih Özden, Banu Bayar, Kılıçhan Bayar Sağlık Alanında Çalışan 2. Salon (Sağlık) Kadınların İş Doyumlarının Depresyon Düzeyine Etkisinin Belirlenmesi Özge Kaya, Özge Mıhcı, Zeynep Türkmen, Oğuzer Usta, Merve Genç, Dilhan Karaca, Ali Rıza Keklikçi, Ebru Korkmaz, Nüket Paksoy Erbaydar, Nesrin Çilingiroğlu Tıp Öğrencilerinin Homofobi İle İmtihanı LGBTİ Bireylerin Sağlık Hakkı Fatma Ersin, Sibel Ceylan Gür, Medine Tatar Bir Aile Sağlığı Merkezi 5.30-7.30 Bölgesi nde Kadınların Meme Kanseri Kadercilik Algısı ve Etkileyen Faktörler Pınar Sökülmez Kaya, Serap Sezgin Kadın ve Beslenme Feray Kabalcıoğlu, Fügen Özcanarslan Şanlıurfa İl Merkezinde Yaşayan Gebelerde Anemi Görülme Sıklığı ve İlişkili Faktörler Feray Kabalcıoğlu, Eylem Toker Terapötik Abortus Uygulanan Kadınların Durumluk Sürekli Kaygı Düzeyleri Oturum Başkanı: Prof. Dr. Nurçay Türkoğlu Nilüfer Pembecioğlu, Uğur Gündüz Doğu ve Batının Afet Haberlerinde Kadın Değeri: Titanik Örneği 3. Salon (Medya) Eda Sezerer Albayrak TV Reklamlarında Kadın İmgesi Kullanımı Ayşe Çatalcalı Magazin Haberlerinde Toplumsal Cinsiyet Temsili: Âlem, Haftasonu ve Şamdan Plus Dergilerinin Anlambilimsel Analizi Zülfiye Acar, Aynur Sarısakaloğlu Genç Gazetecilik Mesleğine Kadınların Bakışı Ferrah Nur Dündar Reklamda Kadın Olgusu ve Biskolata Reklam İletisi 7
Örneği Oturum Başkanı: Prof. Dr. Meral Atıcı Fatma Kırman Psikolojik Açıdan Çalışan Annelerde Stres ve Çeşitleri Üzerine 4. Salon Bir Alan Araştırması (Psikoloji- Sosyolji-Felsefe) Esra Burcu, Filiz Yıldırım, Çiğdem Sema Sırma, Seçil Sanıyaman Erken Evliliği Deneyimleyen Kadınların Gözünden Erken Evliliğin Nedenleri Yelda Sevim, Burcu Gezer Şen Kadınların Evlilik Algısı: Nitel Bir Araştırma Defne Erzene Bürgin Türkiye de Feminist İdeoloji Neden Gelişemedi? Fatih Balkaya Toplumsal Ekoloji İle Eko-Feminizm Ekseninde Kadın-Doğa İlişkisi Fatih Balkaya HES (Hidroelektrik Santral) Eylemleri ve Eko-Feminizm Oturum Başkanı: Doç.Dr.Faruk Yıldırım Didem Delice Kadını Özgürleştiren Varoluş Arayışı 5. Salon (Sanat- Edebiyat Şirin Bayram, Güven Şener Mimari Eserlerde Fiğür Olarak Kadın ın Yeri ve Anlamı 9.yy Pera Örneği- Metanet Vahidova Çağdaş Türk (Azerbaycan) Edebiyat Kontekstinde Kadın Nesri Zeliha Öztürk 980-2000 Dönemi Türk Romanında Kadının Özgürleşme Çabaları Bekir Zengin Ataerkil Sistemin Yapısökümü Olarak Meltem Arıkan ın Yeter Tenimi Acıtmayın Başlıklı Romanı 7.30-7.40 ARA 7.40-8.00 Fuaye Kısa Film Gösterimi: Halet Çambel Karatepe de Bir Efsane 8.30 KOKTEYL DSİ Sosyal Tesisleri 0 Nisan 205 Cuma 09.00-09.20 Dia Gösterisi: Hekimin Objektifinden Çalışan Kadınlar. Dr. Ali İhsan Ökten Panel: Kadın ve Sağlık Oturum Başkanı: Prof.Dr. F. Tuncay Özgünen, Dr.Lale Tırtıl Ana Salon Konuşmacılar: Prof.Dr.Nilay Etiler Neoliberal Politikaların Kadın Sağlığına Etkisi Dr.Müge Yetener Kadın-Erkek Eşitsizliği Bağlamında Kürtaj Yrd.Doç.Dr.Hafize Öztürk Türkmen Kadınlar Dünyasında Kanayan Bir Yara: Çocuk Evlilikler Oturum Başkanı: Yrd.Doç.Dr. Murat Ertan Doğan Pınar Özgökbel Bilis; Seda Sünbül Olgundeniz Alman Sinemasında Türk Kadın Karakterlerinin Temsil Biçimleri 09.30-.00 2. Salon (Medya) 3. Salon (Toplumsal Cinsiyet) 4. Salon (Sanat- Edebiyat Nüket E. Ergeç, İbrahim Zateri Kamu Spotu Örnekleminde Medyada Kadına Şiddetin Alımlanması Nilüfer Pembecioğlu Televizyon Dizilerinde Kadın Temsili: Karagül Dizisi Kadınları Örnek İncelemesi Esin Çınar Bir Görsel Medya Aracı Olarak Televizyonda Kadınların Temsil Biçimleri Tülay Candemir, A. Seranay Özmen, Tülin Candemir Benetton ve Calvin Klein Reklamlarında Kadın İmgesi Oturum Başkanı: Yrd. Doç. Dr. Naciye Tok Emine Bakır, Ahsen Şirin Töre ve Namus Cinayetleri Recep Özkan Evli Bireylerin Kadın Olgusuna İlişkin Algılarının Belirlenmesi Fatma Kalpaklı Schrödinger in Kedisi nde Kadın İmgeleri Müge K. Davran, Aykut Gül, Fazilet Badan Yerel Yönetimlerin Kalkınmaya Katkısı Ve Toplumsal Cinsiyet: Adana-Seymer Örneği Özge Sanem Özateş Gelmez Devlet Lütfu Değil, Kurumsal Ataerki: Bakım Politikalarında Muhafazakâr Cinsiyetçi Devletin İzini Sürmek Oturum Başkanı: Prof.Dr. Deniz Abik Ü.Ilgaz Özgen Topcuoğlu Kathe Kolwitz ve Marcel Duchamp da Kadın İmgesi 8
Candan Terviel, Burcu Ö. Karabey Seramik Sanatçısı Hamiye Çolakoğlu ve Sanatı Üzerine Esra Sağlık Estetik ten Yeni Anlatımlara: Heykelde Kadın Bedeninin Dönüşen Anlamı Esra Kavasoğlu Parlak Dede Korkut Kitabı na Feminist Edebiyat Eleştirisi Bağlamında Bir Bakış Denemesi Oturum Başkanı: Doç.Dr.Elife Hatun Kılıçbeyli Meltem Keskin Köylü Türkiye Ekonomisinde Kadın Girişimciliğinin Yeri ve 5. Salon (STK- Etkisi Girişimcilik) Mehmet Çavuşoğlu Gökçeada Kadın Girişimci Elektronik Ticaret Projesi Aslıhan Yaldız, Ali Şükrü Çetinkaya Kadın Girişimcilerin İş Tatminine Yönelik Amprik Bir Çalışma: Mersin ve Konya Karşılaştırması Gülşen Sarı Gerşil,Yusuf Zeytun Kadın Girişimciliği ve İşgücü Piyasaları Açısından Perspektifi Canani Kaygusuz, Erkan Alkan, Merve Ökten Sığınma Evlerindeki Kadınlar: Öz Yaşam Öyküleri Üzerinden Bir Anlama Denemesi.00-.5 ARA İkili Konferans: Oturum Başkanı: Prof.Dr.H. Neslihan Önenli Mungan, Prof.Dr. Gülseren Ağrıdağ Ana Salon Konuşmacılar: Yrd.Doç.Dr.Melda Yaman Öztürk Ataerkil Kapitalist Tahakküm Altında Kadın Emeği ve Kadın Bedeni Gül Ditsch Almanya Sosyal Koruma Sistemi: Siegen Kenti Uygulama Örneği Oturum Başkanı: Prof.Dr.Nilüfer Pembecioğlu Gülbahtiyar Demirel, Nilüfer Tuğut, Dilek Bilgiç Kadın Sağlığını Geliştirmede Medyanın Etkisi 2. Salon (Medya) Aslıhan Doğan Topçu 2000 Sonrası Türkiye Sineması nda Kadınlararası Arkadaşlık ve Dayanışma Seda Sünbül Olgundeniz, Pınar Özgökbel Bilis Televizyon Reklamlarında.5-2.45 Çocuk Temsilleri Üzerinden Toplumsal Cinsiyetin Yeniden İnşası Y.Gürhan Topçu Kadın Yönetmen, Eril Bakış, The Babadook da Bastırılanın Dönüşü Canani Kaygusuz, Erkan Alkan, Merve Ökten Kadın Cinayetlerini Yazılı Basın Nasıl Görüyor?: Üç Gazete (Evrensel, Milliyet ve Yeni Şafak) Örneği. Oturum Başkanı: Doç.Dr.Perihan Dinç Artut Halil Erdemir-Gözde Aşkıner Özverili Çalışma ve Kadında Meslek Aşkı 3. Salon (Eğitim) Ayten İflazoğlu Saban Cinsiyete Dayalı Zeka Düzeyi Algı Çalışmalarının Değerlendirilmesi Nuran Aytemur Sağıroğlu Eğitimin Görme Engelli Kadınların Toplumsal Ve Siyasal Katılımı Üzerindeki Etkisi Filiz Yurtal, M.Sencer Bulut Özsezer Evdeki Görev ve Sorumlulukların Cinsiyet Açısından Değerlendirilmesi: Çocukların Görüşleri Oturum Başkanı: Prof.Dr.Faruk Emeksiz 4. Salon (Kentleşme-Göç- Feride Önal Kadının Değişen Rolünün Ev in Mekansal Organizasyonuna Etkisi Kırsal) Müge K. Davran, Püren Veziroğlu, Ayşe Öyküm Biberli, Tuğba Oğuz, Neşe Menderes Kırsal Kesimde Aile İçi Şiddet Mehmet Reşit Sevinç, Müge K. Davran Kırsal Kadınların Miras Hakkı: Şanlıurfa Örneği Müge K.Davran, Burhan Özalp, Zübeyde Ekmekçi Kırsal Kesimde Toplumsal Değişmenin Toplumsal Cinsiyet Açısından İncelenmesi Oturum Başkanı: Prof. Dr. Ayşe Azman Elvira Latifova XIX-XX. Yüzyılın Başlarında Azerbaycan da Kadın Eğitimi 5. Salon (Tarih) Tarihinden Hatice P. Erdemir, Nurcan Barman Augustus Döneminde Roma Hukukunun Konusu Olarak Kadın Aynur Durmuş Sultan Raziye, Tarihteki İlk Türkçe Divan a Sahip, Aynı Zamanda Dört Yıl Dehli Türk Hükümdarlığı Yapmış (236-240) Bir Türk Kadını Onur Yamaner Savaşın Kadınları: İkinci Dünya Savaşı nda İngiliz Kadınının Hayatı, Sorunları ve Değişen Sosyal Statüsü 9
Oturum Başkanı: Doç.Dr.Bezen Balamir Coşkun Yurdanur Ural Uslan, Ahmet Tunç Türkiye de Kadınların Yerel Yönetimlerde 6. Salon (Bilim Temsili Siyaset) Leyla Kahraman 2000 Sonrası Türkiye sinde Kadınların Siyasal Alanda Eşitliği Mümkün Müdür? Ahmet Tunç, Yurdanur Ural Uslan, Ali Fuat Gökçe Türk Kamu Yönetiminde Personel ve Yönetici Olarak Kadının Varlığı : Aile Ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Örneği Elife Hatun Kılıçbeyli Siyasal Dönüşüm olarak Devrim, Emek ve Kadın Özgürlüğü: Sosyalizm ve Neo-Liberalizm Yaklaşımlarında incelenmesi 2.45-3.45 ÖĞLE YEMEĞİ ARASI DSİ Sosyal Tesisleri Panel: Kadına İlişkin Mevzuatın İrdelenmesi Oturum Başkanı: Yrd.Doç.Dr.Günal Kurşun, Av.Zehra Bulut Konuşmacılar Ana Salon Neşe Menderes Mevzuatta Kadın İstihdamı Ülkü Tolunay Kadın ve Siyaset Özlem Kara Türkiye de Engelli Kadın Sorunlarına Yönelik Algılar Kübra Özbiçer Kadının Medeni Hakları İkili Konferans: Oturum Başkanı: Prof.Dr.Nurçay Türkoğlu, Yrd.Doç.Dr.Metehan Çelik 2. Salon Konuşmacılar: Prof.Dr.Belkıs Kümbetoğlu Kadın Örgütleri ve Aktivizm Doç.Dr.İnci User Women s Experiences With And Responses to Trauma. A Critical Review 3.45-5.5 Oturum Başkanı: Doç.Dr.Işıl Var Özge İpek, Fatih Özden, Banu Bayar, Kılıçhan Bayar Sağlık Çalışanlarında Tükenmişlik Seviyesi İle Yaşam Kalitesi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi İbrahim Ortanca, D. Sümeyra Demirkıran, Nazan Savaş, Evrim Arslan, Mustafa Arslan, Elif Durmaz Yaş Büyütme Davaları: Reşit Olmayan Kadın Evlilikleri 3. Salon Taner Kasapoğlu, Bahar Güçiz Doğan İki Hastanenin Kadın Hastalıkları ve (sağlık) Doğum Polikliniğine Başvuran Kadınların Doğum Şekline İlişkin Özellikler ve Tercih Nedenleri Serap Sezgin, Pınar Sökülmez Kaya Samsun İli Gençlik ve Spor İl Müdürlüğüne Bağlı Bayan Atletlerde Ortoreksiya Nervoza Ahsen Şirin, Nilgün Ulutaşdemir, Emine Bakır, Emine Özdemir Bir Üniversitedeki Öğrencilerin Yaşadıkları Bölgelerdeki İnfertil Olan Kadınlara Yönelik Yapılan Geleneksel Uygulamaların Değerlendirilmesi Oturum Başkanı: Prof.Dr.Yaşare Arnas Aktaş Banu Karaöz, Ferda Özbaşaran Toplumsal Cinsiyet Bakış Açısıyla Kadın 4. Salon (Toplumsal Cinsiyet) 5. Salon (Gelenek- Modernite) 6. Salon (Din) Sağlığında ve Toplumun Bilinçlendirilmesinde Hemşirenin Rolü Yıldız Sınmaz Uzgan, Püren Veziroğlu Kadın ve Mühendislik Cihan Ardili 26 Kalkınma Ajansı nın Bölge Planlarında (204-2023) Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Ele Alınışı Rana Can, Rabiye Erenoğlu, Hatice Tambağ Hemşirelik Öğrencilerinin Cinsiyet Eşitliğine Bakışı Kamuran Elbeyoğlu Modern Toplumun Eşitlik İdeali Karşısında Kadın Oturum Başkanı: Prof.Dr.Hatice Korkmaz Güvenmez Özge İpek, Fatih Özden, Banu Bayar, Kılıçhan Bayar Kadınların Tamamlayıcı ve Alternatif Tıp Yöntemlerine Bakışı Ceren İrem Kaya Akademilerde, Kadın Sayısındaki Artış, Bir Başarı mı, Eşitsizliğin Görünmeyen Yüzü mü? H. Fatma Şener, Aslı Dursun Geleneksel Kadın Giysilerinden Şalvarların Karşılaştırılmalı Olarak İncelenmesi Hilal Onur İnce, Aysun Yaralı Akkaya Atasözleri ve Deyimlerde Engelli Kadına Bakış Özlem Uslu Cumhuriyet Dönemi İlk Yıllarında Türk Kadınının Değişen Sosyal Konumu ve Modaya Yön Veren Etmenler Oturum Başkanı: Doç.Dr.Nuran Öztürk Zozan Çetin Kadınlar ve Taşlar Recm Edilen Küçük Kadınlar Mehmet Ali Kirman, Harun Tunç Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Din ve Kadın 0
Jovita Sakalauskaite Kurnaz Baltık Paganizm ve Mitolojisi, Kadının Önemi ve Baltık Kadın Arketipi Yelda Cikoğlu Kuramın Yeni Yüzü: İslami Feminizm 5.5-5.30 ARA İkili Konferans: Oturum Başkanı: Doç.Dr.Oya H. Yüregir Ana Salon Konuşmacılar Prof. Dr. Asım Yapıcı Din Ve Toplumsal Cinsiyet Kıskacında Değişen Kadın Algıları: Bir Tipoloji Denemesi Prof.Dr.Sevinç Gülseçen Bilişim ve Kadın Oturum Başkanı: Doç.Dr. Fulya Cenkseven Seda Şahin, M. Sencer Bulut Özsezer, Ayşegül Karabay Öğretmen 5.30-7.30 5.30-7.30 2.Salon (Toplumsal Cinsiyet) 3. Salon (STK-Girişimcilik) 4. Salon (Kentleşme-Göç- Kırsal) 5. Salon (Tarih) 6. Salon (İngilizce Oturum) Adaylarının Kadın-Erkek Olgusuna İlişkin Metaforları Metehan Çelik, Filiz Yurtal Formasyon Grubu Öğretmen Adaylarının Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutumları Yaşar Subaşı Direk Üniversitede Kadın Olmak Üzerine Bir Araştırma: Van YYÜ Örneği Serap Sezgin Flört Şiddeti ve Kadın Oturum Başkanı: Prof.Dr. Serap Çabuk Gülen Özdemir, Emine Yılmaz Funda Er Ülker Kadının Ekonomiye Kazandırılmasında Kadın Kooperatiflerinin Katkısı Neşe Yılmaz 633 No lu İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasının Kadının Çalışma Yaşamındaki Yerine Katkısı Oya H. Yüregir, Filiz Afacan İşletmelerde Performans yönetiminde Kadınların Öncelikli Kriterleri Emine Uruk, Fatma Yenilmez Adana İl Gıda, Tarım Ve Hayvancılık Müdürlüğünde Kadın İstihdamı Melis Çelik, Figen Yıldız,Ayşen Bulancak Çukurova Bölgesi Tavukçuluk İşletmesinde Bulunan Kadınların Refah Düzeyleri Oturum Başkanı: Doç.Dr.Müge K. Davran Müge K. Davran-Faruk Emeksiz-Emine K. Duvan Tarımsal Pazarlama Sürecinde Kadın: Kadirli İli Turp İşletmeleri Örneği Fatma Ersin, Zeynep Şimşek Gap Bölgesinde Tarımda Çalışan Kadınların Gebelik Kayıpları ve İlişkili Faktörler Ebru Dığrak Kırsal Bir Bölgede Yaşayan Kadınların Ruhsal Durumlarının Belirlenmesi Emine Yılmaz Gülen Özdemir Funda Er Ülker Kırsal Kesimdeki Kadının Sorunları ve Çözüm Önerileri Serap Göncü, Nazan Koluman, Ercan Mevliyaoğulları,Derya Önder Adana İli Kırsalındaki Kadın Yetiştiricilerin Sürdürülebilir Hayvancılık Faaliyetlerindeki Rolü Oturum Başkanı: Prof.Dr. Hasan Kayıklık Şeyda Özçelik Osmanlı Devleti nin Patriarkal Sisteminde Kadın Kimliği Esra Verim Ahsen Şirin Emine Bakır Lilith ten Umay Anaya Mitolojide Doğurganlık Ahmet Çelik Cumhuriyet Dönemi Modern Türk Kadını: Keriman Halis Ece Örneği Upagul Rakhmanova Kırgızistan Siyasi Tarihinde Kadın'ın Yeri Muzaffer Sümbül Çukurovalı İki Kadın: Hasibe Ramazanoğlu ve Puduhepa Oturum Başkanı: Prof.Dr.Hatice Sofu Aysun Yavuz Female Issues in American and British Literature: Selections From 4th Year ELT Students Presentations Ercan Kaçmaz A New Historicist Reading of An English woman in a Turkish Harem Emel Filiz, A. Said Bodur Does Pregnancy Affect Health Literacy of Women? Selin Akyüz, Bezen Coşkun Gendered (in)securities: Refugee Camps in Southeastern Turkey 6.00-7.00 Merkez Müdürleri ve Uluslararası Kongre Ortakları Toplantısı 9.00-22.00 Gala Akşam Yemeği Nisan 205 Cumartesi
Oturum Başkanı: Doç.Dr. Muzaffer Sümbül Ümmügülsüm Kılıç, Fethi Kılıç Öjeni Teorisinin Modern Versiyonuna Kadının. Salon Alet Edilmesi: TCK 99/2 09.30-.5 (Hukuk) Fethi Kılıç, Ümmügülsüm Kılıç İnsan Hakları Bağlamında Devletlerin Hukuksal Sorumlulukları Hatice Tolunay Ozanemre Yayla Anayasa Mahkemesinin ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Kararları Işığında Türk Hukukunda Kadının Soyadı Özge Tuçe Gökalp Kadına Karşı Dijital Şiddet Oturum Başkanı: Prof.Dr.Yeşim Yalçın Mendi Mustafa Can Güripek Liberal Feminizm ve Türkiye de Kadın Hareketi 2. Salon (STK- Girişimcilik Zeynep Gökalp, Bahar Taner İŞKUR Bünyesinde Açılan Mesleki Eğitim Kurslarını Bitiren Kadınların İstihdam Durumları Ekonomi) Remzi Bulut Rusya Federasyonu nda Çarlık Döneminden Günümüze Kadın İşgücü İstihdamı ve Ekonomiye Katkısı Sema Sancak Van İlinde Kadınların Aktif İşgücüne Katılımını Etkileyen Faktörler Şenol Yaprak Türkiye de Kadınların İş Yaşamındaki Durumunun Analizi Pınar Sökülmez Kaya Çalışan ve Çalışmayan Kadınların Evde Besin Hazırlama ve Hazır Gıda Tüketim Durumları Oturum Başkanı: Prof.Dr. Sonay Güçray Bahar Arabacı Toplumsal Cinsiyet Rolleri Bağlamında Cinsiyete Dayalı İşbölümü ve Çalışan Kadın 3. Salon (Toplumsal Hayriyem Zeynep Altan Kadın Cinsel Kimliğinin Toplumsal İnşasında Kadın Edebiyatı ve Dil Cinsiyet) Ezgi Karmaz Panoptikonu Feminist Bakış Açısıyla Okumak Mustafa Kale, Özkan Özgün, Şule Erden, Münire Aydilek Çiftçi Farklı Cinsel Yönelimi Olan Bireyler İle İlgili Lisansüstü Tezlerde Kuram Kullanımı: Meta Analiz Bir İnceleme Yağmur Ulusoy, S.Sonay Güçray Psikodrama Teknikleri İle Bütünleştirilmiş Etkileşim Grubunun Kadınların Karşılıklı Bağımlılıkları Üzerindeki Etkisi Oturum Başkanı: Prof.Dr.Adnan Gümüş Halil Çakır #yerimişgaletme Kampanyası Örneğinde Cinsiyet ve Mekân 4. Salon (Felsefe- İlişkisinin Biyopolitik Yeniden-Üretimi Psikoloji Sosyoloji) Canan Gönüllü Taşkesen, Mustafa Özcan Taşkesen Çalışan Kangurular: Bebek Bakım Sorunuyla İlgili Sosyolojik Bir İnceleme Engin Delice Cinsiyetçi Akıl ya da Kadının Feslefeden Sürgünü İlker Özdemir Toplumsal Cinsiyet ve Kültürlerarası İletişim Fatoş Bulut Ateş, İsmail Sanberk Çocuğu Okul Öncesine Devam Eden Kadınların Anneliğe İlişkin Algılarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi Oturum Başkanı: Doç.Dr.Özkan Özgün Habibe Aldağ, Mehmet Tekdal Bilgisayar Kullanımı ve Programlama 5. Salon (Eğitim) Öğretiminde Cinsiyet Farklılıkları Mustafa Yaşar, İrem Kavasoğlu Öğretmen Adaylarının Kadın-Erkek İlişkilerine ve Kadına Uygulanan Şiddete Yönelik Algılarının İncelenmesi Seydi Aktuğ, Mehmet Yapıcı Ergenlik Döneminde Cinsiyet Rolü Yüklemesinde Ebeveyn Tutumları Ve Yansımalar Birsel Aybek, Tuğçe Karataş Türkiye de Kadın Eğitimi ve İstihdamı İsmail Sanberk, Fatoş Bulut Ateş Çukurova Üniversitesinde Öğrenim Gören Kadın Öğrencilerin Bir Kadın Olarak Öz-Değerlerinin Repertuar Ağı Tekniği İle İncelenmesi.5-.30 KAPANIŞ 2
KONGRE AÇILIŞ KONUŞMASI Prof Dr. Gülseren AĞRIDAĞ Çukurova Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkez Müdürü Sayın Vali, Belediye Başkanı, Rektör, Değerli Meslektaşlarım, ve Kadının eşit birey olması için emek veren Konuklar I.Uluslararası Çukurova Kadın Çalışmaları Kongresi ne hoş geldiniz. Hepinize kongremize katılımınız ve Kadın Çalışmalarına sağladığınız destek için teşekkür ediyor, saygı ve sevgi ile selamlıyorum. Değerli katılımcılar, öncelikle bu kongrenin hazırlanmasında emeğini esirgemeyen düzenleme kurulu üyeleri Doç. Dr. Müge Kantar Davran, Doç. Dr. Filiz Yurtal, Doç. Dr. Elife Hatun Kılıçbeyli, Doç. Dr. Nüket Ergerç, Yard. Doç. Dr. Mete Çelik ve Öğ. Gör. Münire Akgül e ve sekreteyada çalışan Elif Telsiz e, Kongrede konuşmacı olarak katkı sunan değerli konuklarımıza, Kongre düzenleme aşamasında bizi yüreklendiren Rektörümüz Prof. Dr. Mustafa Kibar a, maddi ve manevi destek sunan Adana Büyükşehir Belediye Başkanı Hüseyin Sözlü ye, Türk Tabipleri Birliği Kadın Komisyonuna ve İSAGEM e şükran duygularımı sunarak sözlerime başlamak istiyorum. Ayrıca Kongre ye renk katmak amacı ile dans gösterileri hazırlayan öğrencilerimize ve emekleri ile katkı sunan öğrencilerimize de teşekkürlerimizi sunuyorum. Sevgili Meslektaşlarım, Değerli Katılımcılar; kamuoyunda ve politika yapıcılar tarafından sıkça dile getirilen kadın haklarının uygulamaya geçirilmesinde karşılaşılan sorunları hepimiz ya yaşıyoruz ya da izleyerek etkileniyoruz. Yasalarda önemli bir kısmı yer almakla birlikte Kadın Haklarının kullanımın uygulamalarda yeterince gerçekleşmediği hepimizin bildiği bir konudur. Tüm sektörlerde ve sosyal yaşamda kadını eşit birey olarak görünür kılma gerçekleşmemiştir. Siyasetten iş gücüne katılma, yasal hakların kullanımından yönetimde yer almaya, tüm alanlarda hala kadın ikinci plana itilmekte, hak ettiği görevlerde yer alamamaktadır. Hatta yaşam hakkı çerçevesinden bakıldığında, öldürüldüklerinde kendi cinayetlerinden bile sorumlu sayılmakta, yaşadıkları her olumsuzlukta kabahatleri olduğu var sayılmaktadır. Toplumun hakim yönetimi, bakışı, kadınları kollayıp korumayı kadın için bir şeyler yapmış olarak düşünmekte, böyle davranmayı pozitif ayrımcılık olarak algılamaktadır. Bu yaklaşımın değişmesi daha uzun bir süre uğraş konularımızdan olacak gibi görünmektedir. Kongreyi böyle bir ortamda gerçekleştiriyoruz. Konularımız kadının yer aldığı her alanı kapsayan konu başlıklarını çok geniş bir alana yayılmış 20 ana başlığı içermektedir. Biraz kongre hakkında bilgi vermek istiyorum. Kongre yapma kararını aldığımızda katılımı sağlamada gönüllülüğün öncelikli olmasını istedik. Hakemli olmasını planladığımız kongre için olabildiğince geniş bir duyurma çalışması yaptık. Bilimsel kurul ve hakemlik için gönüllü başvuru yolu sürecini başlattık. Bu aşamada 47 akademisyen başvuru formu doldurarak değerlendirmeler için gönüllü oldu. Gelen her tebliğ iki hakeme gönderildi, eleştiri ve önerileri tebliğ sahipleri ile paylaşıldı ve öneriler yönünde gelen düzeltmeler yapıldıktan sonra kabul edildi. Kongreye 83 bildiri başvurusu oldu. Bu başvuruların 53 ü bugün başlayan kongrede sunulacaktır. Kongreye davetli olarak çağrılan 0 kısa konferans ve 5 panel sunumu vardır. Ayrıca Kongre sürecine renk katacağını düşündüğümüz 3 dia ve film gösterisi de sunulacaktır. Sonuçta 75 araştırmacı tebliğ sunumu ile 7 tebliğsiz izleyici, 28 davetli konuşmacı ile toplamda 9 yabancı olmak üzere 207 katılımcı ile gerçekleşmektedir. 3
Tebliğler geldikçe Kongrenin bir işlevi daha görünür oldu. O da tahmin edileceği üzere eğitim görevi idi. Özellikle hakem eleştirilerinin tebliğ sahiplerine ulaşmasından sonra, hem tebliğ içeriklerinde olumlu değişmeler oldu, hem de eleştirilere gelen olumlu tepkiler eğitimin önemine işaret etti. Bu gözlemi sizlerle paylaşmama neden oldu. Kongre etkinliğimiz içerisinde kalıcılığı sağlamak ve kadın çalışmalarda teşvik edici olması düşüncesi ile kongrede sunulan bildirilerin bazılarını, hakemlerin önerileri doğrultusunda tam metinlerini makale formatında bir kitapta toplamaya karar verdik. Bu konudaki ön çalışmalarımız ve kitabın finansmanı aşağı yukarı şekillenmiş durumdadır. Bu bilgiyi de sizlerle paylaşmak istedim. Tüm bunlar bize konunun önemini ve bu tür bilimsel etkinliklere ne denli çok ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Bu talepler hazırlık sürecinde ihtiyacını hissettiğimiz motivasyonu bizlere sağladı. Ayrıca bir diğer beklentimiz oluştu. Umuyoruz ki gelecek yıllarda bir çok kadın çalışmaları merkezinin bu tür bilimsel toplantılarda görev alması ile kongre etkinlikleri düzenli bir sürekliliğe ulaşır. Kadın olmanın zor olduğu bir zamanda ve bir toplumda gerçekleştirdiğimiz bu kongrede kadın hakları konusunda emekleri geçmiş olanları ve sadece kadın oldukları için yaşamını kaybeden tüm kadınları bu vesile ile anmak istiyorum. Kongrede sunulacak tebliğlerin sonuçlarının yaşama yansıması, katılımcılara, kadın çalışmaları merkezlerine ve Üniversitemize yararlı olması dileklerimle, bize bu Kongrede verdiğiniz destek ve bilgi ve deneyimlerinizi paylaştığınız için hepinize teşekkürlerimi ve saygılarımı sunarım. 4
DAVETLİ KONUŞMACI METİNLERİ Prof. Dr. Yakın Ertürk Kadının İnsan Hakları Mücadelesi: Ulusal ve Uluslararası Perspektif Prof. Dr. Fatmagül Berktay Türkiye'de Kadınların Özgürleşme Mücadelesi Prof. Dr. Şevkat Bahar Özvarış Toplumsal Cinsiyet ve Çalışan Kadın Prof. Dr. Gamze Yücesan Özdemir Ekmek ve Gül: Muhafazakar Liberal Dönemde Kadın Emeği Prof. Dr. Raphaela Averkorn Women in 9th Century in Europe Prof. Dr. Asım Yapıcı Din Ve Toplumsal Cinsiyet Kıskacında Değişen Kadın Algıları: Bir Tipoloji Denemesi Prof.Dr.Sevinç Gülseçen Bilişim ve Kadın Prof. Dr. Belkıs Kümbetoğlu Kadın Örgütleri ve Aktivizm Prof. Dr. Adnan Gümüş, Eğitimde Toplumsal Cinsiyet ve Güncel Sorunlar Prof. Dr. Ayşe Azman, Devamlılık ve Kopuş Ekseninde Türk Modernleşmesi Prof. Dr. Nilay Etiler, Neoliberal Politikaların Kadın Sağlığına Etkisi Doç. Dr. Müge Kantar Davran Kırsalda Kadın Doç. Dr. İnci User Women s Experiences With And Responses to Trauma. A Critical Yrd. Doç. Dr. Hafize Öztürk Türkmen Kadınlar Dünyasında Kanayan Bir Yara: Çocuk Evlilikler Yrd.Doç.Dr.Melda Yaman Öztürk Ataerkil Kapitalist Tahakküm Altında Kadın Emeği ve Kadın Bedeni Dr. Buhara Önal Kadın Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Sorunları Prof. Lilly Seidler-Fall Women Roles on the Casamance-Gambia Civil Role: Peace Woods Project Gül Ditsch Almanya Sosyal Koruma Sistemi: Siegen Kenti Uygulama Örneği Neşe Menderes Mevzuatta Kadın İstihdamı Ülkü Tolunay Kadın ve Siyaset Özlem Kara Türkiye de Engelli Kadın Sorunlarına Yönelik Algılar Kübra Özbiçer Kadının Medeni Hakları DİA Gösterisi: Doç. Dr. Deniz Dülgeroğlu Savaşın Hayatlarını Cehenneme Çevirdiği Kadınlar Dia Gösterisi: Dr. Ali İhsan Ökten Hekimin Objektifinden Çalışan Kadınlar Kısa Film Gösterimi: Halet Çambel- Karatepe de Bir Efsane 5
Kadınların İnsan Hakları Mücadelesi: Ulusal ve Uluslararası Perspektif Prof. Dr. Yakın Ertürk Ortadoğu Teknik Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi-Sosyoloji Bölümü Bu bildiri,yakın tarihte kadın hakları konusundaki kazanım ve sorunları ulusal ve uluslararası bir perspektifle ele almayı amaçlamaktadır. Homojen bir grup olmayan kadınlar, evrensel ataerkil kültürden kaynaklanan ayrımcılık ve baskı karşısında ortak bir mücadele alanı etrafında örgütlenerek günümüzün en etkili küresel hareketi olmuşlardır. Küresel kadın hareketinin çok taraflı diyalog platformu olan Birleşmiş Milletler sistemiyle etkileşimi sonucu kapsamlı bir kadın-erkek eşitliği rejimi meydana gelmiştir. Bu bağlamdaki kazanımlar yerelden küresele uzanan kadın hareketinin bir başarısıdır. Dolayısıyla, kadın-erkek eşitliğine dair uluslararası normatif ve kurumsal çerçevenin gelişim tarihi, bir anlamda kadın hareketinin de tarihidir. Ancak, günümüz neoliberal ekonomi-politik ortamı kadın hakları açısından açık bir tehdit oluşturan muhafazakar, hatta gerici, siyasi eğilimleri güçlendirerek kadının insan hakları mücadelesini kuşatma altına almış bulunmaktadır. Bu çelişki bağlamında bildiri şu soruya yanıt arayacaktır: Kadınları bölen kimlik politikaları, neoliberalizm, güvenlik gündemi, normalleşen şiddet ortamı ve kadın haklarında kat edilen başarıların kamçıladığı geri tepkiler karşısında, kadın hakları mücadelesi ileriye nasıl taşınacaktır? Türkiye de Kadinlarin Özgürleşme Mücadelesi: Bitmeyen Bir Yolculuk Prof. Dr. Fatmagül Berktay İstanbul Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi Toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin önemli bir nedeni kadınların çok uzun bir sure kamusal alandan dışlanmış olmalarıdır.kadını doğurgan bedeni dolayısıyla doğaya, duygulara ve özel Alana (aileye) ait sayan bu ataerkil önyargı sonucunda kadınlar yönetmeye değil, yönetilmeye uygun sayılmış ve kamusal alandan, yurttaşlık haklarından dışlanmışlardır. Dünyanın hemen her yerinde olduğu gibi Türkiye de de daha Osmanlı döneminden itibaren kadınlar gerçek bir mahrumiyet ve ikincilleştirilmeyi ifade eden bu sınırlamayı aşmaya çalıştılar ve görünür olup kendilerini tarihe yazabilmek için çeşitli stratejiler geliştirdiler. Bu çabanın erken ipuçlarını şairelerin hayatlarında ve eserlerinde gördüğümüz gibi kadınların yaptırttığı mimari eserlerde, kurdukları vakıflarda vb. görebiliyoruz. 9. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ise kamusal alanın sınırlarını iyice zorlamaya başladıklarını, eşitlik ve özgürlük mücadelesinde somut adımlar attıklarını biliyoruz. Nitekim bu mücadele Cumhuriyet döneminde meyvelerini verdi ve kadınlar eşit yurttaşlık hakkına kavuştular. Buna rağmen kadınların yaşadığı sınırlamalar, eşitsizlikler varlığını ve yakıcılığını bugün de sürdürüyor; dolayısıyla eşitlik ve özgürleşme peşindeki yolculukları da bitmeden devam ediyor. 6
Toplumsal Cinsiyet ve Çalışan Kadın Prof. Dr. Şevkat Bahar Özvarış Hacettepe Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi (HÜKSAM) Müdürü Dünya nüfusunun yarısını oluşturan kadınlar,çalışan nüfusun üçte birine, dünya gelirinin onda birine, yeryüzündeki mal varlığının yüzde birine sahiptir. Ekonomik alanda, çalışma yaşamı olarak tanımlanan alanlarda, özne olarak örtülü bir şekilde erkek cinsiyeti ele alınmaktadır. Ücretli işgücü piyasalarında, aynı mesleği yürüten kadın ve erkekten, erkek olan tercih edilmektedir. Kadın ve erkeğe ait işlerin ne olduğuna dair toplumsal cinsiyet kalıp yargıları, kadın ve erkek işgücünün farklı mesleklere yönelmesine ülkeden ülkeye ve işten işe değişebilen mesleki cinsiyet ayrımcılığına yol açmakta, kadınların yatay ve dikey ayrımcılığa uğramalarına neden olmaktadır. İşgücü piyasasında yer alan kadınlar için, gebelik ve doğum, işsiz kalma riskini beraberinde getirebilmektedir. Türkiye de, temel eğitim olanaklarından yararlanmada kadınların erkeklere göre eşitsiz konumları ve toplumsal cinsiyet ayrımcılığı nedeniyle, kadınların büyük bir çoğunluğunun işgücü piyasasının dışında kaldığı, işgücüne katılanların önemli bir kısmının ise gelir getirmeyen çalışma biçimleri içinde olduğu görülmektedir. Halen kadınların işgücüne katılma oranı çok düşük olup, bunların da üçte ikisi aile işçisi olarak ücret dışı çalışmaktadır. Kırsal kesimde kadınların işgücüne katılımı daha yüksek, kentlerde ise daha düşüktür. Sektörler açısından bakıldığında ise kadınların büyük bir çoğunluğu tarımda, çok azı sanayide ve bundan biraz daha fazlası hizmet sektöründe çalışmaktadır. İşgücüne katılan kadınların kayıt dışı, sigortasız ve sendikasız oldukları bilinmektedir. Çalışma yaşamındaki kadınların sağlık sorunları incelendiğinde üç grupta ele almak mümkündür; birincisi işle bağlantılı olmayan, toplumun genelini ilgilendiren yaygın sağlık sorunları ve hastalıkları, ikincisi, kadınların istihdam edildiği sektörlere göre işle ilgili olan hastalıklar, üçüncüsü ise, doğrudan çalışma ortamındaki risklerden kaynaklanan sağlık sorunları (meslek hastalıkları ve iş kazaları) olabilir. Bu sorunlar içerisinde çalışan kadınların üreme sağlığına ilişkin sorunları ayrıca ele alınmalıdır. Ülkemizde çalışma yaşamında çalışan kadınlarla ilgili olarak cinsiyete özel kayıtların tutulmaması en önemli sorun alanlarından biridir. Ekmek ve Gül: Muhafazakar-Liberal Dönemde Kadın Emeği Prof. Dr.Gamze Yücesan-Özdemir Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Son yıllarda, diğer bir deyişle, AKP li yıllarda, kadın emeğine yönelik şiddet, işyerlerinde, ev içlerinde, polis karakollarında, mahkemelerde ve sokaklarda artmaktadır. Kadın emeği üzerine araştırmalarda, ne oluyor? a dair saptamalar yapılmaktadır ama üzerinde düşünmek gereken soru, neden oluyor? dur. Bu soruya cevap ararken ise, Türkiye de AKP li yılları sınıf temelli ve toplumsal cinsiyet temelli değerlendirmek önemlidir. Bu çalışma, AKP li yılların sınıf temelli ve toplumsal cinsiyet temelli bir değerlendirmesinin şu sonucu ortaya koyduğunu iddia etmektedir: Kadına yönelik muhafazakar-liberal bir emek rejimi inşa edilmektedir. Muhafazakar-liberal emek rejimi kavramsallaştırması, kadınların işyerinde ve işyeri dışında gündelik hayat deneyimlerini birlikte 7
açıklayabilmek için önemlidir. Diğer bir deyişle, kadınların işyerlerinde ürettiği ve yeniden ürettiği toplumsal ilişkileri ve işyeri dışındaki iktisadi, siyasi ve ideolojik yapıları birlikte anlamayı sağlar. Ayrıca bu kavramsallaştırma, rejime ilişkin kabul, red ve/veya başkaldırı gibi tartışmaları da mümkün kılar. Bu çalışmada şu sorulara yanıtlar üretilecektir: Kadınlara yönelik muhafazakar-liberal emek rejimini nasıl açıklayabiliriz? Bu rejimin muhafazakar unsurları nelerdir? Bu rejimin liberal unsurları nelerdir? Chair of Medieval and Modern History Jean Monnet Chair ad personam Prof. Dr. Raphaela Averkorn University of Siegen, Germany The importance of education. Women and their role in transnational and transcultural politics in Europe and Latin America (9th and 20th centuries) In the 9th and early 20th centuries several learned European women discovered Latin America as travellers, scientists or even as persons involved in politics. They were influenced by the ideas of Enlightment and revolutions in Europe. They were open minded and started to discover the "other" in various Latin American countries. The special social and cultural prerequisites in those "young" and "emerging" societies allowed those women to pass gender borders easier than in Europe. At the same time they were influenced by the social, political and cultural ideas of the indigenous societies. Some of them brought those ideas back to Europe and developed a new vision of Europeaness and started an inter-cultural public dialogue. These effects and results can still be seen in the 2st century. Din Ve Toplumsal Cinsiyet Kıskacında Değişen Kadın Algıları: Bir Tipoloji Denemesi Prof. Dr. Asım Yapıcı Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Felsefe Ve Din Bilimleri Bölümü Din Psikolojisi Anabilim Dalı Geleneksellikten moderniteye doğru evrilen, ancak ne eskisi kadar geleneksel ne de istendik düzeyde modern olabilen Türk toplumunda kadın konusu hemen her alanda canlılığını ve önemini korumaya devam etmektedir. Gerek gündelik hayatın dili içinde gerekse akademik çevrelerde kadın-erkek ilişkilerinin genellikle ataerkil kültür kodlarının baskın etkisiyle şekillendiği, kadına yönelik pozitif ayrımcılık yapılması, dahası hem hukukî düzenlemelerle hem de bilinçlendirme ile sorunların çözümlenmesi gerektiği sıklıkla vurgulanmaktadır. Modernizm ve sekülarizmin taşıyıcı gücü kabul edilen üniversiteler pozitivist eğitim süreciyle hem geleneği eleştiren hem de düşünme, algılama ve yaşama biçimlerini çağdaş yaşamın beklentileri doğrultusunda şekillendiren bir özelliğe sahiptir. İşte bu noktada: Ataerkil yapıda kadına ve erkeğe biçilen roller, kadının statüsü, İslam dininde ve günümüz Müslüman toplumunda kadının yeri ve değeri meselesi yükseköğretim gençliğinde nasıl anlaşılmakta ve anlamlandırılmaktadır? sorusuna cevap aramak istiyoruz. Bu soru, yükseköğretim sürecinin İslam kültürünün hâkim olduğu bir coğrafyada büyüyen bireylerin kadın konusundaki düşüncelerini nasıl etkilediğini anlama hususunda oldukça önemlidir. Dinde kadının yeri ve değeri meselesi tartışılırken genellikle ön yargılı bir tutum sergilenmektedir. Akademik anlamda ilahiyat bünyesinde olsun ya da olmasın dini hassasiyetleri daha yüksek olanlar kesin bir yargıyla İslam kadını yüceltmiştir. derken seküler yaşam tarzını benimsemiş olanlar genellikle Tüm dinlerde olduğu gibi İslam da kadın ikinci sınıf bir varlık konumundadır görüşünü 8
örtük ya da açık bir biçimde dillendirmektedir. Bu araştırma ise her iki yaklaşımın ötesinde bir tutum takınmak istemektedir. Bu nedenle İslam da kadının konumu meselesi ne dini savunucu bir perspektifle ne de din karşıtı bir yaklaşımla alınmaktadır. Aksine sosyal psikolojik bir bakış açısından hareketle kadın meselesinin dinle ilişkisi ne düzeyde olursa olsun- Müslüman kültürde yetişen bireylerin anlam dünyasında nasıl çözümlendiği tespite çalışılmıştır. Bu araştırma genel tarama modelinde, betimsel türde bir çalışmadır. Uygulama kesit alma yaklaşımıyla yapılmıştır. Serbest çağrışıma dayalı açık uçlu sorular kullanılmıştır. Böylece gençlerin kadın ve erkek algıları ile birlikte İslam da ve günümüzde kadının yeri ve değerini nasıl algılandıkları tespit ve analize çalışılmıştır. Böylece bir yandan nitel verilerin içinde gömülü olan teorik yapı öznel bir şekilde ortaya çıkarılırken öte yandan yeni kavramlar ve tiplemeler geliştirilmeye gayret edilmiştir. Araştırmada İslam da kadının yeri ve değeri konusunda gençler ne/neler düşünmektedir? Günümüzde kadının durumu nasıl anlaşılmakta ve nasıl değerlendirilmektedir? sorularına cevap aranmaktadır. Yapılan çözümlemeler ve oluşturulan tiplemelerde öğrencilerin inanç, dinsel kimlik ve mezhep farklılıkları dikkate alınmıştır. Araştırmaya Çukurova Üniversitesine bağlı sekiz farklı fakültede öğrenim gören gençlerden rastlantısal yöntemle seçilmiş, toplam 374 öğrenci katılmıştır. Örneklemin % 5.9 u (n: 94) kadın; % 48. i (n: 80) erkektir. Yaş aralığı 7-29; yaş ortalaması 20.88 dir. Ulaşılan bulgulara göre üniversiteli gençler kadın konusunda sekiz farklı duruş sergilemektedir. - Taklidî-Teslimiyetçiler: İslam da kadının konumunun iyi ve değerli olduğunu söyleyen, ancak düşüncelerini gerekçelendirmeyenler bu kategoridedir. 2- TahkikîTasdikçiler: Üniversiteli gençler arasında İslam da kadın konusunu kendilerini ikna edecek düzeyde araştıran, buradan hareketle İşte bundan dolayı kadın yüksek bir statüye sahiptir. diyenler tahkiki tasdikçiler grubuna girmektedir. 3- Dinin Özü ile Geleneği Farklı Algılayanlar: Bu kategoride yer alanlar İslam dini ile İslam ın tarihini farklı değerlendirmektedir. 4- İnançlı Sorgulayıcılar: Dini kimlik ve inançlarıyla modernite ve seküler yaşam biçimi arasında sıkışmışlık yaşan inançlı sorgulayıcılar, son tahlilde inançları lehine bir tutum ve kanaat oluşturmuşlardır. Bunlar kendi içinde mahcup inançlılar ve dargın inançlılar olmak üzere iki kategoride değerlendirilebilir. 5- Suskunlar: İslam da kadının yeri ve statüsü hakkında hiçbir açıklama yapmayanlardır. 6- Kararsızlık ve Çelişki Yaşayanlar: İslam da kadının yeri ve değeri konusundahenüz tam bir kanaate ulaşamamış, hâlâ yoğun arayış içinde olanlardır. 7- Taklidi Eleştiriciler: Herhangi açıklama ve gerekçe göstermeden İslam da kadın ikinci sınıftır, geri plandadır, ezilmiştir vb. görüşleri dile getirenlerdir. 8- Tahkiki Eleştiriciler: İslam da erkeğin kadından açıkça üstün olduğu, her iki cinsiyet arasında eşitliğin olmadığı, kadının ezildiği ve sömürüldüğü delilleriyle izaha çalışanlardır. Bilişim ve Kadın İlişkisini Etkileyen Faktörler Dünya ya ve Türkiye ye Bakış Prof. Dr. Sevinç Gülseçen İstanbul Üniversitesi Enformatik Bölümü Bilişim Teknolojisi, 20. yy ın son çeyreğinde önem kazanmaya başlayan nispeten yeni bir sektördür. Üstelik bu sektörde çalışanlar, geleneksel sektörlerde görülenin aksine, kıdeme değil performansa bağlı olarak ilerleme kaydetmektedir. Dolayısıyla, kadın-erkek eşitsizliğine bu alanda daha az rastlanması beklenen bir durum olmasına rağmen, gerçek durum böyle değildir. Günümüzde çokça üzerinde durulan ve hükümetlerin de programlarına aldığı bilişimle dönüşüm (e-dönüşüm) projelerine baktığımızda ağırlıklı olarak teknolojiye değinildiğini, çok sınırlı olarak insan faktöründen bahsedildiğini, özellikle de kadının bilişim tabanlı çalışmalara kazandıracağı katma değerden ise hemen hiç söz edilmediğini görmekteyiz. Bilişimle ilgili alanlarda öğrenim görmeye ya da kariyer 9
yapmaya çalışan kadınların oranındaki azlık, yapılan istatistiklerle de ortaya konulmaktadır. Oysa gittikçe globalleşen dünyada kadının bilişim iş gücündeki yeri günden güne önem kazanmaktadır. Bu çalışmada, dünyada ve Türkiye de kadının toplumsal kimlik tanımına değinilmiş, kadın istihdamına kısaca değinilmiş ve kadınların bilişim işgücüne katılımlarını etkileyen faktörler üzerinde durulmuştur. Ayrıca bilişim alanında kadın sayısını arttırmak için öneriler getirilmiştir..giriş Bilişim toplumu tartışmaları Türkiye de özellikle 990 lı yılların başından itibaren artış göstermeye başlamıştır. Ekonomi, iletişim, siyaset bilimi, sosyoloji, sosyal psikoloji gibi çeşitli disiplinler tarafından ele alınan bu konu daha çok ekonomik ve teknolojik yönü ile tartışılmış, sınıfsal, etnik, toplumsal cinsiyetle ilgili boyutları üzerinde yeterince çalışılmamıştır. Gerek doğrudan bilişim sektöründe, gerekse farklı sektörlerin bilişim bölümlerindeki kadın istihdamı her geçen yıl artmaktadır. Ancak genel olarak teknoloji ve kadın ilişkisindeki sorunlar, aynı biçimde, bir alt alan olarak bilişim ve kadın ilişkisinde de gözlemlenmeye devam etmektedir. Kadın geleneksel olarak teknolojiye yakın ve yatkın görülmemekte daha çok teknoloji ürünlerinin kullanıcısı/tüketicisi olarak önem kazanmaktadır. Ancak bu önem kadına biçilen annelik, ev kadınlığı gibi roller etrafında şekillenmektedir. Liesbeth van Zoonen, bu cinsiyetçi bakış açısının günlük yaşamdaki yansımasını şöyle açıklamaktadır (van Zoonen dan aktaran Binark 995:5): Sağduyu, bizi kadın ve erkeklerin teknolojiyle ilişkilerinin farklı olduğuna inanmaya yönlendirir. Kadınlar araba sürer, erkekler o arabaları tamir eder; kadınlar evde yaşarlar, erkekler o evleri inşa ederler; kadınlar çamaşır makinası kullanırlar, erkekler ise o makinaları keşfederler; kadınlar doğum kontrol hapı alırlar, erkekler bu hapı arıtırlar...telekomünikasyon ve bilgisayar teknolojileri de benzer bir tablo sunarlar: erkekler radyoyu parçalarına ayırırken, kızlar radyo dinler; kadınlar video izlerler, erkekler ise zamanlayıcıyı kurarlar; kadınlar bilgisayar kullanır; erkekler ise onu deneyimler ve onunla oynarlar. Kadın ve teknoloji ilişkisi tarih boyunca hep sorunlu olagelmiştir. Çünkü teknolojiye yakın ve yatkın olmadığı düşünülen kadın, duygusal, doğaya ait gibi özelliklerle birlikte tanımlanagelmiştir. Buna karşın erkek, akıl, kültür, bilim ve teknoloji kavramlarını temsil etmiştir. Dolayısıyla, egemen toplumsal cinsiyet örüntülerinde kadınların toplumsal kimlik tanımları teknolojik olarak yetersiz oldukları şeklindedir. Bu anlayış toplumsallaşma süreciyle birlikte ailede başlamakta, eğitim kurumlarında devam ettirilmekte ve kitle iletişim araçları tarafından pekiştirilmektedir (Timisi, 996). Kadınlar ev içi teknolojilerinin tüketicisi oldukları sürece, bu ilişki içerisinde varolmaktadırlar. Teknolojiyle zaten sınırlı olan bağları, teknolojinin üretim boyutunun neredeyse tamamen erkeklere bırakılmasıyla ya da bırakılmış gibi görünmesiyle biçimlenmektedir. Dolayısıyla görece teknolojiden uzak olan kadınlık kültürü ve kadınların her türlü üretimi, ikincil ve daha az değerli şeklinde konumlanmaktadır. Teknolojinin egemen toplumsal cinsiyet rolleri ile ilişkisi 970 li yıllarda feministler tarafından irdelenmeye başlanmış ve bu durum aşağıdaki çalışmaların yapılmaya başlanmasına katkı sağlamıştır (Binark, 999): - bilimsel ve teknolojik keşiflerde bilim kadınlarının katkılarını gün ışığına çıkarma, - kadınların bilim eğitimi alarak profesyonel olarak çalışmaları, - bilim ve teknoloji alanında çalışma süresince kadınlık, dişillik ve cinsiyet farklılığının kurumsallaştırılması. Herhangi bir teknolojik araç üretilirken ideal bir kullanıcı hedeflenir ve bu ideal kullanıcının kim olduğu önemlidir. Kullanımına yüksek prestij atfedilen araçların ideal kullanıcıları da erkek olarak düşünülmektedir. Özellikle yeni bilişim teknolojileri açısından bu araçların kullanımı erkeklerin ilgi ve yetenek alanı olarak görülmektedir. Böylece var olan cinsiyet eşitsizlikleri yeni bilişim araçları kullanımında da bir kez daha pekiştirilir. Bilişim teknolojilerinin kadın ve erkekler tarafından kullanım pratiklerine ilişkin yapılan birçok araştırma, bu teknolojilerin gündelik yaşamdaki cinsiyetçilik ve kadın erkek arasındaki güç ilişkilerini koruduğunu ve sürdürdüğünü öne sürmektedir. Kadınlar hem teknolojiye erişim sorunları yaşadıkları ve teknoloji okuryazarı olmamaları, hem de erkek egemen kültürün bilişim teknolojilerindeki baskın yansımaları nedeniyle egemen cinsiyet rejiminden özgürleşme olanağını kullanamamaktadır (Demiray, 2009). 20