TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR



Benzer belgeler
15 th International Materials Symposium (IMSP 2014) October 2014 Pamukkale University Denizli - Turkey

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR

Ösferrit Hacim Oranın Çift Fazlı Küresel Grafitli Dökme Demirlerin Yüzey Pürüzlülüğü Üzerindeki Etkisi

Vermiküler/Silindirik Grafitli Dökme Demir COMPACTED GRAPHITE CAST IRON

DENEYİN ADI: Jominy uçtan su verme ile sertleşebilirlik. AMACI: Çeliklerin sertleşme kabiliyetinin belirlenmesi.

Östemperlenmiş Küresel Grafitli Dökme Demirin Abrasif Aşınma Davranışı Üzerine Östemperleme Süresinin Etkisi

DEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ FEN ve MÜHENDİSLİK DERGİSİ Cilt: 6 Sayı: 2 s Mayıs 2004

Emre Yalçın (Odöksan ELBA) 7.Oturum: Süreçler ve Kontrol 7th Session: Process and Control

ASC (ANDALUZİT, SİLİSYUM KARBÜR) VE AZS (ANDALUZİT, ZİRKON, SİLİSYUM KARBÜR) MALZEMELERİN ALKALİ VE AŞINMA DİRENÇLERİNİN İNCELENMESİ

Isıl işlem, katı haldeki metal ve alaşımlarına belirli özellikler kazandırmak amacıyla bir veya daha çok sayıda, yerine göre birbiri peşine uygulanan

FARKLI ÇELİKLERE UYGULANAN DEĞİŞEN ISITMA HIZLARININ MEKANİK ÖZELLİKLERE ETKİSİNİN İNCELENMESİ

KÜRESEL GRAFİTLİ DÖKME DEMİRLERİN SON BİTİRME OPERASYONLARININ ANALİZİ ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA A STUDY ON ANALYSIS OF FINISH OPERATIONS OF DUCTILE IRON

Konu: Yüksek Hassasiyetli Yağ Keçelerinin Takviye Bilezik Kalıplarının Üretiminde Kullanılan Takım Çelikleri ve Üretim Prosesleri

Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi

İleri Teknoloji Bilimleri Dergisi Journal of Advanced Technology Sciences ISSN:

TAHRİBATLI MALZEME MUAYENESİ DENEYİ

Arda Çetin, Peyman Çelenkoğlu, Burcu Tunç, Ayhan Comart (Ekstra Metal)

BARA SİSTEMLERİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER

Küresel Grafitli Dökme Demirin Yorulma Davranışlarına Bortemperleme Isıl İşleminin Etkisi

MALZEME BİLİMİ. Mekanik Özellikler ve Davranışlar. Doç. Dr. Özkan ÖZDEMİR. (DERS NOTLARı) Bölüm 5.

BA KENT ÜNİVERSİTESİ. Malzemeler genel olarak 4 ana sınıfa ayrılabilirler: 1. Metaller, 2. Seramikler, 3. Polimerler 4. Kompozitler.

Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ 1

KURU KAYMA ŞARTLARINDA MATRİS YAPISININ KÜRESEL GRAFİTLİ DÖKME DEMİRİN SÜRTÜNME KATSAYISINA VE PİM SICAKLIĞINA ETKİSİ

Küresel Grafitli Dökme Demirlerde Yüzeyde Çil Oluşumu ve Çil Derinliğinin Araştırılması

Geleneksel Malzemelerdeki Gelişmeler

Farklı Metalografik İşlem Yazılımlarının Küresel Grafitli Dökme Demirlerin Küresellik Boyut ve Oran Tayininde Kullanımı

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR

1. GİRİŞ. 1.1.Küreleştirme İşlemi

TERMOKİMYASAL YÜZEY KAPLAMA (BORLAMA)

T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ AŞIRI PLASTİK DEFORMASYON METOTLARININ ALÜMİNYUM ALAŞIMLARININ MEKANİK ÖZELLİKLERİNE ETKİSİ

Dökme Demirlerin Korozyonu Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

DENEYİN ADI: Çeliklerin Isıl İşlemi. AMACI: Çeliklerde ısıl işlem yoluyla mikroyapı ve mekanik özelliklerin değişiminin öğretilmesi.

Mikroyapısal Görüntüleme ve Tanı

BASMA DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ. 1. Basma Deneyinin Amacı

KTÜ, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü

BÖLÜM#5: KESİCİ TAKIMLARDA AŞINMA MEKANİZMALARI

ÇELİKLERİN VE DÖKME DEMİRLERİN MİKROYAPILARI

ÖSTEMPERLENMİŞ KÜRESEL GRAFİTLİ DÖKME DEMİRİN SİNTERLENMİŞ KARBÜR KESİCİ TAKIM İLE TORNALAMA İŞLEMİNDE TAKIM PERFORMANSININ İNCELENMESİ

1. Giriş 2. Yayınma Mekanizmaları 3. Kararlı Karasız Yayınma 4. Yayınmayı etkileyen faktörler 5. Yarı iletkenlerde yayınma 6. Diğer yayınma yolları

Deneyin Amacı Çekme deneyinin incelenmesi ve metalik bir malzemeye ait çekme deneyinin yapılması.

2. Amaç: Çekme testi yapılarak malzemenin elastiklik modülünün bulunması

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ

MALZEMELERİN MEKANİK ÖZELLİKLERİ

CALLİSTER FAZ DÖNÜŞÜMLERİ

Küresel grafitli dökme demir malzemesinde östemperleme işleminin mekanik dayanım ve yorulma çatlak ilerleme davranışına etkisinin araştırılması

Küresel Grafitli Dökme Demirlere Uygulanan Farklı Isıl İşlemlerin Mekanik Özelliklerine Etkisi

TORNALAMADA DEĞİŞKEN İLERLEMENİN BAŞLANGIÇ AŞINMASINA OLAN ETKİLERİNİN DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR

33MnCrB5 BORLU ÇELİK VE Ç 1050 ÇELİK MALZEMENİN ADHESİVE AŞINMA DİRENCİNİN ARAŞTIRILMASI

Faz dönüşümünün gelişmesi, çekirdeklenme ve büyüme olarak adlandırılan iki farklı safhada meydana gelir.

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MADEN İŞLETME LABORATUVARI. ( Bahar Dönemi) BÖHME AŞINMA DENEYİ

SEMENTE EDİLMİŞ 8620 KALİTE ÇELİĞİN ÖZELLİKLERİNE SIFIRALTI İŞLEMİN ETKİSİ

TOKLUK VE KIRILMA. Doç.Dr.Salim ŞAHĠN

Ark Kaynağı ile Kaynatılan Ferritik Küresel Grafitli Dökme Demirlere Öntav Sıcaklığının Mikroyapı ve Mekanik Özelliklere Etkisi

AISI D6 ÇELİĞİNİN ADHESİF AŞINMA DAVRANIŞINA ISIL İŞLEM ŞARTLARI VE KAYMA HIZLARININ ETKİLERİ

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR

TiN Kaplanmış Östemperlenmiş Küresel Grafitli Dökme Demirde Pim Sıcaklığının Aşınma Davranışı Üzerine Etkisi

Faz dönüşümleri: mikroyapı oluşumu, faz dönüşüm kinetiği

ÖSTEMPERLENMİŞ FERRİTİK KÜRESEL GRAFİTLİ DÖKME DEMİRDE YIĞINTI TALAŞ OLUŞUMUNUN KESME KUVVETLERİNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ

ÇELİKLERİN ISIL İŞLEMLERİ. (Devamı)

BÖLÜM 3 DİFÜZYON (YAYINIM)

Pratik olarak % 0.2 den az C içeren çeliklere su verilemez.

ÜÇ FARKLI ÇELİĞE KATI BORLAMA İŞLEMİ YAPILMASININ İÇ YAPI VE SERTLİK ÜZERİNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ ÖZET ABSTRACT

MALZEMELERİN MUKAVEMETİNİ ARTIRICI İŞLEMLER

TALAŞLI İMALAT. Koşul, takım ile iş şekillendirilmek istenen parça arasında belirgin bir sertlik farkının olmasıdır.

Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi

MALZEME BİLGİSİ DERS 7 DR. FATİH AY. fatihay@fatihay.net

MUHENDISLIK PLASTIKLERI ENGINEERING P L A S T I C S

T/M YÖNTEMİ İLE ÜRETİLEN Cu-C-Al 2 SiO 5 KOMPOZİTİNİN ABRASİV AŞINMA DAYANIMI Ç. ÖZAY & A. HASÇALIK

DUAL FAZLI ÇELİKLERDE MARTENZİT VE YÜKLEME HIZININ MEKANİK ÖZELLİKLERE ETKİSİ

MMM 2011 Malzeme Bilgisi

ÖSTEMPERLENMİŞ KÜRESEL GRAFİTLİ DÖKME DEMİRİN ABRASİV AŞINMA DAVRANIŞINA ÖSTEMPERLEME İŞLEMİNDE SOĞUTMANIN ETKİSİ

RAYLI SİSTEMLERDE KULLANILAN FREN SABOLARININ AŞINMA KARAKTERİSTLİĞİNİN İNCELENMESİ

AŞINDIRICI PARTİKÜL KARIŞIMLARININ Ti6Al4V ALAŞIMININ KATI PARTİKÜL EROZYON DAVRANIŞINA ETKİLERİ

Sigma 29, , 2011 Research Article / AraĢtırma Makalesi EFFECT OF WIPER CUTTING TOOL GEOMETRY ON MACHINING OF DUCTILE CAST IRON

= σ ε = Elastiklik sınırı: Elastik şekil değişiminin görüldüğü en yüksek gerilme değerine denir.

AISI 1040 Çeliğinin Tornalanmasında Kesme Şartlarının Yüzey Pürüzlülük Değerlerine Etkilerinin İncelenmesi

METALURJİ VE MALZEME MÜH. LAB VE UYG. DERSİ FÖYÜ

YÜKSEK KROMLU BEYAZ DÖKME DEMİR MALZEMELERİN SiC AŞINDIRICI KARŞISINDAKİ AŞINMA DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ ÖZET

Yüzey Pürüzlülüğü Ölçüm Deneyi

YÜKSEK KROMLU BEYAZ DÖKME DEMİR MALZEMELERİN Al 2 O 3 İLE AŞINMA DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ ÖZET

TAKIM ÇELİKLERİ İÇİN UYGULANAN EROZYON İŞLEMLERİ

JOMINY DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

KARBON ELYAF TAKVİYELİ POLİAMİT 6 KARMALARIN ISIL VE MEKANİK ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ

BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM VE ANALİZ (ANSYS)

Malzeme Bilgisi ve Gemi Yapı Malzemeleri

1 MAKİNE ELEMANLARINDA TEMEL KAVRAMLAR VE BİRİM SİSTEMLERİ


GGG 90 Küresel Grafitli Dökme Demirin İşlenebilirliğinin Kesme Kuvvetleri ve Yüzey Pürüzlülüğü Açısından Değerlendirilmesi

6. BEYAZ ve YÜKSEK ALAŞIMLI DÖKME DEMİRLER

PLASTİK ŞEKİL VERME (PŞV) Plastik Şekil Vermenin Temelleri: Başlangıç iş parçasının şekline bağlı olarak PŞV iki gruba ayrılır.

CEPHE KAPLAMA MALZEMESİ OLARAK AHŞAPTA ORTAM NEMİNİN ETKİSİ

AlSi7Mg DÖKÜM ALAŞIMINDA T6 ISIL İŞLEM DEĞERLERE ETKİSİNİN İNCELENMESİ. Onur GÜVEN, Doğan ALPDORUK, Şükrü IRMAK

3. MALZEME PROFİLLERİ (MATERİALS PROFİLES) 3.1. METAL VE ALAŞIMLAR. Karbon çelikleri (carbon steels)

SinterlenmişKarbürler. Co bağlayıcı ~ Mpa Sertlikliğini 1100 ⁰C ye kadar muhafaza eder Kesme hızları hız çeliklerine nazaran 5 kat fazladır.

MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 2 Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik

İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 BÖLÜM 2

Doç.Dr.Salim ŞAHİN YORULMA VE AŞINMA

Takım çelikleri malzemelerin işlenmesi ve şekillendirilmesi için kullanılan asil çeliklerdir. Toplam çelik üretiminin % 8 ine sahip olan takım

Transkript:

www.teknolojikarastirmalar.com e-issn:1304-4141 Makine Teknolojileri Elektronik Dergisi 2008 (3) 21-31 TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR Makale Östemperlenmiş Küresel Grafitli Dökme Demirlerin Aşınma Davranışlarının Đncelenmesi Özet Hayrettin DÜZCÜKOĞLU, M. Turan DEMĐRCĐ Selçuk Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi, Makine Eğitimi Bölümü, Konya/ TÜRKĐYE hayduzcukoglu@hotmail.com Bu çalışmada, Küresel grafitli dökme demirlerlerde (KGDD) östemperleme ısıl işlemi uygulanarak, KGDD numunelerin aşınma davranışlarının incelenmesi amaçlanmıştır. KGDD numuneler, 900 C de 90 dakika östenitlendikten sonra hızlı bir şekilde % 50 NaNO 3 ve % 50 KNO 3 karışımı içeren tuzlardan hazırlanan tuz banyosuna daldırılmış ve 375 C ve 315 C östemperleme sıcaklıklarında 120 dk. bekletildikten sonra oda sıcaklığında soğumaya bırakılmıştır. Numunelerin sertlikleri ölçülmüş ve en fazla sertlik değeri 315 o C de östemperlenmiş küresel grafitli dökme demir (ÖKGDD) iken, en az sertlik değeri KGDD de olmuştur. Östemperleme işlemi tamamlanan numunelerin, yüzeyleri parlatıldıktan sonra, pin on disk aşınma test cihazında, 10N, 20N ve 30N yüklerde altında, 1 m/s sabit kayma hızında ve 1500 m kayma mesafesinde kuru aşınma deneyi yapılmıştır. Aşınma deneyi sonucunda, numuneler hassas terazide tartılarak kaybettikleri kütle bulunmuştur. Aynı zamanda, pin on disk test cihazına bağlı bilgisayar aracılığıyla sürtünme katsayısı ve sıcaklık verileri elde edilmiştir. Numunelerde meydana gelen aşınma izleri mikroskopla incelenmiş ve fotoğrafları çekilmiştir. Elde edilen verilere ve aşınma izlerine göre, 315 o C ÖKGDD de en fazla sürtünme katsayısı ve daha az kütle kaybı gözlemlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Aşınma, Küresel Grafit Dökme Demir (KGDD), Östemperleme, ÖKGDD. 1. Giriş KGDD in, mükemmel mekanik özelliği ve düşük maliyeti sayesinde kullanımı 1950 yıllardan beri sürekli artmaktadır. Yüksek gerilme direnci ve tokluğu gibi özelliklerinden dolayı dökme çeliklerin yerine kullanılmasını mümkün kılmaktadır[1,2]. Bunun yanında, farklı aşınma mekanizmaları (yorulma, abrezif, adezif) altında da küresel dökme demirin performansı oldukça iyidir [3 6]. KGDD, düşük veya yüksek abrezif tribolojik şartlar altında farklı davranışlar sergilemektedir. KGDD uygun şartlarda ısıl işlem parametreleri gerçekleştirilmez ise makine elemanının iyi bir servis performansı her zaman elde etmek mümkün olmayacaktır [7]. Bazı araştırmacılar 1990 yıllardan beri gerilme direnci ile sertliğin daha iyi olabimesi için KGDD nin ısıl işlem döngüsünün sonuçları, değişik modifikasyonlar yaparak değerlendirilmekte ve yeni teknikler uygulanmaya çalışılmaktadır [2,8 11]. Küresel grafitli dökme demirlere uygulanan ısıl işlemler çok çeşitli olmakla birlikte kazançlar bakımından ön plana çıkan ısıl işlem ise östemperleme ısıl işlemi olmuştur. KGDD lerde östemperleme işleminin amacı; aynı işlemle çelik malzemelerde oluşan beynitik yapıdan farklı olarak ösferritik (östenit+ferrit) matris yapı oluşturmaktır. Bu yapı dayanım ve tokluk özelliklerini daha da iyileştirmektedir. Bu üstün özelliklerin yanı sıra, bu malzemelerin talaşlı imalat yöntemine uygunluğu, kısa süreli ısıl işlemleri, çeliklere göre %10 daha hafif olmaları, döküm yoluyla son şekle getirilebilme yetenekleri, montaj kolaylıklarıdır. Bu avantajları sayesinde KGDD cazip hale getirmiştir. Bu üstün özelliklerin bir sonucu olarak da pek çok alanda kullanılmaya başlanmış ve pek çok araştırmanın da konusu olmuştur. ÖKGDD ler, otomotiv, demiryolu gibi ulaşım sektöründe, dişli, krank mili, kanat, lokomotif tekerleği, tarımsal ekipmanlar gibi aşınma direncinin iyi olması gereken yapısal elemanlarda sıkça kullanılmaktadır[12 16].

Teknolojik Araştırmalar: MTED 2008 (3) 21-31 Östemperlenmiş Küresel Grafitli Dökme Demirlerin Aşınma Davranışlarının Đncelenmesi Östemperleme prosesi dört ana adımdan meydana gelmektedir (Şekil 1). Birinci adımda KGDD genel itibariyle 850 950 o C sıcaklık aralığında 1-2 saat süreyle östenitlenir. Đkinci adımda, perlit yapı oluşumunu önleyecek hızda 250 400 o C sıcaklıklar arasında soğutma yapılır. Üçüncü adımda ösferritik dönüşüm için 250 400 o C sıcaklık aralığında 1 4 saat östemperleme ve son adımda ise oda sıcaklığında soğumaya bırakılır [17]. Şekil 1. Östemperleme işleminin şematik gösterimi [18] Bu çalışmada, KGDD numuneler ile 375 C ve 315 C de östemperlenmiş KGDD numunelerin aşınma davranışları mukayese edilmiştir. 2. Deneysel Çalışma Ve Yöntem 2.1. Numunelerin Hazırlanması KGDD numuneler DIN GGG40 standardında olup, CNC torna tezgâhın da 10x30 ebatlarında işlenerek, östemperleme ısıl işlemine hazır hale getirilmiştir. Östenitleme işlemi için atmosfer kontrolsüz fırın kullanılmıştır. Numuneleri işlem sırasında dekarbürizasyondan korumak için, kendi talaşlarının içinde bulunduğu tavaya gömülmüştür. Östemperleme ısıl işlemi boyunca numuneler fırın içerisinde aynı yerde tutulmuştur. 900 C de 90 dakika östenitlendikten sonra hızlı bir şekilde % 50 NaNO 3 ve % 50 KNO 3 karışımı içeren tuzlardan hazırlanan tuz banyosuna daldırılan numuneler 375 C ve 315 C östemperleme sıcaklıklarında 120 dk bekletildikten sonra oda sıcaklığında soğumaya bırakılmıştır. KGDD numuneleri, 1000 grit büyüklüğündeki zımpara kağıda ile yüzeyleri parlatılmış ve yüzey pürüzlülük değerleri döküm haldeki malzeme için 0,128 µm, 315 C östemperlenen numune için 0.115 µm ve 375 C östemperlenen numune için 0,121 µm olarak ölçülmüştür. Deneylerde östemperlenmiş küresel grafitli dökme demiri (ÖKGDD) aşındırmak için karşı yüzey olarak çapı 120 mm kalınlığı 15 mm olan 58 HRc sertliğine sahip AISI 8620 disk kullanılmıştır. Disklerin yüzeyleri düzlem yüzey taşlama tezgâhında hassas olarak taşlanarak yüzey pürüzlülüğü 0,164 µm olarak ölçülmüştür. 2.2. Mikroyapı Karakterizasyonu KGDD ve 315, 375 o C de ÖKGDD numunelere aşınma deneyi yapılmadan önce optik mikroskopla mikro yapıları incelenmiştir. Numunelerin mikro yapı resimleri şekil 2 de verilmiştir. 22

Düzcükoğlu, H., Demirci, M.T. Teknolojik Araştırmalar: MTED 2008 (3) 21-31 Şekil 2. KGDD ve ÖKGDD-315, ÖKGDD-375 o C de numunelerin mikroyapıları 2.3. Sertlikler ve Çekme Deneyi ÖKGDD ve KGDD numunelerin sertlikleri, Reichherter sertlik ölçüm cihazı ile Brinell (BHN) cinsinden 5 kez tekrarlanıp ortalaması alınarak ölçülmüştür (Şekil 3). 315, ve 375 C sıcaklıklarda östemperleme ısıl işlemi uygulanan KGDD malzemelerden TS 526 standardında belirtilen boyutlarda her bir malzeme için çekme çubuğu hazırlanmıştır. Sertlik ve çekme deneyi sonuçları Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Deney numunelerin çekme deneyi sonuçları Numune Çekme Dayanımı Akma Dayanımı Uzama ( MPa ) ( MPa ) ( % ) KGDD 511 419 10 ÖKGDD-315 967 840 1.5 ÖKGDD-375 848 747 2 2.4. Aşınma Testi ÖKGDD numunelerin aşınma testleri, pin on disk test cihazında, kuru ortamda, oda sıcaklığı (22-24 C), 1 m/s sabit kayma hızında, 10, 20 ve 30 N yükler altında ve 1500 m kayma mesafesinde gerçekleştirilmiştir. Numuneler aşınma testine tabi tutulmadan önce, metanol ile temizlenerek, 60 C de fırında bekletilerek kurutulmuş ve ardından 0.1 mg hassasiyetindeki elektronik terazide tartılmıştır. Her bir deney şartı için 5 değişik numune için deneyler tekrarlanmıştır. Deney süresi sonunda aşınan numune tekrar metanol ile temizlenerek kurutma işleminden sonra hassas terazide tartılmış ve aşınma sonucunda oluşan kütle kaybı bulunmuştur. Aynı zamanda deney süresince anlık olarak sürtünme kuvvet değeri ve temas esnasında oluşan sıcaklık değeri ölçülmüştür. Deneylerde elde edilen temas sıcaklığı, deney numunesinin disk ile temas eden yüzeyden 3mm uzaklıktan (Impact Infratherm Pyrometer 510-N kızıl ötesi termometre) temassız sıcaklık ölçer ile tespit edilmiştir. Yapılan bu ölçüm tam olarak temas sıcaklık değerini vermemektedir. Ancak tüm deney numuneleri sıcaklıkları aynı şartlar altında ölçüm yapıldığından, bizlere diğer numuneler ile kıyaslama imkânı vermiştir. 3. Sonuçlar ve Değerlendirme Şekil 3 de görüldüğü gibi KGDD sertlik değeri 156 HBN dir. 315 C 120 dakika östemperlenen numunelerin sertiğin 395 HBN ne ulaştığı, 375 C 120 dakika östemperlenen numunelerin sertliği ise 346 HBN ne düşmüştür. Östemperleme ısıl işlemin belirli bir sıcaklıkta sertliği artırdığını, ancak sıcaklık değerinin belirli bir değere ulaştığında sertlik değerinin tekrar düştüğü göstermektedir. Dönüşmemiş östenit alanının içinde bulunan kararsız yapı karbür şeklinde numuneye etki ederek sertliği artmıştır. Düşük östemperleme sıcaklıklarında ( 360 C) diğer 23

Teknolojik Araştırmalar: MTED 2008 (3) 21-31 Östemperlenmiş Küresel Grafitli Dökme Demirlerin Aşınma Davranışlarının Đncelenmesi sıcaklıklara göre sertliğin daha fazla artırdığını tespit edilmiştir. Bunun nedeni ise yüksek östemperleme sıcaklıklarında (> 360 C) karbon difüzyon hızının yüksek olmasından dolayı matris yapısını oluşturan ferrit ve yüksek karbonlu östenitin kabalaşmasından kaynaklandığı düşünülmektedir [6]. Şekil 3. KGDD ve ÖKGDD numunelerin sertlik değerleri Şekil 4 deki aşınma kayıpları incelendiğinde, tüm numunelerde artan yükle beraber aşınma kaybının arttığı görülmektedir. En fazla aşınma miktarı 30N yük altında küresel grafitli dökme demirde 55mg olarak bulunmuştur. Aynı yükte en düşük aşınma kaybı ÖKGDD-315 numunede 16mg olarak ölçülmüştür. Küresel grafitli dökme demirde ve ÖKGDD de sertliğin artmasıyla aşınma kaybının azaldığı görülmektedir. Aşınma kaybı sonuçları incelendiğinde, ÖKGDD in aşınma direncinin KGDD ve ÖKGDD-375 numunelerden daha iyi olduğu anlaşılmaktadır. Östemperleme ısıl işlemiyle mikro yapının ösferrite dönüşerek daha kararlı ve daha yüksek dayanım sergilemektedir. Düşük östemperleme sıcaklıklarında ( 360 C) karbon difuzyon hızı düşüktür. Bu nedenle östemperleme sırasında asiküler ferrit içerisinde karbon atomları karbür olarak çökelir. Dönüşmemiş östenitler oda sıcaklığına kadar soğuma sırasında martanzite dönüşür [19]. Şekil 4. Deney numunelerin değişik yükler altında aşınma kayıpları Östemperleme ısıl işleminde, ÖKGDD numunelerde bulunan yüksek karbonlu östenitin ve dönüşmemiş östenitin deney sırasında oluşan termo-mekanik etkilerle martenzite dönüşmesi ve aşınan yüzeylerde sertliğin artması ile aşınma kaybı azalmıştır. KGDD ve ÖKGDD numunelerin aşınma deneyi sonuçları uygulanan yükleme değerlerine göre sürtünme katsayısı Şekil 5, 6 ve 7 de verilmiştir. Deneysel çalışma sonucunda, kayma mesafesine göre sürtünme katsayısı şekillere genel olarak bakıldığında en yüksek sürtünme katsayısının ÖKGDD-315 östemperlenmiş numunesinde, en az sürtünme katsayısının ise KGDD olduğu gözlemlenilmiştir. Uygulanan yüklerle doğru orantılı olarak da sertliğin artmasıyla, sürtünme katsayısı artmıştır. Grafikte meydana gelen dalgalanmalar ise disk ile numune arasındaki sürtünme sonucunda artan sıcaklığın etkisiyle oluşan adhesif bağın oluşması neticesinde kayma karşı dayanım artmakta, bu bağın kopmasıyla da düşmektedir. Şekil 5 de 30N yükte ÖKGDD-315 deneyin ilk safhasında çok düşük sürtünme katsayısına sahip iken kayma mesafesi ilk 200 metre sonra hızlı olarak artmış ve yaklaşık 500m de sürtünme katsayısı hemen hemen sabitlenmiştir. Aşınma deneyi sırasında numunenin ısınmasıyla disk üzerinde bir oksit tabakası oluşmaktadır. Bu durum sürtünme kuvvetinin zamana bağımlı olarak artmasına neden olmaktadır. ÖKGDD 375 ve KGDD deney 24

Düzcükoğlu, H., Demirci, M.T. Teknolojik Araştırmalar: MTED 2008 (3) 21-31 numunelerin sertlik değerinin daha düşük olması nedeni ile sürtünme kuvvetinin yapmış olduğu kesme gerilmesi değeri de daha düşük seviyelerde olmakta ve deney numunesinde oluşan sürtünme kuvvet değeri düşmektedir. Deney numunelerin sürtünme kuvveti buna bağlı olarak sürtünme katsayısının hepsinde bir miktar artış olduktan sonra hemen hemen sabitlenmiştir. Bunun nedeni grafit kürelerinin yağlayıcı özelliğinden kaynaklanmaktadır. Deneyin ilk başlarında deney malzeme ile disk yüzeyleri arasında kolay temas olması ve zamanla ÖKGDD bünyesinde bulunan küresel grafitlerin deney sırasında oluşan deformasyonla numune yüzeyine doğru hareketlenerek grafiti numune ile disk yüzeyi arasında kirliliğe neden olmakta ve sürtünme kuvvetinin artışı belirli zaman sonra yavaşlatmaktadır. Bu grafitin yağlayıcı özelliği KGDD ve ÖKGDD 375 numunelerinde etkisini daha çok göstermektedir. Şekil 7 de deney yükünde ise, yaklaşık 900m kadar tüm deney numunelerinde sürtünme katsayısı sabit artış eğilimde iken 900m sonra ÖKGDD 315 deney numunesinde ani artış gözlenmiştir. Şekil 5. KGDD ve ÖKGDD numunelerin 1 m/s sabit kayma hızında ve 30 N sabit yük altında sürtünme katsayısının kayma mesafesi ile değişimi. Şekil 6. KGDD ve ÖKGDD numunelerin 1 m/s sabit kayma hızında ve 20 N sabit yük altında sürtünme katsayısının kayma mesafesi ile değişimi. 25

Teknolojik Araştırmalar: MTED 2008 (3) 21-31 Östemperlenmiş Küresel Grafitli Dökme Demirlerin Aşınma Davranışlarının Đncelenmesi Şekil 7. KGDD ve ÖKGDD numunelerin 1 m/s sabit kayma hızında ve 10 N sabit yük altında sürtünme katsayısının kayma mesafesi ile değişimi. Genel olarak; sabit hızda her üç numunede de yük artıkça sürtünme katsayısının da azaldığı görülmektedir. Aşınma deneyi sonucunda, numunelerde oluşan aşıma izleri Şekil 8, 9 ve 10 da gösterilmiştir. Söz konusu deney şartlarında ısıl işlem görmemiş numuneler, düşük sertlikleri sebebiyle kötü bir aşınma performansı sergilemiştir. Bu numunelerin aşınma yüzeyleri incelendiğinde şiddetli bir başlangıç aşınması, bunun sonucu olarak da metalik aşınma artıkları ve malzeme kaybı görülmüştür. Aşınma izleri ısıl işlem yapılmamış numunede derin kanallar şeklindedir. Deney sonucunda, numunelerin aşınma yönünde çiziklerin oluştuğu görülmektedir. Bu çiziklerin uygulanan yükün artışıyla beraber derinleştiği ve küresel grafitli dökme demir numunelerinden çok miktarda partiküllerin koptuğu görülmüştür. Östemperleme ısıl işlemi ile yüzeylerde plastik deformasyon miktarı azalmıştır. Ancak yüzeyde bazı çukurcuklar görülmüştür. Bu çukurların nedeni grafit kürelerin sürtünme kuvveti ve sıcaklığın etkisi ile malzemeden kopmuş olabileceği düşünülmektedir. Temas yüzeyleri arasına giren aşıntı partikülleri gerek iki yüzey arasında gerekse aşındırıcı diskin temas yüzeyine gömülerek kazıma yapmakta ve derin kanallara neden olmaktadır. Deney numunelerin deney şartları altında temas sıcaklığın artmasıyla bölgesel erimeler meydana gelmektedir. Bu olayda temas yüzeyinin kayma yüzeyleri ısıl şoka uğramakta ve yüzeyden parçacıklar kopmaktadır. Bu parçacıklar parça ile disk arasına girerek 3 cisimli abrezif aşınmaya neden olmaktadır. Đşlem görmemiş numunede bölgesel kaynakların oluştuğu adezif aşınması, şiddetli bir başlangıç aşınması olduğunu göstermektedir. Aşınan yüzeyler incelendiğinde östemperlenmiş küresel grafitli dökme demir numunelerinde kayma yönü çiziklerin daha az olduğu dolayısıyla da deformasyon miktarının daha az olacağı tespit edilmiştir. Malzemenin sertliğine bağlı olarak yüksek karbonlu östenit oranın artması sertliği arttırdığı için malzemenin daha az aşındığı söylenebilir. 26

Düzcükoğlu, H., Demirci, M.T. Teknolojik Araştırmalar: MTED 2008 (3) 21-31 Şekil 8. KGDD in 10N, 20N ve 30N uygulanan yükler altında gösterdikleri aşınma izleri Şekil 9. 315 o C de ÖKGDD in 10N, 20N ve 30N uygulanan yükler altında gösterdikleri aşınma izleri. 27

Teknolojik Araştırmalar: MTED 2008 (3) 21-31 Östemperlenmiş Küresel Grafitli Dökme Demirlerin Aşınma Davranışlarının Đncelenmesi Şekil 10. 375 o C de ÖKGDD in 10N, 20N ve 30N uygulanan yükler altında gösterdikleri aşınma izleri Tüm deney numunelerin deney şartları altında oluşan temas sıcaklık değerleri Şekil 11 de verilmektedir. Tüm yüklerde en fazla sıcaklık ÖKGDD-315 östemperlenen numunede meydana geldiği görülmektedir. Ayrıca bu numune deneysel çalışma yapılan numunelerden en sert numunedir. Sıcaklık değeri en düşük olan KGDD numunesi en yumuşak malzemedir. Numunelerde meydana gelen sıcaklık değerleri ile sertlik doğru orantılıdır. Sertlik değeri artıkça numunenin sıcaklığı da artmaktadır. Bunun nedeni, sert malzemelerin deney esnasında aşınmaya karşı daha dirençli olduğu için sürtünmeden dolayı oluşan ısıyı kendi içine absorbe etmektedir. Yumuşak malzemede ise oluşan ısı, malzemeden kopan partiküllerin dışarıya kütle yoluyla atılabilmektedir. Bu nedenle sürtünmeden dolayı oluşan ısı dışarıya atıldığından malzeme fazla ısınmamaktadır. Ölçülen sıcaklık değerlerinin zamana bağlı olarak tüm numunelerde arttığı görülmektedir. 28

Düzcükoğlu, H., Demirci, M.T. Teknolojik Araştırmalar: MTED 2008 (3) 21-31 a) b) 4. SONUÇLAR c) Şekil 11. Kayma mesafesine göre değişik yüklerde oluşan temas sıcaklık değişimi, a) 30N yükte, b) 20N yükte, c) 10N yükte KGDD ve ÖKGDD lerin 900 C de 90 dakika östenitlendikten sonra numuneler farklı östemperleme sıcaklığı (375 C ve 315 C) ve 120 dakika bekletildikten sonra oda sıcaklığında soğumaya bırakılan numunelerin aşınma performansları araştırılmıştır. Yapılan deneysel çalışma ile aşağıda sıralanan sonuçlar elde edilmiştir. 1. Küresel Grafitli Dökme Demirlere uygulanan östemperleme ısıl işlemi ile dayanım ve sertlik özellikleri daha da iyileşmektedir. 2. Östemperleme sıcaklığının sertliğe etkisinin olduğu tespit edilmiş ve 315 C de ÖKGDD lerde sertlik değeri yüksek olup, yüksek östemperleme sıcaklıklarında (375 C) sertlik değeri azalmıştır. 29

Teknolojik Araştırmalar: MTED 2008 (3) 21-31 Östemperlenmiş Küresel Grafitli Dökme Demirlerin Aşınma Davranışlarının Đncelenmesi 3. Tüm deney numunelerinde uygulanan yük artışıyla birlikte sürtünme kuvvetin ve aşınma kaybında artış gözlenmiştir. 4. Küresel grafitli dökme demirde meydana gelen aşırı kütle kaybı, östemperleme ısıl işlemi neticesinde azaltılmıştır. 5. 315 C de ÖKGDD de yüzey sertliğine bağlı olarak sürtünme katsayısı yüksek, ancak aşınma kaybı diğer numunelere göre daha düşüktür. 6. Deney sonucunda KGDD in yüzeyinde oluşan abrezif aşınma kanalcıkları, ÖKGDD numunelere göre daha geniş ve daha fazla oluşmuştur. 7. Tüm yüklerde en fazla sıcaklık ÖKGDD 315 östemperlenen numunede, en düşük sıcaklık ise KGDD numunede meydana geldiği, yani numunelerde meydana gelen sıcaklık değerleri ile sertlik doğru orantılı olduğu anlaşılmaktadır. Kaynaklar 1. Francucci, G., Sikora, J., Dommarco, R., 2008, Abrasion resistance of ductile iron austempered by the two-step process, Materials Science and Engineering A, 485, 46 54. 2. Laino, S., Sikora, J.A., Dommarco, R.C., 2008, Development of wear resistant carbidic austempered ductile iron (CADI), Wear, 265, 1 7. 3. Magalhães, L., Seabra, J., 1998, Wear and scuffing of austempered ductile iron gear, Wear, 215, 237 246. 4. Dommarco, R.C., Galarreta, I., Ortiz, H., David, P., Maglieri, G., 2001, The use of ductile iron for wheel loader bucket tips, Wear, 249, 101 108. 5. Dommarco, R., Salvande, J., 2003, Contact fatigue resistance of austempered and partially chilled ductile irons, Wear, 254, 230 236. 6. Ahmadabadi, M. Nili, Ghosemi, H. M., Osia, M., 1999, Effects of Successive Austempering on The tribological Behavior of Ductile Cast Iron, Wear, 231, 293 300. 7. Dommarco, R.C., Galarreta, I., Ortiz, H., David, P., Maglieri, G., 2001, The use of ductile iron for wheel loader bucket tips, Wear, 249, 101 108. 8. Ahmadabadi, M. N, Ohide, T., Niyama, E., 1992, Effects of succesive-stage austempering on the structure and impact strength of high-mn ductile iron, Cast Met.5, 2, 62 72. 9. Ahmadabadi, M. N., Niyama, E., Ohide, T., 1994, AFS Trans. 102, 269 278. 10. Kim, Y.J., Shin, H., Park H., 2008, Lim,Investigation into mechanical properties of austempered ductile cast iron (ADI) in accordance with austempering temperature, Materials Letters, 62, 357 360. 11. Dommarco, R.C., Salvande, J.D., 2003 Contact fatigue resistance of austempered and partially chilled ductile iron, Wear,254, 230 236. 12. Sahin, Y., Erdogan, M., Kilicli, V., 2007 Wear Behavior of Austempered Dutile Irons with Dual Matrix Structures, Materials Science and Engineering A, 444, 31 38. 13. Lu, Z. L., Zhou, Y. X., Rao Q. C., Jin Z. H., 2001 An Investigation of The Abrasive Wear Behavior of Ductile Cast Iron Journal of Materials Processing Technology, 116, 176-181. 14. Laino, S., Sikora, A.J., Dommarco, R. C., 2008, Development of Wear Resistant Carbidic Austempered Ductile Iron, Wear, 265, 1 7. 30

Düzcükoğlu, H., Demirci, M.T. Teknolojik Araştırmalar: MTED 2008 (3) 21-31 15. Cakir, M. C., Bayram, A., Isik, Y., Solar B., 2005, The Effects of Austempering Temperature and Time onto The Machinability of Austempered Ductile Iron, Materials Science and Engineering A, 407, 145 153. 16. Çetin M., 2005, Östempelenmiş Küresel Grafitli Dökme Demirin Aşınma Davranışının Geliştirilmesi, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. 17. Hasırcı, H., 2000, Östemperlenmiş Küresel Grafitli Dökme Demirlerde Alaşım Elementleri (Cu ve Ni) ve Östemperleme Süresinin Mikro Yapı ve Mekanik Özellikleri Üzerine Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. 18. Çetin M., Gül F., 2006, Östemperlenmiş Küresel Grafitli Dökme Demirin Abrasiv Aşınma Davranışına Östemperleme Đşleminde Soğutmanın Etkisi, Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak., Cilt 21, No 2, 359-366. 19. Jeng, M.C., 1993, Abrasive wear study of bainitic nodular cast iron, Journal of Materials Science, 28, 6551-61. 31