ÖZÜRLÜNÜN EL REHBERİ YASAL HAKLAR VE İSTİHDAM 2008
Özürlünün Yasal Hakları İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sağlık ve Sosyal Hizmetler Daire Başkanlığı bünyesinde çalışmalarını sürdüren Özürlüler Müdürlüğü (İSÖM) görme, işitme, ortopedik, zihinsel özürlüler ve süreğen hastalığı olan her yaştan özürlüye hizmet vermektedir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sağlık ve Sosyal Hizmetler Daire Başkanlığı, Fatih, Kâğıthane, Bağcılar, Küçükçekmece, Gaziosmanpaşa, Silivri, Sarıyer, Kadıköy, Ümraniye, Pendik, Beykoz, Sultanbeyli, Rami, Tuzla, Sultangazi, Büyükçekmece ve Avcılar da kurduğu merkezlerle İstanbul daki bütün özürlülere ulaşmayı hedeflemektedir. İSÖM, İstanbul genelinde hizmete sokmuş olduğu 18 şubesi ve çeşitli branşlarda vermiş olduğu kurslarla özürlülerin yeteneklerini arttırmalarına, fiziksel ve zihinsel kapasitelerini geliştirmelerine aracı olmaktadır. Ayrıca İSÖM, özürlülere sunduğu kişisel gelişim imkânları ve istihdam birimiyle, onların iş bulmalarına vasıta olmakta; böylelikle ekonomik özgürlüğünü alan özürlünün, sosyal yaşama mutlu ve kalıcı olarak adaptasyonunu sağlamaktadır. İSÖM, özürlülerin sosyal hayata daha mutlu bir şekilde uyum sağlayabilmesi için Ar-Ge, istihdam, psiko-sosyal destek, fizik tedavi ve rehabilitasyon konularında başarılı çalışmalar yapmakta; yine bu alanlarda mevcut eksiklikleri gidermek, var olan hizmetleri daha da kusursuz hale getirmek amacıyla yeni projeler üzerinde çalışmalarını sürdürmektedir. 2
Sıkça Sorulan Sorular Özürlünün El Rehberi Özürlü Sağlık Kurulu Raporu nasıl ve nereden alınır? Özürlü Sağlık Kurulu Raporu; 16.07.2006 tarihli Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik uyarınca, rapor vermeye yetkili tam teşekküllü devlet hastanelerinin sağlık kurullarından alınır. Özürlü Sağlık Kurulu Raporu almak için özürlünün kendisi, velisi ya da vasisi veya raporu isteyen kurum bizzat başvurabilir. Rapor almaya doğrudan başvurulabileceği gibi resmi kamu kurum ve kuruluşlarından alınacak sevkler ile de başvurulabilir. Özürlü Kimlik Kartları hala geçerli mi? Özürlü kimlik kartları eski ya da yeni logolu olmaksızın geçerlidir; bununla birlikte özürlü kimlik kartı ile ilgili 19.07.2008 tarihinde tekrar bir düzenleme yapılmıştır. Bu düzenleme neticesinde İl Sosyal Hizmetler Müdürlüklerince yeni Özürlü Kimlik Kartları verilmeye başlanmıştır. Başvuru için gerekli belgeler: Özürlü Sağlık Kurulu Raporunun aslı veya onaylı fotokopisi, nüfus cüzdanı ve resim. Beyaz Kart nasıl alınır ve nerelerde kullanılır? Beyaz Kart almak için, özürlü kimlik kartı fotokopisi veya özürlülük bilgisinin nüfus cüzdanına işlenmiş halinin fotokopisi ya da Sağlık Kurulu Raporu fotokopisi gereklidir. Eğer rapor 16.07.2007 tarihinden önce alınmış ise İl Sosyal Hizmetler Müdürlüklerinden yâ da Toplum Merkezlerinden yeni tarihte onaylanmış haliyle raporun fotokopisi istenmekte; belirtilen tarihten sonra alınmış ise onaysız fotokopisi yeterli olacaktır. Bunun yanı sıra beyaz kart talep 3
eden özürlülerin kimlik fotokopileri, bir adet fotoğraf ve Vakıfbank İETT paso hesabına yatırılmış 5 YTL lik dekont ile birlikte İETT Seyahat Kartları Şube Müdürlüğüne başvurmaları gerekmektedir. Beyaz Kart İstanbul il sınırları içerisinde tüm toplu taşıma araçlarında ücretsiz olarak seyahat hakkı sağlar, özürlü kimlik kartı yerine kullanılamaz. Refakatçi kartı nasıl ve kimlere verilir? Üzerinde Refakatçi ibaresi bulunan Beyaz Kart; İETT Genel Müdürlüğü tarafından ağır düzeyde özürlü olan ve bunu 16.07.2007 tarihli Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmeliğe göre alacakları Özürlü Sağlık Kurulu Raporuyla belgeleyen özürlülere verilir. Bunun dışında ayrı bir Refakatçi kartı uygulaması iptal edilmiştir. Üzerinde Refakatçi ibaresi bulunan Beyaz Kart, özürlü ve ona refakat eden bir yakınına tüm toplu taşıma araçlarından ücretsiz seyahat hakkı sağlar. Bu kart sadece özürlüye refakat ederken kullanılabilir. Refakatçi ibareli Beyaz Kart almak için gereken evraklar normal Beyaz Kart başvurusunda istenen evrakların aynısıdır. Tedavi giderlerini kendi imkânları ile karşılayamayan ve Sosyal Güvenlik kapsamında bulunmayan özürlü vatandaşların tedavi giderleri nasıl karşılanmaktadır? Bu durumdaki vatandaşlarımızın sağlık kuruluşlarındaki tedavi giderlerinin karşılanabilmesi, 3816 sayılı Ödeme Gücü Olmayan Vatandaşların Tedavi Giderlerinin Yeşil Kart verilerek Devlet Tarafından Karşılanması Hakkında Kanun, 3294 Sayılı Sosyal Yardımlaşma Ve Dayanışmayı Teşvik Fonu Kanunu Kapsamında düzenlenmektedir. Yukarıda belirtilen kanunlar kapsamındaki sağlık yardımlarından faydalana- 4
5 Özürlünün El Rehberi bilmek için gerekli belgeler ile birlikte ikamet edilen yerin mülki idari amirliğine ( Kaymakamlık ya da Valilik ) başvurulması gerekmektedir. Kamu ve özel sektörde çalışan özürlüler gelir vergisinde sakatlık indiriminden nasıl ve hangi belgelerle yararlanabilirler? Gelir vergisinde Sakatlık İndiriminden yararlanmak isteyen hizmet erbabı özürlüler, nüfus cüzdan fotokopisi ve çalıştığı işyerinden alacağı hizmet erbabı olduğunu gösterir belge ile birlikte illerde Defterdarlık Gelir Müdürlüğüne, bağımsız vergi dairesi bulunan ilçelerde Vergi Dairesi Müdürlüğüne, beldelerde ise en büyük mülki amirliğe bir dilekçeyle başvurabilirler. Sakatlık indiriminden yararlanmak isteyenlerin dilekçe ekinde bulunduracakları belgeler şunlardır: Özürlü hizmet erbabı için, çalıştığı işyerinden alacağı hizmet erbabı olduğunu gösterir belge, nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğraf, Özürlü sağlık kurulu raporu. Hizmet erbabının bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişiler için, ücretlinin işyerinden alacağı hizmet erbabı olduğunu gösterir belge, özürlü kişilerin özürlü sağlık kurulu raporu, nüfus cüzdan fotokopisi, üç adet fotoğraf ve özürlü kişiye bakmakla yükümlü olduğunu gösteren belge, özürlüye ait sağlık karnesindeki kimlik bilgilerini içeren sayfanın fotokopisi ile birlikte başvuru işlemleri başlatılır. Özürlü işçi statüsünde çalışan özürlüler nasıl emekli olabilir? Sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanmaya hak kazanmış durumda olan sigortalılardan ilgili mevzuat uyarınca % 60 ve üzeri sakatlığı olanlar yaşları ne olursa olsun en az 15 yıldan beri sigortalı
bulunmak ve en az 3960 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları pirimi ödemiş olmak, % 50-59 arası sakatlığı olanlar yaşları ne olursa olsun en az 16 yıldan beri sigortalı olmak ve en az 4320 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak, % 40-49 arası sakatlığı olanlar yaşları ne olursa olsun en az 18 yıldan beri sigortalı olmak ve en az 4680 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmaları şartıyla emekli olabilirler. Kimler malul sayılır malullükten yararlanma şartları nelerdir? Çalışma gücünün en az üçte ikisini yitirdiği tespit edilen iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az % 60 ını kaybeden ve çalışma gücünün en az üçte ikisini yitirmiş sayılmayanlardan yapılan tedavi sonucunda, kurum sağlık tesisleri kurullarınca düzenlenecek raporlarda çalışabilir durumda olmadığı belirtilen sigortalı malul sayılır. Malul sayılanların malulen emeklilikten yararlanabilmeleri için diğer şartların yanı sıra; toplam olarak 1800 gün sigorta primi yatırmış ve en az 10 yıldan beri sigortalı olmaları gerekmektedir. Özürlü memur statüsünde çalışan nasıl emekli olabilirler? Özürlülük mevzuatı hükümlerine göre devlet memurluğuna alınanlardan en az 15 yıl fiili hizmeti bulunanlar istekleri üzerine emekli aylığından yararlanabilirler. Özürlü maaşı kimlere hangi şartlar altında verilir? 18 yaşını doldurmamış, aileleri sosyal güvenlik kurumuna tâbi olmayan ve ailede kişi başına düşen gelir miktarı 80 YTL altında ise bu özürlüler de maaş 6
7 Özürlünün El Rehberi alabilir. Gerekli belgeler; Sağlık Kurulu Raporu, 3 adet resim, anne baba boşanmış ise velayetin kimde olduğunu gösteren boşanmaya ilişkin mahkeme kararı, vukuatlı nüfus kâğıt örneği ve ailenin özürlüye fiilen baktığına ya da bakım ilişkisi gerçekleşemiyor ve bunu da Emekli Sandığı ndan talep etmiş ise bu talebi 4 ay içinde yerine getireceğine dair yazılı beyanıdır. Belirtilen bu belgeler ile bağlı bulunduğu ilçedeki Kaymakamlık Mal Müdürlüğüne başvurulur. 18 yaşını doldurmuş özürlüler, kanunen bakmakla mükellef kimsesi bulunmazsa bile aile de kişi başına düşen gelir miktarı 80 YTL altında ise özürlü maaşı alabilirler. Gereken belgeler; Sağlık Kurulu Raporu, 3 adet resim, maaşın vasiye ödenmesi halinde mahkemeden alınmış vesayet kararı, Türkiye İş Kurumuna kayıtlı iseler kayıtlı olduklarına dair belge ve vukuatlı nüfus kayıt örneğidir. Bu belgeler ile bağlı bulunduğu ilçedeki Kaymakamlık Mal Müdürlüğüne başvurulur. Hangi hallerde özürlü maaşı kesilir? Bağlanan aylıklar, aylık sahibinin veya aylığa hak kazanan özürlünün ölümü, Türk Vatandaşlığı ndan çıkarılması, Türk Vatandaşlığı nı muhafaza edenler hariç yabancı memleket uyruğuna girmesi, muhtaçlığının kalkması özürlü olması nedeniyle aylık bağlanmış ise bir işte çalışmaya başlaması, bir akitle gerçek veya tüzel kişiler tarafından bakım altına alınması, daimi olmayan özürlülük oranının %40 ın altına düşmesi, evlenmesi nedeniyle muhtaç durumdan çıkması, 18 yaşından küçük özürlülerin 18 yaşını tamamlaması, 18 yaşından küçük özürlüler için bakım ilişkisinin fiilen gerçekleşmediğinin belirlenmesi gibi hallerde özürlü maaşı kesilir. Yukarıda sayılan sebeplerin herhangi birinin gerçekleşmesi halinde maaş alan özürlü velisi ya
da vasisi en geç üç ay içerisinde durumu sandığa bildirmekle yükümlüdür, aksi takdirde haksız yere almış olduğu maaşı % 50 faizi ile birlikte ödemek zorunda kalır. Özürlü maaşı alanların tedavi giderleri nasıl karşılanır? Aylık bağlananların tedavileri 18.06.1992 tarihli ve 3816 sayılı Ödeme Gücü Olmayan Vatandaşların Tedavi Giderlerinin Yeşil Kart Verilerek Devlet Tarafından Karşılanması Hakkında Kanun Hükümleri çerçevesinde yeşil kart verilmek suretiyle sağlanır. Özel eğitimden yararlanmak isteyen özürlüler nasıl bir yol izlemelidirler? Özel eğitim hizmetlerinden yararlanmak için, tam teşekküllü devlet hastanelerinden alınacak Özürlü Sağlık Kurulu Raporu ile İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri bünyesindeki Rehberlik Araştırma Merkezlerine müracaat etmeleri yeterlidir. Bakım hizmeti uygulamasından kimler nasıl yararlanır? Bakım hizmetinden yararlanmak için, sosyal güvence olsun olmasın, ailede kişi başına düşen gelir, net asgari ücret tutarının üçte ikisinin altında olmak kaydıyla tam teşekküllü devlet hastanelerinden alınacak ağır özürlülük ibaresinin yer aldığı Özürlü Sağlık Kurulu Raporu ile birlikte İl Sosyal Hizmetleri Müdürlükleri veya Toplum Merkezlerine başvurmak gerekir. Bu hizmetten sadece öz bakım becerilerini yerine getiremeyecek derecede zihinsel bedensel ve ruhsal özrü olanlar yararlanabilir. 8
9 Özürlünün El Rehberi Kimler hangi şartlarda ÖTV den ve motorlu taşıtlar vergisinden muaf araç alabilir? % 40 ve üzerinde ortopedik özürlüler tam teşekküllü devlet hastanelerinden tertibatlı araç kullanabilir ibaresini içeren Özürlü Sağlık Kurulu Raporu almak, H sınıfı sürücü belgesine sahip olmak şartıyla motor silindir hacmi 1600 cm3 ü geçmeyen birinci el bir aracı yurt dışından veya yurt içinden ÖTV den muaf alabilecekler. Özrü %90 ve üzeri özürlülerin üçüncü dereceye kadar kan ve sıhrî hısımları kullanmak şartıyla sadece yurt içinden motor silindir hacmi 1600 cm3 ü geçmeyen, birinci el bir aracı ÖTV den muaf alabilecekler. Bu hakkı 5 yılda bir kez kullanabilirler. İşe girmek isteyen özürlüler nasıl bir yol izlemelidir? İş arayan özürlülerin öncelikli olarak Türkiye İş Kurumunun herhangi bir şubesine kayıtlarını yaptırmaları gerekir. Kayıt için gerekli belgeler: Özürlü Sağlık Kurulu Raporu, kimlik fotokopisi. 3 adet fotoğraf, diploma fotokopisi, varsa bitirmiş olduğu kurslara ilişkin sertifikalar ile ikamet ettiği bölgedeki Türkiye İş Kurumuna başvurması gerekir. Özürlü olarak devlet memuru olabilmek için nasıl bir yol izlenmelidir? En az % 40 olmak şartı ile Başbakanlık Devlet Personel Başkanlığının ilan ettiği tarihlerde personel alacak kurumlarca yapılacak memur alım sınavlarına katılmak gerekir. Zihinsel ve ruhsal özürlüler, ilkokul mezunu ve okuryazarlar sınavdan muaftır. İşçilik sınavından muaf olanlar kimlerdir? İlkokul mezunları okuryazarlar zihinsel ve ruhsal özürlüler sınavdan muaftır.
İşçilik sınavından muaf olanlar, kamu kurum ve kuruluşlarında işçi olarak istihdam edilebilmeleri için nasıl bir yol izlemelidir? Merkezi sınava girme zorunluluğu bulunmayan, eğitim bakımından okur-yazar ve ilkokul mezunu olanlar ve zihinsel ya da ruhsal özürlüler; kamu kurum ve kuruluşlarının Türkiye İş Kurumuna bildirecekleri talep şartlarını taşıyorlarsa bu işyerlerine gönderilerek önceden ilan edilen gün, saat ve adreste noter huzurunda kura çekimine tabi tutulurlar. Adaylar istemeleri halinde kura çekimini izleyebileceklerdir. Gerçekleştirilen kura çekimi sonucunda her açık iş için iki kişi belirlenecek ve bu kişiler mülakata alınacaktır. Mülakat sonunda işin gereklerini yerine getirebilecek niteliklere sahip oldukları belirlenenler işe alınacaktır. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sağlık ve Sosyal Hizmetler Daire Başkanlığı Özürlüler Müdürlüğü ne bağlı olarak hizmet veren İstihdam Birimi özürlünün istihdamında referans olmak için çalışıyor. Özürlüye İş, İşe Özürlü sloganıyla hareket eden birim, özürlünün istihdam alanında danışma hizmeti alması, doğru yönlendirilebilmesi ve özürlünün işverenle arasındaki güvensizliğin aşılabilmesi için çalışmaktadır. İSÖM İstihdam Birimi, doğru bir istihdam için iş arayan özürlüye ulaşıp, özürlüyle ilk görüşmeyi gerçekleştirmekte; bu görüşmeler neticesinde özürlünün bilgilerini (Tarih, özür grubu, nitelik vb.) CV si ile birlikte kayıt ederek özürlü CV bankası oluşturmaktadır. İSOM İstihdam Birimi, oluşturduğu CV bankası vası- 10
tasıyla hem özürlüler hem de firmalar açısından gelen istihdam taleplerinin kalıcı ve verimli bir şekilde karşılanmasını sağlamıştır. İSÖM İstihdam Birimi, özürlünün kendi özrü ve yeteneklerine uygun, yüksek verimlilikte ve mutlu bir şekilde sürekli çalışacağı işi, özürlü adına araştırmakta, onun adına değerlendirmekte ve özürlüye en uygun pozisyonu seçerek, özürlünün bu işe girmesine aracı olmaktadır. İşe yerleştirme sürecinde istihdam birimi, öncelikle firmalardan gelen taleplerin üzerinde ihtiyaç analizi gerçekleştirmekte, talebe uygun personel adayını oluşturmuş olduğu CV bankasından belirlemekte daha sonrasında bu adayı istihdam talebinde bulunan firmaya yönlendirmektedir. Ayrıca İSÖM İstihdam Birimi tarafından, istihdam için başvuran özürlülerin % 40 ının vasıfsız olması sebebiyle, özürlüye uygun eğitim desteği verecek kurumlar ile işbirliği de yapılmaktadır. Yapılan bu eğitim çalışmalarında firmaların talepleri ile özürlülerin nitelikleri göz önünde bulundurulmakta, bu ölçütlere göre eğitim programları düzenlenmektedir. Uygun adayın bulunup işverene yönlendirilmesiyle tamamlanan yerleştirme süreci, işe başlayan özürlünün belirli aralıklarla takip edilmesiyle son bulmaktadır. Neden Özürlüler İçin İstihdam? İSÖM Özürlülerin sosyal hayata tutunabilmeleri için özel bir çalışma başlatarak istihdam birimini faaliyete geçirmiştir; çünkü modern yaşamda insan ilişkilerini düzenleyen en belirleyici etken, kişinin sahip olduğu iş/meslek olmuştur. Günümüz toplumlarında sahip olunan meslek kişinin toplumdaki ana rolünü ve konumunu belirler. 11
Bir iş sahibi olabilme bireye, ekonomik bağımsızlık, farklı aktivitelerde bulunabilme, sosyal ilişkilere katılım, toplumda statü ve kimlik sahibi olma şeklinde temel kazanımlar sunar. Bir mesleğin kişiye sağladığı en belirgin ve öncelikli fayda, bireyin toplumsal hayata eşit şartlarda katılım imkânını oluşturması, kişinin yaşam alanını genişletmesidir. Kişinin sahip olduğu meslek/iş, o bireyin kuracağı ailesinden çocuklarını okutacağı okula, tüketim alışkanlıklarından tedavi olacağı hastaneye değin kişinin yaşam alanının zeminini oluşturur. Özürlülerin sosyal hayata katılma ve kendilerini toplumun bir parçası olarak var etme çabalarında iş yaşamı önemli yer tutmaktadır. Herhangi bir birey, sahip olduğu iş ile ekonomik özgürlüğünü alır, toplum tarafından kabul edilir. Herhangi bir özürlü ise sahip olacağı iş ile sadece ekonomik özgürlüğünü almaz, toplumla sağlıklı etkileşim içinde bulunup onun bir parçası olur, özründen kaynaklanan engelleri aşar. Özetle, bir özürlünün sahip olacağı meslek onun özründen kaynaklanan engellerin aşılması demektir. Özürlü bireylerin toplumsal konumunu güçlendirmek ve onların sosyal hayata sürekli ve mutlu bir şekilde uyumunu sağlamak amacıyla İSÖM İstihdam Birimi çalışmalarına devam etmektedir. Çalışmaya hazır mısınız? İş arayışına başlamadan önce cevaplamanız gereken bir takım sorular var. Gerçekten çalışmaya hazır mısınız, çalışma hayatının gerektirdiği düzenliliği ve sabrı gösterebilecek misiniz? Bir işe kabulden sonra sahip olacağınız iş, gününüzün belirli bir kısmında istikrarlı bir emek 12
13 Özürlünün El Rehberi harcamanızı gerektirecek. Günün belirli bir saatinde iş yerinde hazır bulunmalı ve görevlendirileceğiniz işi aksatmadan yürütmelisiniz. İş ortamında bir ekiple çalışacağınızdan bu ekibin ritmine ayak uydurmalı ve bu sosyal ortamın gerekliliklerine dikkat etmelisiniz. Günlük hayatınızı, çalışma ortamının şartlarına göre planlamaya ve sizden iş arkadaşlarınızın sürekli taleplerde bulunacağı bir ortama katılmaya istekli misiniz? Yeteneklerinizi, becerilerinizi zaman içinde ortaya koyabileceğiniz ve birikiminizi sergileyebileceğiniz bir çalışma ortamı için heyecan duyuyor musunuz? Kendinize soracağınız bu ve benzeri sorulara vereceğiniz cevaplar size durumunuzu gösterecektir. Sizin yolunuzu belirleyecek olan kendinize verdiğiniz bu cevaplardır. Eğer iş ortamının gerekliliklerine uyum sağlamaya gayretli ve hayatınızı kendi emeğinizle yeniden düzenlemek için istekliyseniz çalışmaya hazırsınız demektir. Bu sorular karşısında tereddütlü cevaplar veriyorsanız iş aramaya başlamadan önce yapmanız gereken kendinizi çalışma hayatına hazırlamanızdır. Bu konuda Özürlüler Merkezlerimizdeki uzmanlarımızdan danışmanlık desteği alabilirsiniz. İŞ ARAMA SÜRECİ İş arama sürecini olabildiğince verimli geçirmeye gayret göstermelisiniz. Örneğin, bilgisayar ve yabancı dil bilginizi arttırmak için veya boş zamanlarınızı değerlendirmek amacıyla ücretsiz meslek ve hobi kurslarına devam edebilirsiniz. İşverenin sizi tercih etmesinde avantaj oluşturabilecek genel kültür ayrıcalığı için kitap okuyabilirsiniz. Unutmayınız ki, iş arama
süreci aktif olduğunuz bir süreç olmalıdır. Başvurduğunuz herhangi bir yerden size cevap gelmesini beklerken, gazete ve internet sitelerinden iş ilanlarını takip etmeli, çevrenizdeki kişilerden iş bulmada destek talep etmelisiniz. Aşağıdaki listede iş arayış sürecinde size destek olmak üzere her aşama için bazı hatırlatmalarda bulunduk. Bu listeyi kontrol ederseniz unutmanızın muhtemel olduğu adımları eksik bırakmamış ve görüştüğünüz firma yetkilileri üzerinde daha iyi bir intiba bırakmış olacaksınız. Özgeçmiş ( CV ) hazırlama CV, iş başvurularında işverenin personel adayını tanıyabilmesi için oluşturulan kişisel tanıtım belgesidir. Özürlüler Merkezlerinde görev yapan uzman çalışanlarımız sizin için bir CV hazırlayabilir. Şayet CV nizi kendiniz hazırlamak istiyorsanız bir CV de bulunması gereken asgari bilgiler şu şekilde sıralanabilir: Kişisel Bilgiler: Ad, soyad, doğum tarihi, cinsiyet, adres (size ulaşılabilecek ev adresiniz), telefon (sabit ev telefonunuz ve sürekli açık tuttuğunuz bir cep telefonu numarası), mail adresi(mümkünse sadece ad ve soyadınızdan oluşmuş ) bilgilerini mutlaka CV nizde bulundurmalısınız. Fotoğraf: CV de vesikalık çekilmiş ciddi bir fotoğraf kullanın. Eğitim Durumu: En son bitirdiğiniz eğitim kurumunun adı ve yılını yazın. İş Tecrübesi: 6 aydan daha fazla çalıştığınız işleri en son çalıştığınız yerden itibaren sıralayın. Bilgisayar ve Yabancı Dil Bilgisi: Bu alanda bilgi ve tecrübeniz varsa belirtin. Bu alanda bir bilginiz yoksa bu bölümleri eklemeyin. İlgi Alanlarınız: Buraya yazdığınız alanla ilgili 14
soru sorulabileceğini unutmayın. Özür Durumunuz: İşverenin anlayabileceği şekilde özrünüzün kısa bir tanımını yazın. İş-Kur a kaydınızın olduğunu belirtin. İş Görüşmesi Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Hazırlık: Telefonla iş görüşmesine çağrılacağınız için iş arama sürecinde yanınızda her zaman kâğıt kalem bulundurun. Aile bireylerini iş arayış sürecinizden haberdar edin ve siz evde yokken sizi ararlarsa mutlaka arayan kişinin adını ve telefon numarasını not etmelerini söyleyin. Görüşme için randevu alırken görüşme yerinin tam adresini ve tarifini, gününü, saatini, kiminle görüşeceğinizi ayrıntılı olarak öğrenin. Görüşme için arandığınızda telefonda kesinlikle ne kadar ücret alacağınızı sormayın. Görüşme yapacağınız şirket hakkında kısa bilgi edinin. İş görüşme randevunuzu çok önemli bir mazeretiniz olmadıkça kesinlikle iptal etmeyin. Elinizde olmayan bir sebeple gidemeyecekseniz işverene mutlaka haber verin. Randevu saatinden 15 dakika önce görüşme yerinde olun. Dış Görünüş: İş görüşmesinde ilk izlenimin önemli olduğunu asla unutmayın. Erkek adaylar görüşmeye gitmeden önce mutlaka sakal tıraşı olmalıdır. Ter kokmamak için ağır olma- 15
yan bir deodorant kullanın. Temiz ve ütülü olan kumaş bir pantolon ve gömlek giyinin. Elinizde görünümünüzü bozacak poşet, gazete vb. eşyalarınızı görüşme esnasında yanınızda bulundurmayın. (Görüşme için gerekli olduğunu düşündüğünüz evraklarınızı bir dosyaya koyabilirsiniz.) Bayan adaylar; yine temiz, sade ve uyumlu giyinin, aşırı makyajdan kaçının. İş görüşmelerinde kot kumaştan üretilmiş kıyafetler giymeyin. Ayakkabılarınızın boyalı ve temiz olmasına dikkat edin. Görüşme Esnasında: Mümkün olduğunca görüşmeye yalnız gidin, yalnız gitmediyseniz yanınızdaki kişinin görüşme sırasında dışarıda beklemesini rica edin. Cep telefonunuzu kapatın. Oturulacak yer gösterilmesini bekleyin. Kendinizden emin bir ifadeyle, beden dilinize dikkat ederek nazikçe oturun. Görüşme sırasında karşınızdaki kişinin dikkatini çekecek davranışlardan kaçının. (Örneğin kolları bütün bir mülakat boyunca kavuşturmak ya da oturduğunuz yerde sağa sola sallanmak gibi.) İkram edilse bile asla sigara içmeyin, sakız çiğnemeyin. Kolay duyulabilir, çok yüksek olmayan bir ses tonuyla, nazik bir şekilde konuşmaya özen gösterin. İşveren özrünüzün işi yapmanıza engel olmayacağından emin olmak isteyecektir. Özrünüzü teknik olmayan bir dille genel hatlarıyla işverene anlatın. İşverenin kafasını karıştıracak gereksiz ayrıntıdan kaçının. Kendinize acındıracak ifadeleri kesinlikle kullanmayın. Konuşurken yere ve tavana bakmadan işverenle 16
17 Özürlünün El Rehberi göz teması kurarak, işle ilgilendiğinizi belli edin. Önceki işvereninizi kötülemeyin. Aile sorunlarınızdan bahsetmeyin. Boş zamanlarınızı nasıl geçirirsiniz sorusuna, televizyon izlerim dışında gerçekten yaptığınız başka bir boş zaman aktivitesi söyleyin. Sorulan soruya tam karşılık gelen bir cevap verin, gerekmedikçe ayrıntıya girmekten kaçının. Cevabını bilmediğiniz sorulara bilmiyorum demekten çekinmeyin; ama çok sık bu cevabı vermenin olumsuz izlenim yaratacağını da unutmayın. Güler yüzlü ve ılımlı olmaya özen gösterin. İşverenler stres altında ne şekilde tepki verdiğinizi ölçebilmek için sizi rahatsız edebilecek sorular sorabilirler. Bu nedenle görüşme iyi geçmese bile güler yüzlü ve soğukkanlı tavrınızı koruyarak sabırlı ve çözüm odaklı cevaplar vermeye özen gösterin. Ücret ve sosyal haklarınız konusunda işveren size iş teklifinde bulunmadan ayrıntılı soru sormayın. YASAL AVANTAJLARINIZ 4857 sayılı İş Kanunun 30. maddesi uyarınca 50 ve üzeri işçi çalıştıran gerçek ve tüzel kişi ya da tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar, toplam işçi sayılarının en % 3 ü kadar özürlü çalıştırmak zorundadırlar. Bu kanunun 101.maddesine göre, eksik çalıştırılan her özürlü kişi sayısı ve özürlü çalıştırılmadığı her ay için asgari ücretin üç katı kadar ceza ödeme yükümlülüğü söz konusudur. Bu durumda belirtilen oranda özürlü istihdamı gerçekleştiren işverenler ceza yaptırımına maruz kalmamış olacaklardır. 4857 Sayılı İş Kanununun 30. Maddesi mevzuatına göre; a- Bakanlar kurulunca belirlenen oranların üzerin-
de özürlü istihdam eden; b- 50 den daha az sayıda işçi çalıştırmamasına rağmen özürlü istihdam eden; c- Çalışma gücünü %80 den fazla kaybetmiş özürlü istihdam eden iş verenler, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa göre ödemeleri gereken sosyal sigorta priminin % 50 sini kendileri öder bu primin diğer %50 si ise Hazine tarafından ödenir. Özürlülerin yeteneklerine göre mesleğini seçme ve bu alanda eğitim alma hakkı kısıtlanamaz. Özürlülerin yetenekleri doğrultusunda yapabilecekleri bir işte eğitilmesi, meslek kazandırılması, verimli kılınarak ekonomik ve sosyal refahının sağlanması amacıyla mesleki rehabilitasyon hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması esastır. (01.07.2005 tarih ve 5378 sayılı Özürlüler Kanunu, Madde 13) İşe alımda; iş seçiminden başvuru formalarının sunumuna, seçim süreci, teknik değerlendirmeden önerilen çalışma süreleri ve iş koşullarına kadar olan safhaların hiçbirinde özürlülerin aleyhine ayrımcı uygulamada bulunulamaz. Çalışan özürlülere onun aleyhinde sonuç doğuracak şekilde özrüyle ilgili olarak diğer kişilerden farklı muamelelerde bulunulamaz. Çalışan veya iş başvurusunda bulunan özürlülerin karşılaşabileceği engel ve güçlükleri azaltmaya ve ortadan kaldırmaya yönelik olarak istihdam süreçlerinde gereken önlemlerin alınması ve işyerindeki fiziksel düzenlemelerin bu konuda görev, yetki ve sorumluluğu bulunan kurum ve kuruluşlar ile işyerleri tarafından yapılması zorunludur. Özürlülük durumları sebebi ile işgücü piyasasına kazandırılmaları güç olan özürlülerin istihdamı öncelikle korumalı işyerleri aracılığı ile sağlanır. (01.07.2005 tarih ve 5378 sayılı Özürlüler Kanunu 18
Madde 14) Hiçbir gerekçe ile özürlülerin eğitim alması engellenemez. Özürlü çocuklara, gençlere ve yetişkinlere özel durumları ve farklılıkları dikkate alınarak bütün leştirilmiş ortamlarda özürlü olmayanlarla eşit eğitim imkanı sağlanır. (01.07.2005 tarih ve 5378 sayılı Özürlüler Kanunu Madde 15) Özürlüler kanunu ile ilk defa özürlülere karşı yapılan ayrımcı uygulamalara cezai hüküm getirilmiştir. İŞ BULMANIZA YARDIMCI KURUM ADRESLERİ İSÖM: Adres: Karabaşmektebi Sokak No:24 34425 Tophane Beyoğlu Tel : 0212 449 96 12 e-posta:isom.istihdam@ibb.gov.tr İŞKUR: Adres: Hacı Mimi Mah. Lüleciler Cad. No:4 Tophane Beyoğlu Tel: 0212 249 29 87 Web Adresleri: www.iskur.gov.tr. www.rega.basbakanlık.gov.tr www.dpb.gov.tr www.memurlar.net 19
20 Özürlünün El Rehberi