FORKLIFT Bu bölümde günümüzde sanayinin birçok alanında kullanılması zorunlu hale gelen forkliftlerin sınıflandırılması, kullanım esasları ve bakımları incelenecektir. FORKLİFTLERİN SINIFLANDIRILMASI Forkliftler kullandıkları enerji yönünden üçe ayrılırlar. 1. Elektrikli Forkliftler 2. Benzinli ve Dizel Forkliftler 3. LPG (tüpgaz) ile çalışan Forkliftler Benzinli ve Dizel forkliftler hareket iletim sistemlerine göre ikiye ayrılırlar. - Debriyaj Forkliftler - Tork Konverterli Forkliftler 1. Asansör 9. Tahrik tekeri 2. Üst muhafaza 10. Ayak anahtarı 3. Kaldırma silindiri 11. Akü arabası kilit çözme sistemi. 4. Akü deşarj göstergesi 12. Park freni 5. Yardımcı Hidrolikler 13. Kontak anahtar 6. Çok amaçlı kumanda kolu 14.Bilgi ve servis göstergesi 7. Tekerlek (Yük taşıyıcı) (LISA) 8. Teker kolu 15. Ana anahtar (acil stop) Şekil 1. Elektrikli Forkliftin Genel Görünüşü
1. Direksiyon 1.6. Hidrolik depo 2.Hidrolik kumanda valft 1-7. Tahrik tekeri 3. Kaldırma silindir 18. Dişli kutusu 4. Kaldırma zincirleri 19. Korna 5. Asansör ünitesi 20. Çekiş (tahrik)motoru 6. Koruyucu 21. Zemin plakası 7. Kumanda paneli kapağı 22. Koltuk tespiti/motor kapağı 8. Akü bağlayıcı 23. Operatör koltuğu 9. Kumanda paneli 24. Çatal taşıyıcı 10.Direksiyon motor-pompa ünitesi 25. Çatal kilidi 11. Kaldırma motor-pompa ünitesi 26. Yük tekerleri 12. Akü bloğu 27. Uzatma taşıyıcı 13. Tilt silindiri 28. Çatallar 14. Fren pabucu 29. Yana kaydırma 15. Uzatma silindiri Şekil 2. Elektrikli Forkliftin Detaylı Görünüşü
Şekil 3. Elektrikli Forklifte Kumanda ve Göstergeler 1. Kontak anahtarı 2. Çalışma saati/deşarj Göstergesi/Fren Yağı Seviyesi/Fırça Aşıntı Göstergesi 3. El freni levyesi 4. Tahrik tekeri yön göstergesi 5. Kaldırma (Lift) kumanda levyesi 6. Uzatma kumanda levyesi 7. Yatırma (Tilt) kumanda levyesi 8. Hidrolik ataşman levyesi 9. Yana kaydırma levyesi 10. Korna düğmesi 11. Acil stop düğmesi 12. Akü kızak ayırıcı 13. İleri yön pedalı 14. Fren pedalı 15. Geri yön pedalı 16. Opsiyonel anahtarları
1. Asansör 2. Lift Zinciri 3. Lift Silindiri 4. Arka Mesnet 5. Tilt Silindiri 6. Ayna Çatar 7. Koruyucu Tavan 9. Dönüş Sinyal Lambası 10. Ön Far 11. Operatör Koltuğu 12. Motor Kaputu 13. Denge Ağırlığı 14. Arka Teker 15.Ön Teker Şekil 4. Dizel Bir Forkliftin Genel Görünüşü FORKLİFTLERİN İLK HAREKETE GEÇİRİLMESİ Forkliftlerin harekete geçirilmesi kullandıkları enerjiye veya yakıtlara göre farklılık gösterir. Kullandıkları yakıt türleri dikkate alınarak forkliftlerin harekete geçirilmeleri aşağıdaki şekillerde yapılırlar. ELEKTRİKLİ FORKLİFTLERDE İLK HAREKET YÖNERGESİ (TALİMATI) 1. Çatalların yerde olmasına dikkat ettikten sonra, akümülatör fişinin- yuvasında olup olmadığını kontrol ediniz. 2. Operatör koltuğuna oturunuz. Bu durumda koltuğun altında eğer varsa hareket ettirme switch'ini (anahtar) çalışır duruma getiriniz. 3. Kontak anahtarını açınız ve marşa basınız. 4. Yön vites kolunu gideceğiniz yöne doğru ileri ya da geri konuma getiriniz. 5. El frenini boşaltınız. 6. Çatalları yerden kaldırınız. 7. Hız pedalına basınız.
Elektrikli Forkliftte Akü Deşarj Göstergesi, Akü Deşarj Monitörü ve Çalışma Saati: Akünün şarj durumu 10 çubukla gösterilmiş olup, akü deşarj olurken bu çubuklar yukarıdan aşağıya doğru söner. (Standart akü dışında bakın gerektirmeyen akü kullanıldığında gösterge ayarlanmalıdır, "T" sembolü çalışma saati göstergesinin yanında görünecektir) Geri kalan akü kapasitesi % 30'a (bakımını gerektirmeyen akülerde % 50) indiğinde "!"(İKAZ sembolü yanacaktır. Akü yavaş, yavaş şarja verilme ihtiyacı duymaktadır Geri kalan akü kapasitesi % 20'ye (bakım gerektirmeyen akülerde kapasitesi %40) indiğinde "!"(İKAZ) sembolü sönecek ve "STOP"sembolü yanacaktır (yanıpsönecek). Yaklaşık 5 dakika sonra "STOP" sembolü daimi olarak yanacaktır. Şimdi akü şarjı gereklidir. "STOP" sembolü daimi olarak görülmeye başladığı anda, forkliftin kaldırma fonksiyonu otomatikman durur. Akü en azından % 7C doldurulursa ancak tekrar kaldırma yapabilir. Çalışma saati, yürüyüş ve kaldırma hareketlerinin toplam çalışma süresini gösterir. Elektrikli Bir Forkliftte Bilgi ve Servis Göstergesi (LISA): Çalışma değerleri, servis ve arıza değerleri bu göstergeden görülür. Alt tarafta 6 adet (34-39) kırmızı ikaz ışığı vardır. 4 adet (40-43) anahtar forklift parametrelerinin seçimi, okunması ve değiştirilmesi içindir. Şekil : 5.
1. Bu ikaz ışıkları daima motorlarla ilgili ikaz ışıklan (35 veya 36) ile ilintilidir. 2. Karbon fırçalar derhal değiştirilmelidir, 120 çalışma saatini aşmamalıdır. 3. Flaş Modu: Direksiyon Kumanda sistemi veya fren sisteminde arıza. 4. Akustik bir sinyal alınır. ELEKTRİKLİ FORKLİFTTE GÖSTERGELER Aşağıda belirtilenler tek bir göstergede toplanmıştır: - Akü deşarj göstergesi, çalışma saati, motor fırça aşıntı limiti göstergesi, çekiş motoru aşırı ısınma göstergesi ve fren yağı seviye göstergesi, - Tahrik tekeri pozisyon göstergesi isteğe bağlı olarak (Opsiyonel) göğüste yer alabilir. Akü Deşarj Göstergesi (1,2,3): Akünün şarj durumu çubuk LED'lerden takip edilir. Beş adet yeşil LED (3) tam şarj h, üç adet sarı LED (2) yarı şarj 1ı ve iki kırmızı LED (1) deşarja yakın veya deşarj olmuş aküyü gösterir. Akü deşarj %70 'e düşünce ilk kırmlztled "yanarak ikaz verir. % 80 deşarja ulaştığında, iki kırmızı LED (1) fasılası olarak yanar ve hidrolik performans düşer. Akümaksimumda şarj durumundadır. Akü mutlaka şarj edilmelidir. Çalışına Saati Forkliftin çalışma süresini saat olarak gösterir. Göstergenin en altında yer alır,(4) numara 1/10 Saati gösterir, (5) numara saatleri gösterir.
Fırça Aşıntı Göstergeleri Çekiş motor fırçalarının değişmesi gerektiğinde kırmızı fırça aşıntı LED 'i (6) yanar. Hidrolik Lift (kaldırma) motoru fırçalarının değişmesi gerektiğinde kırmızı fırça aşıntı LED' i (7) yanar. yanar. Direksiyon motoru fırçasının değişmesi gerektiğinde kırmızı fırça aşıntı LED' i (8) Forklift çalışması sırasında herhangi bir fırça aşıntı LED 'i yanarsa vardiya sonunda ilgili amire durumu bildirin. Fren Yağı Seviye Göstergesi Kırmızı LED (9) yandığında fren yağı seviyesi düşüktür demektir. Derhal fren yağ rezervuarını doldurun ve sızıntıları araştırın. Aşırı Isınma Göstergeleri: Çekici (tahrik) lift (kaldırma) pompa motorlarına sıcaklık sensörleri takılmıştır. Çekiş (Tahrik):Uzun süre aşırı yüklü çalışmalarda motor aşırı ısınabilir. İki kademeli ısı duyarga devresi bunu hisseder ve ilk kademede motorun gücünü azaltır. Motor daha düşük çekişlerde (motor soğuyana kadar) çalışır, soğuyunca motor tam gücünde çalışır.
Eğer, bu düşük çekişte motor sıcaklığı yükselmeye devam ederse, duyarga devresinin ikinci kademesi çekiş motor devresini izole ederek motoru durdurur. Her iki kademe LED (1) de kırmızı şekilde yanar. Çevre sıcaklığına bağlı olarak motor soğuduğunda forklift devresi yenide: enerjilenir. Hidrolik Lift (Kaldırma): Bu motor tek kademeli ısı duyarga devresine sahiptir. Eğer uzun süreli ağır çalışmalarda motor aşırı ısınmışsa, ısı duyarga devresi motorun normal çalışma devrinin yarısı devirde çalışmasına neden olur. Bu göstergede görülmez. Motor soğuduğunda (çevre sıcaklığına bağlı olarak), lift pompası devresi tam güce yeniden döner. Çekiş ve hidrolik sıcaklık devreleri birbirlerinden bağımsız çalışırlar. verin. İkaz: Aşırı ısınma halinde yanan bu göstergeler devreye girdiğinde ilgili amire bilgi Tahrik Tekeri Pozisyon Göstergesi (Opsiyonel): - Akü bağlandıktan ve kontak anahtarı çevrildiğinde tahrik tekeri istikameti kırmızı oklarla (1) görülür.
Şekil 6. Elektrikli Forkliftte Hidrolik Direksiyon BENZİNLİ ve DİZEL FORKLİFTLERİN DEBRİYAJLI (MEKANİK ŞANZUMANLI) TİPLERİNDE İLK HAREKET YÖNERGESİ (TALİMATl) 1. Çatalların yerde olmasına dikkat ediniz, motoru çalıştırınız. 2. El freni çekili ve gaz pedalı serbest durumdayken debriyaj pedalına basınız ve yön vites folunu gideceğiniz yöne göre ileri ya da geri konuma getiriniz. 3. Çatalları yerden kaldırınız. 4. Benzinli ise kontak anahtarını açınız, marşa,basınız. Dizel ise kontak anahtarım açtıktan sonra kızdırma bujisi ile motoru ısıtıp, marşa basınız. 5. El frenini boşaltınız, debriyaj pedalını yavaşça bırakırken gaz pedalına basınız. BENZİNLİ ve DİZEL FORKLİFTLERİN TORK KONVERTÖRLÜ (HİDROLİK ŞANZUMANLI) TİPLERİNDE İLK HAREKET YÖNERGESİ (TALİMATl) 1. Çatalların yerde olmasına dikkat ediniz. 2. El freni çekili ve gaz pedalı serbest durumdayken yön vites kolunu gideceğiniz yöne göre ileri ya da geri konuma getiriniz. 3. Çatalları yerden kaldırınız. 4. Benzinli ise kontak anahtarını açınız, marşa basınız. Dizel ise kontak anahtarını açtıktan sonra kızdırma bujisi ile motoru ısıtıp, marşa basınız. 5. El frenini boşaltınız ve gaz pedalına yavaşça basınız.
LPG İLE ÇALIŞAN FORKLİFTLERDE İLK HAREKET 1. Çatalların yerde olmasına dikkat ediniz, el freninin çekili olduğuna dikkat ederek vitesi boşa alınız. 2. Kullanılacak tüpün vanasını açınız. (Forkliftinizin üzerinde iki adet LPG tüpü bulunmaktadır). 3. Gaz dağıtım kolunu açmış olduğunuz tüpün yönüne çeviriniz. 4. Kontak anahtarı ile kontağı açıp uyarı lambası yandıktan sonra marşa basarak motoru çalıştırınız. Şekil 7. Sıcaklık Göstergesi 5. Şekil 4.7.'de görüldüğü gibi sıcaklık gösterge ibresi 90 'lik konuma gelinceye kadar makinanın motorunun ısınmasını sağlayınız. 6. Çatalları yerden kaldırınız. LPG İLE ÇALIŞAN FORKLİFTLER Dikkat LPG ile çalışan forkliftler yeterli havalandırmanın bulunduğu ortamlarda kullanılmalı ve bakım-onarımları yapılmalıdır. LPG büyük ölçüde bütan ve propan gazı içerir. Her ülkeden ülkeye bu iki gazın oranı değişmekle birlikte propan ve bütan hava veya oksijenle karışması halinde kolayca parlayabilir. Bu nedenle LPG tankını doldururken, LPG tankını (tüpünü) değiştirirken veya gaz sistemiyle ilgili çalışma yaparken kesinlikle sigara içmeyin ve çıplak ateşle yaklaşmayın. LPG diğer petrol ürünlerinden farklılık gösterir, derhal gaz şekline dönüşür, çevresindeki ısıyı çeker ve küçük hacimleri derhal gaz ile doldurur. Bu nedenle çok dikkatli olunmalıdır. LPG çıplak deride donma yapar. Gaz ile dolu bir odada patlama riski fazladır. Bu nedenlerle gaz tüplerini kapalı odalarda veya garajlarda değiştirmeyin. Gaz havadan ağır olduğundan çevrede çukur veya drenaj olmadığından emin olun. Tüpleri değiştirirken eldivenleri giyin ve talimatlara uyun.
LPG Tüpünün Değiştirilmesi: 1. Değiştirilecek LPG tüpünün vanasını kapatın. Bunun için saat dönüş yönüne doğru çevirip, sıkın. Motoru çalıştırın. Motor sistemde kalan LPG bitince stop edecektir. Böylece sistemde LPG kalmamış olur ve tüpten hortumu sökerken LPG 'nin hortumdan sızması önlenmiş olur. 2. Kontak anahtarını kapatın. 3. Hortumu tüpten ayırın. Tüpün bağlantı yerini kapatın. 4. Mafsal kilidi açarak tüpü dışarı doğru kaydırın. 5. LPG tüpünü tutan çemberi gevşetin ve boş LPG tüpünü dışarı alın. 6. Boş LPG tüpünü dolusu ile değiştirin. Hortum ile tüpün bağlantılarının aynı olduğunu kontrol edin. Tüpün doğru pozisyonda yerleştirildiğinden emin olun. Hortum bağlantısı aşağıya doğru bakmalıdır. 7. LPG tüpünün çemberini tespitleyin ve hortumu bağlayın. 8. Tüpü yerine kaydırarak yerleştirin. 9. Tüpün vanasını saat dönüş aksi istikametinde yavaş yavaş çevirerek açın. LPG sisteminin sızdırmazlığını kontrol edin. LPG-Sisteminin Bakımı: LPG üniteleri eğitilmiş personel tarafından tamir edilmeli ve bakımları yapılmalıdır. Bu nedenle, emniyet açısından bu sistem için personel eğitilmelidir. LPG sistemi düzenli olarak (haftada bir) kontrol edilerek kullanma emniyeti sağlanmalıdır. Sistemin sızdırmazlığına özellikle dikkat etmek gereklidir. Hortumları, bağlantıları ve grupları sabunlu su, nektal solüsyonu, uygun sızıntı gösterme spreyi veya sızıntıyı ölçer ile kontrol edin. Çıplak ateş, sigara veya sıcak cisimlerin kullanımı kesinlikle yasaklanmalıdır.
LPG Sisteminin Yasal veya Olağanüstü Kontrolü: Bu konuda ülke mevzuatına uyulmalıdır. LPG sisteminin tamamı İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğüne göre düzenli olarak kontrol edilmelidir. Kontrol, bu konuda uzmanlaşmış kişilerce yapılmalıdır. Bu uzman bağımsız kurumda çalışan biri olmalı ve bir rapor düzenlenmelidir. LPG Ünitesi 1. Basınç regülasyonu 2. Basınç regülatörü ısı dönüştürücü 3. LPG filtresi-vana valf 4. Ayar vidası 5. Mikser (karbüratör) 6. Isıtma suyu 7. Isıtma suyu Not:LPG ünitesindeki kauçuk kompanentler zamanla bozulur. Bu nedenle, hortumlar, diyaframlar, keçeler ve valflar (mixer'deki) 2 yıl geçmeden değiştirilmelidir. Bu işlem eğitilmiş elemanlarla yapılmalıdır. LPG Filtrenin Bakımı; Valfdeki filtre elemanı her 1000 çalışma saatinde veya yılda bir değiştirilmelidir. Valfın montajından sonra. valfin sıkı bir edildiğinden emin olun. FORKLİFTLERİN DURDURULMASI ELEKTRİKLİ FORKLİFTLERDE DURDURMA YÖNERGESİ (TALİMATI) 1. Fren pedalına basarak makinamzı durdurunuz. 2. Çatalları yere indiriniz. 3. El frenim çekip vitesi boşa alınız. BENZİNLİ ve DİZEL FORKLİFTLERİNDEBRİYAJL1 TİPLERİNDE DURDURMA YÖNERGESİ (TALİMATI) 1. Fren pedalına basarak makinanızın hızım azalttıktan sonra durma anına yaklaştığınızda debriyaj pedalına basınız. 2. Çatalları yere indiriniz. 3. El frenini çekip vites ve yön kolunu boşa alınız.
FORKLİFT YÜKLEME SINIRLARI Yükleme sınırını belirleyebilmek için aşağıda verilen grafiği kullanabilirsiniz. Bu grafik yükün ağırlık merkezinin çatallar üzerindeki pozisyonunu temsil etmektedir. Çatal yani tabla boyutlarının yükleme sınırlan bu grafikten hesaplanabilir. Yaklaşık olarak, bir yükte ağırlık merkezinin, yükün ortasında olduğu kabul edilir. Bu grafik nominal ağırlık merkezleri 500 mm., max. 3000 kg. yük alabilen forkliftlere aittir. Grafik yalnız standart dublex asansör donatılmış forkliftlere uygulanabilir. Eğer forklift üçlü kaldırma asansörü ya da serbest kaldırma asansörü ile donatılmışsa forkliftin şasesi alet panosu ya da asansörü üzerinde bulunan etiketteki azami emniyetli yük sınırları hakkındaki bilgilere dikkat edilmelidir. Forklift özel yük kaldırma düzeneği ile donatılmışsa yine aynı şekilde hareket edilmelidir. KALDIRMA KAPASİTESİ Şekil 8. Kapasite Tablosu
FORKLİFTTE DENGE VE KAPASİTE Forkliftte denge, kaldıraç prensibine göre sağlanır. Bu tahterevallide dengenin sağlanabilmesi için A ağırlığının C noktasına olan uzaklığı ile çarpımı, B ağırlığının C noktasına olan uzaklığı ile çarpımına eşit olması gerekir. AxAC = BxBC (Her iki tarat" için alınan birimlerin aynı olması gerekir.) A: Forkliftin kendi ağırlığı B: Forkliftte taşman yük C: Destek noktası Sonuç olarak: Forkliftin kaldırma kapasitesi, yükün ağırlık merkezinin çatallara olan mesafesine bağıntılıdır. Kaldırılacak yükün ağırlık merkezinin çatallara olan uzaklığı ne kadar fazla olursa kaldırılacak yükün ağırlığı o kadar azalır. DENGE VE AĞIRLIK MERKEZİ Forklift malzemelerin kaldırılması ve taşınması için dizayn edilmiştir. Bir forkliftin çalışması bir eksen (dayanak)'m her iki tarafındaki dengelenmiş ağırlık prensibine dayanır. Bir forkliftte bu prensibin çalışabilmesi için, çatallardaki yükün, forkliftin ağırlığı ile dengelenmesi gerekir. Forklift ve yükün her ikisinin ağırlık merkezinin yen keza bir faktördür.
Herhangi bir cismin Ağırlık Merkezi bir nokta olup, cisim tüm yönlerden dengededir. Her cisim bir Ağırlık Merkezi'ne sahiptir. Forklift bir ağırlığı kaldırdığı zaman, forklift ve yük yeni bir kombine (birleşik) Ağırlık Merkezine sahip olur. Forkliftin dengesi, kendisinin Ağırlık Merkezinin yeri ile veya eğer Forklift yüklü ise, kombine Ağırlık Merkezi ile belirlenir. Forklift hareketli parçalan sahip olduğundan, Ağırlık Merkezi de hareket eder. Asansörü (Kızak) ileri veya geri tilt edince Ağırlık Merkezi de ileri veya geri hareket eder. Asansörü yukarı veya aşağı lift edince Ağırlık Merkezi de yukarı veya aşağı hareket eder. Yüklü bir forkliftte bu nedenle Ağırlık Merkezi ve buna bağlı olarak Denge birçok faktörden etkilenir; - Yükün şekline, ebatlarına, ağırlığına ve pozisyonuna, - Yükün kaldırılacağı yüksekliğe, - İleri veya geri tilt (yatırma) miktarına, - Lastik basıncına (şişirilen tip lastik ise), - Frenleme, gaz verme veya dönüşlerdeki dinamik kuvvetlere, - Forkliftin kullanıldığı yüzeyin durumu ve eğimine.
Bu faktörler, forklift yüksüz iken de göz önüne alınmalıdır. Çünkü yüksüz bir forklift, yüklü ve yükünü aşağıya taşıyan bir forklifte nazaran yan tarafa daha kolay devrilir. Forkliftin dengede olabilmesi için (ileri veya yana devrilmemesi için), Ağırlık Merkezi forkliftin denge tabanı içerisinde kalmalıdır. (Ön tekerleklerden arka aks eksenine çizilen bir üçgen içinde kalmalıdır). Eğer Ağırlık Merkezi ön aksın ilerisine hareket ederse, forklift öne devrilir. Eğer Ağırlık Merkezi üçgeninin herhangi bir tarafına kayarsa, forklift yan tarafa devrilir. Eğer yük düzgün (homojen) değilse, ağır kısmı aynaya yakın yerleştirilmeli ve çatallar üzerinde merkezlenmelidir. FORKLİFTTE KAPASİTE DİYAGRAMI Bir yükü kaldırmadan önce, kapasite diyagramını (1) kontrol edin. İKAZ Eğer ataşman takılı ise, bu ekipman için konulan kapasite plakasını (2) kontrol edin. Maksimum kapasite, kaldırma yüksekliğine ve yük merkezi mesafesine göre belirlenir. ÖRNEK: Yük Merkezi mesafesi 600 mm Kaldırma Yüksekliği 6000 mm Yük merkezi mesafesi için yatay çizgiden 600 mm'yi bul, buradan dikme çıkıp kaldırma yüksekliği olan 6000 mm eğrisini kestir.
Kesişme noktasından yatay olarak sola doğru giderek maksimum müsaade edilebilir yük miktarını bul. Burada maksimum ağırlık 1100 kg olarak bulunur. 1- (Kg) cinsinden maksimum müsaade edilen yük. 2- (mm) cinsinden kaldırma yüksekliği. 3- Maksimum kapasite ile Forklift modeli. 4- (mm) cinsinden yük merkezinin çatal yüzeyinden mesafesi.
YÜKLEYİCİ Satıhların kazılması, toprak, taş, kum, çakıl gibi malzemelerin yığılması, kazılması ve yüklenmesinde kullanılan İş Makinalarıdır. Yükleyiciler lastik tekerlekli ya da paletli tip olup, önlerine ya da arkalarına eklenen özel eklentilerin (ataşman) çeşitlerine göre de kendi aralarında sınıflandırılırlar. Yükleyicilerin önden kazıp önden yükleyen, önden kazıp yandan ya da arkadan yükleyen tipleri bulunmaktadır. Aslı traktör olan bu makinaları yükleyici yapan özelliği eklentileridir. En çok kullanılan eklentiler: Standart kepçe, çok maksatlı kepçe, vinç kancasıdır. Eklenti bağlantı kollarının ve hidrolik kumanda pistonlarının yerleri değiştirilerek Çekme Kepçe, kıskaç ataşmanı da eklenerek daha değişik işlerde kullanılabilir. Kazıcı yükleyicilerde genel olarak dizel motoru ve dört ileri dört geri sürat sağlayan güç aktarma tipi vites düzenleri mevcuttur. Küçük kapasiteli ve eski model yükleyicilerin ön dingilleri sabit olup arka dingilleri hareketlidir. Yeni model yükleyiciler belden kırmalıdır. Bu tür yükleyicilere MAFSALLI YÜKLEYİCİ de denir. Bazı yükleyicilerin hem ön, hem de arka tekerleri direksiyondan tahrikli olabilir. Ön eklentilerin çalışmasını sağlayan ve dönüşlere yardımcı olan bir hidrolik donanıma sahiptirler. Şekil 1. Yükleyici Ataşmanları
Şekil 2. Lastik Tekerlekli Yükleyicinin Genel Görünüşü Şekil 3. Lastik Tekerlekli Yükleyicinin Kumanda ve Göstergelerinin Genel Görünüşü
Şekil 4. Lastik Tekerlekli Yükleyicinin Kumanda ve Göstergelerinin Genel Görünüşü Şekil 5. Bum'u Çevrilebilen (sağa ve sola) Lastik Tekerlekli Yükleyicinin Genel Görünüşü
Normal direksiyon kumandası. 4X4 Arka ve ön tekerlerle dönüş kumandası. Şekil 6. Dört Tekere de Kumanda Edilebilen Direksiyona Sahip Bir Yükleyicinin Üstten Görünüşü YÜKLEYİCİLERİN KULLANILDIĞI YERLER Yükleyiciler toprak seviyesinde ve üstünde kazı işlemi yapabilirler. Yükleyiciler genel olarak: - Çok sert olmayan zeminlerin kazılmasında, - Malzeme yığma işlerinde, - Taşıyıcı araçlara malzeme yükleme işlerinde, - Hendek doldurulması ya da temel açma, çukur açma işlerinde, - Taş ve maden ocakları, inşaatlarda malzeme kaldırıp taşıma işlerinde, - Küçük römork ve hafif yüklerin çekilmesinde, zemin yüzeylerinin temizlenme ve sıyrılmasında, - Vinç kancası ile yük kaldırma, indirme işlerinde, - Ataşman takılarak kar temizleme gibi işlerde kullanılırlar.
YÜKLEYİCİLERİN SINIFLANDIRILMASI Yükleyiciler, yürüyüş sistemlerine göre; l. Lastik Tekerlekli Yükleyiciler, 2. Paletli Yükleyiciler, olarak sınıflandırılabilirler. YÜKLEYİCİLERİN ÖZELLİKLERİ ve YETENEKLERİ Kazma, yükleme ve benzeri işlemleri gerçekleştiren çok amaçlı kullanım özelliklerine sahip yetenekli makinalardır. Kendi güç ve imkanlarıyla bir yerden diğer bir yere gidebilirler. - Bir iş yerinden diğerine başka bir araç gerekmeksizin kendi imkanlarıyla gidebilirler - Lastikleri alçak taşıma basınçlı olması nedeniyle çok değişik görevler yapabilirler. - Hızları ve güçleri bakımından paletli yükleyicilere göre daha üstün hareket yeteneğine sahiptirler. - Kaplamalı yolları bozmazlar. - Yaklaşık %15 yan, %30 dik meyilli arazilerde çalışabilirler. - Tüm tekerlekleri çekici olduğundan batma tehlikeleri yoktur. PALETLİ YÜKLEYİCİLER - Bir iş yerinden diğerine gitmeleri başka bir araç olmadan mümkün değildir. - Hızları düşük olup, manevra yetenekleri lastiklilere göre daha fazladır. - Küçük çaplı kazı işlerinde dozerlerin görevlerini yapabilirler. - Paletlerin zemine temas alanı lastik tekerleklerden daha fazla olduğundan, sulak ve bataklık alanlarda çalışmaları kolaydır. - Yaklaşık %35 yan, %60 dik meyilli arazilerde çalışabilirler. YÜKLEYİCİLERİN ANA ÜNİTELERİ Yükleyiciler marka ve güçleri itibariyle bir takım farklılıklar göstermelerine rağmen genel olarak aşağıdaki ana ünitelerden oluşurlar. 1. Motor (Güç Kaynağı) 2. Taşıyıcı Grup (Palet ya da Lastik Tekerlekler) 3. Komuta ve Kontrol Düzenleri 4. Kepçe ve Kaldırma Düzenleri
Şekil 7. Lastik Tekerlekli Yükleyicinin Güç Aktarma Organları 1. Dizel Motor 2. Tork Konvertör 3. Ön Şaft ve Mafsal 4 Ayna Mahruti transfer 5. Güneş Dışlı 6. Çevre Dişli 7. Planet Dişli 8. Arka Mafsal 9. Şanzuman 10. Transfer Dişli Kutusu 11. Cer
YÜKLEYİCİLERDE OPERATÖR BAKIMI Yükleyicilerde günlük koruyucu bakımlar üç aşamada yapılır. 1. Çalışma öncesi bakım 2. Çalışma sırasındaki bakım 3. Çalışma sonrası bakım ÇALIŞMA ÖNCESİ BAKIM Bu bakımın amacı, yükleyicinin son defa çalıştırılmasından bu yana yükleyicide oluşan değişikliklerin belirlenmesi ve makinayı çalıştırmaya hazırlamaktır. Yükleyici çalıştırılmadan önce olabilecek hasar, genel sızıntılar, yakıt, yağ, su ve akümülatör kontrol edilmeli, varsa eksiklikler tamamlanmalıdır. Yükleyicilerde yapılacak tüm kontroller kepçe yere indirilmiş durumdayken ve motor stop halindeyken gerçekleştirilmelidir. 1. Operatör, makinasmın genel kontrolünü çevresinde dolaşarak yapmalıdır. Hem operatörün güvenliğini sağlamak hem de makinanın hizmet ömrünü uzatmak için makinaya binmeden ya da motoru çalıştırmadan önce genel bir kontrolü kesinlikle yapmalıdır. Gevşek ve eksik cıvata, pislik, yağ, su ve mazot kaçağı olup olmadığını, lastiklerin durumunu, kepçe ve pimleri kontrol etmelidir. 2. Radyatör su seviyesini kontrol etmeli, eksikse tamamlamalıdır. 3. Motor yağ seviyesini kontrol etmeli, seviye düşükse aynı marka yağ ile tamamlamalıdır. 4. "V" kayışının gerginlik kontrolünü yapmalı, yukarıdan aşağıya basıldığında 1-1.5 cm. esneyecek kadar gergin olmasını sağlamalıdır. 5. Vites kutusunun yağ seviyesini kontrol etmeli, eksikse uygun yağla tamamlamalıdır. 6. Yakıt deposundaki yakıt seviyesini kontrol etmeli, varsa su ayırıcının suyunu boşaltmalıdır. 7. Hidrolik deposu sıvı seviyesini kontrol etmelidir. 8. Akümülatörün günlük bakımı yapılmalıdır. (Kutup başları oksitli olmamalıdır. Oksit varsa sıcak suyla temizlenmeli, sıvı seviyesi kontrol edilmeli, eksikse saf suyla plakaların 1-1.5 cm. üzerinde olacak şekilde tamamlanmalı, akümülatörün göz kapaklarındaki deliklerin açık olması sağlanmalıdır. Aksi halde buharlaşmadan dolayı basınç artışı olacak ve akümülatör patlayacaktır.) Kutupbaşları bir iletkenle birleştirilmemeli, sıvı seviyesi kibrit, çakmak kullanılarak yapılmamalıdır.
ÇALIŞMA SIRASINDAKİ BAKIM Bu bakım yükleyicilerle çalışılırken yapılan bakımdır. Göstergeler, frenler, kavramalar v< motorun çalışması sırasında gelebilecek anormal sesler operatör tarafından çalışma sırasınd; kontrol edilmelidir. ÇALIŞMA SONRASI BAKIM Bu bakım yükleyici ile görevini bitiren operatörün yapması gereken bakımdır. Makinanın yakıt ikmali yapıldıktan sonra düz bir yere çekilerek, el freni çekilir, kepçe yere indirilir v< genel bir kontrol yapılır. Yükleyici komple temizliğe tabi tutulduktan sonra farlar reflektörler, lastikler (paletler), kepçe dişleri, frenler, yağ, su seviyeleri, akümülatör bağlantıları ve elektrolit seviyeleri vantilatör kayışının genel durumu ve gerginliği kontrol edilir. Kontrolde saptanacak gevşek civata ve somunlar sıkılmalı, yağlanacak kısımla operatör tarafından yağlanmalıdır. Makinanın genel kontrolünde; 1. Kepçenin hasar durumu ve anormal aşınma olup olmadığı kontrol edilmeli, 2. Kepçenin kollan gözden geçirilmeli, 3. Diferansiyel (ön, arka) kapaklan kontrol edilmeli, 4. Cerlerdeki yağ kaçakları kontrol edilmeli, 5. Lastiklerdeki hava miktarı, lastiklerin balon yapma durumu gözden geçirilmeli, 6. Lastiğe hava basarken belirli bir mesafe korunmaya çalışmalı ve hava basma sırasında daima kenarda durulmalı,
7. Farlar ve lambalar gözden geçirilip, kırık olan camlar ve yanmayan lambalar belirlenerek onarma ve yenileme işlemi yapılmalı, 8. Çamurluk ve bağlantılar gözden geçirilmeli, 9. Basamak ve tutamaklar kontrol edilmeli, 10. Şanzıman yağ kaçakları kontrol edilmeli, 11. Operatör kompartımanının temizliği kontrol edilmeli, 12. Motordaki kaçak ve sızıntılar kontrol edilmeli, 13. Soğutucu sistemindeki kaçaklar gözden geçirilmeli, 14. Toz filtresi temizlenmeli, 15. Radyatör peteklerinde tıkanma varsa basınçlı suyla ya da mümkünse hava ile temizlenmeli, 16. Yükleyici ataşmanları (kepçe, bıçak vb.) bakım için kaldırılmaları gerekiyorsa emniyetli bir şekilde sabitlenmeli veya kaldırma kolu emniyet demiri kullanılmalıdır.
Şekil 8. Yükleyici Ataşmanları