Toplumun Kamu Yönetimine ve Kamu Hizmetlerine Bakışı Fikret Adaman (Boğaziçi Üniversitesi) Ali Çarkoğlu (Sabancı Üniversitesi) Burhan Şenatalar (İstanbul Bilgi Üniversitesi) 1
Çalışmanın Yöntemi 8 Kasım-23 Aralık 2008 tarihleri arasında gerçekleştirildi. 25 ilde kent nüfusunu temsil eden 2040 kişi ile görüşüldü. Örneklem yöntemi: Tabakalı, rastsal, küme örneklemesidir. Bloklar 20 şer hane olarak belirlendi. Türkiye genelinde 100 blok seçildi. Bölge nüfuslarına göre bloklar rastsal olarak belirlendi. Hane birimleri TUİK tarafından temin edildi. Açılan kapılarda red oranı %23 tür. Görüşmeci, hane nüfusunda 18 yaş üstü kişiler arasından rastsal olarak seçildi. %95 güven düzeyinde hata marjı %2.2 dir. Görüşmeler Frekans Araştırma tarafından yapıldı. 2
KONYA VAN SIVAS ICEL ANKARA ERZURUM ANTALYA AGRI IZMIR AFYON KAYSERI ADANA MUS MUGLA YOZGAT SANLIURFA CORUM KARS MANISA DENIZLI BURSA TOKAT BOLU BITLIS BALIKESIR AYDIN ESKISEHIR KUTAHYA MALATYA ELAZIG DIYARBAKIR NIGDE ERZINCAN MARDIN SAMSUN SIIRT BINGOL ISPARTA KASTAMONU ORDU ARTVIN SIRNAK USAK SINOP HATAY CANKIRI TUNCELI RIZE KARAMAN BURDUR AKSARAY HAKKARI GIRESUN ADIYAMAN KIRSEHIR AMASYA CANAKKALE IGDIR ISTANBUL EDIRNE KAHRAMANMARAS GAZIANTEP ARDAHAN BATMAN TERKIRDAG BILECIK NEVSEHIR KIRKLARELI SAKARYA GUMUSHANE TRABZON KIRIKKALE KARABUK BAYBURT DUZCE KOCAELI KILIS BARTIN ZONGULDAK CANAKKALE YALOVA 109 189 60 43 119 56 46 25 51 67 493 149 84 16 60 60 78 38 36 70 35 54 27 21 40 3 Örneklemin İllere Göre Dağılımı
Örneklemin ana demografik Cinsiyet Oran Cinsiyet Oran Erkek 49.5% Erkek 49.5% Kadın 50.5% Kadın 50.5% özellikleri (1) Eğitim Eğitim Durumu Durumu Oran Oran İlkokul İlkokul 37.4% 37.4% Lise Lise 29.1% 29.1% Üniversite Üniversite ve ve üstü üstü 13.4% 13.4% Ortaokul Ortaokul 12.7% 12.7% Okur Okur yazar yazar değil değil 5.0% 5.0% Okur Okur yazar yazar 2.5% 2.5% Çalışma Çalışma Durumu Durumu Erkek Erkek Kadın Kadın Çalışmıyor Çalışmıyor 37.8% 37.8% 76.8% 76.8% Ücretli/ Ücretli/ maaşlı maaşlı ve ve tam tam zamanlı zamanlı (haftada (haftada 30 30 saatten saatten fazla fazla çalışıyor) çalışıyor) 41.4% 41.4% 18.2% 18.2% Kendi Kendi işinin işinin sahibi sahibi 17.3% 17.3% 3.3% 3.3% Ücretli/ Ücretli/ maaşlı maaşlı ve ve yarı yarı zamanlı zamanlı (haftada (haftada 30 30 saatten saatten az az çalışıyor) çalışıyor) 2.8% 2.8% 1.3% 1.3% Ücretsiz Ücretsiz aile aile işçisi işçisi 0.7% 0.7% 0.5% 0.5% 4
Örneklemin ana demografik özellikleri (2) Çalıştığı Çalıştığı Sektör Sektör Erkek Erkek Kadın Kadın Özel Özel sektörde sektörde işçi işçi 42.7% 42.7% 54.8% 54.8% Kendi Kendi hesabına hesabına çalışan-uzmanlık çalışan-uzmanlık gerektirmeyen gerektirmeyen meslekler meslekler : küçük/orta : küçük/orta ticaret, ticaret, serbest serbest meslek meslek (bakkal, (bakkal, esnaf) esnaf) 23.6% 23.6% 16.3% 16.3% Kamu Kamu sektöründe sektöründe memur memur 10.1% 10.1% 12.6% 12.6% Özel Özel sektörde sektörde memur memur 4.8% 4.8% 6.3% 6.3% Kamu Kamu sektöründe sektöründe işçi işçi 4.6% 4.6% 2.5% 2.5% Maaş Maaş karşılığını karşılığını çalışan-uzmanlık çalışan-uzmanlık gerektiren gerektiren meslekler meslekler (doktor, (doktor, mühendis, mühendis, avukat avukat vb.) vb.) 1.8% 1.8% 1.7% 1.7% Kendi Kendi hesabına hesabına çalışan-uzmanlık çalışan-uzmanlık gerektiren gerektiren meslekler meslekler (doktor, (doktor, mühendis, mühendis, avukat avukat vb.) vb.) 4.2% 4.2% 1.3% 1.3% Kendi Kendi hesabına hesabına çalışan-büyük çalışan-büyük ölçekli ölçekli ticaret ticaret (ithalat/ihracat, (ithalat/ihracat, fabrika fabrika sahipleri) sahipleri) 1.0% 1.0% 1.3% 1.3% Özel Özel sektörde sektörde üst üst düzey düzey yönetici yönetici 0.3% 0.3% 0.8% 0.8% Özel Özel sektörde sektörde orta orta düzey düzey yönetici yönetici 1.6% 1.6% 0.8% 0.8% Sporcu, Sporcu, sanatçı sanatçı vb. vb. 0.3% 0.3% 0.8% 0.8% Tarımla/ Tarımla/ hayvancılıkla hayvancılıkla uğraşıyor uğraşıyor 5.1% 5.1% 0.8% 0.8% Kamu Kamu sektöründe sektöründe üst üst düzey düzey yönetici yönetici 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% Kamu Kamu sektöründe sektöründe orta orta düzey düzey yönetici yönetici 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 5
Örneklemin ana demografik özellikleri (3) Çalışmıyorsa Çalışmıyorsa Erkek Erkek Kadın Kadın Ev Ev kadını kadını 0.0% 0.0% 76.6% 76.6% Emekli Emekli 55.1% 55.1% 11.1% 11.1% Öğrenci Öğrenci 17.3% 17.3% 6.2% 6.2% İş İş arıyor, arıyor, bulursa bulursa çalışmak çalışmak istiyor istiyor 23.6% 23.6% 5.1% 5.1% Bir Bir işte işte çalışmıyor, çalışmıyor, kira-faiz kira-faiz benzeri benzeri gelirle gelirle geçiniyor geçiniyor 3.1% 3.1% 1.0% 1.0% Sosyal Sosyal güvenlik güvenlik durumu durumu Erkek Erkek Kadın Kadın Prim Prim ödenmiyor, ödenmiyor, ancak ancak bir bir aile aile üyesi üyesi aracılığı aracılığı ile ile sosyal sosyal güvenlik güvenlik hizmetlerinden hizmetlerinden faydalanıyor faydalanıyor 8.9% 8.9% 43.5% 43.5% SSK SSK primi primi ödenen ödenen aktif aktif üye üye 54.2% 54.2% 29.3% 29.3% Prim Prim ödenmiyor, ödenmiyor, bir bir aile aile üyesi üyesi aracılığı aracılığı ile ile faydalandığı faydalandığı sosyal sosyal güvenlik güvenlik hizmeti hizmeti yok; yok; yeşil yeşil kart kart sahibi sahibi değil değil 17.4% 17.4% 12.2% 12.2% Prim Prim ödenmiyor, ödenmiyor, bir bir aile aile üyesi üyesi aracılığı aracılığı ile ile faydalandığı faydalandığı sosyal sosyal güvenlik güvenlik hizmeti hizmeti yok; yok; ancak ancak yeşil yeşil kart kart sahibi sahibi 8.8% 8.8% 12.1% 12.1% Bağ-Kur Bağ-Kur primi primi ödenen ödenen aktif aktif üye üye 18.2% 18.2% 9.2% 9.2% Emekli Emekli Sandığı Sandığı primi primi ödenen ödenen aktif aktif üye üye 9.9% 9.9% 5.9% 5.9% 6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
Vatandaşın İşi Merkezi Yönetime Düştüğünde İşi halledebilenlerin oranı 27
Vatandaşın İşi Belediyeye Düştüğünde İşi halledebilenlerin oranı 28
29
*Birinci Tip Rüşvet: Vatandaşın yasalara göre aslında hakkı olan bir hizmeti almak için yaptığı kural dışı ödeme. **İkinci Tip Rüşvet: Vatandaşın yasalara göre aslında hakkı olmayan bir işi yaptırmak için yaptığı kural dışı ödeme. 30
31
32
33
* Bildiğiniz gibi şu an yoksul kesime yönelik gıda, yakacak, giyecek gibi çeşitli yardımlar gerek merkezi, gerek yerel yönetimler tarafından yapılmaktadır. Sizce bu uygulama devam etsin mi, yoksa bütün bu yardımlar yerine, hanede yaşayan sayısını da dikkate alarak hanenin gelirini belli bir seviyeye yükseltecek şekilde parasal yardım mı yapılsın? 34
Bilgi Talep Etme Hakkı Kamu Kamu hizmetleriyle hizmetleriyle ilgili ilgili bilgi bilgi talep talep etme etme hakkınız hakkınız var var mı mı biliyor biliyor musunuz musunuz?? Oran Oran Evet Evet hakkım hakkım var var 41.2% 41.2% Hayır Hayır hakkım hakkım yok yok 10.8% 10.8% Bilmiyorum Bilmiyorum 48.0% 48.0% Bilgi Bilgi talep talep etme etme hakkınızı hakkınızı kullanma kullanma gereği gereği duydunuz duydunuz mu mu?? Oran Oran Evet, Evet, duydum duydum 30.8% 30.8% Hayır, Hayır, duymadım duymadım 69.2% 69.2% Bir Bir yurttaş yurttaş olarak olarak bilgi bilgi talep talep etme etme hakkınız hakkınız olmalı olmalı mı mı?? Oran Oran Evet, Evet, böyle böyle bir bir hakkım hakkım mutlaka mutlaka olmalı olmalı 91.2% 91.2% Böyle Böyle bir bir hakkımın hakkımın olması olması o o kadar kadar da da önemli önemli değil değil 8.8% 8.8% 35
AB üyeliğine karşı oy kullanırdım AB'ye üyeliği destekler yönde oy kullanırdım 36